Қарағанды қаласының биологиялық маңызы бар кешендері

Қарағанды облысы Бұқаржырау ауданы «ЗАРЕЧНЫй ЖББ ортА МЕКТЕБІ» КММ Жаксылыкова Гулбахыт Ахановна БИОЛОГИЯ ПӘНІ МҰҒАЛІМІ

Қарағанды қаласының 80 жылдығына арналады Панорамалық семинар сабағы

Благодаря этой рекламе сайт может продолжать свое существование, спасибо за просмотр.

Қарағанды қаласының биологиялық маңызы бар кешендеріне шолу

Психологиялық дайындық * Менің көңіл күйім жақсы * Мен сабақты жақсы оқимын *Менің тәртібім жақсы

Мақсаты: БІЛІМДІЛІК: Оқушылардың салауатты өмір салтын сақтап, қоршаған ортаға көңіл бөліп, бай табиғатымызды қорғай білуге баулу. ДАМЫТУШЫЛЫҚ: Таным белсенділіктерін арттыру. Ойлау және есте сақтау қабілетін дамыту. ТӘРБИЕЛІК:Табиғат пен қоршаған ортаны түрлентіп гүлдендіре беру де біздің қолымызда екенін ұғындыру.

Кіріспе. І - бөлім. Қарағанды хайуанаттар бағына саяхат. ІІ – бөлім. Ботаника бағы. ІІІ- бөлім. «Фитохимия» ғылыми – өндірістік холдингі Акционерлік Қоғамы туралы мағлұмат. ІҮ-бөлім. Білім бекіту. Қорытынды.

Қарағанды қаласының аталуы осы өңірде көп өсетін қарағанға байланысты қойылған. Қараған – бұршақ тұқымдасына жататын бұталардың немесе кішкене ағаштардың тұқымы. Қабығы сарғылт түсті. Жапырақтары кезектесіп өскен. Гүлдері дара немесе шоқты. Бұршақтары табақшасынан ұзынырақ, қосжақтаулы, көп тұқымды. ТМД елдерінде 33 түрі, Қазақстанда 18 түрі, облыс жерінде 3 түрі бар. Бұталар жатаған ағаш тәрізді болып келеді. Далалы өңірлерде тоғай түрінде кездеседі. Безендіру және бал жинайтын өсімдік ретінде , сонымен бірге таулар мен жыралардың беткейлерін бекіту үшін өсіріледі. Қарағанды қаласының аталу тарихы

І – Бөлім Хайуанаттар бағы

ҚарАғанды ХАЙУАНАТТАР БАҒЫ Қысқаша тарихы: Қарағанды хайуанаттар бағы 1938 жылы жылжымалы зоологиялық көрме ретінде құрылды.1968 жылы жануарларды қысқы мезгілде ұстау үшін1444,2 шаршы метр аумақ бөлінді.1980 жылы зообаққа 45 га жер көлемі бөлінді. Зообақ (Ермеков көшесі 111) орналасқан.

Зообақ құрамында зоологиялық бөлім, ветеринарлық бөлім,ғылыми- ағартушылық сектор барлығы 3 бөлім жұмыс жасайды. Зообақ коллекциясында 163 түрлі 845 жануар бар. Халықаралық Қызыл кітапқа 32 түрлі 73 жануар тіркелген. Келушілер саны жылына 80 мың адам. Зообақта лекциялар мен экскурсиялар өтеді.

Қасқыр - үйірімен жүріп аң аулайтын, сүтқоректі, әрі жыртқыш аң.

Екі өркешті түйе

Есектің төлі – қодықтың ұйықтап жатқан кезі.

