Бір атомды қаныққан спирттер (11 сынып)

Оттекті органикалық қосылыстар спирттер Спирттер мен фенолдар Альдегидтер мен кетондар Карбон қышқылдары Жай және кұрделі эфирлер көмірсулар Қаныққан Канықпаған ароматты

Деңгейлік тапсырмалар 1) Стандартты деңгей (5 балл) Көмірсутек класы Алкандар Алкендер Алкадиендер Алкиндер Арендер Жалпы формуласы CnH2n+2 CnH2n CnH2n-2 CnH2n-2 CnH2n-6 Гибридтену Валенттік бұрыш SP3 SP2 SP SP SP2 1090 28 1200 1800 1800 1200

Благодаря этой рекламе сайт может продолжать свое существование, спасибо за просмотр.

Сабақтың тақырыбы: Спирттер. Бір атомды қаныққан спирттер. Спирттердің қасиеттері, қолданылуы

Мақсаты: Қаныққан бір атомды спирттердің құрылысы мен табиғатта таралуы, физикалық және химиялық қасиеттерін меңгеру, алынуы мен қолданылуына тоқталу Күтілетін нәтиже: А: Спирттің формулаларын жаза алады, В: Физикалық және химиялық қасиеттерін ажырата алады, қолданылу аясын түсінеді, С: Берілген реакция теңдеулерінен спирттің формуласын анықтай алады.

Мазмұны : Спирттер, олардың жіктелуі Қаныққан біратомдық спирттердің гомологтық қатары Спирттердің изомериясы және номенклатурасы Спирттердің алынуы және физикалық қасиеттері Спирттердің химиялық қасиеттері Қаныққан біратомды спирттердің қолданылуы Өзіңді тексер

Спирттер дегеніміз – құрамында көмірсутек радикалымен байланысқан гидроксо (ОН) тобы бар күрделі органикалық заттар R-OH 1. Спирттер , олардың жіктелуі

Спирттердің жіктелуі:гидроксил тобының санына байланысты Спирттер Біратомды Көпатомды СН3 – ОН Метил спирті (метанол) СН3 – СН2 – ОН Этил спирті (Этанол) СН2 – СН2 СН2 – СН - СН2 ОН ОН ОН ОН ОН Этиленгликоль Глицерин СН2 – СН – СН – СН – СН – СН2 ОН ОН ОН ОН ОН ОН Сорбит

Спирттердің жіктелуі:гидроксил тобымен байланысқан көмірсутек радикалының табиғатына байланысты

Спирттердің жіктелуі: гидроксил тобымен байланысқан көміртек атомының табиғатына байланысты

ИЮПАК халықаралық атаулар жүйесі бойынша спирттердің аталуы функционалдық ОН тобы байланысқан ең ұзын тізбек таңдап алынып, көміртек атомдарын гидроксил тобы жақын орналасқан жағынан бастап нөмірлейді Көмірсутектердің атына –ол деген жұрнақ қосып атайды. ОН тобының орнынын – ол жұрнағынан кейін көміртек атомының санымен белгілейді 5 4 3 2 1 Н3С-СН2-СН2-СН2-СН2-ОН (пентанол-1)

2. Бір атомды спирттердің гомологтік қатары СН3-ОН СН3ОН метил спирті СН3-СН2-ОН С2Н5ОН этил спирті СН3-СН2-СН2-ОН С3Н7ОН пропил спирті СН3-СН2-СН2-СН2-ОН С4Н9ОН бутил спирті Бір атомды қаныққан спиртердің гомологтік қатарының жалпы формуласы. СnH2n+1ОН

Спирттердің ең қарапайым өкілдері СН3ОН метил спирті (метанол) C2H5-OH - этил спирті (этанол)

3. Спирттердің изомериясы және номенклатурасы Спирттердің изомериясы : Көміртек қаңқасының құрылысына байланысты. Көмірсутек тізбегіндегі гидроксил тобының орнына байланысты Класаралық изомерлену (жай эфирлермен)

