7


  • Учителю
  • Конспект классного часа Что такое грипп?

Конспект классного часа Что такое грипп?

Автор публикации:
Дата публикации:
Краткое описание:
предварительный просмотр материала

Грипп деп чул?

Грипп дээрге дорт утказы - биле чугаалаар болза думаалаар аарыг дээр. Гриптен аарыырда колдуунда кышкы уеде, чамдык таварылгада Соок кузун, чазын аарып болур.

Гриппти вирустар тывылдырар. Грипп оске долгандыр турар кижилерже дамчыырда агаар таварыштыр, грипптен аараан кижинин дукпурген чараазындан, аспырганындан хой тарап болур.

Думаалаар аарыг 6-7 хонук уламчылаар. Эн-не кол, берге уези 1-2 хонук болур.

Грипптен аарый берген кижинин организими канчап баарыл?

Эн-не баштай эди изип эгелээр, оон соонда бажы аарыыр, шыырныгып, кускузу кээп, аппедити кудулаар, азы шоолуг-ла чемге хоон чок блоур.

Эн-не берге 1-2 хонуунда думчуу тунар, суг думаалаар, кургаг чодул чодурер. Чамдык таварылгада боосаазы аарып уну тунуп каап болур, чамдыкта тыныжы чедишпестеп боостаазы туй тыртар.

Грипптен канчаар эмненирил?

Эн-не бодуну-биле эмненирде ыт кадынын хандызын ижери чугула. Ыт кадынын хандызы эът сериидедир, чодул чымчадыр. Оон ангыда боостазынга эки кылдыр бустанып болур.

Бустаныырынга эки чуулдер картошка суу, багульник, ромашка дээш оон-даа оске.

Чодул чымчадыр дизе горчичник болур азы саржаг-биле хорээнге конпрестеп болур. Ол дээрге саржагны чылыдкаш хорээнге чагаш, чылыг кылдыр шуглаар. Ол дээрге база чодул намдадырынга улуг улустун дому болуп турар. Эмнер кылдыр парацитамол- эът сериидедир от кашля, мукалдин, бромгексин - чодулге. Баш аарырынга-ацетиллалициловая кислота (аспирин) аналгини цитрамону ажыглап болур. Соокка донупкан таварылгадааспирини ишкешизирниктир базыртыныптар.

Бир эвес грипп боостаазынга дээп, боостаазы аарып турар болза - стрептоцид, ампицилин азы бенцилин таблнтказын ижер.

Ол дараазында бижитинген эмнер дузалавас болза анибиотикрер - биле сыкыртынып эмненир- бенцилин, бицилин-3,5 апицилин, генталицин, нанамицин дээш оон-даа оске.

Бир эвес эки эмненмес болза грипп дараазында аарыгларны тывылдырар - бронхит, пневмония (окпеге дегдириишкин), ларинит, трахен (боостаа аарыгларынын хевири), отит, синусит (думчуктун аарыглары).

Ынчангаш аарбас дизе соокка донмас, Соок суг ишпес. Эки витаминиг чемнер чиир. Грипптен аарып турар улустан шеглээр.

Гриптен аарып эгелей бергеш эртежик эки эмненир, эмнер ижер. Грипптен аарбас кылдыр камгаланырдаижер эм - дибазол болур. Ону гриппевен тургаш ижер. Кажан клазында азы бажынындагрипптен аарый берген улус бар болза, олардан камгаланырда дибазолду ижер.

Думаалаар аарыгдан камгаланынар!

Кадыынарны камгаланар уруглар!

Кезээде кадык болунар!.

Тема: Кустун дужуду.

Сорулгазы: Уругларны куску уеде кижилернин чымыштыг ажыл-ижи-биле

таныштырар.

Оларнын ижин унелеп билиринге ооредир.

Уругларнын чугаа домаан сайзырадыр, сала-сайгызын

сайзырадыр. Аарыг-силиг чорукка кижизидер.

