ҰБТ-ге оқушыларды психологиялық тұрғыда дайындау жолдары

ҰБТ-ге оқушыларды психологиялық тұрғыда дайындау жолдары

Дөрбөдхан Бахыт Білімі: жоғары, «Академик Е.А. Атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті» 2009 жыл Диплом бойынша мамандығы: педагог-психолог Жұмыс орны: «Бұрма жалпы орта білім беру мектебі»КММ Атқаратын қызметі: педагог-психолог,өзін-өзі тану мұғалімі Еңбек өтілі:7

Благодаря этой рекламе сайт может продолжать свое существование, спасибо за просмотр.

Мақсаты: Мектеп түлектерінің ҰБТ – ге дайындық барысында психологиялық көмек көрсету, қолдау. Міндеттері: Оқу жылы барысында түлектерге психологиялық көмек көрсету . Білім алушыларды ҰБТ- ге дайындық барысында психологиялық әдістерді қолдану Әрқашан өз – өзіне реттей білуге, өзін - өзі басқара білуге бағыттау Танымдық қабілеттерін дамытуға үнемі жаттығулар өткізіп, кеңестер беріп отыру Эмоциялық, сезім, эмпатия дағдыларын дамыту Ата – ана, мұғалім тарапынан білім алушының ерекшеліктерін ескеріп, үнемі қолдап, көмек беруге шақыру

Күтілетін нәтиже Білім алушының бойында өзіне сенімді «мен» тұжырымдамасының қалыптасуы Өзіндік бағалауының адекватты түрде қалыптасуы Оқу мотивациясының жоғарлауы Эмоционалды реттелген көңіл - күй

Білім алушылармен психологиялық жұмысы төмендегі бағыттар бойынша жүзеге асырылады:

Психологиялық диагностика Мақсаты: Білім алушылардың танымдық дамуын, өзгешеліктерін, ерекшеліктерін үнемі бақылап, саралап, диагностика нәтижесін жариялап отыру. Мақсаты: Білім алушылармен ата – аналардың және мұғалімдердің ҰБТ – ке даярлауда психологиялық дайындықтың маңыздылығын түсіндіру және психологиялық білімдерімен мәдениетін көтеру. Ата – аналарға білім алушыларға отбасылық тұрғыдан көмек көрсету, жағдай туғызу, психологиялық қолдау туралы кеңестер өткізу. Психологиялық ағарту

Психологиялық түзету – дамыту жұмыстары Мақсаты: Білім алушыларға психологиялық жағымды орта құруға көмектесу және диагностика нәтижесі бойынша таным қабілеттерінің төмен көрсеткіш көрсеткен оқушылармен жеке дамыту жұмыстарын ұйымдастыру. Білім алушылардың жеке тұлғалық өсу дағдыларын (өзін – өзі реттеу, өзін – өзі өзектеу, бағалау деңгейі, сенімділікті қалыптастыру т.б) қалыптастыруға бағыттау. Психологиялық кеңес беру Мақсаты: Білім алушыларда жеке тұлғаға қатысты немесе оқу – тәрбие процесіне қатысты туындаған мәселелерді шешуге бағыт, көмек беру. Мінез- құлқына, көңіл- күйіне қатысты туындаған жағдайларды шешуге көмек, кеңес беру.

ҰБТ-ге даяралау кезіндегі оқушыларға психологиялық дайындау кезеңдері

ҰБТ – ға оқушыларды психологиялық тұрғыда дайындау кезеңдері: • Оқу – танымдық қабілеттерін түзете дамыту, • Шығармашылық – танымдық қабілеттерін дамыту, • Сенімділікті бойларына қондыру, • Психикалық күштерден (стресс пен қорқыныштан) арылту.

Тестке дейін Сенім Жаттығып үйреніңіз Тынығу Уақытты тиімді пайдалану Сабырлы болу

ҰБТ-ге даяралау кезіндегі оқушыларға тағамдарды пайдалану түрлері

Тамақтану 3-4 рет бай, құнарлы, дәруменді тағамдармен тамақтану керек. Грек жаңғағы, сүтті тағамдар, ет, жеміс-жидек, шоколад тағамдарын көбірек пайдаланған дұрыс. Емтихан кезінде көп тамақтанбауға кеңес беріледі.

- Физикалық және ақыл-ой еңбегін кезектестіріп отыру керек. - Көзді 20-30 минут сайын тынықтырып отыру қажет (көзді кітаптан алып жан-жаққа қарау.) - Теледидар көп қарамау.