Бутил спиртінің изомерлері С4Н9ОН бутанол-1 2-метилпропанол-1 СН3-СН2-СН2-СН2-ОН СН3-С-СН3 СН3 бутанол-2 2-метилпропанол-2 Көміртек қаңқасының құрылысына байланысты изомерия СН3-СН-СН2-СН3 ОН СН3-СН-СН2-ОН СН3 ОН Көмірсутек тізбегіндегі гидроксил тобының орнына байланысты изомерия Көмірсутек тізбегіндегі гидроксил тобының орнына байланысты изомерия

2-тапсырма. Атауын тап (5 балл) Спирттерді атап берілген кестені толтырыңыз. Формуласы Халықаралық жүйе бойынша атауы Басқаша атауы СН3-ОН Метанол Метил спирті СН3-СН2--ОН Этанол Этил спирті СН3-СН2- СН2 - ОН Пропанол Пропил спирті СН3-СН2- СН2- СН2-ОН Бутанол Бутил спирті СН3- СН2- СН2- СН2- СН2-ОН Пентанол Амил спирті

Спирттердің алыну жолдары Жүзім шырыны ашығанда түзілетін шарап спиртін адамдар өте ертеден пайдаланған.«Спирт» сөзі латынның «шараптың рухы» деген сөзінен шыққан көрінеді. Шарап спирті немесе этил спиртінің формуласы-С2Н5ОН Жүзімнің, қанттың, крахмалдың ферменттік ашуы нәтижесінде түзілетін бұл затты тұрмыста жай ғана спирт деп атайды. Ал XVlll ғасырдан бастап «спирт» деген сөзбен қатар «алкоголь» (әл-кугул) деген сөз қолданыла басталды. Этил спиртін әртүрлі жолдармен алады. Соның бірі-глюкозадан ашытқы қатысында мына жалпы реакция бойынша алады: С6Н12О6 2С2Н5ОН+ 2СО2

1. Галогеналкандардың гидролизі СН3Cl + NaOH СН3ОН + NaCl 2. Алкендерді гидратациялау СН2=СН-СН3 + Н2О СН3-СН-СН3 пропанол-2 метанол хлорметан пропен to, Н+ ОН 4. Спирттердің алынуы және физикалық қасиеттері

1. Құрамында қанты бар заттардың ашуы С6Н12О6 2СН3-СН2ОН + 2СО2 2. Метанның катализдік тотығуы СН4 + [О] СН3ОН 3. Целлюлозаны гидролиздеп алу (С6Н10О5)n + nН2О nС2Н5ОН этанол глюкоза to, kat метанол метан ашу

Қалыпты температурада С10 –ға дейінгі спирттер сұйық, өздеріне тән иісі бар заттар, С11-ден бастар қатты заттар. Спирттерде молекулааралық сутектік байланыстын болуына байланысты спирттер газ күйінде болмайды. Молекулалық массасының артуына қарай сұйық спирттердің суда ерігіштігі төмендейді Спирттер – органикалық және бейорганикалық заттардың жақсы еріткіші Спирттердің физикалық қасиеттері

Молекулалық массалары артқан сайын спирттердің суда ерігіштігі қиындап, сынауықта 2 қабат түзіледі

5. Спирттердің химиялық қасиеті 1. Жану СН3-СН2ОН + 3О2 2СО2 + 3Н2О + Q Спирттер жанғанда энергия бөлінеді. Құрамында көміртек атомы көп спирттер жарқырап,тіпті күйленіп жанады. 2. Мыс (II) оксидімен тотығып,альдегид түзу О СН3-СН2ОН + СuO СН3-С + Cu + Н2O біріншілік спирттердің сапалық реакциясы этанол to этанол Тотығу реакциялар Н Сірке альдегиді

