Ашық сабақ тақырыбы: «Азот, фосфор және олардың қосылыстары»

Ашық сабақ тақырыбы: «Азот, фосфор және олардың қосылыстары»

Сабақтың мақсаты: Білімділік:  Азот және фосфордың периодтың жүйедегі орнына байланысты V топ элементі ретінде сипаттау, маңызды қасиеттерімен таныстыру. Тәрбиелік:  Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын оятып, сөйлеу қабілетін дамыту. Дамытушылық:  Оқушыларды табиғат байлықтарын тиімді пайдалана білуге үйрету.

Благодаря этой рекламе сайт может продолжать свое существование, спасибо за просмотр.

№1 тапсырма ІVА топша элементеріне қандай элементтер жатады? Көміртектің периодтық жүйедегі орны және атом құрылысы? Көміртектің тотығу дәрежелері? Көміртектің табиғатта таралуы? Көміртектің физикалық қасиеттерін сипаттаңыз? Көміртектің химиялық қасиеттерін сипаттаңыз? Кремнийдің периодтық жүйедегі орны және атом құрылысы? Кремнийдің тотығу дәрежелері? Кремнийдің физикалық қасиеті? Кремнийдің химиялық қасиеті? Силицидтер дегеніміз не? Силанның формуласы?

№ 2 тапсырма Тотығу дәрежелерін табыңыздар: CH4 , CO2, CO, SiO2, H2SiO3, SiC, Mg2Si, SiH4, SiF4, H2CO3, CaC2.

Атом құрылысы Фосфордың сыртқы энергетикалық деңгейінде 5 электрон бар. Атомындағы электрондардың орналасуы: Электрондық құрылысы: +15Р )2е )8е )5е 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3

Табиғаттатаралуы: Босжәнеқосылыстүріндекездеседі. Ауадакөлемдікүлесі– 78,09%. Массалықүлесі– 75,6% Маңыздықосылыстары: NаNО3, КNО3,Са(NО3)2. Жерқыртысындамөлшері– 0,01-0,04% Бұледәуіркөптаралғанэлемент,жерқыртысындағыоныңмөлшері0,12%-тіқұрайды. Фосфорбелсенді,табиғаттабоскүйіндекездеспейді,маңыздысы-құрамынакальций фосфатыкіретінапатит минералы.Еңкөптаралғаныфторапатит3Ca3(PO42) .CaF2  Азот Фосфор

Алынуы: Аммонийнитридінқыздырыпайыруарқылы: NН4NО2 = N2 + 2Н2О NаNО2 + NН4Сl = N2 ++NаСl+2Н2О  Фосфордыфосфариттеналады. Оныкөмірмен(кокспен)жәнеқұмменараластырып, 1500Сэлектрпешіндеқыздырады:  2Са3 (РО4)2 +10С+6SiO2 =6CaSiO3 +P +10CO↑

Физикалыққасиеті: NИіссіз,түссіз,дәмсіз,ауаданжеңілгаз. Судаерігіштігіоттектентөмен ауаданаздапжеңіл- 1960Ссұйықкүйге айналады - 2100Сқартәріздесмассағаайналады. Азотпенсалыстырғандафосфорэлементініңбейметалдыққасиеттерініңкемуі,оныңжайзаттарыныңқасиеттерінеәсеретеді.  Фосфордыңаллотропиялықтүрөзгерістерініңқасиеттеріолардыңқұрылысыментүсіндіріледі.Ақфосфорқұрылысытолықзертелген.Оныңмалекулалықкристалдықторы бар.Ақфосфордыңмалекуласытөртатомдыжәнедұрысүшқырлыперамидатәріздес.Фосфордыңәрбіратомыперамиданыңтөбесіндеорналасқан.Малекулалықторлыбасқазаттарғаұқсас,ақфосфоржеңілбалқидыжәнеұшқыш.

Химиялыққасиеті: Тотықтырғыш,тотықсыздандырғышқасиеткөрсетеді. N2+3H2 = 2NH3 3Mg + N2 = Mg3N2 N2 + 3Ca = Ca3N2 N2 + 3F2 = 2NF3 3N2 + 2Al = 2AlN3 2Р+3S=P2 S3 2P+3CI2 = 2РСl3 РСl3+CI2 =РСl5 2P+3Ca=Ca3 P2 Са3 Р2 + 6Н2О= 3Cа(ОН)2 +2РН3↑. 6Р+5КСIО3=5KCI+3P2 O5

Қолданылуы: түрліқосылыстар, NH2синтездеу,инерттіорта,ауасалқындатқышжүйеде, цианидалу, нитридалу, азотқышқылыналу. Cа3(PO4)2-фосфоритфторапатит, Р-нәруызқұрамтіс,сүйек

