«Мұқағали - мәңгілік ғұмыр»

«Өлсе өлер Мұқағали Мақатаев,

Өлтіре алмас алайда өлеңді ешкім»

1-оқушы: «Арыз жазып кетейін».

1-жүргізуші: Армысыздар, құрметті қонақтар мен оқушылар!

Қуат алып Абайдың тіл-күшінен,

Жыр жазамын Абайдың үлгісімен.

Абай болып табынсам бір кісіге,

Абай болып түңілем бір кісіден,-деп жырлаған Мұқағали Мақатаев биыл 78 жасқа толып отыр. Жыл керуені алға жылжыған сайын М.Мақатаевтың артына қалдырған өшпес мұрасы жарық жұлдыздың қараңғы түн қойнауынан құпия сәулесін шашқандай жарқырай, өркендей өсіп, айшықтала түсуде. Абай үндес Мұқағалидай перзенті бар халық - шынымен бақытты халық.

2-оқушыі:"Менің анкетам"

2-жүргізуші Шәміл Мұхамеджановтың немересі Әсем атасының Мұқағалиға арнап шығарған өлеңін оқиды.

1-жүргізуші: Поэзия!

Менімен егіз бе едің?

Сен мені сезесің бе,

неге іздедім?

Алауыртқан таңдардан сені іздедім,

Қарауытқан таулардан сені іздедім,-дейтін Мұқағали-біздің замандағы ғажайып ақындардың бірі. Өйткені ол шынында да алауыртқан таңдардан, қарауытқан таулардан түйсік алатын, бізге көрінбейтін сиқыр бояулардан, бізге естілмейтін құпия дыбыстардан тоят алатын.Ол асқар Алатауға кең Сарыарқаны қоса құшақтауға құлаш ашқан еді.

2-жүргізуші: М.Мақатаев поэзиясы - мезгілімен бірге жасайтын ескерткіш.

Ол поэзияның туған мекені - ақынның жан дүниесі.

1-жүргізуші: Мұқағали лирик ақын. Адам жанының, табиғат жүрегінің

жыршысы. өзі өскен Алатауын, Қарасазын сөздің барлық құдіретіне бөлеп-ақ кетті.

3-оқушы: «Қарасаз».

4-оқушы."Туған жерім. "

5-оқушы."Қара өлең."

6-оқушы:"Үш бақытым"

Көрініс «Мұқағали мен Нұрқасым»

Мұқағали: Осы мен ақынмын ба? Шыныңды айтшы, мен саған сенейін! Ел не

дейді?

Нұрқасым: Сіз - өте жақсы ақынсыз. Ел де солай дейді.

Мұқағали: Өтірік.

Нұрқасым: Сенбесеңіз өзіңіз біліңіз! Халық жақсы ақын дейді, жақсы көреді,

бірақ...

Мұқағали: Ақымақ бала, «жақсы ақын» дейсің, ә?! Жо-жоқ, мен жақсы ақын

емеспін, сұмдық ақынмын! Білем сенің де ақыл айтқың келіп тұр.

Нұрқасым: Жоқ, Мұқа, олай ойламаңыз. Мен әншейін.

Мұқағали: Түсінем, түсінем, бәрін де түсінем. Маған сенің жаның ашиды.

Олай емес! Мен өз құнымды өтедім. Енді өлуім керек! Осы мен өлетін уағымнан өткен сияқтымын?! Рас, мен енді өлмеймін.

«Жақындықты сеземін -

Жерден де аспаннан,

Жылулық сезінем -

Мұздардан, тастардан.

Өмірім сірә да,

Арыдан басталған,

Әріден басталып, мәңгіге тасталған.

Осы мен

Өлмеймін, өлмейтін шығармын

Сәл ғана мызғып ап ,қайтадан тұрармын»

2-жүргізуші: деген жолдарды оқығанда, анау сөздерді біз сияқты пенделерді

«не дер екен» деп, сынау үшін айтқан сияқтанады да тұрады. Өйткені бүгінде «сәл ғана мызғып ап, қайтадан тұрғанына» бәріміз куәміз. Болашақ ұрпақтар да куә бола бермек.

1-жүргізуші: Атақты Қазақ совет сыншысы Мұхаметжан Қаратаевтың 60-

жылдығына байланысты ҚазПи-де өткен кездесуде Мұқағали Мұхамеджан ағасына қарап қойып: «Ата, мына өлеңді мен сізге арнадым» - депті.

Қарамай сақалыңа, шалдығыңа,

Жарасып тұрушы еді қалжыңым да.

Қарабайдай қатайып алыпсың ғой,

Ата,

Сен шынымен алжыдың ба? - деп «Сыбағам қайда» деген өлеңін оқи жөнеледі. Зал Мұқағалидың өктем даусына сілтідей тынады. Сол сәт ақын Мұхамеджан ағасының орнынан тұрып, кетіп бара жатқанын байқайды да: «Ата, бұл өлеңді мен сізге арнаған жоқпын! - деп, ары қарай оқи береді.

Мен сені сыйламасам, түсінбесем,

Жүрмес ең әр жырымның ішінде сен

О, менің пайғамбарым!

Сен болмасаң

Тірі пенде алдында кешірмес ем.

Ат басы алтын берсе табылмаған,

Еншім бар менің сенде алынбаған!

Қобызың емес пе едім қолыңдағы,

Ұмыттың неге мені жаным - бабам?

Қатыбас өмірден мен пайда алмадым,

Жаныммен жазған жырым-жайған малым.

Қылышың емес пе едім қынаптағы

Жоғалттың неге мені пайғамбарым?!

Ат басы алтын берсе табылмаған,

Сыбағам қайда менің алынбаған?

Бір түйір кәрі көздің жасы емес пе ем,

Ұшында сақалыңның дамылдаған?!

2-жүргізуші: Мұқағали үшін өлең жазудан артық бақыт жоқ.Ол өлең болып өмір сүрді де, өлең болып жатып үзіліп кетті. Өлеңнің соңғы жолын жазуға көңіл құдіреті жеткенімен қолының әлі келмей әлсіреп барып көз жұмды.

1-жүргізуші: Жазушы баспасының ұжымы қайта құру және демократия

талаптарын ескере отырып, республикалық «Тұлпар» сыйлығының статусын бекітті. Аталмыш сыйлық екі жылда бір рет көркем проза, поэзия және әдеби сын саласындағы үздік шығармаларға беріледі.

Тұңғыш белгіленіп отырған «Тұлпар» сыйлығы 1991 жылы қазақ елінің үлкен ақыны марқұм М.Мақатаевтың «Жылайды жүрек» атты өлеңдер мен дастандар кітабына берілді.

2-жіргізуші: Әсем Мұхамеджанова өзінің "Жырының жалғасы бар" атты,Т өлеңін оқиды.

Қасиетті Қарасаз туған жерің,

Киелі топырағында өстің-өндің!

Бабамыз Райымбектей ерді берсе,

Поэзияға Мұқағалидай ақын бердің!

"Қайран, Қарасазым-ай,"-деп жырладың

Өлеңмен шығып еді сан мұңдарың!

Ән мен жырың халқыңды бас идірткен

Құйғытқан құлагері қара сөздің!

Тау ұлысың, тауға қарап өсіп ең,

Жырларыңды жүрегіңмен жазып кең !

Жыры болып халқың үшін туғансың,

Жыр тетігін ағытып бір кетуші ең!