ҰБТ-ге даяралау кезіндегі оқушыларға психологиялық диагностикалық тест жүргізу түрлері

Тест. Моральдық тұрақтылық. 1. Мен әрқашан айтқан сөзімде тұрамын және басқалар алдындағы міндеттерімді орындаймын. 2. Мен өз жолдастарыма әрқашанда шын жүректен көмектесемін. 3. Әділетсіздікті көргенде өзімді қолайсыз сезінемін. 4. Адамдардың тәртіпсіздік пен дөрекілігі менде өкініш сезімін тудырады. 5. Мен кекшіл адам емеспін,басқаларға кек сақтамаймын. 6. Мен жануарларды жақсы көремін. 7. Мен қария кісілердің данышпандылығы мен жасын құрметтеймін,сыйлаймын. 8. Өз-өзіме жиі өзгелерге адал болуға талпынамын. 9. Өз мәселелерімді шешкенде,басқалар жайында да ұмытпаймын. 10. Сыйлық жасағанды ұнатамын,себебі адамдар қуанады.

1-3 ұпайға дейін:Сізде моральдық тұрақтылық жақсы қалыптаспаған, мүмкін, сіз ол туралы ойланбағансыз немесе басқа адамдардан үлгі түрінде аласыз.Бұл жағдайда сіздің жолыңыз болмаған.Егер сіз өзініздің күнделікті қылығынызды өзгерткіңіз келсе,қылықтарыңыз жайында ойлануыңызды ұсынамыз. 4-6 ұпай:Қоғамда жақсы моральдік нормаларды ұстанатыныңызды көрсетеді.Осы нормалар сіздің ішкі қажеттілігіңіз болу үшін сіз көп жұмыс істеуіңіз керек. 7-10 ұпай:Сіз айналадағылар қызығатындай адамсыз.Бірақ,сізге босанысуға болмайды,әрі қарай жұмыс істеуіңіз керек. Қорытынды анықтамасы және оның нұсқамасы:

Тест “Өзіңізді бақылай білесіз бе?” Мақсаты: Қатысушыларға айналадағылардың қандай әсер тигізетінін,жағдайдың өзгеруіне байланысты болжай білетіндігін және олар коммуникативтік бақылаудың қандай түріне ие болғандығын көрсету. Нұсқау: сұрақтарға “иә”немесе “жоқ” деп жауап беріңіздер. № 1, №5, №7 сұрақтарға “жоқ” деп жауап берсеңіз,ал басқаларына “иә” десеңіз-1 ұпайдан қойыңыз.

Тест сұрақтары: 1. Менің ойымша,басқа адамдарға ұқсау қиын болады. 2. Айналадағылардың назарын аудару үшін жағдай болса,мен қалжыңдай аламын. 3. Менен жақсы актер шығады деп ойлаймын. 4. Кейде басқа адамдар ақиқатында болмаса да,мені бір нәрсені терең уайымдайды деп ойлайды. 5.Достар арасында мен сирек топтың ұйтқысы боламын. 6.Әр түрлі жағдайларда және әр түрлі адамдармен қарым-қатынаста болғанда мен өзімді басқаша түрде көрсетемін. 7. Мен өзім шынайы сенгенде ғана өзімнің көзқарасымнан таймаймын. 8. Адамдармен қарым-қатынасым және істеген істерім сәтті болу үшін олар менен күткенді көрсеткім келеді. 9. Мен ұнатпайтын адамдармен достық қарым-қатынаста бола аламын. 10. Мен әрқашан өзімнің қандай екендігімді көрсетіп отырамын.

Тест қорытындысы: 0-3 ұпай.Сіздің коммуникативті бақылауыңыз төмен деңгейде орналасқан және сіз жағдайға байланысты оны өзгерткіңіз келмейді. Қарым-қатынаста сіз шынайы ашылып,өзіңізді көрсетуге қабілетіңіз бар. Кейбір адамдар тік мінезіңіздің салдарынан сізді “ыңғайсыз адам” деп санайды. 4-6 ұпай. Сіздің коммуникативті бақылауыңыз орта деңгейде. Сіз шыншылсыз,бірақ эмоционалды көріністерде ұстамдысыз. Айналадағылардың іс-әрекетімен сіздің санасып отырғаныңыз жөн болады. 7-10 ұпай. Сіздің коммуникативті бақылауыңыз жоғары деңгейде.Сіз әрбір кейіпке оңай кіресіз.Жағдайлардың өзгеруіне және оның басқаларға әсерін болжай аласыз.Қарым-қатынасқа икемдісіз.