Физикалық қасиеттері Ақ фосфор Қызыл фосфор 1.Ақ түсті кристалл зат, тығыздығы 1,83г/см3 2.Қараңғыда жарқырайды 3.Кәдімгі жағдайда 30-400С температурада ауадағы оттекпен тотығады 4.От алғыш қауіптілігіне байланысты су астында сақтайды 5.Суда ерімейді, (СS2) күкірткөміртекте ериді 6.Өте қауіпті, улы! 7.440С-та балқиды, 2800С-та қайнайды 1.Аморфты зат, кристалды емес, тығыздығы 2,20 г/см3 2.Қараңғыда жарқырамайды 3.Ауадағы оттекпен 2600С –та тотығады 4.Отқа қауіпті емес. Қыздырғанда оталады. 5.Суда да, (СS2) күкірткөміртекте де ерімейді 6.Улы емес 7.4000С-та балқиды

Химиялық қасиеттері 1. Фосфор оттекте жанып, пентаоксид түзеді: 4Р+5О2=2Р2О5 2. Фосфор хлормен ерекеттесіп, фосфор үш хлоридін және 3000С-та фосфор пентахлоридін түзеді: 2Р+3Cl2=2РCl3 2Р+5Cl2=2РCl5 3. Фосфор сутекпен тікелей әрекеттесіп, фосфин түзеді: 2Р+3Н2=2РН3

4. Фосфор металдармен фосфидтер түзе әрекеттеседі: 3Са+2Р=Са3Р2 кальций фосфиді 3Nа+Р=Na3Р натрий фосфиді 5. Күрделі заттармен әрекеттеседі: 5КСl3+6P=3P2O5+5KCl

Қолданылуы

Фосфор (V) оксиді Р2О5+Н2О=2НРО3 метафосфор қышқылы Р2О5+2Н2О=Н4Р2О7 дифосфор қышқылы Р2О5+3Н2О=2Н3РО4 ортофосфор қышқылы

Алынуы Зертханада алынуы: P2O5+3H2O=2H3PO4 Өнеркәсіпте алынуы: Ca3(PO4)2+3H2SO4=3CaSO4 +2H3PO4

Химиялық қасиеттері: 2H3PO4+3СаО=Ca3(PO4)2 +3H2O Са3(PO4)2+4Н3PO4=3Са(Н2РО4)2

Қолданылуы Фосфор қышқылы Алкогольсіз сусындар алуда Дәрі-дәрмек жасауда Минералды тыңайтқыштар алуда Өнеркәсіпте Нан пісіруде

Сабақты бекіту

№1 тапсырма Тотығу дәрежелерін табыңыздар: NO, NO2, HNO3, NaNO3, N2O, P2O5, H3PO4, Ag3PO4, Ca3P2, PCl3, PCl5, P Н3, Ca3P2, P4 , N2.

Венн диаграммасы Ақ фосфор Қызыл фосфор Ортақ қасиет Ақ түсті, кристалл Қараңғыда жарқырайды, өте улы т.б. Аморфты, Кристалды емес Қараңғыда жарқырамайды, Улы емес т.б. Суда ерімейді

Берілген айналуларды жүзеге асыруға болатын реакция теңдеулерін жаз: N2 NH3 NO NO2 HNO3 Ca →CaO→Ca (OH)2 →CaSO4 Ca3(PO4)2→P→Mg3P2→PH3→P2O5→H3PO4

Эстафеталық ойын “Термин-синоним” PH3 Аммиак H3PO4 Кальций фосфиді P2O5 Аммофос Ca(NO3)2 Фосфин NH3 Фосфор (V) оксиді NH4H2PO4 Кальций нитраты Ca3P2 Ортофосфор қышқылы Ca(H2PO4)2+2CaSO4 Күміс фосфаты HPO4 Жай суперфосфат Ag3PO4 Метафосфор қышқылы

Эстафеталық ойын “Термин-синоним” PH3 Аммиак H3PO4 Кальций фосфиді P2O5 Аммофос Ca(NO3)2 Фосфин NH3 Фосфор (V) оксиді NH4H2PO4 Кальций нитраты Ca3P2 Ортофосфор қышқылы Ca(H2PO4)2+2CaSO4 Күміс фосфаты HPO4 Жай суперфосфат Ag3PO4 Метафосфор қышқылы

№ 4 тапсырма «Иә» немесе «жоқ» деп жауап беру Фосфордың таңбасы «ПЭ» Фосфордың атом масса 31, реттік нөмері 15 Фосфордың тотығу дәрежелері +2 және +4 Азоттың таңбасы «ЭН» Азоттың тотығу дәрежелері – 3 тен +5 ке дейн Азоттың атом массасы 14, реттік нөмері 7 Азоттың ауа құрамындағы мөлшері – 78% Фосфор 3 периодта, 3 қатарда V А топшасында орналасқан Азоттың протон саны 7, нейтрон – 6, электрон – 7 Азот және фосфор химиялық қасиетінде оттекпен әрекеттеспейді Азоттың массалық үлесі – 75,6% Фосфор – иіссіз, түссіз, дәмсіз, ауадан жеңіл газ. Фосфордың нейтрон саны 16, протон – 15, электрон – 15 Азотта 3 энергетикалық деңгейше Фосфиннің формуласы РН3

Үйге тапсырма: § 7.7, 7.8, 7.9. №9 237 бет (есеп шығару) Аммиак, азот қышқылы және фосфор қышқылдарына шағын баяндама жазу