Бүгін сенің туған күнің, бір тойың,

Жеткізе алсам өз ойымды өлеңмен.

Өлең, жыр боп өмір сүрдің жан аға,

Өлең болып өттің мына өмірден!

2-жүргізуші: Жанар Тұқанова өзінің "Мұқағали атаға" атты өлеңін оқиды.

1-жүргізуші: Жазылар естеліктер мен туралы,

Біреулер жан еді дер өр тұлғалы.

Біреулер тұлпар еді дер де мүмкін,

Бүтінделмей кеткен бір ер-тұрманы.

деп сонау еленбей жүрген ерте кезінің өзінде ілгері ұлы ақындарша дөп басып дәл болжап өзінің айтқанындай Мұқағалимен бірге жүрген, көріп-білгендердің ішінде құлаш-құлаш еселеп естеліктер жазбағаны кемде-кем.

Естеліктерден үзінділер.

Нағиман Батанқызы(Ақынның анасы)

Қырық бес жасында қыршын кеткен оның күллі қазақтың баласы боларын,ардақты ақыны атанарын,құдай ақы,туған шешесі мен де,өмірлік жары да,туған бауырлары да білгеміз жоқ.Көпшілік ел де кезінде білмеген шығар...Енді қарап отырсам,тыңдап отырсам,Мұқағалиымды аспанға көтеріп,өзі өлген соң еліне танытқан құдайдың берген таланты,өлеңінің қуаты шығар.Бұған да тәубе.Өзі тіршілігінде көрмеген құрмет пен қошаметті артында қалған біз-отбасы,жары мен балалары,бауырлары болып көріп жатырмыз.Қайсыбірін айтайын.Алатаудай айбарлымды ойласам,өзегім от болып жанады...

Лашын Әзімжанова(Ақынның зайыбы)

Мұқағалидың тілі бай,халық тілі еді ғой.

Ол халқын қалай сүйсе,халық та оны солай сүйді.Оған-жырларына жазылып жатқан белгілі композиторлардың да,әуесқой композиторлардың да әсем әндері,қолына қалам алған ақындардың арнау өлеңдері,суретшілердің жасап жатқан бірінен-бірі өтетін Мұқағали портреттері,тағы басқа да дүниелері бәрі-бәрі куә.Олардың қай-қайсысы да халық сүйіспеншілігінің белгісі болса керек.Лауреаттықты "жоғарғы топ," мықты ағалары қимаса да,ел-жұрты ыстық ықыласына бөлеп,әлдеқашан шын бағасын,зор құрметін беріп те қойған.Мұқаң халқына піріндей сенді.

Фариза Оңғарсынова

Мұқағали-біздің заманымыздың поэзия дүниесіндегі құбылыс.

Егер ол құбылысты біз бірден байыбына барып,дөп басып,тани алмасақ,бұл-өнердегі заңдылық.

Ол-әсіре қызыл бояудың жылт етпе құбылуы емес,жақындаған сайын алыстап,жақындаған сайын жан дүниеңді сан күйге бөлеп жүрек лүпілімен сезім құдіретінен құйылған қанық бояуымен құпиялана түседі.

Поэзияның әрі таймас сұлулығы да,барған сайын ынтызарыңды құрта түсетін құдіреті де осы болуы керек.

Нұрғиса Тілендиев

1975-жылдың күзі.Ол кезде Мұқағали еш жерде жұмыс істемей,үйде шығарма жазып жатқан.Неге екенін қайдам,інімді арнайы іздедім.

Ақыры таптым.Екеуара кең-мол әңгімелескен соң мен оған аға ретінде қолқа салдым:

-Мұқаш батыр!Мен сенің өлеңдеріңнің қуаттылығын енді ғана толық түсініп, енді ғана танығандаймын.Әр сөзің халыққа жақын әрі ұғынықты,қарапайым.Ендеше неге өз халқың аузынан тастамай айтып жүретін әнге айналдырмасқа оны? Бұған қалай қарайсың.

Мен бұрын-соңды әннің сөзін жазған ақын емес едім,аға...Осының өзі қалай болар екен...

Ол әжептәуір ойланып қалды.Мен қайталап қолқа салдым.Бұл жолы қарсылық көрсеткен жоқ.Тек ауыр күрсінді.Сонда не ойлады екен?

Бұл күнде иісі қазақ аса жоғары бағалап, құрметпен айтатын"Сарыжайлау,""Сәлем берем Жетісуға,"Сөнбейді,әже,шырағың,"

"Есіңе мені алғайсың","Болмасын соғыс,болмасын,""Кел еркем,Алатауыма,"

"Домбыра-досым "және басқа да көптеген әндер әрі жедел әрі сәтті туған дүниелер еді.

1-жүргізуші.

Жазылар естеліктер нешелеген,

Көрерміз оның бәрін пешенеден.

Әйтеуір, білетінім бір-ақ нәрсе,

Көшеді өлең немесе өшеді өлең,-дейді Мұхаң.

Ақиық ақынға арнау, өлең де, эссе де, естеліктер де әлі жазыла берер.Мұқағалидың өзі айтпақшы: өлең көше ме,өше ме-мәселе сонда! Ал М.Мақатаевтың жырлары күндегендерге-көктен түскен жасындай боп, күткендерге-мәңгі тозбас асылдай боп, 20 ғасырдан 21 ғасырға бар бояуын жоғалтпай көшкені анық.

2-жүргізуші: Ертең- сенің туған күнің,о, пәлі-ай!

Мына дүние қалай тұрсын тойламай!?

Өлмесіңді біле тұра мәңгілік

Бұл өмірді қиып кеттің сен қалай!?

Туған күнді тойламай қынжылып ең,

Сыр бермей ешбір жанға тік жүріп ең.

Мерейтойды өткізді бүкіл қазақ,

Күні-түні дүрлігіп мың-мыңымен!

Мұқағали ақынның жырлары - тіршілік тамырындай мәңгі жырлар. Жүрегі бар адамның сезімін селт еткізетіндей жырлары болашақ ұрпақтың жүрегінде мәңгі сақталады.

3сынып. Өмір - өлең. Ақиық ақын Мұқағали Мақатаевтың балаларға арнап жазған шығармаларын оқып, танып білу (атс).

Опубликовал Мұқаметжан Жақаев в 27 Октябрь 2011 - 10:20Нет комментариев

Нұркенова Лайла, Жамбыл обл. Сарысу ауданы, Байқадам атындағы орта мектебі, бсм.

3 сынып

Тақырыбы: Өмір - өлең

Мақсаты: Ақиық ақын Мұқағали Мақатаевтың балаларға арнап жазған шығармаларын оқып, танып білу;

Оқушыларды мәнерлеп өлең оқуға үйрету;

Оқушыларды адамгершілікке,Отан сүйгіштікке тәрбиелеу.

Түрі: поэзия сағаты.

Көрнекілігі: кітаптар, газет-журналдар, слайдтар.

(Сахна сыртында М.Мұқатаевтың өлеңі оқылады.)

Арыз жазып кетейін

Бүгін менің туған күнім.

Ой , бәле - ай!

Мына адамдар неге жатыр тойламай ?!

Банкет жасап берер едім өзім - ақ,

Тәңірдің бір жарытпай - ақ қойғаны - ай.

Мына дүние неге жатыр үндемей ?!

Алаулатып тойдың шоғын үрлемей.

