Баязит Бикбайҙың тормош юлы һәм «Ҡарлуғас» драмаһы аша халыҡ ижадының әһәмиәтен асыҡлау.

ОҪТАЛЫҠ ДӘРЕСЕ Тема : Баязит Бикбайҙың тормош юлы һәм «Ҡарлуғас» драмаһы аша халыҡ ижадының әһәмиәтен асыҡлау.

БАЯЗИТ БИКБАЙ Шағир,яҙыусы,драматург

Благодаря этой рекламе сайт может продолжать свое существование, спасибо за просмотр.

МАҠСАТ: - Баязит Бикбайҙың тормош юлын һәм ижадын байҡау. - «Ҡарлуғас» драмаһының халыҡ ижадына яҡын тороуын асыклау - «Ҡарлуғас» драмаһының тәрбиәүи әһәмиәтен билдәләү

ҠАТНАШЫУСЫ УҠЫУСЫЛАР, Уҡыусы-тарихсы, Уҡыусы-географ, Уҡыусы-әҙәбиәтсе, Уҡыусы- сәнғәт белгесе.

УҠЫУСЫ -ТАРИХСЫ: 1909 йылдың 9 ғинуары- Баязит Бикбай (Баязит Ғаяз улы Бикбаев) Башҡортостандың хәҙерге Көйөргәҙе районы Ҡалтай ауылында тыуған. 1929 йыл- педагогия техникумын тамамлағандан һуң “Ленин юлы” Туймазы район гәзитендә яуаплы секретарь, “Башҡортостан” гәзитендә, китап нәшриәтендә бүлек мөдире, “Октябрь” журналының яуаплы секретары, Башҡорт драма театрының әҙәби бүлеге мөдире, Башҡортостан Яҙыусылар союзында эшләй. 1932 йыл-“Үтеп барған көндәр” исемле тәүге шиғырҙар йыйынтығы донъя күрә. Унан һуң “Урман артында”, “Ҡояшлы көн”, “Яҡты ер” тигән китаптары сыға. Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында һаулығы арҡаһында фронтҡа бара алмай. Әммә уның күп шиғырҙарында һуғыш темаһы сағылыш таба. 1937 йылдан Баязит Бикбай драматургияла ла уңышлы эшләй, тәүге тапҡыр “Ҡарлуғас” драмаһы менән сығыш яһай. Унан һуң “Салауат”, “Ҡаһым түрә”, “Тыуған ил саҡыра”, күп кенә бер актлы пьесалар ижад итә. Уның ижадында музыка театры өсөн либреттолар ҙур урын биләй. 1939 йыл- поэзия һәм драматургия өлкәһендәге ижади ҡаҙаныштары өсөн башҡорт яҙыусыларынан беренсе булып ул “Почет Билдәһе” ордены менән бүләкләнә. 1970 йылда уға үлгәндән һуң Салауат Юлаев исемендәге премия бирелә. 1968 йылдың 2 сентябре- Баязит Бикбай вафат була.

УҠЫУСЫ-ТАРИХСЫ Уның атаһы күп йылдар ауылда башҡорт балаларына рус телен уҡытҡан. Шуға ла Баязитҡа кесе йәштән үк төрлө китаптар менән танышырға мөмкинлек була. Олатаһы Шәрәфи ҙә уға халыҡтың тапҡыр һүҙҙәрен, мәҡәлдәрен йыш файҙаланып, бәйеттәр, ҡобайырҙар көйләр, ҡыҙыҡлы әкиәттәр һөйләр булған. Буласаҡ яҙыусының әсәһе Хәбибьямал инәй ҙә башҡортса һәм русса уҡый-яҙа белгән. Б.Бикбай 8 йәшендә 2 телдә( урыҫ һәм башҡорт) аралашҡан ,уҡыған ,яҙған.

