Қазақ тілінен презентация Тұрақты тіркестер (5-сынып)

Тұрақты тіркестер

Тұрақты тіркестер (фразеологизмдер ) – екі немесе бірнеше сөздің тіркесуі арқылы бір ғана мағынаны білдіретін сөз тіркестері

Благодаря этой рекламе сайт может продолжать свое существование, спасибо за просмотр.

Фразеологизмге тән мағына тұрақты тіркесті құрастырушы сөздердің жеке мағыналарына үнемі сәйкес келе бермейді, сыңарлары тұтасып барып, бір ғана мағынаны білдіреді.

Мысалы: тас бауыр деген тұрақты тіркестің мағынасы - мейірімсіз су жүрек деген тұрақты тіркестің мағынасы –қорқақ.

Тұрақты тіркесті құрайтын сөздер бұрыннан қалыптасқан жүйемен айтылады. Олардың сыңарларының орнын ауыстыруға немесе басқа сөзбен алмастыруға келмейді: Мысалы: тайға таңба басқандай дегенді жылқыға таңба басқандай деп бір сөзін алмастырып айтуға болмайды.

Тұрақты тіркестердің синонимдік баламалары болады, яғни оларды мағынасы жағынан жақын сөздермен түсіндіруге келеді. Мысалы: қыздың жиған жүгіндей деген тұрақты тіркестің баламасы (синонимі)- әсем, көрікті, көркем

Мысалы: қыздың жиған жүгіндей деген тұрақты тіркестің баламасы (синонимі)- әсем, көрікті, көркем ит терісін басына қаптады - ұрысты, балағаттады, сөкті

Тұрақты тіркестер мән мағынасы жағынан бір –біріне қарама–қарсы (антоним) болып та келеді. Мысалы: ит терісін басына қаптады –басынан сипады, ат ізін салмады –ат ізін құрғатпады, бетінен оты шықты –беті бүлк етпеді,айы оңынан туды –жолы болмады

Тұрақты тіркестер – ойды көркемдеп, әсерлі жеткізудің құралы.

Деңгейлік тапсырма І деңгей Тұрақты тіркестердің деген не? Тұрақты тіркестің мағынасын түсіндір. Төтесі көкке жетті, жерге қаратты, жер – жебіріне жетті, түйені түгімен жұтқан, мұрнынан шаншылып жүр, көзін тырнап ашқалы. ІІ деңгей 1.Тұрақты тіркестердің еркін сөз тіркестерінен айырмашылығы неде? 2.Төмендегі тұрақты тіркестерге синоним болатын тұрақты тіркестерді жаз. Табанын жерге тигізбейді, саусақпен санарлықтай, сақалды басымен, езуі жиылмады, көрер таңды көзімен атырды. ІІІ деңгей «Жамбасы жерге тимеген» деген тіркестің мағынасын түсіндір және осы тіркесті тақырып етіп алып, тіркестің мағынасына лайық палуан туралы мәтін құра.

Кітаппен жұмыс: 111– жаттығу Төмендегі тұрақты тіркестерді жаттап алыңдар. Қайсылары антонимдік қатар, қайсылары синонимдік қатар құрап тұрғанын табыңдар. Тұрақты тіркестердің мағыналарын балама сөздермен ашыңдар. 113 – жаттығу Мәтінді оқып, ат қойыңдар. Тұрақты тіркестерді теріп жазыңдар. Мәтіндегі тұрақты тіркестерді олардың синонимдерімен ауыстырып жазыңдар.

Үй тапсырмасы: Тұрақты тіркестер туралы түсінік. 112 - жаттығу