Дерилгези: Оннуг саазыннар, хачы, хырба, чурук, тавакта ногаалар,

ногааларнын янзы-буру оннуг чуруктары.



План

1. Организастыг кезээ.

2. Беседа: «Куску уеде кижилернин ажыл-ижи».

3. Тывызыктар.

4. Аппликация

5. Физминутка.

6. Аппликация уламчылаар.

7. Кус дугайында шулуктер, ыры.

8. Оюн: «Чузу домей- дир».

9. Туннел.



Богун бисте аалчылар келген. Олар силернин куш-ажыл кичээлинде кайы- хире ажылдаарынарны коор дээш келген. Ынчангаш эки ажылдаарсилер уруглар.

- Чылдын кайы уезил? (кус)

Ынчангаш бис «кустун дужуду» деп класс шагын эртирер бис.

Огородта нгоаа аймаан онга санап четпес-даа сен.

Помидорлар холчок бышкан борбак - борбак, кызыл - кызыл.

Картошканын улуун канчаар харын мырай идик майыы.

Согунаны кандыг дээрил союптарга чытталып кээр.

Каъттангылыг, магадылыг капусталар энмежок хой.

Катар, чимис , тара, ногаахамык байлаан делгеп алган белен кылдыр биске согнепберингир кус, моорлап келди.

- Ынчангаш бо смабырада ногааларнын аттарын адаптаалынар.



Беседа: «Кустун дужуду»

Тывызыктар.

Улгадып оскеш

Аажым дыдырарып,

Агарып келди.

Кым изиге ынакыл -

Оо мени диледим (кауста).



Узун чажым даштын

Улуг бодум черде (морковь).



Эжии сонгазы-даа чок

Бажын долу кижи. (огурец)



Каъртангызын картаарга,

Карак чажы тогулдурер (согуна).



Дорт алышкы дорт чузун оннуг. (чай, кус, кыш, час).



Кодур аскыр тура калды,

Хоор чылгы хоя берди. (куску Терек)



Аппликация деп чул?

Аппликация дээрге бир-ле чувелернин дурзулерин саазындан оя кезери-дир. Бис ам «кустун дужуду» деп аппликацияларны кылыр бис.

- Силернин мурнугарда ногааларнын шаблоннары бар. Оларны оннеп саазынарга салгашкара карндаштар-билечурупкаш оя кезер силер.

Оон соонда таваанарга самбырада чыдар аайы-биле чыпшыр салыр силер.

Баштай салгаш оя кезип алынар.



V Физминутка «капуста»



VI Аппликацияны уламчыланар.



VII Ам бичи када кылып олурар чуулунерни кыдыынче салып канар.

- Кус дугайында Шулуктер азы ыры билир кижилер бар бе?

(Мария, Чодураа Шулуктер чугаалаар).

(Шораан ыры ырлаар)

- Шулуктерни ырыны-даа дыннадывыс.

Ам оюндан ойнаптаалынарам уруглар.



VIII Оюн: «Чузу домей-дир»



X Туннел: Уругларнын кылган ажылдарын коргузуп мактаар.

























Класс шагы: «Шагам - сузуглелим».

Сорулгазы: 1. Тыва чоннун амыдыралында Шагаа кол черни ээлеп турар деп

сеткилди оттуруп, шагаанын сагылгаларынга, сузуглелдерни,

йорээлдеринге уругларны ооредир.

2. Шулуктернин, тывызыктарнын, кроссвортун дузазы-биле

угаан-медерелин, чугаа-домаан сайзырадыр.

3. Чаагай чанчылдарга, хундулээчел чорукка кижизидер.



Дерилгези: Дагаа, ыт чуруктары, улегер домактар, шулуктер, тывызыктар,

кроссвротун схемазы.



Кичээлдин чорудуу

I Организастыг кезээ.

Келген башкыларывыс-биле база кел чыдар Шагаа-биле мендилежип

алыылынар.



Алдын хунум! ак-кок дээрим!

