Презентация по казахскому языку на тему Орыс сыныптарында ауызша сөйлеу тілдерін дамыту жолдары

Орыс сыныптарында ауызша сөйлеу тілдерін дамыту жолдары

АУЫЗША СӨЙЛЕУ ТІЛІН ДАМЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ- ЛИНГВИСТИКАЛЫҚ НЕГІЗІ 1.1 Лингвистикалық жаттығулар арқылы оқушының сөйлеу тілін дамыту Оқушылардың сөйлеу тілін дамыту барысында әрбір оқушының табиғи өзінің сөйлеу тілін дамытуға үлкен көңіл бөлу керек. Психолог мамандар тіл үйренуде төменгі қабілеттерді ерекше атап айтады. Олар: көру, сезу, есту. Тіл үйренуде естудің, сөйлеуде қабылдаудың орны ерекше. Өйткені біздің байқап білуімізде қай сыныпта болсын оқушы ауызекі сөйлеуді тез меңгереді және өз қатарларымен тез тіл табысып, сөйлеседі.

Благодаря этой рекламе сайт может продолжать свое существование, спасибо за просмотр.

Сонымен, сөйлеу тілін дамыту барысында мынадай жұмыс жүйесі ұсынылады: Сабақтың әр түрлілігі, Біртіндеп жұмыстың сыныпқа, тақырыпқа байланысты қиындауы, Кейбір енген жаңа формаларда әрбір сыныптың басында соңында қолдану.

Қорыта келгенде, сөздік қорды байыту, лингвистикалық білім негізінде жүргізіледі. фонетикалық білім беру сөздің дыбысталуы арқылы мағына мен ұғымын, сөйлемдегі ойды, мәтіндегі мазмұнды, пікірді түсіну арқылы өзіне таныс не таныс емес жаңа сөздерді игеру арақылы жүзеге асады, лексикалық білім беру арқылы сөздердің мағынасын (тура, ауыс мағыналарын), белсенді, енжар лексикалары игеріледі. Соның нәтижесінде оқушылардың сөздік қорын сандық жағыныа, яғни сөздерді сөйлеу әрекетінде қолдана білуге жаттығу арқылы дамытылады, грамматикалық білім беру арқылы жеке сөздерді бір-бірімен байланыстыру арқылы қолдана алуға жаттықтырылса, қосымшалар арқылы сөз таптарына сәйкес сөз жасау қабіліттері мен дағдылыары қалыптасады.

1.2 Мәтіндер, суреттер арқылы оқушы тілін дамыту Мәтінмен жұмыс істеу кезінде студенттерді жұмыс істеудің алғашқы қадамы - мәтінді дұрыс оқи білуге дағдыландыру керек. Ол үшін мұғалім төмендегідей қағидаларға сүйенуі қажет: а) қазақ тіліне тән дыбыстардың айтылуы, жазылуы, в) мәнерлеп оқуы, с) дауыстап оқуы, д) сөйлемді мазмұнына, айтылуына қарай дауыс ырғағымен оқуы, е) кезекпен, араласып оқуы.

Міне, осындай қағидаларды пайдалана отырып, дұрыс оқуға дағдыландыруға және шапшаң оқуға жаттықтыруға болады. Мәтін - оқушыларды оқуға үйретудің негізгі құралы, ол ойын, тілін дамытады, тәрбиелейді, қазақша сөйлеуге үйретеді. Осыған орай мәтінге мынадай талаптар қойған дұрыс деп ойлаймыз. Мәтін, оқушылардың біліміне, түсінігіне сай алынуы қажет. Ол жеңілден ауырға бірте - бірте күрделеніп отырады. Мәтіннің мазмұны оқушыны қызықтыратындай болуы тиіс, сонда ғана оқушы оны тез меңгереді. Мәтіндердің тәрбиелік мәні болуға тиіс. оқушыларды достыққа, бірлікке, адамгершілікке тәбиелейтін мәтңндердің маңызы зор . Мәтіндер қазақ халқының мәдениетімен, әдет - ғұрыптарымен таныстыру қызметін атқару тиісті.

Мәтін бойынша төмендегідей тапсырмалар беруге болады: Сөздікпен жұмыс, Жай сөйлемнен сұраулы сөйлем жасау жұмысы, Сөйлемдерге жауап беру, Сөздерді септеу, жіктеу жұмысы және т.б. Синоним, омоним, антоним сөздерін табу,

Осы жұмыс түрлерін біз «Қазақстанның таулары» деген мәтін арқылы көрелік Қазақстанның таулары Қазақстанда Алтай, Тарбағатай, Сауыр, Жоңғар және Іле Алатауы бар. Тау биіктеген сайын, ауа райы салқындайды, ауаның қысымы кемиді, ауа мөлдір, таза болады. Биік тауларда мәңгі қар жатады. Жазда қардың төменгі жиектері ериді. Таудан мөлдір бұлақтар ағады. Таудың теріскей жағында неше түрлі шөптер өседі. Сөздік Биіктеген сайын - чем выше Ауаның қысымы - давление воздуха Кемиді - уменьшается Мәңгі - вечно Мөлдір - прозрачно

Мәтінді оқып шығып аударыңдар. Сұрақтарға жауап беріңдер. 1. Қазақстанның қандай тауларын білесіңдер? 2. Тауда ауа райы қандай болады? 3. Қандай тауларда мәңгі қар жатады? 4. Таудан мөлдір бұлақтар ағады ма?