“Менің хал-ахуалым”тест Мақсаты: Өзінің жеке ерекшеліктері,қылықтары туралы ойлануға мүмкіндік беру. Нұсқау: Төменде келтірілген бекітулерге “иә”немесе “жоқ” деп жауап беріңіз.

Тест сұрақтары: Менің көңіл-күйім жаман болып, мен жылаймын. Адаммен кездескенде, оның көзіне тура қараудан қашқалақтаймын. Мен өте жиі ашуланып және басылып жүремін. Мен білген және білетін көп адамдар менің көңілімді қалдырады. Басқалар үшін өмірдегі өте маңызды мені қызықтырмайды (спорт,жұмыс,айналадағылар қатынасы). Соңғы кезде мен көңілді болмай,мүлдем күлмеймін. Мен жиі әлсіздік сезініп,жақындар мен таныстарға өмірімнің мұңын айтамын. Қазіргі уақытта көп сұрақтар бойынша өзімдік позияциям жоқ. Мен әдетте ақырын сөйлеймін,сондықтан әңгіме барысында мені түсіну қиынырақ болады. Мен өте жиі сөйлескен адамның сурақтарына жауап бере алмағандықтан жай ғана иығыммен қағамын. .

Тест кілті: Әр «ИӘ» деген жауапқа 1 ұпайдан беріп,барлығын санаңыз. 1-2 ұпай- Өмірдің кейбір қиын жағдайларына қарамастан сіз өмірді жеңіл қабылдайсыз. 3-6 ұпай- Сіздің өмірге көзқарасыңыз нормаға сай,бірақта біраз белгілі күмәнділік байқалып,шаршағандық сезіледі.Бұл ерте емес пе? 7-10 ұпай. Өзіңізбен болып жатқан барлық жағдайларды теріс қабылдайсыз. Сіздің өміріңізде қуанышты сәттер болмаған ба? Айтылған интерпритациялармен келіспеуіңізге болады, бірақ та алынған ақпараттар жөнінде ойланатын жағдайлар бар. Егер ол қажет болса,алдыңызда әлі көп тренингтер этюды бар,олар сізге өзіңізді өзгертуге, жақсы түсінуге көмектеседі.

“Стресс-тест” Мақсаты: Жас түлектің стреске жақындығын айқындау. Нұсқау: Төменде жазылған сөйлемдерді оқып,келесі шкаланы қолдана отырып,өз көзқарастарыңды білдіріңдер. -Ешқашанда- 1 ұпай. Сирек- 2 ұпай. - Жиі- 3 ұпай. - Әрқашан- 4 ұпай. Ұсақ-түйек нәрселер өте сирек менің мазамды алады. Біреуді күтіп тұрған кезде,мен ыза боламын. Ұялған кезде тез қызарамын. Ашуланған кезде біреуді ренжітіп аламын. Сынауды жек көремін,тез ашуланамын. Егер қоғамдық көлікте мені біреу итерсе,мен де оны итерем немесе айқайлаймын. Бос уақытымды мен әрқашанда бір нәрсемен айналысып жүремін. Кездесуге бұрын келемін немесе кешігемін. Басқаны тыңдай алмаймын,өз ойымды оған қыстырып отырамын. Тәбетімнің жоқтығына азаптанамын. Өте жиі себепсіз ашуланамын,уайымдаймын. Таңертең өзімді нашар сезінемін. Өзімнің шаршағанымды сезінемін,жаман ұйықтаймын. Көп ұйықтағаннан кейін де, өзімді нашар сезінемін. Менің ойымша жүрегім ауырады. Арқам мен мойыным ауырады. Үстелдің басында отырғанда саусақтарыммен ойнап, аяғымды танымал болғанды армандаймын. Менің істеген істеріме мадақтауды қалаймын, барлығына танымал болғанды армандаймын. Мен өзімді басқалардан жақсымын деп ойлаймын. Тамақтану диетасын сақтамаймын.