Ак чолдуг - шагам!

Авыралдыг башкыларым!

Амыр-ла амыр!



II Чунун-даа мурнунда клазывыс шагында чунун дугайында чугаалажырывысты кроссвортун дузазы-биле тып алыр бис.

(Уругларнын мурнунга улеп бээр).

«Сузук» - деп состу ундурер.

Сузуглел - ыдыкшылга азы хей-аът дээн.

Кижилернин тура - соруктуу азы кижилерге эн эргим, чоок, эки чуулдерни сеткилдин ханызындан кузээри шээй.



III Ынчангаш бис «Шагаа - сузуглелим» деп класс шагын этирер бис.



а) Шагаа чунун байырлалы чувел?

Шагаа дээрге эрги чылды удээринин чаа чылды уткуурунун байырлалы.



б) Шагаа эн-не сузуглелдиг байырлал.

Алыс сузуун чудел дизе

Ак чолдуг шагаамда деп

Сагыызынын кайдал дизе

Чанчылдарым ыдыында деп

Чонум-оорум мурнун орта

Чоргаар соглеп айыткаар мен. (самбырадан шупту номчуур).





Тывалар шаг шаандан ак он-биле холбаалыг бугу-ле чувелерни ыдыкшыды коруп, сузуглеп чорааннар.

«Довук дег ак - даг дег караны базар». - деп улегер домактын утказы - биле ажыл. Ынчангаш ак биле кара кезээде бот-ботарынга удурланышкак чоруур. Ак-сагыш, кара - сагыш деп тоолда кайыызы тиилээр ийик?

IV Башкынын беседазы.



Шагаада шупту чуве ак оштуг, ак он колдаан. «Шагаа» деп состун утказы безин «шаг агы» дээн. Ынчангаш бугу-ле чуве менди-чаагай болуп, ак чуул караны тиилээр болзун дээш шагаанын санынга ак сут чажар, ак чаламаларны азып баглаар, ак суттен унген саржаг, чокпекти салыр, артыш-шаанакты кыпсыр, аарыг ак харга андаштанып арыгланыр, алдын улуг улузунга ак кадак сунуп, чолукшуур.

Шулук «ак чолдуг шагам»

Ак деп состу оран бойдузунга хамаарыштыр ургулчу ажыглап чоруур.

Чижээ: Чаа-ла унуп орар хуну «дан агарып орар» дижир. Шак ол ак дан карангы дуну саг шаап, бугу ортемчейни чырыдыптар. Чаап турган дээр аязып турар болза «дээрнин соо агарып орар, улуска кезээде дузалажып эки чуулду кылып чоруур кижини «ак сагыштыг» кижи дээр.

Ынчангаш ак он сузуглелдиг.

Башкы:

Тываларнын тыны тудуш

Сузуглели чогум чудел?

Тыва кижи чоргааралы

Сулде-куду, ыдыы чудел?



Авыралдыг тандызында

Арттарынын оваазында

Аржааннарда, саннарында

Айдызаныр артыжында.

Сагыызын дег хумагалыг

Чанчылдарда, ужурларда

Бурун шагнын шагаазында

Буян оргээн шажынында.



V Сулла шимчээшкин (йорээлдер)

Санымны салдым

Чажыымны чаштым

Чаламамны багладым

Чалбарыымны кылдым

Ыдым чылы

Тодуг-догаа болзун оршээ!



Ак сутту тодуг догаанын демдээ деп база турар. Ак оглуг боорун бай-шыдалдыг чорукка домейлээр. Каш чузун малындан манган ак аътты, калчан ак хойну, ак шарыны малынын ыдыы кылдырыдыктаар чораан.Ынчангаш ырак орук чоруур дээн кижинин соондан ак сут чажар.

VI Улегер домак: Сагыштан аарыыр

Сузуктен сегиир.