Тиісті затты көзбен көру, қолмен ұстау немесе суретін көрсету арқылы жүргізілетін сабақ есте жақсы сақталады. Сабақ үстінде оқушылардың тілін ұстартуда сабақты құрғақ сөзбен түсіндіргеннен гөрі, көрнекі құралды пайдаланып түсіндірген тиімді. Осыған орай, орыс мектебінде қазақ тілінің әрбір сабағын көрнекі құралды пайдалана отырып өткізген жөн. Олардың түрі, көлемі, аз - көпті сабақ тақырыптарына қарай бөлінеді. Кейде оқулықтың өзіндегі материалды үлкейтіп пайдалануға да болады.

Көрнекі құралдармен өткен сабақтың тиімділігі Материалдарды түсіндіруде мұғалім көп қиналмайды, Оқушылар жаңа сабақты, материалды оңай қабылдап, тез меңгереді, Сабақты түсіндіру арқылы оқушылардың ынтасы артады, Тіл ұстарту жұмысы еркін жүргізіледі, Сыныпта басы артық шу, әңгіме болмайды, Оқиғаға құрылған сурет бойынша оқушыға заттың атын, түсін жаттатқыза отырып, қимылына көрген - байқағандарына байланысты сөйлем құрғызып, әңгіме айтқызуға болады, Сурет арқылы жаңа сөздің мағынасын түсіндіруге болады, Мәтін мазмұнына байланысты берілген суреттер мәтінде баяндалған оқиғаны көзге елестету арқылы оның мазмұнын түсіндіруге мүмкіндік жасайды

Мәтінмен байланысты тіл ұстарту жұмыстарында қолданылатын көрнекі құралдар: Мәтінге байланысты сөздік - плакат, Мәтіннің тақырыбына байланысты түрлі суреттер,

Сурет бойынша әңгіменің де өз ішінде бірнеше түрі болады: А) дайын сурет бойынша мазмұндау. Мұнда алдымен дайын сурет беріледі де, сол суреттің мазмұны бойынша мәтін құрастырылады. Ә) мәтіннің жүйесін сурет бойынша реттеу.

ІІ ОҚУШЫНЫҢ АУЫЗША СӨЙЛЕУ ТІЛІН ДАМЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗІ 2.1 Ойын технологиясы арқылы оқушының сөйлеу тілін дамыту

Сабақтың үстінде ойынды қолдану мынадай негізгі шарттарға жүгінеді: ойын оқушылардың алдына тапсырма ретінде қойылады, оқушылардың оқу әрекеті ойын ережесіне бағынады, оқу материалы ойын құралы ретінде қолданылады, оқу әрекетіне ойын жұмыс элементі ретінде кіреді, ойын нәтижесі бірден шығарылып отырылады.

Осындай дайындық кезінде мұғалім сабақтағы ойын элементін қолдану үшін мына мәселелерді ескеруі тиіс: 1. Ойын мақсаты: оқушының іскерлік дағдыны игеруі. 2. Тәрбиелік мақсаты. 3. Қатысушылар саны 4. Ойында қолданылатын көрнекіліктер, әдебиеттер. 5. Уақытты үнемдеу. 6. Ойын қызықты бола ма? 7. Оқушылардың белсенділігін бақылау. 8. Бұрын – соңды қолданылған ба? 9. Ойын қорытындысы.

Ұлы педагог А.С. Макаренко ойынға үлкен мән бере отырып, өзі басқарған мекемелерінде ойынды тәрбиеленушілер өміріне міндетті түрде енгізіп отырады. Ойын баланың өмipiн қызыққа, қуанышқа бөлеуін камтамасыз eту үшін ол балалардың ойынға деген сүйіспеншілігі мен қызығушылығын тәрбиелейді» - деп қарастырады. Құрылымы бойынша дидактикалық ойындар түрлері: Дидактикалық, Сюжеттік - ролдық, Жаттығу ойындары, Драмалық, Шығармашылық, Әдеби музыкалық, Сергіту ойындары, Ұлттық, Логикалық, Интеллектуалдық.

Ойын технологиясын пайдалану арқасында, оқушы жан-жақты болып қалыптасады: Шығармашылық қабілеті дамиды, Жүйелі, сауаты сөйлейді, Ізденімпаздық, Қиындықты женеді, Сабаққа деген қызуғышылығы артады, Саналы ойланады, Тапқыр әрекет, Өздерін еркін сезінеді, Алға ұмтылады.

Ойын арқылы оқушы нені меңгереді: 1. Оқушылар нақты қызмет тәжірибесін меңгереді. 2. Оқушылар тек бақылаушы ғана емес, өздері қатыса отырып қиын мәселелерді өз бетінше шеше білуге үйретеді. 3. Оқу процесінде алған білімді нақты істе қолдана білуге мүмкіндік береді. 4. Оқушы әрекетіне негізделген оқу көлемін басқарады. 5. Уақытты үнемдеуге үйретеді. 6. Оқушылар үшін психологиялық жағымды. 7. Ойын барысында шешім қабылдау оқушылардан аса жауапкершілікті талап етеді. 8. Оқушылар үшін қауіпсіз. 9. Кейде қарапайым оқу қызметімен салыстырғанда көп уақыт мөлшерін алады. 10. Ойын материалдары дәстүрлі оқу материалдарымен салыстырғанда күрделірек. 11. Кейбір ойын түрлерінде қатысушылардың саны шектеулі. 12. Ойын нәтижесі, өз жетістіктері, әсерлері, алған білімі, дағдысы жөнінде оқушылар ата-аналарымен, өзге балалармен, мұғалімдермен көбірек әңгімелеседі, кітапханада өз бетімен іздене білуге, қажетті материалдарды іріктей білуге үйренеді.