7


  • Учителю
  • Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

Автор публикации:
Дата публикации:
Краткое описание:
предварительный просмотр материала

Сабақтың тақырыбы: Ас ішу әдебі: түрлері мен қазіргі сипаты.

Ас ішудің өзіндік әдебін құрайтын қағидалар;

Ас ішуде қойылатын талаптар, қазіргі сипаты;

Білімділік: тамақ ішу режимін дұрыс сақтауды үйрену.

Дамытушылық: тамақтанудың ұлттық дәстүрі мен мәдени деңгейін дамыту

Тәрбиелік: тазалық сақтауды, ас дайындау өнеріне тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, түсіндіру.

Көрнекілігі: бүктемелер, нақыл сөздер, мақал - мәтел, дастархан тағамдары

Пәнаралық байланыс: әдебиет, ән, бейнелеу, тарих

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Сабаққа әзірлігін тексеру

Жаңа сабақ. 1.«Ас - адамның арқауы» дейді дана халқымыз. Шынында, солай, бұған ешкімнің таласы жоқ. Өйткені, ол - тәннің азығы. Сол себепті күнделікті үш мезгіл тамақтануымыз бойға қуат сыйлайды. Бірақ, көп жағдайда дұрыс тамақтанбаудан ба, әйтеуір, асқазанға көрінгенді тығып, ақырында түрлі ауруларға жол беріп алатынымыз бар. Шыны керек, дұрыс тамақтанудың денсаулыққа берер пайдасы мол екенін бүгінгі медицина саласы ғылыми тұрғыдан дәлелдеуде.

Организімге қажетті қоректік заттардың тиісті мөлшерде және дер кезінде келіп тұруы үшін адам уақытында және дұрыс тамақтана білгені абзал, неге десеңіз организімге қажетті бүкіл энергия тамақ арқылы пайда болады. Оның үстіне адам денесіне қажетті заттардың бәрі бір тағамның түрінен табылмайды, сондықтан ол әр түрлі тағаммен қоректенуге мәжбүр. Егер де, адам тағамның тұрақты бір түрімен қоректенсе, ол түбінде әртүрлі ауруларға шалдығуы мүмкін. Сондықтан, тағамның әртүрлі болғаны өте маңызды, бірақ та бұл жыл маусымына, қолда бар мүмкіндіктерге және әр халықтың тамақтану дәстүріне байланысты.

Адам тамақтың қандай түрін, қай мезгілде және қанша мөлшерде ішу керек екенін жөнге салып отыратын физио-биологиялық сезімді тәбет дейміз. Әрине, біз тамақты тәбетіміздің тартқанынша ішеміз, бірақта біз ішкен тамағымызды бақылап отырмасақ, ол бізді қолайсыз жағдайға ұрындыруы мүмкін. Егер де біз тамақты мөлшерден көп ішсек, ол адамды семіртіп, салмағын шамадан тыс көбейтіп жіберуі де ғажап емес. Адам тым семіріп кетсе ол да денсаулыққа зиян екені хақ. Ал, тамақты уақытында және жеткілікті мөлшерде ішпесек, онда біздің организімге қажетті қоректік заттар жетіспей, дене бітіміміздің дұрыс қалыптасып өсуіне зиян келтіреді. Әр нәрсенің өзінің шамасы бар, адам не істесе де шектен шықпауы керек, сол сияқты, тамақ ішкенде де нәпсіге қарап тамақты шамалап, орта құрсақ болып ішкен дұрыс. Ол жөнінде Әл-Фараби: «Жеген тамақтың шамадан тыс артық, не кем болуы денсаулықты сақтамайды. Тиісінше еңбек ету денеге күш береді, ал шектен тыс артық немесе жеткіліксіз еңбек күшті қайтарады немесе әлсізді әлсіз халінде қалдырады...», - деген болатын.