Аққулар Әлемде аққудың алты түрі бар. Біздің жерімізде екі түрі кездеседі. Олар сыбырлақ және сұңқылдақ аққулар (Cygnus Cygnus L.) қанатының ұзындығы 35- 63 см,салмағы 7-13 кг,3-7 сарғылт немесе ақ жұмыртқа туады, Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.Құлтансор (Нұра ауд.), Сасықкөл (Абай ауд.), Балықтыкөл (Қарқаралы ауд.) көлдерінде кездеседі

Эму түйеқұсы ( лат. Dromaius) – Австралия мен Тасманияның бұталы, құмды, шөлді мен далалы жазық жерлерін мекендейді. Аяқтары өте мықты, үш саусақты. Қауырсындары сұрғылт – қоңыр түсті. Биіктігі 170см, салмағы 45-55 кг. Сағатына 50км жылдамдықпен жүгіре алады. Эмудың қоразы мен мекиенің дыбыстарынан ғана ажыратуға болады. Әр мекиен 7-8 жұмыртқа салады.

Бірқазан(лат. Peiecanidae)- ескекаяқты құстар отрядына жататын құстар. Қазақстанда екі түрі : бұйра бірқазан және қызғылт бірқазан тараған. Дене тұрқы 1,8м-дей, салмағы 13кг-ға дейін жетеді. Олар қоректерін (балықтарды) көбіне су құзғындарымен бірге аулайды.

Қанатты тауыс (лат.Pavo) – тауық тәрізділер отрядының қырғауылдар тұқымдасына жататын құс. 2 түрі бар: кәдімгі тауыс(P.cristatus) және көкқанатты тауыс(P.muticus). Бұлар Үндістан түбегі мен Шри - ланка, суматра аралдарында қалың бұталар арасын мекендейді. Қоразының дене тұрқы 110-125см, салмағы 5кг-дай болады.

Питондар тұқымдас тармағының 22 түрі бар. Питонды кейбір елдерде қолға асырап, кемірушілерді жою үшін, және тағам ретінде пайдаланады. Питондар өте ірі усыз жылан. Дене тұрқы 3-10м-ге жетеді. Бұлар көбіне өзен жағалары мен қалың орманда кездеседі. Питондар адамға тиіспейді. Өзін қорғау үшін жауын сезгенде дөңгеленіп, иіріліп қимылдамай қалады.

Сусиыр(лат.hippopotamus amphibius)- жұптұяқтылар отрядына, бегемоттар тұқымдасына жататын, күйіс қайырмайтын ірі жануар. Денесінің ұзындығы-4,5м, салмағы-2000-3000кг, бойы-1,5м келеді. Терісі- қалың, түгі тықыр болады. Көбінесе суда тіршілік етеді. Қорегі-тек су өсімдігі. Топтасып жүреді.

Зообақтағы Жылқылар және бизон

Кенгурулар жазғы және қыстық мекенжайда

ІІ – бөлім. Ботаника бағы.

Қарағанды ботаника бағы Қарағандының Оңтүстік –батыс бөлігінде орналасқан.1940 жылы ұйымдастырылған. 1956 жылдан 1995 жылға дейін өз алдына ғылыми-зерттеу мекемесі болды. Қазыбек би ауданының Оңтүстік батыс бөлігінде теңіз деңгейінен 508м биіктікте орналасқан. Ботаника бағы өсімдік дүниесін, ағаш және бұта, әшекей гүлді және жеміс жидек өсімдіктерін зерттейтін топтар жұмыс істейді.Өсімдіктер физиологиясы және оларды қорғау лабораториясы бар.Ғалымдар басқа жерлерден әкелінген өсімдіктерді өсіру проблемаларымен, облыстың өсімдік қорын зерттеу, олардың бағалыларын тарату ісімен шұғылданады.

Ботаникалық бақ аумағы 1948 жылы 32 гектардан 50гектарға дейін өсті. 1965 жылы фондтық оранжерея мен жаңа лабораториялық- әкімшілік кешені салынды. 18 гектар аумақта дендрологиялық бақ орналасқан. 1995 жылы ҚР Ғылым және Білім министрлігінің шешімімен «Фитохимия» институтының құрамына берілді.

Сондай –ақ Орталық Қазақстанның табиғи өсімдіктер жүйесіне жататын 457 ағаш пен 840 гүлді әшекей өсімдігі жинақталған.

Оранжереядан көріністер

Оранжереядан көріністер

Бақ коллекциясында 2753 өсімдік түрлері бар, Олардың 300-і әр түрлі сыртқы пішіні басқа өсімдіктер.