Бағалау шкаласы. 30 ұпай және одан кіші. Сіз тыныш және парасатты өмір суресіз. Туындаған мәселелерді тез шеше аласыз. Сіз өте кішіпейіл емессіз өзіңізді мақтанышпен алдап азаптанбайсыз.Бірақ та сіз ертегідей өмір сүресіз. 31-45 ұпай. Сіздің өміріңіз түрлі әрекеттерге және күш салуға толы. Жаман болсын,жақсы болсын стресс сізді азаптайды,яғни сіз жетістікке ұмтыласыз. Өмірлік көзқарасыңызды өзгерте алмағандықтан,өзіңіз туралы ойлануға уақыт бөліңіз.Сізге демалу қажет. Стреске жақынсыз. 46-60 ұпай. Сіздің өміріңіз- үнемі күресуде.Сіз қызмет бабында биік шыңда болуды армандайсыз. Басқалардың пікірі сіз үшін маңызды болғандықтан сіз өзіңізді стресс күйінде ұстайсыз. Егер осы бағыттан тайынбасаңыз,көп жетістікке жетесіз,бірақта олар сізді қуанышқа бөлендірмейді. Дау-дамайдан аулақ болыңыз, ұсақ-түйектер қозғаған ашуды басыңыз.Әрдайым жоғары нәтижеге жетем деп ұмтылмаңыз.Анда-санда өзіңізге толық демалыс беріңіз. 61 ұпай және одан жоғары. Сіздің өміріңіз машина жүргізушінің өмірі сияқты: газ бен бірге тежеуішті де басасыз. Өзіңіздің өмір қалпыңызды өзгертіңіз. Сіз душар болған стресс сіздің денсаулығыңыз бен келешегіңізге қауіп төндіреді.

Эмоциялар тесті. Мақсаты: әр түрлі жағымсыз эмоцияларға жақындығын айқындау. Уақыты: 15 минут Нұсқау: Келесі реакциялардың қайсысы саған тән екенін бағала. Жауаптар бланкісіне «иә» деп жауап берген сұрақтарды белгіле. Эмоционалдық реакциялардың әр түріне байланысты белгіленген номерлердің санын белгілеп,графикті сыз. Тест сұрақтары: Егер мен қатты ашулансам, біреуді ұрып жіберуім мүмкін. Кейде мен соншалықты ызыланамын. Мен жылдам ашуланамын тез қайтамын. Мені жақсылап сұрамаса,мен өтінішті орындамаймын. Мен үшін тағдыр әділетсіз деп ойлаймын. Адамдар мен туралы сыртымнан сөз айтатынын білемін. Егер менің ойыммен келіспесе,мен дауласамын. Егер мен біреуді алдасам,маған ұят. Мен адамды ұра аламын деп ойлаймын. Мен ыза болған кезде,есікті қатты серпіп жабамын. Кейде адамдар мені өзінің жалғыз-ақ қатысуымен жирендіреді. Егер маған қандай да бір ереже ұнамаса,оны бұзуға ниеттеніп тұрамын. Мені кейде қызғанушылық қысып жібереді,дегенмен оны көрсетпеуге тырысамын. Көпшілік мені жақсы көрмейтінін білемін. .

Адамдар менің құқықтарымды құрметтесін деп талап етемін. Кейбір ойларымнан өзім ұялатын сәттер болады. Менің ашуымды келтіріп,ызылындырып төбелеске дейін апаратын адамдарды білемін. Бойымдағы ызымды үстелді қатты ұру арқылы жиі шығарамын. Кейде мен қатты ашуланғанда оқтай жарыламын. Егер мені біреу басқарам деп тырысса,мен оған қарсы шығамын. Менің мазамды алатын,мен жек көретін адамдар бар. Өте көп адамдар маған қызығады. Егер мен ызылансам,қатты ұрса аламын. Жұмыстан қашатын адамдар,өзін кінәлі сезінуі қажет. Егер біреу мені ренжітсе,мен оны қайтара аламын. Кей кезде қолыма түскен затты сындырып тастаймын. Маған ұнамайтын адамдарға қатты сөз айта аламын. Менімен бұйырып сөйлессе,менің ештеңе істегім келмейді. Мен басқа адамдарға деген жағымсыз қарым-қатынасымды жасырып жүремін. Кей уақытта маған күліп жатқанын сезінемін. Егер біреу менің мазамды алса, мен ол туралы барлық ойлағанымды айтып тастай аламын. Ата-анама аз көмектесетінім маған өте батады. Егер маған біреу қол көтерсе, мен оған жауап қайтарамын. Дауласқан уақытта мен дауысымды көтеріп сөйлеймін. Ұсақ-түйектер мені ызылындырады. Егер біреу өзін жоғары ұстаса,мен оны орнына қоямын. Адамдардың мені мадақтауы және көңіл бөлуі менің еңбегіме лайықты емес. Маған жамандық істегісі келетін жауларым бар. Мен біреуді қорқыта аламын, бірақ оны іске асырмаймын. Мен өмірде көп қателіктер жасаймын, кейін тек ол үшін өкінемін