Тәбеттің тым күшті болуы, немесе мүлде болмауы да жақсы емес, сондықтан тәбетің тым күшті болса, оны басу үшін тамақты аз-аздан жиілетіп ішу, егерде тәбетің жоқ болса қарынды ашырып барып ішу керек.

Бұл жерде адамға тамақ ішу режимін дұрыс сақтаудың үлкен маңызы бар. Оны шамамен төрт принципке бөлуге болады:

  1. Бірінші, тәуліктің белгілі бір мерзімінде тамақтанып отыру. Тамақтанатын уақыт жеткенде адам организімінде реакция болып, сілекей, асқазан сөлі т.б. бөлініп шығады. Тамақтың иісіне, түріне, дәміне бөлінген сілекей мен асқазан сөлінің шартты рефлексті реакциялар ретінде ас қорыту процесінің де атқаратын рөлі өте зор.

  2. Екінші, тамақты тәулік ішінде бірнеше рет бөліп ішу. Егерде адам тәулігіне сирек (бір-екі рет), немесе жиі (бес-алты рет) тамақтанса мұның бәрі организмнің ас қорыту процесіне зиян. Сондықтан, бір тәуліктің ішінде үлкен адамдарға үш рет, балаларға төрт рет тамақтанған дұрыс деп саналады.

  3. Үшінші, тамақ ішкен сайын, оның ішіндегі адам организіміне қажетті белоктардың, майлардың, витаминдер мен минералды заттардың жеткілікті мөлшерде болуына көңіл бөлу керек. Бұл ішкен тағамның түрлеріне байланысты.

  4. Төртінші, тамақ мөлшерінің тәулік бойындағы тамақтану мерзімінде дұрыс бөлінуі. Мысалы, таңертеңгі ас пен түскі аста тәуліктік рациондағы калориялардың жалпы мөлшерінің үштен екісінен астамын, ал кешкі аста үштен бірінен кемірегін алуға тиіс. Себебі, еңбек күні аяқталғанан кейін кешкісін адамдар энергияны жұмыс уақытына қарағанда аз жұмсайды, ал түнде ұйықтағанда онан да аз жұмсайды, сондықтан кешкі жатар алдында тамақты көп ішсе, ішке барған көмірсутегінің дені толық қорытылмай, май тканьіне жиналып, адамның семіріп кетуіне себепші болады.

Тамақтанудың дұрыс режимін сақтау балалардың денесінің дұрыс қалыптасып, организімінің жақсы дамуы үшін өте қажет. Бірақ та тамақтану режимін өзгермейтін қағида деп қарауға болмайды. Кей уақытта күнделікті тұрмыс жағдайында оны орындап отыруға мүмкіндік болмауы мүмкін. Ондай жағдайда тамақтану режиміндегі өзгерістердің тым көп болмауын қадағалау керек.

Адамның қалай тамақтануы, әрине, біріншіден, оның жасына, жынысына, денсаулығына, кәсібінің түріне және ауа-райына байланысты болса. Екіншіден, тамақтанудың ұлттық дәстүрі мен мәдени деңгейіне, әлеуметтік тұрмысы мен азық-түліктің жеткіліктілігіне байланысты.

Осының бәрі ас, тағамның адам өмірінде тек аштан өліп қалмау үшін ғана қажет емес екенін көрсетеді. Адамның биологиялық қана емес, рухани өмірінде, әр халықтың жанына етене жақын салт-сана, ғұрып-дәстүрінде астың алатын орны, мәні өте зор. Тамақтанудың шынайы әдептілік көрсеткіштерінің бірі екенін есте ұстап, жас жеткіншіктердің үйдегі, түздегі, оқу орындарындағы тәрбиесіне жете көңіл бөліп отырудың мәнділігі даусыз. Адамның тәні мен жанын кемелдендірудің жолын іздеген ұлы ойшылдардың, соның ішінде ақын-жазушылар мен медицина ғалымдарының тамақтану әдебіне ерекше мән бергендері тегін емес. Шығыстың әйгілі ақыны Сағади Шеразидің айтуынша, адам тамақ ішу барысында көп жақты сыннан өтеді екен. Оның:

Артық жеп, аузыңнан шығып кетпесін,

Тым аз жеп, аштық өтіп кетпесін.