Құшақ - құшақ гүл шоқтарын лақтырып,

"Мынау - шапан,

Мынау - атың, мін"- демей.

Мына жұртқа жақпады ма әлденем ?

Бекер өмір сүргемін бе әлде мен ?

Халқым,

Сенің қасиетіңді білем деп.

Босқа өмірім кетті ме екен әуремен ?!

Айтамын деп қуанышың , мұңыңды,

Басқа арнаға бұрдым ба әлде жырымды?!

Мен ,бәрібір ,өзіңменен бір болам ,

Өзегіне тепсең-дағы ұлыңды .

…Тойланбаса тойланбасын,

Не етейін.

Той көрмей-ақ ,сый көрмей-ақ өтейін.

Қаламымды берші маған , бәйбіше,

Болашаққа арыз жатып кетейін .

Жүргізуші: Жо - жоқ , Мұқағали аға сіздің туған күніңізді бүкіл қазақ халқы естен шығарған емес. Қазақ жырының аспандағы аз ғана жұлдыздардың ішінен сіздің жұлдызыңыз - ең шұғылалы жұлдыз.

"Қуат алып Абайдың тіл күшінен,

Жыр жазамын Абайдың үлгісімен.

Абай болып табынсам бір кісіге,

Абай болып түңілем бір кісіден",-деп жырлап өткен ақиық ақын Мұқағали Мақатаев тірі болса биыл тура 80 жасқа толып , қазақ елінде дүбірлі той болып жатқан болар еді. Жыл керуені алға жылжыған сайын Мұқағали Мақатаевтың артына қалдырған өшпес мұрасы жарық жұлдыздардай сәулесін шашып, ұрпақтан - ұрпаққа таралып , өз оқырмандарының ыстық ықыласына бөленуде. Абай үндес Мұқағалидай перзенті бар халық - бақытты халық.

1-оқушы Мұқағали аға, сезесіңбе, сезесіңбе

Еліңді аралап жүр елесіңде.

Әндерің шырқалады әр ауылда,

Сөздерің әр қазақтың өресінде.

2-оқушы Халқыңның ақыны болып жаралғансың,

Қарасаз топырағынан нәр алғансың.

Қазақтың қара өлеңін шекпен жауып,

Қайтарып аңыз болып таралғансың.

Жүргізуші: …Поэзия - ғылым. Зерттеу керек - Адам өмірінің, адам жанының зерттелмеген, қалам тартылмаған несі қалды?

Соны табу, соны зерттеу керек.

Адам сезімін жан - жақты зерттейтін құдірет болса, ол тек поэзия.

Басқа ешқандай да ғылымның қолынан келмейтін шаруа бұл!

Олай болса, ендігі кезекте Мұқағалидың «Бесік басында» өлеңін тыңдайық.

Ұқсайды бар тыныштық жер бетінде,

Ұйқыдағы сәбидің келбетіне.

Ояту былай тұрсын, рұқсат жоқ ,

Ұйықтап жатқан ұлымды тербетуге.

Ұйықта, ұлым, ұйықта, қасыңдамын,

Керек емес, дүния, асылдарың!

Бақыт, байлық - барлығы менің үшін

Сенің бір кеп мойныма асылғаның.

Танауыңнан айналдым сүртілмеген,

Тамағыңнан айналдым бүлкілдеген.

Не дейсің сен бұртиып, айтшы, сәулем,

Қытықтаған жүректі бір тілменен?

…Қандай ғана анадан туады адам,

Сәбилердің ұйқысын қуалаған?!

О, тыныштық! Тыныштық қандай рақат!

Қандай рақат сәбилер жыламаған!

Ұқсайды бар тыныштық жер бетінде,

Ұйқыдағы сәбидің келбетіне.

Кім болсаң ол бол, мейлің, рұқсат жоқ,

Ұйықтап жатқан ұлымды тербетуге!

Жүргізуші: Мұқағали Мақатаевты ұрпақтары ешқашан ұмытқан емес. Мұқағали бір ғасырда бір келетін, қазақ поэзиясының алтын домбырасы дерліктей хас талант иесі. Иә, жақсы жырды, жақсы ақынды таңдай білсек, қорғай білсек, хақымыздың рухани өзегі, сана байлығы толыға түсері анық. Мұқағали Мақатаевтың әрбір өлеңін қымбат қазынымыздай сақтап, оқуымыз керек. Ол - біздің міндетіміз. Олай болса, құрметті ұстаздар, оқушылар!

Мұқағали Мақатаевтың туылғанына 80 жыл толуына орай өткізіліп отырған Мұқағали Мұқатаевтың шығармашылығына арналған "Өмір - өлең" поэзия сағатына қош келдіңіздер!

(Оқушы Мұқағалидың портретіне қарап тұрып өзінің ой - толғауын айтады.)

Өткен күнде тоқтау жоқ. Мінеки,80 жылдық тойыңыз да кеп қалды. Егер тірі болсаңыз, сақал шашыңыз ағараған көсегелі қарияны көрер ме едік.

Менің ойымдағы бейнеңіз баяғы қалыпта. Алты алаш сізге бекер тәнті болған жоқ. Өлең иесі сіз болғанмен, ондағы ой мен сезім біздікі. Сондықтан, біздің Мұқағалиымысыз.

Мынау қазақ даласы,

Алтай, Арқа арасы,

Алатау мен Атырау

Тойлап жатыр қарашы,

Естідің бе, ағасы ,

Бүкіл қазақ баласы.

( С.Әубәкіров. "Өрлеу"орындаған Эбель Ақмарал.)

3-оқушы Жарқыра, жарқырайсың шын асылдай,

Тереңде жатыр қанша сыр ашылмай.

Маржан жыр өткірлеген намысымды,

Халықтың қасиетті мұрасындай.

4-оқушы Жылатқан, толғандырған күлімдеткен,

Жан аға, құдіретті үнің неткен.

Мәңгілік, сағыныштың толқындары,

Сезімнің айна көлін дірілдеткен.

Жүргізуші: Мұқғали - ғажайып, өршіл ақын. Оның жыр шумақтары мектеп табалдырығын аттаған әрбір оқушыға таныс. Олай дейтініміз - Мұқағали балалар шығамашылығына да біраз қалам тартып, кішкентай оқырмандарына да мол мұра қалдырған ақын. Қасиетті әліппе оқулығына арнап шығарған, оқуға, білімге шақырған өлең жолдары әрбір әріп таныған оқушының "Әліппе" оқулығынан орын алып, оқушы жүрегінде сақталған. Олай болса, Мұқағалидың "Әліппе "өлеңін оқушылардың бәрі жатқа біледі.

5-оқушы Бар кітапқа бас болған,

Әліппе -ғылым анасы.

Әліппеден басталған,

Даналықтың данасы.

Мектебің мынау класың

Осында он жыл тұрасың.

Тарыдай болып кіресің,

Таудай болып шығасың !

Жүргізуші: Өлең дейді шіркін-ау өлең дейді,

Кейде өлең байқаусызда елеңдейді.

Жаныңа дауа болып жадыратар,

Өлеңсіз өмір гүлге бөленбейді. -

дей отырып келесі кезекті

Мұқағали жырларына берейік. Ақынның "Ей, өлең" өлеңі.

Ей,өлең, маған тиген еншім едің,

Бой жазайын, қасыма келші менің.

Менің саған шамалы жақсылығым,

Сен де маған, әрине, көншімедің.