жеміс-жидек өсімдіктерінің 536 түрі мен сорты бар.

Дәрілік өсімдіктердің 80 - нен астам түрі бар.

«Бұқаржырау» ауданының «Березняки» елді мекенінде 1500 гектар жер көлемінде дәрілік өсімдіктерді отырғызу, оларды жерсіндіру ісімен айналысатын жеке шаруашылықтары бар. 1999 жылдан Халықаралық ботаникалық бақтар кеңесі құрамында өсімдіктерді қорғау ісімен шұғылданады. Алыс және жақын шетелдерден өсімдіктер тұқымын айырбастауда белсенді жұмыс жасайды.

Көрмелік оранжереяда тропиктік және субтропиктік өсімдіктердің 600 ден астам түрін біріктіретін коллекция жинастырылған.

Ботаника бағындағы ақ қайыңдар аллеясы

Қарағандыны көгалдандыру үшін ақ акация мен Сібірдің балқарағайы жерсіндіріліп, пайдаланыла бастады. Қазір облыс қалалары мен елді мекендерін көгалдандыру үшін ағаш пен бұталардың 145 түрі қолданылады.

Ботаникалық бақта Өнеркәсіп алаңдарын, Қарағанды тас көмір бассейнінің қалдық жыныстары үйілген жерлерді көгалдандыру жөнінде зеттеу жұмыстары жүргізілуде.

ІІІ- бөлім. «Фитохимия» ғылыми – өндірістік холдингі Акционерлік Қоғамы туралы мағлұмат.

«Фитохимия» «Халықаралық ғылыми – өндірістік холдингі Акционерлік Қоғамы Дәрілік препарат өндірісіндегі экологиялық таза технологиялар Қарағанды 2014

Қарағандыдағы басты мекемелердің бірі – «Фитохимия» ғылыми өндірістік орталығы. «Фитохимия» орталығы ҚР Ғылым және Білім министрлігінің шешімімен, Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың басшылығымен, ҚР министрлер кабинетінің №430 Қаулысына сәйкес 7.04.1995 жылы қол қойылды.

Қай қазаққа да таныс кәдімгі дала жусанынының сирек кездесетін түрі – тықыр жусаннан жасалады. Препарат әлемнің ондаған елдерінде тіркелген.Дәріні академик, Ғалым Серғазы Әдекенов ойлап тапқан. 2007 жылы ғылымдағы ерен еңбегі үшін Бір топ әріптестерімен бірге ҚР мемлекеттік сыйлығының лауреаты атанды.

ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстанда ғылымның дамуына, оның ішінде табиғи қосылыстар химиясына баса назар аударып отыр.

ҚР Президентінің кезекті іс - сапары

Препаративтік хромотография қолданысы Құрылым FCPC и HPLC фирмы «Alpha Crom OHG» (Германия) Тәулігіне – 1000 грамм СО2-экстрактын тазалайды, 7

Серпуха венценосная Serratula coronata L. Боз жусан Аrtemisia leucodes Schrenk. Соссюрея солончаковая Saussurea salsa (Pall.) Spreng. «Саусалин» препараты (Бауырды емдеуге арналған) 8 «Фитохимия» холдингінде 43 тен астам препарат өндіріледі Препарат «Атеролид» (Гиполипидемическое средство) Препарат «Экдифит» (Адаптогенное, тонизирующее средство) Тықыр жусан Аrtemisia glabella Kar. et Kir. «Арглабин» препараты (ісікке қарсы дәрі-дәрмек)

Ісікке қарсы «АРГЛАБИН» мына елдерде тіркелген Қазақстан Республикасы Қырғыз Республикасы Тәжікстан Республикасы Грузия Ресей Федерациясы Федерации 9 Өзбекстан Өндіріс көлемі: 2007-2009жж. 400 мыңнан астам ампула «Арглабин». Клиникаларда қолданылуы: 2500 астам онкологиялық аурумен ауыратындар емделді, 76%

