Көміртек және оның қосылыстары (9 - сынып)

Үй тапсырмасын сұрау Фосфор және тыңайтқыштар

Кім жылдам? Периодтық жүйеде қанша бейметалл бар? 2. 1669ж неміс алхимигі Х.Бранд қай элементті ашты? 3. Құрамында қоректік элементі бар заттар қалай аталады? 4. фосфордың реттік нөмері нешеге тең? 5.Тыңайтқыштар шығу тегіне қарай нешеге бөлінеді? 6. Фосфордың неше аллотропиялық түрөзгерісі бар? 7.Тыңайтқыштар қоректік элементтің болуына қарай нешеге бөлінеді? 8. Фосфор қышқылының формуласы?

Благодаря этой рекламе сайт может продолжать свое существование, спасибо за просмотр.

Кім жылдам? 9.Азотты тыңайтқыштар дегеніміз не? 10.Қазақстанда Ә.Б.Бектұров пен оның шәкірттері қай тыңайтқыш түрін зерттеді? 11.Фосфордың электрондық формуласын ата? 12. Калий тыңайтқыштары нешеге бөлінеді? 13.NaNO3, KNO3, NH4NO3 қай тыңайтқыш түріне жатады? 14. Фосфор оксидінің формуласы? 15. Фосфор қандай тотығу дәрежесін көрсетеді? 16.Фосфор қай периодта, қай топта орналасқан?

Сабақтың мақсаты : Білімділік: Көміртек және оның қосылыстарының табиғатта таралуы, атом құрылысы, ашылу тарихы, периодтық жүйедегі орны, негізгі қасиеттері, қолданылуы мен көміртектің биохимиялық рөлі туралы түсінік беру 2. Тәрбиелік. Көміртек, атом құрылысы, қасиеттерін түсіндіре отырып, оқушыларды тазалыққа, қоршаған ортаны қорғауға, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға, элементті тиімді пайдалануға тәрбиелеу. 3. Дамытушылық. Көміртек, атом құрылысы, қасиеттерін түсіндіре отырып, Химия пәнінен алған білімдерін жетілдіру, өз бетінше іздену қабілетін дамыту.

Қолданылуы

1780ж.франсуз ғалымы А.Лавуазье көміртекті Зерттейді. 1827ж латынша “карбонеум” көмір деп ат береді Орысша “углерод” деп атауды 1824 жылы орыс ғалымы М.В.Соловьев ұсынған. 1928 жылы “көміртек” деп атауды аудармашы Р.Бөкейханов ұсынған. Ашылу тарихы

12С Периодтық жүйедегі орны

Атом құрылысы

Малахит Кальцит Cu2CO3(OH)2 CaCO3 Доломит MgCO3 Бор CaCO3 Сидерит Әктас FeCO3 CaCO3

Көміртектің аллотропиялық түр өзгерістері алмаз графит карбин фуллерен

Аллотропия – (грекше allos - өзге және tropos – бұрылыс, қасиет ) химиялық элементтердің бірнеше жай заттар түрінде болуы. Қазақша тұрпаттастық деп аталады.

Алмаз – түссіз, электр тогын өткізбейтін, тығ – 3,5г/см тең қатты зат. Алмаздың түссіз, мөлдіреген түрі – бриллиант деп аталынады. Ең әдемі бағалы тастар, әшекейлі заттар әзірленеді. А л м а з

Графит – сұр түсті, аздап жылтыры бар, қолға, денеге, қағазға оңай жұғады. Тығыздығы 2,17 – 2,3 г/см тең. карандаш өзегін, отқа төзімді ыдыстар, электрод өндіруде қолданылады. Г р а ф и т

Карбин Карбин- қара түсті ұсақ кристалды ұнтақ. Карбин кристалдары бір немесе үш байланыспен немесе қос байланыспен тізбектесе қосылған көміртек атомдарынан тұрады:  =С=С=С=С= Карбиннің қаттылығы графиттен жоғары, бірақ алмаздан анағұрлым төмен. Жартылай өткізгіштік қасиеті бар. Ауа қатысынсыз 2800 С –қа дейін қыздырғанда графитке айналады.

Фуллерен Олар көміртек атомдарының белгілі бір сандарынан – С 60, С70, С84 және т.б. тұратын тұйықталған құрылымдар. Фуллерендер аккумуляторлық батареяларды шығаруға қолданылуда. Оның өз «ағайындарынан» айырмашылығы — сыйымдылығы бес есе көп, салмағы өте аз, жоғары экологиялық сапасы мен санитарлық қауіпсіздігінде. Батареяның бұл түрін жеке компьютерлер мен дыбыс аппараттарының қоректену көзіне пайдаланады.