Келші маған, тез жетші, алданышым,

Тез жетші, атам Абай аруағы үшін.

Бейіштегі ұяңды қоя тұрғын ,

Тіршілікке керексің ,арда құсым.

Ей, өлең,қайтсем саған жан бітірем ?

Жансыз өлең жанымды алды кілең.

Бір ойым жүрегімде қаза болып ,

Бір ойым көмейімді қалды тіреп ,

Ей , өлең , қайтсем саған жан бітірем ?

Жүргізуші: Ақынның еліне, жеріне деген сүйіспеншілігі өте зор еді. Осы сезімдерін "Отан", "Отан туралы", "Қазақстан", "Елім барда", "Қазақ жері" деген өлеңдерінде жырлайды. Келесі оқылатын өлеңі "Отан"

Отан !!

Отан !!

Сен болмасаң , не етерем ?

Мәңгілікке бақытсыз боп өтер ем ,

Өмірден бұл өксумен кетер ем .

Құс ұясыз ,

Жыртқыш інсіз болмайды.

Отансыз жан өмірінде оңбайды.

Өзін-өзі қорлайды да , сорлайды.

Тірі адамға- сол қайғы !

Күн көреді ,

Әкесіз де , анасыз ,

Өмір сүрер .

Әйелсіз де ,баласыз ,

Ал ,Отансыз -

Нағыз сорлы панасыз.

Білесің бе ,

Отанның сен не екенін ?

(Екі өмір жоқ , әрине , жоқ екі өлім .)

Екі Отан жоқ .

Жалғыз Отан - мекенің !

Жүргізуші: Мұқағали күнделігінде: "Маған нағыз баға беретін келешек ұрпақ! Нағыз бағалаушылар алда. Жылдар өтеді, жаңа ұрпақтар келеді. Мен өзім жайында мынаны айтам: мен XXI ғасыр ұрпақтарының құрдасымын",- деп елінің егемен алып келешек ұрпақтың білімді де, ақылды балалары менің жырларымды оқып сусындар, бағасын берер деп келер ұрпаққа сенім артып, елінің болашағынан үлкен үміт күткен еді. Ол кезде ақын 43 жаста болатын. Қазір ақынның айтқаны келіп, Мұқағали жырлары әрбір оқырманға жақын да таныс. Оның барлығы ел бірлігінің ,тыныштықтың жетістігі..Келесі кезекте ақынның "Елім барда" өлеңі оқылады.

Не сыйлайды , небереді келер күн ?!

Неде болса тірі тұрсам көрермін .

Желідегі құлынымын мен елдің ,

Көгендегі қозысымын мен елдің .

Не сыйласын ,не берсін ел маған ?!

Тұрсақ екен елім де аман , мен де аман .

Таулар-менің таусылмайтын бақытым ,

Ал ырысым - ұланғайыр кең далам .

Не істемекпін алтын , гауһар ,жақұтты ,

Оларды іздеп өткізбеспін уақытты ,

Мен бақытсыз бола қойман сірә да ,

Туған елім болса екен бақытты .

Жүргізуші: Мұқағалидың табиғат құбылыстарына жан бітіре жазған өлең- жырлары оқырмандарды табиғат тамашасына жетелеп, жақындата түседі. "Таудағы көктем" өлеңі.

Сай-саланы

Аймалады,

Жоталардан жел есті.

Көк қарағай

Көп баладай

Күбір-күбір кеңесті.

Қасқа бұлақ

Тастан құлап,

Бара жатыр шапқылап.

Шыңылдаған,

Сыбырлаған

Айқай тастар- саққұлақ.

Бір жүрекпен

Дір- дір еткен

Жасыл талдар, жас талдар.

Еміренген,

Тебіренген

Ақбас Ата-асқарлар.

Күннен-бөркі,

Гүлден-көркі,

Тау тамаша, тау алып.

Қатпар басын,

Шатқал, тасын

Көрген сайын жаңалық.

Айналаңа,

Сайға қара,

Шыңға қара ақ маңдай.

Бала шағың,

Болашағың

Көктеп келе жатқандай.

( "Есіңе мені алғайсың" орындайтын А. Орынбекова)

Жүргізуші: Мұқағали әр күні, әр сағатта халықпен бірге жүрді. Халықтан үйренді, халқын сүйді. Оның әрбір сөзін алтынға балады. Сол сөздерді орын- орнына қоя білді. Халқына арнаған "Үш бақытым" өлеңін оқуға кезек берейік.

Ең бірінші бақытым - Халқым менің,

Соған берем ойымның алтын кенін.

Ол бар болса, мен бармын, қор болмаймын;

Қымбатырақ алтыннан нарқым менің.

Ал, екінші бақытым - Тілім менің,

Тас жүректі тіліммен тілімдедім.

Кей - кейде дүниеден түңілсем де,

Қасиетті тілімнен түңілмедім.

Бақытым бар үшінші - Отан деген,

Құдай деген кім десе, Отан дер ем!

…Оты сөнген жалғанда жан барсың ба?

Ойланбай - ақ кел - дағы от ал менен.

Түтін түтет,

Өс, өрбі, көгере бер,

Немерелер көбейсін, шөберелер.

Жадыңда ұста,

Жақсылық күтпегейсің!

От емес, оқ сұрасаң менен егер!

Үш бірдей бақытым бар алақанда,

(Мені мұндай бақытты жаратар ма!)

Үш күн нұрын төгеді аспанымнан,

Атырау, Алтай, Арқа, Алатауға!!!

Жүргізуші: Құрметті оқушылар! Мұқағалидың біраз өлеңдерімен және өмір деректерін тыңдап ,таныстық . Мұқағали туралы әлде де тереңірек танысу үшін "Мұқағали шыңы" тақырыбы бойынша мына сұрақтарға жауап берейік.

1-сұрақ .

Мұқағали қай жылы дүниеге келді? "Менің анкетам өлеңін" оқы.

- Туған жерің?

- Ұланымын, Қарасаз деп аталатын ауылдың.

- Туған жылың?

- 1931. Құрдасымын Шәмілдің.

- Жынысың кім?

- Еркекпін ғой, еркекпін!

Және-дағы тәуірмін…

- Партияда барсың ба?

- Жоқпын.

- Шыққан тегің?

- Шаруамын.

Бар тірліктен бағалы оны санаймын.

- Білімің ше?

- Орташа ғой.

Алайда өзім жоғарыға балаймын.

- Ана тілің?

- Қазақша.

Қысылғанда орысша да, немісше де, тағы бар.

- Қайда істедің?

- Мынау «Еңбек кітапшамнан» танып ал.

Оқымаған, дипломсыз демесең,

Бір басымнан бар мамандық табылар.

- Міндеттісің бе әскерге?

- Міндеттімін.

Біздің әлі жас кеуде.

Жауынгердің ұлымын ғой,

Жанын қиған Мәскеуге.

- Сөгіс алып көрдің бе?

- Ол жағынан періште дей алмаймын

Мен мүлде.

Ойлы-қырлы бұл өмірде болады ғой мүлт кету,

Ол өзі бір еншісі ғой ездің әрі ердің де…

- Шетелдерде болдың ба?

- Болғаным жоқ.

Олар маған тұрған да жоқ қол бұлғап.

Қалсам болды, өлсем болды жәйіммен,

Осы отырған орнымда-ақ.