Шақтап жесең, тәнің көрер рақатын,

Сібелеп ішіп-жесең, келер зақым.

Көп ішіп, ішің ауырса тегі,

Дәрі-дәрмектің ондайда болмайды себі, -дегенде тамақты дұрыс іше білудің зияны мен әдепке жатпайтын жарамсыз жақтары өткір де орынды сипатталған.

Халықтарымыздың мыңдаған жылдар бойы тұрмыс-тіршілігінде тамақ ішудің өзіндік әдебін құрайтын қағидалары қалыптасып, ол қағидалар ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып отырған. Олар күні бүгін де тамақтану мәдениетіміздің негізін құрап, қазіргі заманғы тұрмысымыз бен өркениетіміздің жаңалықтарымен толықтырыла түсуде. Әрине, ұлттың, ұлыстың өмір сүру жағдайларына, тарихи даму кезеңдеріне, басқа халықтармен аралас-құраластық, сауда-саттық, мәдени қарым-қатынастарына байланысты олардың ұлттық тағамдарының құрамында өзгерістер болып тұрады, сондай-ақ, тамақтанудың дәстүрлі тәртіп-нормаларында жаңарулар болмай қоймайды. Бірақ оның ата салтымен, әдет-ғұрпымен, діни нанымдармен, ұлттық психикасымен біте қайнасып кеткен жанды өзегі, негізгі ұйытқысы сол халықтың немесе ұлттың өзіндік ерекшелігі болып қала береді. Тамақтану әдебінің табиғатын тануға қатысты біз енді оның нақты көріністеріне тоқталсақ.

Ауқаттану әдебі тамақ ішуге отырар алдында қолды жуудан басталады.

Егер, үйде қонақ болса, үлкендер дастархан төңірегіне отырып қалса, онда жасы кішілер қонақтардан бастап қолға су әкеп құйып, сүлгі ұсынуы немесе қонақ кісіні қол жуғышқа бастап барып, ол қолын жуып болған соң, таза сүлгі беруі тиіс. Мүмкін болса, әр адамға жеке-жеке шағын сүлгі ұсынса, тіптен жақсы. Сондай-ақ жасы үлкендердің жасы кішілерге, ата-аналардың балаларының қолына су құйып, орамал әкеп беріп жатуы жарамайды.

Дастархан басында жиналғандар да қалай болса, солай отыра қалыспайды. Жасына, сый-құрметіне қарай әркімнің отыратын жері болады. Кішкентай нәрестелер, бүлдіршін бала ата-аналарының қасында отырады, өйткені, олар дербес, өз беттерімен тамақты ішіп-жеп, ас құйылған ыдыстарға иелік жасай алмайды. Ал, ер жеткен балалар ата-аналарынан, басқа да үлкендерден төмен орын алуға тиіс. Бірақ, бойжеткен қыз есік жаққа отырмайды. Ал, қонақ болса, үй иесінен жасының үлкен не кішілігіне қарамай төрде отырады. «Мейман атаңнан да үлкен» деген сөз содан шықса керек.