Көміртегі оксидтері Физикалық қасиеттері. Көміртек (ІV)оксиді СО2 - иіссіз, түссіз, ауадан 1,5 есе ауыр газ . Ол жанбайды және басқа заттардың жануын қолдамайды. Осы қасиетіне сәйкес өрт сөндіруге қолданылады. Атмосфералық қысымда СО2 газы -78°С-та қайнайды. Физикалық қасиеттері. Көміртек (ІІ) оксиді СО - түссіз, иіссіз, дәмсіз, ауадан сәл жеңіл, улы газ, суда нашар ериді, қайнау температурасы өте төмен -192°С

Көмір қышқылы, карбонаттар Н2СО3 – әлсіз, екі негізді, тұрақсыз қышқыл. Ол тек ерітіндіде ғана болады. Әлсіз электролит, диссоциациялану дәрежесі 0,17%. О Құрылымдық формуласы: Н – О – С – О – Н

Алынуы 1) Көмірқышқыл газын суда ерітіп: СО2 + Н2О = Н2СО3 2) Тұзынан күшті қышқылмен әсер етіп: Na2CO3 + 2HCI = 2NaCI + H2CO3 Екі негізді болғандықтан сатылы диссоциацияланады: Н2СО3 Н + НСО3 НСО3 -гидрокарбонат-ион НСО3 Н + СО3 СО3 - карбонат-ион

Химиялық қасиеттері: Сілтілермен әрекеттесіп екі қатар тұздар түзеді: Н 2СО 3 + 2NаОН=Nа 2 СО 3 +2Н 2О натрий карбонаты Н 2СО3 + NаОН=Nа НСО 3+Н 2О натрий гидрокарбонаты Nа НСО 3+ NаОН=Nа2 СО3 +Н2О

Көмір қышқылының тұздары Қыздырғанда ыдырайды: СаСО 3 =СаО+СО 2↑ 2NаНСО3 =Nа 2СО3 +СО 2 ↑+Н 2О Гидролизге ұшырайды: Nа2 СО 3+НОН=NаОН+NаНСО 3 Сапалық реакциясы: Nа 2СО 3+2НСl=2NaCl+СО 2 ↑+Н 2О СО 2↑+Са(ОН) 2 = Са СО 3 ↓+Н 2О ақ тұнба

№1. “Сенесің бе, сенбейсің бе? (берілген сұрақтарға “иә” немесе “жоқ” деген сұрақтармен жауап беру керек)

Сенесің бе, сенбейсің бе, - көміртектің таңбасы “эс” Сенесің бе, сенбейсіңбе, - көміртек латынның “карбениум” деген сөзі Сенесің бе, сенбейсіңбе, - алмаз көміртектің түр өзгерісі Сенесің бе, сенбейсіңбе, - көміртектің атомдық массасы 15 Сенесің бе, сенбейсіңбе, - периодтық кестеде көміртек үшінші қатарда тұр. Сенесің бе, сенбейсіңбе, - көміртектің пратон, нейтрон саны 6 – ға тең. Сенесің бе, бенбейсің бе, - тотығу дәрежесі – 5 ке тең. Сенесің бе, сенбейсің бе, - көміртек жәй заттармен әрекеттеседі. Сенесің бе, сенбейсің бе, - көміртектің реттік номері +12

Сәйкестендіру тесті Иіс газы Қышқылдық оксид Көмірқышқыл газы СО СО2 Карбонаттар Көмір қышқылы СО2 Көмір қышқылының тұздары Н2СО3 Көміртектің таңбасы 6 Реттік нөмірі 12 Салыстырмалы атомдық массасы С

алмаз графит көмір карбин +2,+4,-4 +4,+6,-2 +3,+5, -3 +5,+7,-1 оттегімен Металл оксидтерімен күкіртпен сутегімен карбидтер карбонаттар оксидтер карбиттер Көміртектің аллотропиялық түр өзгерісі емес: Көмір қышқылының тұздары: Тотықсыздандырғыш ретінде көміртек әрекеттеседі: Көміртекке тән тотығу дәрежелері:

Венн диаграммасын құру. Көміртегі монооксиді  мен  көміртегі диоксидін салыстыру

Генетикалық байланыс №1. Құрамында 40% кальций, 12% көміртек, 48% оттек бар. Тұздың формуласын табыңыз? Салыстырмалы молекулалық массасын есепте. №2. Реакцияның термохимиялық теңдеуі бойынша: CaCO3 = CaO + CO2 – 180кДж. 200кг кальций оксидін алу үшін қанша жылу жұмсалуы керек? Есептер шығару

Көміртектің СО Н2СО3 СО 2 МgСО3 КНСО3 Тұздары Қышқылдары Оксидтері

Үйге тапсырма: § 22, 23. Көміртек және оның қосылыстары. 12 есеп (105 бет) 9 есеп (110)