Шкалалар Сенің агрессивтілігің- ол сенің жеке іс мәселең,тек басқаларға кедергі жасағанға дейін ғана. Жауаптар бланкі Шкалалар Сұрақтардың номерлері   Денелік агрессия (физическая) (Д) Жасырын агрессия (Ж) Ашуланшықтық (А) Теріс мінез (Тм) Өкпелегіштік (Ө) Сенімсіздік (С) Вербалды агрессия (сөздей) (С) Кінә сезімі (К)     1 9 17 25 33 2 10 18 26 34 3 11 19 27 35 4 12 20 28 36 5 13 21 29 37 6 14 22 30 38 7 15 23 31 39 8 16 24 32 40

Денелік агресся- саған күш қолдану арқылы барлық сұрақтарды шешу ең қолайлы түрі болып табылады. Өмір сүру тұрмысы немесе тұлғалық ерекшеліктерің тиімді өзара әрекет ету әдістерін қолдануға кедергі жасайтын шығар. Агрессияны өзіңе қайтаруға қауіптісің. Жасырын агрессия- әрине, біреуді басынан ұрғанша,үстелді соққан жөн. Бірақ та, онымен шұғылданып қажеті жоқ, ыдыс пен жихазды сақта, шығын келтіріп,өзіңнің де денсаулығына зақым келтіресің. Ашуланшақтық – жаман немесе жақсы жасырынған агрессия басқа адаммен қарым-қатынасты айыруға бірден апармайды, бірақта сыртқа шыққанша, күкірт қышқылы сияқты адамды іштен жеп бітіреді. Сыртқа шыққан кезде – «денелік және жасырын агрессия» қара. Теріс (келеңсіз) мінез- жасөспірімнің наразылық сезімін білдіру үшін мәнсіз және күйзелісті қылықтарына тән реакция. «Енемнің күйеу баласы соқыр болсын десем,өзім көзімді шығарамын» деген мақалдың түйіні сай келеді. Өкпелегіштік- басқа адамдардың сөздері мен қылықтарында өзіне бағытталған келемежді,менсінбеушілікті және кемітуді сезініп көру. Сенімсіздік- басқа адамдардың сөздері мен қылықтарында өзіне бағытталған жасырынды қасақаналықты көру. Шектен шыққан кезде сырқаттықты білдіреді. Вербалды агрессия- «Ойыннан от шығады» деген сияқты «Бір ауыз сөзден- соғыс басталады» дегенге жақын, ойланбай айтылған сөздің ақыры төбелеспен жаман күйзеліске келтіреді. Кінә сезімі- сен ешкімді ұрған жоқсың,ештеңені сындырған жоқсың,ешкімге ашуланған жоқсың. Осымен сені құттықтаймын. Олай болса,кінә сезімімен қолайсыз жағдай қайдан пайда болды?Егер сен өз эмоцияларыңа жауапты болсаң,онда сен оларды басқара аласың. Онымен не істеу керек? Ең алдымен сенің бойыңда ондай қасиет бар екенін білу қажет және үйде қожайын кім екеніндігін еске алу керек- сен бе әлде сенің эмоцияларың ба?

К.Хек және Х.Хесстің неврозды жедел диагностикалау әдістемесі. Сұрақтармен немесе пікірлермен танысып «иә» немесе «жоқ» деп жауап беріңіз. Сіз өзіңізді іштей қыстығудамын деп ойлайсыз ба? Мен кейде бір ойға терең бойлап кеткендіктен,ұйықтай алмаймын. Мен тез жарақаттанғышпын. Маған таныс емес адамдармен сөйлесіп кету қиын. Сізде жиі ешқандай себепсіз селсоқтық пен шаршау сезімі пайда бола ма? Адамдар бас-аяғымнан сын көзбен қарап тұрған тәрізді сезім пайда бола ма? Сіз құтылуға тырыссаңыз да қажеті жоқ ойлар сізді жиі мазалап,басыңыздан шықпай қоя ма? Мен күйгелекпін. Мені ешкім түсінбейтін сияқты. Мен ашуланшақпын. Егер басқалар қарсы тұрмаса,менің ісім табыстырақ болар еді. Мен жағымсыз жағдайларды жүрекке жақын қабылдаймын. Тіпті мені сәтсіздікке ұшырау туралы ой да толғандырады. Менің басымда оғаш және ерекше уайымдар бар. Сіздің өз-өзіңізден, еш себепсіз қуанышты немесе уайымшыл көңіл-күйге түсетін кездеріңіз бола ма? Бір күн ішінде мен мөлшерден тыс көп армандаймын. Сіздің көңіл-күйіңізді өзгерту оңай ма? Мен өзімнің ұялшақтығымды көрсетпеу үшін өз-өзіммен жиі күресемін.