Сұйық диоксидті көміртегі тұнбасы СО2- тұнба Бөлу орталығы Жоғары сапалы хроматография сұйықтығы Өсімдік шикізатының жеке субстанциялық хромотографиясы Техникалық арглабинді кристалдау Суда ерігіш арглабинді кристалдау Қойма Қаптау, маркалау,қоймаға жөнелту Өсімдік шикізаты Сублимациялық кептіру 10 Арглабин алудың техникалық жолы

Арглабин дәрісі жасалуда

Басқа да жасалатын дәрі –дәрмектер көрмеде

Арглабин Ампуласы және кристальді түрі

Арглабин дәрісі алынатын тықыр жусан - осы

Тықыр жусан өсірілген алқап

Дәрілік субстанциялық синтез жасалуда

Ісікке қарсы «Арглабин» препаратын әлемнің 11 елінде мына елдер патенттеп алды: АҚШ, Ұлыбритания, Германия, Швейцария, Франция, Австрия, Италия, Нидерланды, Швеция, Жапония және Қытай. Патент США Патент Китая Европейский патент Патент на способ получения препарата «Арглабин» оценен Международным Институтом промышленной собственности Российской Федерации на сумму 25 млн. 336 тыс. долларов США. Препараты «Арглабин» и «Салсоколлин» включены в Лекарственный формуляр РК (Приказ МЗ РК №430 от 28.08.2009г.). 13

ІҮ- бөлім. БІЛІМ БЕКІТУ.

Сәйкесін тап Тықыр жусан өсірілетін аймақ Қызыл қайың ( Березняки) Арглабин сөзінің алғашқы үш әріпі Қаланы безендіру «Арглабин»препаратынөндірумақсатында, тықыр жусан жерсінбеген мемлекет Орта жүз Арғын руына байланысты Ақ акация, Сібір балқарағайы жерсіндірілді Орталық Қазақстан Тықыржусан егілген елді мекеннің атауы Германия

Сөзжұмбақ 1.қала аты осы өңірде көп өсетін бұршақ туысына жататын бұталы өсімдікке байланысты қойылған. 2.Қарағанды қаласындағы ең алғаш дәрігер 3.Мәңгі жасыл қылқанжапырақты өсімдік 4.«Фитохимия» Холдингі өндіретін әлемнің 11 елінде патеттелген препарат 5.Жыл құсы 6.Қарқаралыда өсетін эндемик өсімдік 7.Қарағанды зообағындағы ең ірі жылан 8.Фито – сөзінің қазақшасы 9.Ауаға ұшқыш зат (эфир) бөлетін қылқан жапырақты өсімдік. Қ А А Ғ А Н Д Р Ы

Ауырып ем іздегенше ауырмайтын жол іздейік.Табиғатты аялап, қоршаған ортаны таза ұстау да адам баласына жүктелген міндет. Өйткені, Ислам діні тазалыққа шақыратын дін. Негізінде мұсылман бүлдіруші емес, бүтіндеуші, қиратушы емес, дұрыстаушы, зиян келтіруші емес, пайда әкелуші. Алла тағала адамзатқа көптеген нығметтерді аманат қылып берген. Сол аманатқа қиянат жасамау да мұсылманның бір сипаты болып саналады. Бұл нығметтің бірі – осы табиғат. Ондағы жан – жануарлар, өсімдіктер, кішкентай тіршілік иелері, сайраған құстар. Сол себепті де қазіргі тіршілік әлемі туралы айтып өткеніміз артықтық етпейді. ҚОРЫТЫНДЫ:

Сондықтан да, бізге керегі: Бұл - армандаған жер Бір тамшы тазалық

Нағыз табиғат ЖАСЫЛ ШӨП,ТАЗА АУА

Қолданылған әдебиеттер: Қарағанды облысы энциклопедиясы, Алматы,1990жыл «Гүлстан» ғылыми көпшілік журналы январь.2008№1 Қосымша интернет материалдары «Биолог анықтамалығы» журналы 2010,№2, 2011№5 Қарағанды. Қарағанды қаласының энциклопедиясы. 2008. Атамұра. Қазыналы құтты өлке. Суретті энциклопедия. Алматы.1988. «Орталық Қазақстан» газеті. №25-26. 8.02.2014. «Мәдени мұра» журналы №2. 2009 ж

Назарларыңызға рахмет!