- Мекен- жәйің?

- Мекен- жәйім - жер менің.

Жерде жүрген ақын деген пендемін.

Қалам, қағаз, уақыт бер тек аздаған,

Мен өмірді жырлау үшін келгенмін!

2-сұрақ.

Мұқағалидың туған жеріне арнап жазған өлеңі қалай аталады? Өлеңді жатқа айтып бер ("Қарасаз" өлеңі).

Мен бақыттымын,

Бақытты жерде туылдым.

Айналайын Қарасаз,

Қасиетінен суыңның!

Сенің әрбір бұлағың-

Менің әрбір қан тамырым емес пе?

Қасиетті тұрағым,

Қасиетінен суыңның!

Көктемде үйрек ұшып, қаз қонып,

Қараушы едім тырналарға мәз болып.

Жыр қыстап туылмас ем, сірә, мен,

Жаралмасаң өзің Қарасаз болып.

Сонау жатқан жасыл тауды көлденең

Алғаш рет ес білгенде көрген ем.

- Асқар таудың ар жағында ел ьар, - деп

Әжем айтса, әй, сәбилік, сенбегем.

Қарасазым!

Айтылмаған сезім ең,

Мен іздеген бақыттың сен өзі ме ең?

Сенің ғажап табиғатыңды кімге айтам,

Кім құмартса, өзі көрсін көзімен…

3-сұрақ .

Мұқағали қай ақындардың үлгісімен жазды? (Абай,Махамбет)

"Махамбет, Абайлар - ай " өлеңіне кезек берейік.

Өмірдің қысы, жазы, көктемдері,

Қысылтаяң шақтары, өткелдері,

Адамның аққан қаны,төккен тері,

Мұратқа жетпегені, жеткендері-

Жанымды жеп жүр менің көптен бері.

Атысу, аңдысу мен таласудың,

Санасу, табысу мен жарасудың,

Мінезін мынау адам баласының

Білсем деп құпиясын аласұрдым.

Алдында алуан-алуан мінездердің,

Амалсыздан келеді мың өзгергің.

Әркім өзін балайды данышпанға,

Бір-бір құдай санайды бір өздерін.

Білмейді екем…

Қолымнан келмейді екен,

Жоқты аңсап, жоқ сусынға шөлдейді екем.

Қой енді, тыйылайын, бұғынайын,

Ойымды орасанға бөлмей бөтен.

Жасырмай ойымды айттым талай - талай,

Қайтейін кетті бәрі қарайламай.

…Айтарын ашып айтқан абайламай,

Даиға - ай,

Махамбеттер, Абайлар - ай!!!

4-сұрақ .

Мұқағалиға арнап , арнау жазған ақын кім? Ақын - Асқар Оразақын..

5-сұрақ .

Мұқағалидың тау тұлғалы ақын екендігін өзінің қай өлеңінен көрінеді?

"Мен таулықпын" өлеңін жатқа оқып бер.

Тау дейтін алып жүрек Ана туған

Мен таулықпын!

Таудан мен жаратылғам.

Киіктің сүтін еміп ержеткенмін

Қуат алып қыранның қанатынан.

Мен таулықпын

Таудан мен жаратылғам.

Бұлт бүркеніп, жай отын ала туғам

Күн алғашқы сәулесін маған шашып

Маған келіп түнейді қара тұман.

Тау ұлымын

Тау - менің дәу бесігім

Мен оның әуресімін, сәулесімін.

Асқар шыңдар желпиді бесігімді

Бір орамын ағытып сәлдесінің.

Мен - таулықпын!

Таудан мен жаратылғам.

Тау деген Ана туған дара тұлғам

…Тауға барып

Көкке кетсем бе екен

Ұстап алып қыранның қанатынан.

("Саржайлау" орындайтын А. Амангелдиева

Жүргізуші: Мұқағалидың жары Лашын : "Әрбір газеттен , әрбір журналдан , әрбір ақынның өлеңінен ,радио даусынан , теледидар көрінісінен , ақын -жазушылардың пікірінен Мұқағалиды іздейтін болдым" ,- десе , өршіл ақын Мұқағалидың өзі : "Мен туралы жазылар талай әлі естеліктер" деп айтып кеткен еді. Айтқандай- ақ ақиық ақын туралы қаншама әдебиетшілер өз лебіздерін білдірді. Келесі кезекті Мұқағали туралы лебіздерді тыңдауға берейік. (Естеліктер оқылады).

Жүргізуші : Құрметті оқушылар! Бүгінгі "Өмір- өлең" поэзия сағатынан қаншалықты Мұқағали туралы мағұлматтар алғандығын "Мұқағали" сөзжұмбағын шеше отырып білейік.

"М" дегеніміз-Мұқағалидың азан шақырып қойған есімі-Мұхамедқали

"Ұ" дегеніміз- ұрпаққа ұлағатты ұлан-ғайыр жырларын Мұқағали

атамыз зор сеніммен аманат етті.

"Қ" дегеніміз-Қарасаз ,яғни Мұқағалидың туған жері Қарасаз ауылы , Алматы облысының Райымбек ауданына қарасты ауыл.

"А" дегеніміз- "Аманат", "Аққудың қанатына жазылған жыр" кітаптарының авторы Мұқағали Мақатаев .

"Ғ" дегеніміз-Ғасыр. Яғни Мұқағали Мақатаев "Ғасыр ақыны".Ғасырдан ғасырға өз оқырманын тауып , жырларын мәңгілікке қалдырған.

"А" дегеніміз-Асқар Оразақын. Асқар-ақын , зерттеуші. Мұқағалидың бар шығармаларын зерттеп ,4 томдық шығармалар жинағын құрастырушы.

"Л" дегеніміз-Лашын,Мұқағалидың өмірлік жары . Шын аты Ләсима Әзімжанова .

"И" дегеніміз-имандылық .Адамзатқа ең бірінші имандылық керектігін Мұқағали "Дүние жүзі мұсылмандарына хат" деген өлеңінде жырлайды.

Жүргізуші : Небәрі 45 жыл ғұмыр кешкен ақын артына мол мұра қалдырды. Мұқағалиды поэзия патшасы деп айтсақ артық айтқанымыз емес.Ендігі кезекті Мұқағалидың әр тақырыпта жазған өлең жолдарына берейік.(Оқушылар өздері жаттаған Мұқағалидың өлеңдерін мәнерлеп оқиды .)

(Ә.Желдібаев "Ерке сылқым" орындайтын Н.Оспанбекова.)

Жүргізуші :

Көп адам дүниеге бой алдырған ,

Бой алдырып , аяғын көп шалдырған .

Өлді деуге сыя ма , ойлаңдаршы ,

Өлмейтұғын артына сөз қалдырған?- Абай атамыз жырлағандай, 45 жыл ғана қысқа ғұмыр ішінде халқына өшпес із қалдырған ғасыр ақыны Мұқағали жырларынан біраз сусындағандай болдық . Әрине , ақынның мол , таусылмас мұрасын бір күнде , бір сағатта оқып білу мүмкін емес . Ақын шығармалары ұрпақтан-ұрпаққа тарап , жалғасын таба береді . Олай болса хантәңірі атанған ақиық ақын Мұқағали Мақатаевтың 80 жасқа толуына орай ұйымдастырылған "Өмір - өлең" атты поэзия сағатын аяқтаймыз .