Бақытты тәрізді көрінетін басқа адамдар сияқты, менің де бақытты болғым келеді. Кейде мен өз-өзімнен қалшылдаймын немесе тоңамын. Сіздің көңіл-күйіңіз салмақты себепті-себепсіз жиі ауыса ма? Сіз кейде ешқандай қауіп болмаса да, қорқыныш сезінесіз бе? Сын немесе сөгіс маған өте ауыр тиеді. Кейде менің көп елеңдейтінім сонша,тіпті бір орында отыра алмаймын. Сізкейде түкке тұрғысыз заттар үшін тым көп мазаланасыз ба? Мен наразылықты жиі сезінемін. Маған кез-келген тапсырманы немесе жұмысты орындауға соған берілу қиынға соғады. Мен жасаған істерімнің көбісіне өтіп кеткеннен соң өкінемін. Мен жалпы алғанда бақыттымын. Менің өзіме толыққанды сенімді емеспін. Кейде мен өзімді түкке тұрғысыз сезінемін. Мен өзімді жиі жаман сезінемін. Мен өзімді көп қазбалаймын. Мен толыққанды адам емеспін деген сезіммен азаптанамын. Кейде менің барлық жерім ауырады. Менде жанымды жегідей жейтін жағдайлар болады. Менің жүйке жүйемде ақау бар. Маған біреумен танысқан кезде әңгімені жандандырып алып кету қиынға түседі. Мен үшін қиын күрес өз-өзіммен күресу. Сіз кейде үлкен қиындыққа тап болып, одан құтыла алмайтындай сезінесіз бе? Көрсеткіштерді өңдеу. Мақұлданған жауаптар санын есептеу керек. Егер 24 ұпайдан көп болса, бұл невроздың жоғары деңгейін көрсетеді. Әдістеменің тек жалпылама ақпарат екенін айтып өту керек. Тек тұлғаны жан-жақты зерттегеннен кейін ғана нақты, соңғы шешімге келуге болады.

М.Фергюсон мен Д.Расселдің жалғыздық сезімінің деңгейін анықтау әдістемеі. Пікірлер «Жиі» «Кейде» «Сирек» «Ешқашан» 1.Мен бақытсызбын,барлық нәрсені жалғыз өзім істеймін.         2. Менің сөйлесетін ешкімім жоқ         3. Мен жалғыздыққа төзе алмаймын         4. Маған қарым-қатынас жетіспейді         5. Шындығында да,ешкім өзін-өзі түсіне алмайтын тәрізді         6. Мен,маған біреу хат жазар немесе телефон соғар деп күтемін.         7. Қол ұшын берер ешкім жоқ.         8. Мен қазір ешкіммен жақын емеспін.         9. Мені қоршаған адамдар менің идеяларымды және қызығушылығымды бөліспейді.         10. Мен өзімді біреу тастап кеткендей сезінемін.         11.Мен айналадағылармен қысылып-қымтырылмай,емен-жарқын сөйлесе алмаймын         12.Мен өзімді мүлдем жалғыз сезінемін.         13. Менің байланыстарымның,әлеуметтік қатынастарымның барлығы үстірт         14. Маған ұжымдық қарым-қатынас жетіспегендіктен құсаланамын         15. Шындығында мені ешкім білмейді,мен өте жасырын адаммын         16. Мен өзгелерден өзімді оқшау сезінемін         17. Мен қоғамнан шеттетілген секілдімін.         18. Маған достар табу қиын         19. Басқалар мені ортадан аластап,оқшаулап тастаған тәрізді сезінемін.         20. Адамдар мені қоршап тұр,бірақ олар менімен емес.

Нұсқау: Нақты сөздер қатары беріледі. Осы пікірлерді рет-ретімен оқи отыра,сіз олардың жиі көрініс беруіне қарай,өзіңізге сәйкес келетін жауапты мына төрт жауап нұсқалары арқылы беріңіз: «жиі», «кейде», «сирек», «ешқашан». Таңдаған нүсқаны «+» белгісімен белгілеңіз. Нәтижені өңдеу және талдау. Жауаптардың әр нұсқалары жеке саналып, «жиі»- жауабы 3-ке, «кейде» жауабы- 2-ге, «ешқашан»- 0-ге көбейтіледі. Шыққан сандар қосылады. Ең жоғарғы ұпай- 60 ұпай. 40 ұпайдан- 60 ұпайға дейін- жоғарғы деңгейлі жалғыздық. 20 ұпайдан-40 ұпайға дейін- орташа деңгейдегі жалғыздық 0 ұпайдан- 20 ұпайға дейін- төменгі деңгейдегі жалғыздықты көрсетеді.