Кижилерге кезээде эки чуулдерни кылып, дузалажып, улуг улусту хундулеп, чугле эки чуулдер дугайында бодап, чугаалап чоруур болза кадык, шыырак, чараш, угааныг уруглар болур.



VII Туннел:



а) Шагаа деп чул?

б) Кандыг онну тыва улус ыдыкшыдып, сузуглеп чораан-дыр?

Чижээнден чугаалап корунерем?



в) Шагаанын санынга кандыг чуулдерни салыр-дыр?



VIII Шагаа байырлалында янзы-буру оюннарны ойнап, тывызыктажып, дурген чугаа узун-тынышка моорейлежип, кажыктап хондур удувас чуве дир.













































Тема: Улустун аас чогаалы.

Сорулгазы: 1 Улустун аас чогаалынын янзы-буру хевирлеринин дугайында

ооренгенин быжыглаар.шын, тода, медерелдиг номчуурунга

чанчыктырып ооредир.

2. Уругларнын чугаа домаан, угаан- медерелин сайзырадыр.

3. дириг амытаннарга ынак болурунга, оларны кадагалап,

камгалаарынга кижизидер.

Дерилгези: улегер домактар, тывызыктар, оннуг чуруктар, схемалар.



Кичээлдин чорудуу

I Организастыг кезээ.

II Катаптаашкын.

Эрткен кичээлде бис улустун аас чогаалынын хевирлерин корген бис.

Улустун аас чогаалынга чулер хамааржырыл?

(Уругларнын докладтары)

Тоолдар.

1. Тоолдар кандыг хевир-биле эгелээр ийик колдуунда.

(шыяанам эртенгинин эртезинде, бурунгунун мурнунда; шыяанам бир-ле черге ашак-кадай чуртап чораан, шыяан ам бир-ле черге).

2. Тоолдар кандыг состер-биле доостурул?

(оюн оя, чигин чире чуртап чоруй барган-дыр оо, ол барды, мен келдим).



Улегер домактар:



1. Оюн: «Лабиринт»

2. Оюн: «уламчыла»



Эки кылган ажыл

Элеп читпес алдар.



Кежээнин мурнунда - хунду

Чалгаанын мурнунда - кочу.



Дылын-биле дыт ужурба

Аскын -биле аал ужурба.



Тывызыктар: Оюн: «Тывызыктажыылам».

Дээрбек караам

Дээроттур корду. (балык)

Физминутка.

III Кичээлдин темазын, сорулгазын дамчыдары.

Бо кичээлде устунде коргенивис аас чогаалдардан ангыда улустун аас чогаалынын оске хевири болур тоолчургу болгаш Тоогу чугааларынын дугайында коор бис.

Тоолчургу чугаалар болза улустун октаргай болгаш делегей дугайында.бурунгу бодалдарынга ундезилеттинген чечен чугаалары болур. Оларга херек кырында тоогуде болгаш барымдаалыг чуулдер барык-ла чок. Тоолчургу чугааларнын темазын оран-делегей болгаш октаргай дугайында, ан-мен болгаш мал-маган дугайында, тоогулуг болуушкуннар дугайында деп болуктеп турар.

Тоолчургу болгаш Тоогу чугаалар тускай будуш тургузуглуг хоореткен чогаадыглар болур.

Ынчангаш бис бохун чуу деп тоолчургу чугаа номчуурувусту «чажыт бижиктин « дузазы-биле тып алыр бис.



IV Оюн: «Дугуйлар»



1. Словарь-биле ажыл:

Амылыг - дириг.

Чыыш - хурал

Конгумай - шаандагы улустун кижиже оюскан чугаазы.

2. Башкынын улегерлиг номчулгазы.

3. Оореникчилерге номчудар.

4. Утказы-биле ажыл.

5. Рольдап номчуур.



V Туннел: (Тоолчургу чугаавыс кайы темага хамааржып турар-дыр)



а) Улустун аас чогаалынын хевирлерин аданар.

б) Бо хун кандыг хевирин кордувус.



VI Тест - биле ажыл.





















