Жобаның тақырыбы: «Ғаламтордағы жаңа сөз қолданыстары»

Жобаны дайындаған: М.В.Ломоносов атындағы №38 Қазақстан –Ресей гимназиясының 11-сынып оқушылары Қожанова Ақбота, Проценко Дарья Жобаның тақырыбы: «Ғаламтордағы жаңа сөз қолданыстары»

Жобаның мақсаты: Мәдениет пен тілді өзара біртұтас бірлікте қарастыра, және ұлттық мәдени деректерге сүйене отырып, әлеуметтік желілердегі сөз мәдениетін саралау, сараптау. Сөз мәдениетіне әсер ететін факторларды анықтау. Жобаның міндеттері: интернет тіліндегі сөз мәдениеті мен жаңа сөз қолданысы, ғаламтордағы жастар тіліндегі сленгтер, ғаламтордағы фактілік шындық пен фактілік қателіктер, ғаламтордағы сөз қателіктері, ғаламтордағы сөз мәдениетіне ықпал етуші лингвистикалық және экстралингвистикалық факторлар,

Благодаря этой рекламе сайт может продолжать свое существование, спасибо за просмотр.

Ғылыми жобаның өзектілігі: қазақ интернеті кеңістігіндегі сөз мәдениеті мен тілді қолдану нормасына көңіл бөлу. Ғылыми жұмыстың жаңашылдығы: қазіргі әлеуметтік желілердегі сөз мәдениеті, жастар тілі, виртуалды әлемдегі сөздердің дұрыс және бұрыс қолданылуы және сленгтердің рөлі. ЗЗерттеу әдісі: ғылыми сипаттама, анализ, салыстыру әдісі, салыстырмалы-тарихи әдіс, пікірлерді жинақтау, талдау, жүйелеу, қорыту, Жұмыстың құрылымы: кіріспе, екі тараудан, әр бөлімнің зерттеу қорытындысы ретінде берілген тұжырымнан, пайдаланған әдебеттер тізімі,

Сөз мәдениеті- сөзді дұрыс және көркем қолдануды зерттейтін тіл білімінің бір саласы. Сөз мәдениеті ғылымының негізгі нысаны-тілдік норма. Ғаламтор дегеніміз- компьютерлік желілердің ақпарат алмасуға арналған бүкіләлемдік қауымдастығы, бір-бірімен телекомуникация арналарым(телефон, радио, жасанды жер серігі) арқылы байланыс жасау.

Интернеттегі веб-мәтіндерде нормадан уәжсіз ауытқыған көптеген жайттар бар. Мысалы: 1.Жіктік жалғауды түсіріп жазу: отырм-отырмын, ұйықтайм-ұйықтаймын, билмейм-білмеймін, журм-жүрмін, корем-көремін , барам-барамын, 2.Сөзді жөнсіз қысқартып қолдану: раха-рахмет, см-сәлем, сб-сау бол, жнк-жаңалық, 3.Сөз мағынасы түсінікті болса, дауысты дыбыстарды түсіріп жазу: мысық-мсқ, жүрген- жгн, 4. Шетелдік сөздерге қазақ тілі жалғауларын қосып қолдану: Каксын? (гибрид сөздер жасау тәсілі) маған плизбен (please) сойлессейши т.б. 5.Сөзді орфоэпиялық норма бойынша таңбалау: не істеватсың? (не істеп жатырсың?) , барат, келет, боп жатыр (болып жатыр), өтүрікші

Қоршаған тілдік ортаның сөз тазалығына нұқсан келтіретін сөздің түрі- жаргон сөздер. Жаргондар – белгілі бір әлеуметтік немесе қызығушылығы ортақ топтардың басқаларға түсініксіз, құпия мағынада сөйлесуі. Сленг деп- белгілі бір ортада қолданылатын, қалыпты тілден ауытқыған, мысқылды сөздерді айтамыз. Бүгінгі жастар сленгтер мен жаргондарды әр түрлі себептерге байланысты қолданады: әсер қалдыру үшін, өзгелер түсінбеу үшін, елден еррекше болу үшін, әзіл ретінде,

Жаргон сөздердің аудармасы: жынды, тентек (көбіне зат сипатын білдіреді) –керемет зат, толпамен келу –көпшілікпен келу, косякқа кіру- ыңғайсыздыққа тап болу, шпора жасау-жауап парагын дайындау, капустаға қарау-материалдық жағдайын тексеру, жылауық-қызғаншақ, іші тар, крышасы бар- қолдау көрсететін адамы бар, инет-интернет жүйесі, потеря болу-әбігер болу, елеңдеу, қобалжу, центр внимание болдық- бәрінің көзі бізде болды, тачкаң құтты болсын!- көлігің құтты болсын!