«Жабығу сәтіндегі өз мінез- құлқына баға беру» әдістемесі. Нұсқау: Сұраққа жауап бергенде оң жақтағы сандардан өзіңіздің қалыпты жағдайыңызға сай келетін цифрларды дөңгелектеп сызып қойыңыз. №   Ұпайлар 1 Мен болашағымның жарқындығына сенуге бейіммін 1, 2, 3, 4 2 Кейінгі кезде көп нәрсе менің ашуыма тие береді. 1, 2, 3, 4 3 Аз ғана жұмыстың өзі мені шаршатады. 1, 2, 3, 4 4 Мен кезекті проблемалардың шешімін тез табамын 1, 2, 3, 4 5 Кейде бір түсініп болмас мазасыздықтан өзіме орын таппай кетемін. 1, 2, 3, 4 6 Егер мен өлсем, менің өлімім айналадағыларға тек жеңілдік әкеледі. 1, 2, 3, 4 7 Мен жақындарыма қажет екеніме сенімдімін. 1, 2, 3, 4 8 Менің зеректігім мүлт кетпейді. 1, 2, 3, 4 9 Маған өткен қуаныштың өзі ұнайды. 1, 2, 3, 4 10 Кейде тез жылай саламын 1, 2, 3, 4 11 Ішім ауырады 1, 2, 3, 4 12 Менің тағдырым өзімді толық қанағаттандырады. 1, 2, 3, 4 13 Тәбетім тайып көрген емес. 1, 2, 3, 4 14 Жабығатын кездерім жиі болады. 1, 2, 3, 4 15 Тек қана таңертең (кешке) көңіл-күйім дұрыс болады 1, 2, 3, 4 16 Менде ұйқысыздық жиі болады. 1, 2, 3, 4 17 Соңғы уақытта жүдеп барамын 1, 2, 3, 4 18 Қолымнан келетін істің барлығы тез орындалады. 1, 2, 3, 4 19 Маған әдемі бейтаныс қыздардың (жігіттердің) суретін қарастыру ұнайды. 1, 2, 3, 4 20 Кейде жүрегім себепсіз қағысын жиілетеді. 1, 2, 3, 4

Мінездің жабығу сәтіндегі деңгейі есептелінеді. 80-71 ұпай- жабығу деңгейі өте жоғары, 70-61 ұпай- жабығу бар. 46-ты ұпайдан жоғары болса, - жабығу белгілері бар,қатты мазасыздық байқалады. 45-31 ұпай- орташа мазасыздану, 20-30 ұпай- жабығу белгілері мүлде жоқ, аздаған ғана мазасыздық байқалады.

ҰБТ-ге даяралау кезіндегі оқушыларға психологиялық кеңес беру

Дәріс. “Стрессті қалай жеңуге болады?” Мақсаты: теориялық білімді беріп,стресті төмендетуге арналған жаттығуларды ұсыну. Стрестің пайда болу себептері әдебиеттерде көп жазылған.Бұл кінә сезімі,құндылықтардың жойылуы,оқуға деген жеккөрушілік және т.б.факторлар болады. Мектеп стрессогендік фактор ретінде қалыптасқан кезде көптеген оқушылар оған теріс қарайды. Сонда не істеу қажет? Ең алдымен өмірдің стилі мен өз-өзіңді өзгерту қажет. Уолтер Ресселдің сөзіне сүйенсек: “егер қызықпайтын нәрсемен айналыссаңдар,онда бірте-берте сіздің ағзаңызға күйзеліс токсиндері пайда болып,нәтижесінде сіз шаршағандықтан азап шегіп немесе ауруға шалдығасыз”, “Істеген ісіңізді сүю қажет немесе сүйіспеншілікпен жасау керек” шығыс данасы. Барлық істеген ісіңізді қуанышпен және ең жақсы белгілі әдіспен орындаңыз. Оқуға деген сүйіспеншілік сіздің физикалық және жан дүниелік күшіңізді молайтып,шаршағандықтан және “сағыныш” ауруынан құтқарады. Өзіңіздің дене мен психикалық денсаулығыңызға көңіл аударыңыз.

Стрестің физиологиялық белгілері: Ұйықтай алмау, Бас аурулары, Жүректің қатты соғуы, Арқада,асқазанда,жүректе қысым пайда болуы.