Тақырыбы: «Жырлайды жүрек»

Мақсаты: Аиық ақынның өмірінеен мағлұмат беру, өлеңдерін мәнерлеп оқу, Мұқағали Мақатаев поэзиясының халыққа кең таралауына және оның шығармаларын сыры неде екенін таныту, ақын өлеңдерін оқи отырып,адамгершілікке, шындықты айта білуге, адалдыққа, әдемілікке әнінен ләззат ала білуге, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

Көрнекілігі: Ақынның суреті, қанатты сөздер, кітап көрмесі,гүлдер, буклеттер, слайдтар.

Кіріспе сөз.

Қуат алып Абайдың тіл күшінен,

Жыр жазамын Абайдың үлгісімен.

Абай болып табынсам бір кісіге,

Абай болып түңілем бір кісіден.

Өлмеу үшін, құлқынды жемдеу үшін,

Мендағы өлең жазбаймын ермек үшін.

Жаздым үлгі жастарға бермек үшін,

Абай жаққан бір сәуле сөнбеу үшін,- деп Абайды үлгі тұтып, сөз құдіретін танытқан , айбынды ақынымыз Мұқағали Мақатаевқа бүгінгі кешімізді арнамақшымыз. Жыл керуені алға жылжыған сайын Мұқағали Мақатаеавтың артына қалдырған өшпес мұрасы жарық жұлдыздай жарқ етіп, күн сәулесін шашып тұрғандай сезіледі.Абаймен үндес Мұқағалидай перзенті бар халық-шынымен, бақыттты халық. Мұқағали ақиық ақын. Әр жас талантты ұрпақ осы Мұқағали ақынның өлеңдерінен сусындайтыны анық.Мұқағали ақынның қазақ әдебиетінде өзіндік ерекшелігін көрсетіп дәлелдеп кеткен ақын деп білеміз.Өзі айтқандай « «Жазылар естеліктер мен туралы» дейді ақын.Жарық дүниедегі аз ғұмырында мәңгілікпен жалғасатынын ақынның сезімтал жүрегі сезген сияқты.Иә,ақын туралы естеліктер жазылып жатыр. Уақыт өткен сайын Мұқағали ақынның тұлғасы ақиқат пен аңызға айналған.Оның поэзиясы- халқымыздың байлығы. Ол халқымен бірге биіктеп, бірге жасайтын ақын.Ендеше дүлдүл ақиық ақынымызға арналған «Жырлайды жүрек» атты сайысымызды бастаймыз.

. Біздің бүгінгі сайысымыз ерекше сайыс болғалы тұр.Себебі мұғалімдердің арасында өтеді.Енді мұғалімдеріміздің Мұқағали ақынды қалайша білетін өздерінің өнерлері арқылы көрсете алады. Сайысымыз бірнеше бөлімнен тұрады:

І. «Поэзия минуты» (ақынның өлеңдерін мәнерлеп оқу)

ІІ «Мұқағали әлемі» (Мұқағали өмірінен естеліктер оқу)

ІІІ «Білгенге маржан»(Сұрақтарға жауап)

ІҮ «Құлақтан кіріп бойды алар»

Ү Көрініс(бір өлеңінен сахналық көрініс қою)

ҮІ Ақынға арнау(өлең шығару)Сайысымызды бастамай тұрып, әділ-қазы алқалармен танысып алайық.

1.Мектепіміздің оқу-ісінің меңгерушісі Айтпаева А.С

2.Химия биология пәнінің мұғалімі : Головкина В.И

3. Өзін-өзі тану пәнінің мұғалімі: Аяған М

4. Тәрбие ісінің меңгерушісі: Анис М

Әділ-қазылармен танысып алдық. Енді ақынның бір өлеңін тыңдайық

8 «а» сынып оқушысы Озат Бердигуль өлең оқиды

Бірінші мұғалімдерімізді ортаға шақырып жеребие тартқызып алайық.

1. Бастауыш сынып мұғалімі: Тохай Сәттігүл

2.Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі: Нурпиисова Қ.А.

3.Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі: Окенай Салқын

4.Информатика пәнінің мұғалімі: Тілекберді Серікжан

5.Физика пәнінің мұғалімі: Хуат Инкар

6.География пәнінің мұғалімі: Қонай Сайрангүл.

Мұғалім: Өлең -өнер, оны туа біткен дарын иесі, шын талант қана дүниеге әкеледі, жүрек пен сезімнің отына орап ақ қағазға түсіреді.

Ақынның өлеңдері өзі айтқандай талай болашақтарға арыз жазып, кеткенін білеміз. Ендеше сол мәңгілік көштің сырлы әуеніне, жадымызда мәңгілік жаңғыратын жыр жолдарына құлақ салайық.

Сайысымыздың бірінші бөлімі: «Поэзия минутына» кезек берейік.Бұл бөлімде әр қатысушы ақынның өлеңін мәнерлеп нақышына келтіріп оқу керек.

8 «а» сынып оқушысы Мейрам Жанар ән айтады

Мұғалім: Жазылар естеліктер мен туралы,

Біреулер жан еді дер өр тұлғалы.

Біреулер тұлпар еді дер де, мүмкін,

Бүтінделмей кеткен бір ер-тұрманы,- деп, ақиық ақын өзі жырлағандай, сайысымыздың келесі бөлімі «Мұқағали әлемі» деп аталады.Кезекті қатыстушыларға берейік.Ақын өмірі жайлы естеліктер айтады.

8 «а» сынып оқушылары. Ақынның әні «Бақыт іздеймін»

Мұғалім:Келесі бөліміміз «Білгенге маржан» деп аталады.Сұрақтарға жауап беру керек.Мұқият болыңыздар.

1.Ақын қай жылы, қай айда, қай жерде дүниеге келген?

2.Алғашқы өлеңін кімге арнап жазады?

3.Ақынның ақын досы кім?

4.Ақынның жары кім?

5.Ақынның үш бақыты не?

6. «Мен тау ұлымын » сөзі қай өлеңінен алынған?

7. Ақының өлеңіне ән шығарған сазгер кім?

8.Ақынның бала-шағаларын атаңыздар.

9. «Жырлайды жүрек» кітабы қай жылы шыққан? 1989ж

10.Мұқағалидың әжесі

11.Мұқағалидың қыздары

12.Мұқағалидың өлеңдер жинағын атаңыз.

13.Мұқағали өлеңіне жазылған ән

14.Мұқағалидың поэмаларын атаңыздар.

Мұғалім: Мұқағали ақының поэзиясы бүгінде әнге айналды. Оның сөзіне жазылған әндері қаншама. Әндері халық жүрегінен берік орын алып, қуанышы мен қайғысын бөлісетін жан серігіне айналды. Сайысымыздың келесі бөлімі «Құлақтан кіріп бойды алар»

Мұғалім:Келесі бөліміз «Көрініс» деп аталады. Ақынның өлеңдерінің барлығы тұнып тұрған суреттеме сөздерден жазылған. Ендеше мұғалімдеріміз бір-бір өлеңін алып, көрініс көрсетеді. Сөз қатысушыларымызда.

Мұғалім: Келесі бөліміміз «Ақынға арнау » деп аталады.Бұл бөлімінде мұғалімдеріміз өз жүректерінен шыққан өлеңдерін оқиды.

Мектебімізде Мұқағалидай сияқты өлең жазатын мұғалімдерімізде бар.Кезек берейік.