Қазіргі уақытта жасөспірімдер мен жастардың компьютер ойындарымен әуестенуі , сленгтердің пайда болуына алып келеді. Мысалы: ойындағы «ең басты жау» деген ұғымды білдіретін «бродилка», «аркада», «босс» сленгтері пайда болды. «Тормозы ұстап қалды»-бір жағдайдан шешім таба алмай қалды, осыған синоним ретінде «зависать етіп қалды» деген тіркес бар. «Құлаққа лапша ілу»-өтірік айту, «маяк тастау», «гудок тастау»- қысқа ғана қоңырау шалу.

Сөз мәдениетіне ықпал етуші факторлар Сөйлеу қателіктері орфографиялық орфоэпиялық грамматика-морфологиялық пунктуациялық коммуникативтік

Бұл суреттегі «Егер сіз алдын микрокүнделігініз болмаса да, 1140 номеріне смс жіберген болсаңыз немесе өз нигініңізді өзгертпекші болсаңыз » деген сөйлем құрылымы жағынан түгелдей қате.

2-сурет «Бар қиындық компания есеп - шоттын кісеннен шығаруда болып тұр». http://mobile.beeline.kz/kz/almaty/tarifs/all/index.wbp .

Казнеттегі заңға қайшы контент бойынша «ыстық желі» келесі материалдар болатын сайттарға сезінеді. Осы сөйлемдегі ыстық желі орыс тіліндегі «горячая линия». Бұл тіркесті «шұғыл байланыс» деп қолдану дұрыс болады.

Қазақша БАҚ-тың электрондық нұсқаларындағы жаңа тілдік қолданыстар. 1.Ең жиі ұшырасатын кемшіліктің бірі- сөз мағынасына мән бермеу. Баспасөз бетінен алынған мысалдар: «Өзбек ұшағы аспанымызда неге тайраңдай ұшты?» (Сейілбек Асанов. «Қазақстан-Zaman», 1 наурыз 2012жыл), 2.Сөздердің тіркесімділік қабілетін ескермей, сәтсіз сөз тіркестерін жасау. Мысалы: «Астана ақшамы» бетінен «Қаржыгерлер күш қағыстырды » (8 желтоқсан 2011жыл) «Қағыстыр» етістігі 1.Ары-бері қозғау. 2.Соғыстыру, түйістіру. 3.Қаққылап, соққылап, тінту және есебін табу, ретін келтіру, 3.Терминдер қолданысындағы бірізділіктің сақталмауы. «Менің мамандығым- мейіргер. 4.Тұрақты сөз тіркестерін дұрыс қолданбау. «Ашыққаннан құныққан жаман» (Жас қазақ , 8 қазан 2010ж)

Қорытынды Жобада біз интернеттің сөз мәдениеті мен жаңа сөз қолданысына ықпалын, атқаратын рөлі мен маңызын көрсеттік: Қазақ интернеті ақпараттың жылдам тартылу көзі ретінде жалпы ұлттық мәдениеттің виртуалды кеңістікте насихатталуына ықпал етеді, Жаңа сөз қолданысына әлеуметтік көзқарасты қалыптастыруға септігін тигізеді, Жаңа сөз қолданысына қатысты кешенді зерттеулерді жүргізуге мүмкіндік береді, Жаңа сөз қолданысына деген ұлттық көзқарасты қалыптастырауға және оның дұрыс насихатталуына мүмкіндік туғызады, Жаңа сөз қолданысын дамытуға арналған бағдарламалардың жылдам жүзеге асуына мүмкіндік береді,

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1.Уәлиев Н. Сөз мәдениеті/ Н.Уәлиев. –Алматы, 1984. 4б. 2.Балақаев М. Қазақ тілі мәдениетінің мәселелелері/Алматы, 1965. 186б. 3.Жаңа медиа:аңызы мен ақиқаты// ОКОК.kz/ 4.Сөз мәдениетіне ықпал етуші факторлар // massaget./kz 5.Әлеуметтік желілердегі тіл мәдениетінің сақталу мәселелері//baq.kz/ 6.Қазақ интернет тілінің мәдениеті// kk.wikipedia.org/ 7.Сыздық Р. Тіл мәдениеті мен оның проблемалары /Р.Сыздық// Тілдік норма және оның қалыптасуы.-Астана:Елорда, 2001.-230б. 8.Сыздық Р. Сөз құдіреті.-Алматы: Атамұра 2005-272б 9.Әлкебаева Д. Сөз мәдениеті/ Д.Әлкебаева- алматы,2011-141б 10. «Тіл» №6 (15) тамыз-қыркүйек/2009. 11. Балақаев М., Сергалиев М. Қазақ тілінің мәдениеті: Оқулық/Алматы: Зият Пресс,2004-140б.