Беседа.

Законы улиц и дорог.

Цели: Ознакомить с историей появления автомобиля и правил дорожного

движения, воспитывать дисциплинированность и ответственные

отношение к соблюдению изложенных в ПДД обязанностей

пешеходов и пассажиров, провести анализ типичных ошибок в

поведении детей в дворе, на улицах и дорогах.



Оборудование: Иллюстрации автомобилей, сюжетные картинки.



Ход

I Беседа.

Когда транспорта не были и люди ходили пешком. Потом появились конные повязки. Они двигались по дорогам навстречу друг другу, поэтому иногда сталкивались. Чтобы упорядочить движение конных упряжек и пешеходов, указы ухарей требовали строго соблюдать правила езды и хождения по улицам и дорогам. Люди мечтали построить повязку, которая двигалось бы сама. Прошло много столетий прежде, чем был создан сначала правой, а затем автомобиль на бензине. С каждым годом автомобилей становилось все больше. Менялся их внешний вид, улучшались конструкция, возрастала скорость. И Правила дорожного движения усовершенствовались и утверждались заново. В современных правилах дорожного движения изложены обязанности водителей, пешеходов, пассажиров, даются описания дорожных знаков, светофоров и др.



II Словарная работа.

Пешеход - это человек, который ходит по улице пешком, а не едет.

Водитель - человек, который управляет машиной.

Пассажир - человек, находящийся в машине , кроме водителя.

Разъясняет, что дети тоже пешеходы, а велосипедист - водитель. А все месте они - участники дорожного движения.

Поскольку дети относятся и пешеходом и пассажиром, они должны знать их обязанности. Правила нужны для безопасного движения по улицам и дорогам. Из-за нарушений правил случаются аварии, гибнут и получают травмы пешеходы, водители и пассажиры.

Дети должны, выходя из дома на улицу, прислушиваться и присматриваться , нет ли поблизости машин. Опасность может подстерегать и на улице, и во дворах, куда въезжают и выезжают автомобили. Надо обратить внимание на особенности движения автомобилей во дворе: автомобили могут заезжать на тротуар для парковки, а также в другие места, расположенные возле проезжей части; могут двигаться в разных направлениях, останавливаться перед подъездом для высадим пассажиров или погрузки - разгрузки. Поэтому надо быть очень внимательным и наблюдательным, научиться видеть все происходящее вокруг. Надо не только смотреть на проезжающие мимо автомобили, но и знать, что за ними может быть другой транспорт: автобусы, троллейбусы, трамваи.

Итак, надо запомнить следующие правила безопасного поведения: -

- выйдя из подъезда дома и со двора, нужно внимательно посмотреть, нет ли рядом машин. Если возле дороги растут деревья и кусты, из-за которых не видно транспорта, нужно остановиться и ещё раз посмотреть, широкие дороги, где транспорт движется быстро, без взрослых переходить нельзя.

- знакомую улицу и дорогу с разрешения родителей следует переходить так: подойдя к ней, остановиться, сказать себе: « Будь осторожен!» Зачем посмотреть вокруг, налево и направо.

Если машин нет или они далеко, можно переходить, не останавливаясь посередине. Если сразу перейти не удалось и машины поехали, надо подождать на середине, ещё раз посмотреть направо, не забывая осмотреться по сторонам, и перейти дорогу до конца.

- Когда переходишь улицу или дорогу с друзьями, надо прекратить разговоры, остановиться, сосредоточиться, оценить дорожную обстановку, убедиться в безопасности. Затем посмотреть во все стороны, покажем налево, направо и если машины далеко, для ориентира - на расстоянии не ближе пяти фонарных столбов, стоящих вдоль дороге, переходить.





















































Конгрус

«Че - ве кыстар!»

Сорулгазы:

  1. Уругларнын куш-ажыл талазы-биле кичээлдеринге алган билиглерин катаптап ооредир.