Енді әділ-қазы алқалары қорытынды жасағанша бір ән тыңдаңыздар.

Ән: Бақытхан Ақерке "Сарыжайлау" әнін айтады.

Қорытынды:

Қарасаз, қара шалғын өлеңде өстім

Жыр жазсам, оған жұртым елеңдестің.

..Өлсе өлер Мұқағали Мақатаев,

Өлтіре алмас алайда өлеңді ешкім.

Иә, өлең өлмейді.Ендеше оны жазған ақын да өлмейді. Ақынның өлеңін еңкейген қарттан тәйтейлеген баласына біледі деп айтсам қателеспейтін шығармын.Арыз жазып кеткен ақынның артына із қалдырған сөздерін жүрегімізден орын тапты. Тарлан талант Мұқағали ақын да уақыт өткен сайын дараланып, биікке өрлеп, туған халқымен бірге жасауда.

Мұқағали мұрасы -халық қазынасы.

Мұқағали поэзиясы әрбір мезгілмен бірге, әр ұрпақпен бірге мәңгілік жасай береді деп ойлаймыз. Сондықтан қазір біз ақын сөзіне жазылған "Есіңе мені алғайсың"әнімен әдеби кешімізді аяқтайық.

Сіздерге қатысқандарыңызға көптен-көп рахмет айтамыз.

Келесі кезекті әділ-қазы алқаларына береміз.Қатысушыларымыз марапатталады.

«Ақиық ақын- Мұқағали Мақатаев»

1 комментарий</</u>

Қазалы қаласы Ғ.Мұратбаев атындағы

№ 17 орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті

пәнің мұғалімі Келімбет Айна Нағиқызы

Мақсаты. Мұқағали Мақатаевтың өмірімен таныстыру,ақын шығармаларыныңидеялық-көркемдік мазмұнын ашу,өлеңді мәнерлеп жатқа оқуға дағдыландыру.Талантты тұлғаның қайталанбас қасиеттерін оқушылар арасында насихаттау,ақынның жүрекке жеткен әндерін көңілдерге тоқу.

Тәрбиелік мәні: Жеке тұлғаны рухани жан-жақты болуға тәрбиелеу,үлкенге құрмет кішіге ізет көрсетуге тәрбиелеу,оқушыларды шығармашылыққа, ізденімпаздыққа баулу.

Әдіс-тәсілдер: Жеке оқушымен жұмыс,баяндау,әңгімелеу,іздендіру.

Көрнекілігі: Ақынның портреті,шығармалар жинағы,ақын туралы естеліктер,буклет, сурет,альбом.

Барысы: Ұйымдастыру кезеңі

(Сынып оқушыларын түгелдеу,сынып бөлмесін тәрбие сағатына сай безендіру).

Кіріспе сөз .Құрметті қонақтар,ұстаздар,және оқушылар.Бүгінгі сабағымыз ақын,

поэзияның Хантәңірі Мұқағали Мақатаевтың туған күніне арналмақ. Мұқағали - сөз құдіретінің мән-мағынасын терең түсініп,сөз маржанын бейнелі өрнекпен кестелеген ақын.Өзінің естелігінде ақын «Мені сөзге,жырға үйір еткен халық,сүюге тәрбиелеген әжем» дейді.

Ақын шығармаларының тақырыбы әр алуан. Ол биік адамгершілікті де, достықты да, бауырмашылдықты да, табиғатты да, махаббаты да, тілмен тәуелсіздікті де жырлаған.

Өмірге бір-ақ келген асыл едің,

Теңіздей тебіреніп тасып едің.

Сағымға еніп кеткен кемедейсің,

Аралап ХХ ғасыр елін.

Өмірін өлеңменен өрген ақын.

Тағдырдың тапшылығын көрген ақын,

Қазақтың қасиетті қара өлеңі.

Жалғаса береріне сенген ақын- деп толғана еске алады кейінгі ұрпақ.

Артында қалың елім,қалсын -деп,елінің ,жерінің бүтіндігін ,қамын ойлап кеткен ақындарымыз «Ақиық ақын Мұқағали Мақатаев» осы тақырыптағы тәрбие сағатына қош келіпсіздер.

Сахнада баяу музыка ойнап тұрады.

1-жүргізуші:

Тәрбие сағатымыз 4-бөлімнен тұрады.

1-бөлім«Ақын келбеті» Мұқағали Мақатаевтың өмірі мен шығармалары.

2-бөлім «Поэзия - жүрек тілі» (Ақын өлеңдерін оқу)

3-бөлім Мұқағали туралы естеліктер.

4-бөлім. Қорытынды:

2-жүргізуші.: Халықтың рухани бай әдеби мұрасынан күш-қуат алған Мұқағали қазақ әдебиетінде қаламдас достары ішінен ерекше өз үнімен оқшау келген дара тұлға.Табиғатына тартып туған ақынның асқар таулардай биіктігі,Шәлкөде жайлауындай кеңдігі, Қарасаз шалғынындай шалқыма көңілі туған жердің қасиеттілігінен бе деп қаласыз?!

І-бөлім. «Ақын келбеті»

( Мұқағали Мақатаевтың өмірі мен шығармашылығы)

Балалық шағы соғыс пен тұспа-тұс келген Мұқағали Мақатаев өлеңді 10-11 жасынан жаза бастайды. Алғашқы -өлеңдері аудандық газеттерде жарық көрген содан Мұқағали шығармалары 1960-70 жылдары үздіксіз басыла бастайды. Бұл жылдарды ақының қазақ поэзиясының биік шыңына көтерілген уақыты деп санауға болады. Ақын тұрмыс тауқыметін тарта жүріп, «Ақынның ақындығы атақта емес, арда ғана деген байламды берік ұстап, шен- шекпенге де, лауазым атаққа да қызықпаған». Мұқағали Мақатаевтың «Қаламқас», «Қарлығашым келдің бе?,«Дариға жүрек»,«Аққулар ұйықтағанда»,«Өмір дастан» т. б.жыр жинақтары туған.

Мұқағали Мақатаевтің балалық шағы ауыр жағдайда өтті. Әкесі соғысқа кетіп оралмады. Соғыстың ауыр жылдарын басынан өткізді. Зерек, алғыр, өткір мінезді Мұқағали мектепке жасы толмай-ақ ерте барды. Мектепте үздік оқып, қоғамдық жұмыстардың ұйтқысы болды.

Өмірінің соңына дейін өлең жазды.

1-жүргізуші:«Өлді деуге болама, айтыңдаршы өлмейтұғын артында сөз қалдырған» деп Абай атамыз айтқандай Мұқағали Мақатаев өмірден ерте кетсе де біз үшін мәңгі тірі өшпес бейне. Жүрегімізде жатталып, көңлімізде сақталып қалмақ. әлі де бізбен бірге. «Мені жырға, сөзге үйреткен, халықты сүюге тәрбиелеген-әжем» дейді ақын. Рас, көбіне әжесінің тәрбиесінде өскен.

ІІ-бөлім. «Поэзия - жүрек тілі»

2-жүргізуші: Иә, Мұқағали - ғажайып, сыршыл, гуманист ақын. Ол бізге көрінбейтін сиқыр бояулардан, бізге естілмейтін құпия дыбыстардан тоят алатын жұмбақ ақын. Ақын өлеңдерін оқыған сайын ақиқат бейнелі рух, сезім мен сананың бірлігі көңілге ұялайды.

