Презентация Топырақ, топырақтың түрлері (6 сынып)

Ашық сабақ Пән мұғалімі: Нәрік Ақшолпан 

Ойнап күліп аламыз, Оқып білім аламыз, Белсенді тақтамен Дамиды бүгін санамыз. Ұстаз сөзін тыңдайтын, Біз әдепті баламыз 

Благодаря этой рекламе сайт может продолжать свое существование, спасибо за просмотр.

Сабақтың мақсаты: Топырақтың маңыздылығын түсіну, топырақтың түрлерін ажырата алу 

Үй тапсырмасы 

Адасқан әріптер ОСБФЕАРИ БЗОЦЕНИО ШІРТІЛКІ БРІЛІСТЕІГ ЯФГОГИБЕОИАР ӨКБЙШІІТЕЙК Күн тобы

БИОСФЕРА БИОЦЕНОЗ ТІРШІЛІК БІРЛЕСТІГІ БИОГЕОГРАФИЯ КӨБЕЙГІШТІК

«Ағзалардың жер қабықтарына әсері» сызбасын сызыңдар Жер тобы

АТМОСФЕРАҒА ГИДРОСФЕРАҒА ЛИТОСФЕРАҒА Атмосферадағы оттегінің барлығына жуығы ............................................түзілген. Оттегі мөлшері көбеймейді, өйткені ...............................................................жұмсалады. Дүниежүзілік мұхитта өмір сүретін жануарлар ........................................жұтады. Ол жануарларға ............................. түзу үшін керек. Ағзалардың қалдықтарынан ................................................ құралады. Мысалы, ........................................ . Ағзалар .................................................... үлес қосады.

АТМОСФЕРАҒА ГИДРОСФЕРАҒА ЛИТОСФЕРАҒА Атмосферадағы оттегінің барлығына жуығы өсімдіктердің күн қуатының күшімен көмірқышқыл газының ыдыратуының нәтижесінде түзілген. Оттегі мөлшері көбеймейді, өйткені екінші жағынан жануар/ң тыныс алуына, жануға және басқа да құбылыстарға жұмсалады. Дүниежүзілік мұхитта өмір сүретін жануарлар калцийді өте көп мөлшерде жұтады. Ол жануарларға қаңқалары мен сауыттарын түзу үшін керек. Ағзалардың қалдықтарынан тау жыныстарының органикалық деп аталатын ерекше тобы құралады. Мысалы, мұнай, әктас, ұлутас, тас көмір т.б. Ағзалар тау жыныстарының үгілуіне үлкен үлес қосады.

Ақ аю Кенгуру Түйе Пингвин Теңбілшер Саванна Арктикалық Тропикалық Шөл Антакртикалық мұзды шөл орман мұзды шөл Жұлдыз тобы Сәйкестікті анықтаңдар

Ақ аю Кенгуру Түйе Пингвин Теңбілшер Саванна Арктикалық Тропикалық Шөл Антакртикалық мұзды шөл орман мұзды шөл

Үй тапсырмасын қорытындылау

Топырақ, топырақтың түрлері

Топырақтың  тау жыныстарынан   басты  айырмашылығы неде? Топырақ дегеніміз не?

Топырақтың  тау жыныстарынан  басты айырмашылығы – құнарлылығы. Құнарлы топырақта өсімдік өседі. Таза тау жыныстарында өсімдік өспейді. Жердің  өсімдік  өсетін беткі  құнарлы  қабатын топырақ  деп  атаймыз.

Жер бедері бірнеше қабаттан тұрады.Беткі қабатының түсі,қоңыр болады.Оған қоңыр түс беретін өсімдіктердің шірінділері,жануарлар мен жәндіктердің қалдықтары.Оны қара шірік деп атайды.Тереңдеген сайын өсімдіктердің тамырлары азая түседі және құрт-құмырсқалардың індерін көруге болады.Олардың бәрі өсімдіктермен қоректенеді.

Топырақ арасында тіршілік ететін жануарлар

Топырақ  қабаты түзелу үшін қанша жыл керек?