Стрестің психологиялық белгілері: Алаңғасарлық, Жадының бұзылуы, Қобалжушылық, Ашуланшақтық, Уайымшылдық, Себепсіз қорқыныш сезімдері. Бұның барлығы өз-өзіне сенімін төмендетіп,түрлі ауруларға шалдығуына,психикалық іс-әрекеттің төмендеуіне және дәрілік тәуелділікке әкеледі.

Стресті жеңу үшін не істеу қажет? Біріншіден: стресс кезінде ағзада витаминдер қоры бітеді,әсіресе В витамині жетіспейді.Дәрігерлердің көбі витаминдерді пайдалану қажет десе де,шамаңыз келгенше пайдаланбаған жөн. Екіншіден:Денені шынықтыру қажет.Спортзалға жиі барып дене шынықтыру жаттығуларын жасаңдар,билеңдер,ән айтыңдар,бассейнге барып жүзіңдер,далада көп серуенеңдер. Үшіншіден: психикалық және физикалық демалу үшін релакусация қажет.Келесі әдістерді қолданып көріңіздер: баяу музыканы тыңдап,түнгі аспанға қарап армандаңдар. Төртіншіден: үйлесімді өмір сүру үшін ең алдымен отбасыңның,жолдастарыңның,жақын-туыстарыңнын көмегі қажет.Психологиялық тренингтерге барып,жанұядағы салтанатты мәжілістерге,тойларға баруды және қызықты жаңа адамдармен танысуды ұмытпаңдар.Ата-аналарыңа,өздеріңнің әжелерің мен аталарыңа ағаларың мен апайларыңна және басқа жақын туыстарыңа барып,амандығын білуге тырысыңдар.Өйткені олар да сіздерден махаббат,қамқорлық,мейірімді жылы сөзді күтіп отыр.

ҰБТ-ге даяралау кезіндегі оқушыларға психологиялық қызықты тест жүргізу түрлері

ҰБТ-ге даяралау кезіндегі оқушыларға психологиялық тренинг ойындар жүргізу түрлері

1)«Айналма» жаттығуы Қажетті құралдар: айналма 1 дана Ережесі: қатысушылар шеңбер жасап қолдарынан ұстап тұрады.Жаттығу нұсқаушысының белгісінен кейін айналманы қолдарын үзбей топтан өтіп шығу керек. Жаттығуды күрделендіру үшін айналамының орнына жіп қолдануға да болады.  Талдау:ойын жаттығуы аяқталғаннан кейін қатысушылар алған әсерлерімен бөлісіп, өз ойларын ортаға салады. 2)Сенім Бұл жаттығу ҰБТ ге дайындау барысында барлық жаттығуларынан өткеннен кейін жасауға болады. Жаттығуға қатысу ерікті. Зорлап жасатуға болмайды. Сенім деп аты аталып тұрғандай, қатысушы команданың қолдауына сүйенеді. Қауіпсіздік ережесін мұқият сауқтау қажет.

3)Сенім Бұл жаттығу ҰБТ ге дайындау барысында барлық жаттығуларынан өткеннен кейін жасауға болады. Жаттығуға қатысу ерікті. Зорлап жасатуға болмайды. Сенім деп аты аталып тұрғандай, қатысушы команданың қолдауына сүйенеді. Қауіпсіздік ережесін мұқият сауқтау қажет. 4) «Дәлдік » Қажетті құралдар: қалың өрілген жіп, доп, айналама немесе шелек Ережесі: Екі қатысушы жіпті доп өтетіндей керіп тұрады. Бір адам допты ортадағы керілген жіп бойымен жібереді. Ортасына келгенде жіпті керіп ұстап тұрған екі адам допты ортаға қойылған айналама немесе шелекке түсірулері керек. Қатысушалр түгел қатысып болғанша ойын жалғаса береді. Талдау:ойын жаттығуы аяқталғаннан кейін қатысушылар алған әсерлерімен бөлісіп, өз ойларын ортаға салады 5) «Өткел»  Қажетті құралдар: бор Ережесі: Жерге иректелген жолдар сызылады. Жол біресе шағын біресе үлкейтіліп бейнеленеді. Қатысушылар қарама-қарсы қолдарынан ұстап жолдан бір-біріне қарама-қарсы бағытта жүріп өтулері керек. Топ мүшелері түгел өтіп болғанша ойын жалғаса береді. Мына видеода табиғат аясында жасалған бір түрі. Осылай да істеуге болады. Талдау:ойын жаттығуы аяқталғаннан кейін қатысушылар алған әсерлерімен бөлісіп, өз ойларын ортаға салады

ҰБТ-ге даяралау кезіндегі оқушыларға психологиялық видео мысалдар келтіру