1-жүргізуші: Мұқағали поэзиясы - таңғы шықтай мөлдір, сырлы, мұңлы поэзия.

Поэзия!

Менімен егіз бе едін?

Мен сені сезесің бе, неге іздедім?

Алауыртқан таңдардан сені іздедім,

Қарауытқан таулардан сені іздедім…

немесе:

Сені іздедім зеңбірек гүрсілінен,

Күннен, түннен, гүлдердің бүршігінен.

Қуаныштан, түршігу - күрсінуден,

Жүректердің іздедім дүрсілінен.

Сені іздедім сезімге у шараптан да,

Минуттардан іздедім, сағаттан да,

Сені іздедім

Іздеймін тағат бар ма?

Сені маған егіз ғып жаратқан ба?

2-жүргізуші: Өлең деген тумайды жайшылықта,

Өлең деген тулайды қайшылықта.

Ақын болсаң, жарқыным,алысқа аттан,

Күнделікті тірлікке бой суытпа, - деп дарынды ақынымыз жырлағандай өлеңдері көркем қуатымен, еркелігімен халқының жүрегіне жол тауып жатты. Сондай өлеңінің бірі - әкеге арнау өлеңі.

«Әке» өлеңі оқылады.

Әкеміз бір әкеден жалғыз еді,

Судағы жалғыз біткен жалбыз еді.

Мінеки, он ай болды хабары жоқ,

Біздағы әкемізге зармыз енді.

Бұл өлең асқар таудай қорғаны болған әкеге деген жас жүректің өшпес, ыстық сағыныш болатын.

1-жүргізуші: Ақынға не керек болды бұл өмірден? Өмірді соншалықты сүйген жанның өмір жайлы толғанбауы мүмкін емес.

«Өмір жайлы» өлеңі оқылады.

Ән: «Есіме мені алғайсың»

2-жүргізуші: Махаббат па, әлде басқа сезім бе?

Сезімбедім сол бір сәтте өзімде.

Қысқа өмірдің қызғылықты сәтінің,

Негативі әлі менің көзімде.

«Махаббат диалогы» оқылады.

ІІІ-бөлім. Мұқағали туралы естеліктер.

1-жүргізуші: Жазылар естеліктер мен туралы,

Біреулер жан еді дер өр тұлғалы.

Біреулер тұлпар еді дер ме мүмкін,

Бүтінделмей кеткен бір ер-тұрманы, - деп ақын өзі жырлағандай жарық дүниедегі аз ғұмырының мәңгілікпен жалғасатынын ақынның сезімтал жүрегі сезген сияқты. Ол туралы естеліктер жазылып жатыр,әлі де жазылады.

1-оқушы: (Әлнұр Мейірбековтың естелігінен үзінді оқылады).

«Мұқағали адам ретінде жіберген кемшілігінде,азамат ретінде артықшылығын да ақын жүрек арқылы сана саңылауынан өткізді.Әркімнің жүрек тұсынан сөйлеп тұратын Мұқағалидың артықшылығы сол. Ол басынан өткерен барлық тауқымет пен азапты өзімнің ғана тағдырым деп ұққан еді. Ол үшін халқына өкпелеген жоқ.Керісінше бас иіп өтті». Ол туралы ақын былай дейді:

Не сыйлайды,не береді келер күн,

Не де болса тірі тұрсам көрермін.

Желідегі құлынымын мен елдің,

Көгендегі қозысымын мен елдің.

2-оқушы:(Ақын жазушы Әбіш Кекілбаевтың естелігінен үзінді оқылады) Мұқағали Мақатаев адамдар арасындағы, өмірдегі, табиғаттағы жарасым мен келісімнің жаршысы. Оның туған аулына,Алатау табиғатына, сүйген жарына, аяулы әжесіне, балаларына, достарына, сағынышты махаббатына, баршасына арналған өлеңдері де шын тебіреністен,шын қуаныштан, шын сағыныштан туған жырлар.- дейді ақын жазушы: Әбіш Кекілбаев

3-оқушы: ( Нұрғиса Тілендиевтің естелігінен үзінді оқылады)

« Бірде Мұқағали, әйелім дариға үшеуміз қыдырып келіп, күрең шайды рахаттана ішіп отырғанда көңілденіп кетіп әйеліме «Дариға домбырамды берші маған» деппін. Қиядағыны көзбен шалатын Мұқалиға әлгі сөз әсер етіп, әсем жырды төге салды да, «Енді осыған ән жазыңыз, аға!» деді. Сөйтіп, тамаша ән дүниеге келді.

Ән: «Дариға домбырамды берші маған»

4-оқушы: (Әжесі Тиынның естелігінен)

Ақынның атасы көкпар тартырып жүріп аттан құлап аяғы сынады. Ел - жұрт оны аттың алдына өңгеріп, аяғын салбыратып әкеледі. Туысқандары сынықшы іздеп кеткенде,әжесі атасына «Мына аяқ түбінде аяқ болмайды, шауып тастау керек» дейді. Атасы келіседі. Балтаны өткірлеп, ақынның батыл әжесі аяқты шауып тастап, жуып, таза шүберекпен орап қояды. Үш күннен кейін сынықшы келіп, бәрін дұрыс істегендігін айтып батасын береді. Бәйбішесінің мінезіне қарап атасы Мұқағалидың әжесін «Көк дауыл» дейді екен. Әжесіне арнап ақын «Сөнбейді әжең» деген өлеңін шығарған.

Ән: «Сөнбейді, әже, шырағың»

2-жүргізуші : Бүгін менің туған күнім

Ой Пәлі-ай!

Мына адамдар неге жатыр тойламай,

Банкет жасап берер едім өзім-ақ,

Тәңірдің бір жарытпай-ақ қойғаны-ай деп жырлағандай биыл Мұқағали Мақатаев 80 жасқа толады. Мұқағалидың еліне, халқына, Отанына, туған жеріне арнаған өлеңдері көп-ақ.

Мұқағали Мақатаев ғасырдан ғасырға жырлары жаңарып жетіп отыратын тот баспайтын шын асыл.

Өмір жайлы, өзің жайлы, ел жайлы.

Әлі талай келер ұрпақ толғайды.

Туған күні тойланған шын ақынның,

Өлген күні болған емес болмайды.-деп жырлаған Жарасхан Әбдіраш.

ІV - бөлім. Қорытынды

Мұғалім сөзі: Міне балалар,Мұқағали жайлы біраз мәлімет алдыңдар. Ақынның бейнесі жылдар өткен сайын биіктеп тұлғалана түседі.Тау биіктегенімен,теңіз тереңдегенімен, дала кеңдігімен көрікті десек, Мұқағали жанға жақын жырларымен сүйікті, өлеңдерімен көрікті. Ақынға ғасыр ауысқан кезде «Ғасыр ақыны» атағы берілген еді. Мұқағалидың рухани қазынасын ұлт игілігіне асыратын ХХІ ғасырдың жастары - сендерсіңдер. Мұқағалидың поэзисы таусылмайтын қайнар бұлақ. Ол - поэзияның Хантәңірі. Ол - сыршыл ақын. Ол - қара өлеңнің шебері. Ол - қайта өмірге келген ақын. Ол - драматург, ұстаз, сатирик. Ол - жазушы. Ол - журналист.

Тәрбие сағатының соңында интерактивті тақтадан Мұқағали туралы көрнекіліктер көрсетіледі.