1 – 2 см топырақ қабаты түзелу үшін 100 жылдай, ал 20 см топырақ 2 – 3 мың жылда түзеледі.

Сарамандық жұмыс Топырақты ақ қағаздың бетіне салып, анықтап қара — Өсімдіктің ұсақ қалдықтары, шіріген жәндіктің қалдықтары байқалады. Одан әрі анықтай түсу үшін тәжірибе жасайық. 1 — тәжірибе. Бір кесек топырақты стакандағы суға салайық. Не байқадық? Көпіршіп шыққан не? Ауа 2 — тәжірибе. Бір уыс топырақты темір қалбырға салып отқа қойып қыздырайық. Оның үстіне шыны ұстайық. Шынының астыңғы бетіне су тамшылары пайда болды. Ол қайдан шықты? Топырақ бойында ауадан басқа тағы не бар? Су 3 — тәжірибе Топырақты одан әрі қыздыра түсейік. Біраздан кейін көкшіл түтін шығады Бұл не? Топырақ ішінде жанатын не бар? Топырақта түрлі қалдықтар, шірінділер бар. Ол — қарашірік

4 - тәжірибе Шірінді жанып біткен топырақты суға салып араластырайық. Лайланған суды тұндыруға қояйық. Біраздан кейін тұнбаның астында құм, оның үстіне саз шөгеді. Бұдан топырақ құрамында құм, саз барын байқайық. Тәжірибені қортындылау: Топырақта қарашірік көп болса, соғұрлым топырақ құнарлы болады. Қарашірік топыраққа қара, қоңыр түс береді.

Топырақ құрамында   ауа Топырақ құрамында

Жер бетінде топырақ түрлерінің таралуы климат жағдайларымен тығыз байланысты. Өсімдік сияқты топырақ жамылғысы да экватордан полюстерге қарай зоналар бойынша өзгереді, тауларда биіктік белдеулерге сәйкес таралады. Топырақ түрлерінің таралуы арнаулы топырақ картасында түрлі түсті бояулармен көрсетіледі.

Топырақтың жеке түрлерінің ішіндегі ең құнарлысы – қара топырақ. Топырақтың бұл түрі қоңыржайбелдеудегі далалы шөптесін өсімдіктердің астында түзіледі. Шөп жазда өсіп жетіліп, күзде қурайды, оның қар астында қалған қалдықтары қыста шіріп, үгіледі. Далалық аймақтың климаты қарашіріктің жинақталуына өте қолайлы. Бір жағынан температура мен ылғалдың арақатынасы шөптесін өсімдіктердің жер бетін жаппай басып, қалың өсуіне жағдай жасайды. Екінші жағынан ылғал мөлшері пайда болған қарашірікті шайып әкетуге шамасы жетпейді.

Жауын-шашын аз жауатын шөлді аймақтарда жазғы ыстықтан топырақ қатты құрғайды. Жер асты суы таяз жатқан жерлерде және көктемде еріген қар суы жиналатын ойпаңдарда жазда буланған ылғал өзімен бірге жер бетіне түрлі тұздарды ілестіріп ала шығады. Оны сор дейді.

В.В.Докучаев (1846-1903 жж) – топырақ ғылымының негізін қалаған. Ол топырақтың түзілу жағдайларын және Жер бетінде таралу заңдылығын ашты. Топырақ атауларын да (күлгін, қара, қызыл қоңыр топырақ т.б.) алғаш ұсынған Докучаев болатын

Жаңа сабақты бекіту

1 4 5 6 2 3

Топырақ — өсімдік үшін қоректің көзі және баспанасы. Бүгінгі алған білімдеріміз өмірге қажет па? Ендеше:                Күніміз ашық, Түніміз тыныш. Ауамыз таза, Топырагымыз құнарлы болсын. Өзіміз аман болайық.

Үйге тапсырма §51 оқу, қосымша мәліметтерді пайдаланып топырақ экологиясын қарастыру

Назарларыңызға рахмет!