3. Калий перманганат ерітіндісімен тотығу СН3-СН2ОН + 2[O] СН3-СООН + Н2О 4. Хром(VI) қосылыстарымен тотығу О СН3-СН2OH + CrО3 СН3-С + Cr2O3 + H2O этанол этанол Н KMnO4 Сірке қышқылы Сірке альдегиді

1. Белсенді металдармен әрекеттесу 2СН3-СН2ОН + 2Na 2СH3-CH2ONa + Н2 Спирттер индикаторға әсер етпейді, әлсіз қышқылдық қасиет көрсетеді 2. Галогенсутектермен әрекеттесу СН3-СН2ОН + HBr СН3-СН2Br + H2O Гидроксил тобындағы сутек арқылы жүретін реакциялары этанол бромэтан этанол Натрий этилаты Гидроксил тобында жүретін реакциялар

1. Молекула ішінді өтетін дегидратация СН3-СН2ОН СH2=CH2 + Н2О 2. Молекулааралық дегидратация 2СН3-СН2ОН СН3-СН2-О-СН2-СН3 + H2O Дегидратация реакциялар этанол Диэтил эфирі этанол этилен H2SO4, 180oC H2SO4 140oC

СН3-С + СH3ОН CH3-С + Н2О Этерификация реакциясы сірке қышқылының метил эфирі Сірке қышқылы метанол H2SO4 О ОН О ОСН3

6. Спирттердің қолданылуы 1. Органикалық заттардың ерігіштігі 2. Экологиялық таза отын 3. Этанол дәрі-дәрмек жасауда, зарарсыздандырғыш зат ретінде медицинада пайдаланады. 4. Сірке қышқылын синтездік каучук, диэтил эфирін алуда қолданады 5. Этил спирті алкогольді ішімдіктердің құрамына кіреді

Этил спиртінің адам ағзасына әсері Этил спирті адам ағзасына есірткілік әсер етеді.Спирт миға әсер етіп, жүйке клеткаларын уландырады. Осыдан адамның ақыл-ойы,сөйлеу, ойлау қабілеттері, қимыл үйлесімділігі бұзылады.Спиртті ішімдіктер ішкен адамның мінез-құлқында желөкпелік, әдепсіздік, дөрекілік пайда болады, оны айналасындағыларға жеккөрінішті етеді . Спиртті ішімдіктерді жие ішкен адамның бауыры мен жүйке жүйесінің қызметі бұзылады, зердесі нашарлайды, маскүнемділікке, яғни этил спиртіне тәуелділікке ұшырайды.

Сәйкесін тап (6 балл) Химиялық формуласы Аталуы С2Н4 Ацетилен С2Н5ОН Метанол С2Н2 Бутанол СН3 ОН Хлорметан СН3Сl Этилен С4Н9 ОН Этанол

Жинақтау тесті (16 балл) Формуланың ретін тап CnH2n+1 CnH2n CnH2n-6 CnH2n-2 Жұрнақтарды ретте ан ол ен диен ин Бір атомды қаныққан спирттердің реті С5Н11ОН СН3ОН С3Н7ОН С7Н15ОН С2Н5ОН С4Н9ОН С6Н13ОН СН3ОН С2Н5ОН С3Н7ОН С4Н9ОН С5Н11ОН С6Н13ОН С7Н15ОН

Тапсырма Құрамында 9% жанбайтын қосындысы бар массасы 25,3 г техникалық этанолдың жануына қажет ауаның көлемін есептеңдер. Ауадағы оттектің көлемдік үлесі 0,2-ге тең. Органикалық заттың 6,9 грамын жаққанда 13,3 г көміртек (ІV) оксидімен 8,1 г су түзіледі. Қосылыс буының ауамен салыстырғандағы тығыздығы 1,59. Заттың молекулалық формуласын табыңдар. 156 грамм метанол мен этанол қоспасын артық мөлшерде металл натриймен әрекеттестіргенде 49 л сутек бөлінді. Бастапқы спирт қоспаларының құрамын анықтаңыздар.

Назарларыңызға рахмет!