  2. Уругларнын кичээнгейин, дыл-домаан сонуургалын бедидер.

  3. Кыс Уругларнын аажы-чаны чараш, ажыл-ишке ынак, кызымак болурунга ооредир.



План



I Беседа : «Март 8 - Бугу делегейнин херээженнер хуну»



II Конкрус «Че - ве кыстар»



III Шанналдар.



Беседа.

Март 8 - ти частын баштайгы айында байырлаар. Бо байырлалды дыка хой чурттарда база байырлап турар. Баштай бо байырлал эвес херээжен улус эр улустар -биле ден эргезин кодурген шимчээшкин болуп турган. Россияга ону 1913 чылдан эгелеп демдеглеп эгелээн. Чоорту кончуг улуг байырлалче шилчий берген болгаш бугу херээжен кижилерже кончуг улуг кичээнгейни угландырып, хундулээн хун болу берген. Ону эртирип турар хун кайгамчык уеде болуп турар. Корунер даан, бугу-ле чувелер уйгузундан оттуп келген ышкаш сагындырар. Чылыг чурттардан куштар кээп эгелээр. Ында-мында куштар янзы-буру ырларын ырлажы бээр. Шынап-ла кончуг хоглуг уе. Март 8 -те бугу-ле херээжен улуска хундуткел хуну, бичи школа четпээн назылыг кыс уруглардан эгелээшак-баштыг кырган аваларга чедир бугу эр кижилер байыр чедирер, белектер сунар ужурлуг хун.

Ол хун Аваларны, угбаларны, кырган-аваларныаар-берге чымыштыг бажын ажылынданбуруну-биле хостаарын эр улустар кызып турар. Бистин школага ажылчынарывыстын, башкыларывыстын ажылын ол хун чиигедиптер ындыг угааныг, Езулуг эр мозу - будуштуг оолдар тыпты бээр боор деп бузуреп турар бис.

Бугу херээжен чонувуска, аваларга оларнын чедирип чорууру, ачы-буянын бичи-даа кезиин чандырып, четтиргенин илередипчугле март 8 эвес шак ындыг хунер амыдыралывыска хой-ле боорун кузээр улус-дур бис. Бо улуг байырлалда, аваларга, башкыларга, кырган-аваларга, угбаларга, кыс дунмаларга байырдан чедиринер.

Силерге кыс уругларга, мында кыс башкыларга удавас болур байырлал таварыштыр изиг байырдан чедирип, оларнын ажыл ижинге чедиишкиннерни кузээлинер.



II Конкурс «Че -ве кыстар!»



Кыс уруглар озуп келгеш дыка хой чуулдерни кылып билир болур ужурлуг. Ынчангаш бохун силернин угаангыр, сагынгырыгарны, кайы-хире ажыл кылып билиринерни коор бис уруглар.



I этап: 1-4 класстын уруглары 2 денге уступ алгаш командазынын адын, девизин чогаадыр.



II этап: команданын капитанары рапортарын бээр.



III этап: Уругларнын шеверин кору

4 уттуг оокту чараш кылдыр илер.



IV этап: Улегер домактарны чедир чугаала.



1. Ада тоогузу алдын 5. Адалыг оол томааныг

_______________ _____________________

2. Сеткилге ак херек 6. Ак чем хоолуг

________________ _____________



3. Чевен кыс чеп эжип билбес 7. Эки аданын оглу сергек

_____________________

Чевен оол _____________



4. Улуургак болбас дээр. 8. Сеткил чаражы эп



_____________________ ______________



V этап: Чуруктарны эптээр.



VI этап: Куклаларны шарыыр.



VII этап: Мячикти утче киир октаар.



VIII этап: Физминутка «кым мурнаарыл»







III Шанналдар.



IV Туннел.



 
 
X

Чтобы скачать данный файл, порекомендуйте его своим друзьям в любой соц. сети.

После этого кнопка ЗАГРУЗКИ станет активной!

Кнопки рекомендации:

загрузить материал