Уҡыусы-географ Ҡалта – Яңы Моралтал – Ырымбур - Өфө

УҠЫУСЫ- СӘНҒӘТ БЕЛГЕСЕ 1937 йылдан Баязит Бикбай драматургияла ла уңышлы эшләй, тәүге тапҡыр “Ҡарлуғас” драмаһы менән сығыш яһай. Унан һуң “Салауат”, “Ҡаһым түрә”, “Тыуған ил саҡыра”, күп кенә бер актлы пьесалар ижад итә. Уның ижадында музыка театры өсөн либреттолар ҙур урын биләй.

САЛАУАТ ЮЛАЕВ ОПЕРАҺЫН ИЖАД ИТЕҮ ӨҪТӨНДӘ

АРЫҪЛАН МӨБӘРӘКОВ ШАТМОРАТ РОЛЕНДӘ

Әҙәби тәнҡитсе: Баязит Бикбай халыҡтың ғөрөф – ғәҙәттәрен, туй йолаларын, халыҡ йырҙарын, сеңләүҙәрен индереп әҫәрен халыҡ ижадына яҡынайта. Шатморат образы барыһынан элек халыҡ ижад иткән тарихи йырҙарҙа сағылыш тапҡан образдарға яҡын тора.

УҠЫУСЫ-ТӘНҠИТСЕ Халыҡтың батырлыҡ, тоғролоҡ һәм азатлыҡ көрәшендә үҙ-үҙен аямау кеүек иң яҡшы сифаттарын туплаған Шатморат барыһынан элек халыҡ ижад иткән тарихи йырҙарҙа һәм эпостарҙа һүрәтләнгән образдарға яҡын тора Ҡормой ҡарт-------------- Тарауыл ҡарт ( халыҡтың рух ныҡлығын ( Аҡбуҙат эпосындағы образ) Тәрән аҡылын Тормош тәжрибәһен Сағылдырыусы образ)

УҠЫУСЫ- ТӘНҠИТСЕ Ҡормой ҡарт Ҡарлуғас ( Ҡарасәс легендаһын ( легенда геройҙары Һөйләй ) Инсебикә,Көнһылыу кеүек үҙ-үҙен үлтерә)

Уҡыусы-тәнҡитсе Сағыштырыуҙар: Батырлыҡ – ыласын (араларында Иван Бойкий тигән берәү бар, ыласынмы ни) Халыҡ бәхете өсөн көрәшеүсе – бөркөт (бөркөт кеүек ябырылып сығығыҙ. Дошман ғәскәре - сәүкә (ҡара сәүкә кеүек ябырылалар) (Күҙгә төшкән сүп кеүек, ӨҢӨНӘН БИҘҘЕРЕЛГӘН ЙӘНЛЕК КЕҮЕК,ТЕЛЕҢДЕ СЫБЫРТҠЫ КЕҮЕК БОЛҒАЙҺЫҢ, ЕЛӘК КЕҮЕК ТУЛҒАНҺЫҢ) Яҡуп старшина -бүре, Ҡормой ҡарт төлкө менән сағыштырыла

ТӨҪТӘР САҒЫЛЫШЫ. Ҡара - ҡатын-ҡыҙҙарҙың ҡайғыһы. (Төштәремдә ҡара йылан Уралды беләгемә) Аҡ - шатлыҡ символы. (Аҡ күлдәктәр кейергә Ниндәй шатлыҡтарым бар?) Һары-ваҡытһыҙ һарғайыу, һулыу (Екән кеүек һарғайырһың, Күп уйланыу ярамай...) УҠЫУСЫ -ТӘНҠИТСЕ

ТЕЛМӘР ҮҘЕНСӘЛЕГЕ Әйтемдәр һәм афоризмдар менән биҙәлә. - «Булмаһа ярҙамсың, бутала яҙмышың...» - «Көрәш ир кешенең даны.» - «Ярлыға ел дә ҡаршы (хәйурсегә ел дә ҡаршы)» - «ҡолаған етмәй, өҫтәүенә йоҙроҡ.» (йығылғанды түпәләү)

РЕФЛЕКСИЯ Һеҙгә бөгөнгө дәрес оҡшанымы? Нимәһе менән оҡшаны? Ниндәй яңылыҡтар белдегеҙ? Нимәгә өйрәндегеҙ? Улар һеҙгә киләсәктә кәрәк буласаҡмы?