Дастархан жайылып, тамақ қойылғаннан кейін, алдымен жасы үлкен кісі дастарханға бата жасап, «бісмілла» деп табаққа қол созып, астан ауыз тиеді де, ет болса сүйектерін кесек етінен ажыратып, отырғандарға өзі үлестіріп береді немесе ондай қызметті атқарып, етті турауды ыңғайы бар жасы кіші ер адамға, әдетте, жігіттерге тапсырады. Бүгінде ондай дәстүр қалып бара жатқанымен, әр жігіттің әсіресе той-томалақта, басқа да бас қосуларда табақтағы етті саспай, сасқалақтамай, жөнін біліп турай алуы қажетті саналады. Ал мұндай қызмет тапсырылмаған жасы кішілер мен балалардың алдымен табаққа қол салуы әдепсіздікке саналады. Олардың үлкендер тамақ алып отырғанда, олардан бұрын «жеп болдым» деп қолдарын сүртіп, дастарханнан шегінуі де жөнсіз, тұрып кету, тіпті, сөкет іс болып табылады. Өйткені, мұндай қылықтары арқылы әсіресе сырт кісілерді ыңғайсыз жағдайға қалдыруы және үлкендерді сыйламағандық, елемегендік, көзге ілмегендік болып қабылдануы мүмкін. Сондықтан, жастар, дастархан басында қонақ, сырт отырған үйдің иесі табақтастарының жағдайын ойлап, қас-қабағын байқап қимылдағаны, ізет сақтағаны жөн. Сөйтіп, олар табаққа бата сұрап, содан кейін орындарынан тұрулары керек.

Дастархан жиналып, қол жуылған соң, қонақтар қайтуға ыңғай білдіргенде, үй иесі олардан бұйымтай сұрап, онан кейін хош айтысып, шығарып салғаны дұрыс.

Осы күні кейбір үй иелері дастархан жайылар-жайылмастан арағын ала жүгіретіні бар. Бұл - қонақты сыйлаудан гөрі, сыйлағандық емес, қайта сыйламағандық болады. Өйткені, сонысы арқылы қонаққа ас-тағамнан, дәм тұздан, үй иелерінің пейіл-ықыласынан, дастархан үстіндегі жағымды әңгімеден арақ мәнді дегендей болып қалуы ықтимал. Шынында да, арақ астан жоғары бағаланып, бірінші орынға шығарылған дастарқанда үй иелерінің бар пейілін салып, көп еңбектеніп әрі сыйлы қонақ жесін деп, өз ауыздарынан жырып берген дәмді-жұмсақ тамағының қадірі кетіп, жөнімен ішіп-желінбей қалады, әңгімелерінің де берекесі қашып, ықылас-құрмет далаға кеткендей болады.

Оның үстіне ішімдік қанша «жөнімен» ішілгенімен, бала-шағаның ондай дастарқан басында үлкендермен, қонақтармен бірге отыруы орынсыз. Сөйтіп, балалар ауыл ақсақалдарына, алыстан келген сыйлы мейманға қызмет көрсетіп, үлкенді сыйлау әдебіне үйренетін, әрі олардың өздерін танып-біліп, неше алуан қызықты да тағылымды әңгімелерін тыңдап, сабақ алатын аса бағалы ежелгі дәстүр де көмескі тартып бара жатқандай.

Қойылған тағамды ішіп-жеудің өзі әдеп-тәрбие талаптарының тұтас бір жүйесін құрайды. Мысалы, ет алдыға қойылысымен, оны тураушы үлестіріп берген сүйектерге бірден ауызды салып, тістеп жұлғылап жеу өте әдепсіздікке саналады. Оны шала мұжып, жұлым-жұлым етіп тастай салмай, пышақпен тап-тұйнақтай етіп тазалап жеу керек. Кейбіреулер тамақты тәрелкесіне үйіп салып алғанымен, тауысып жемейді, көбі артылып қалады - бұл да дұрыс емес. Тамақты өзінің аш-тоқтығына, тәбетіне қарай шамалап алып, тауысып жеу ләзім. Ал тамақ, сусын, т.б. жеке кісілердің бас-басына ұсынылатын жағдайда құюшы, үлестірушіден өзіне шақтап құйып беруді өтінудің зияны жоқ. Өйткені, ас ішу әдебі тамақтың өзіңе тиесілі бөлігін жеуді талап етеді.

Дастархан үстінде, онда да ауызды асқа толтырып алып, сөйлеу жараспайды. Мұның әдептілік тұрғысынан ғана емес, тәбеттің тамаққа ауып, сілекей бездерінің дұрыс бөлініп шығуы, сөйтіп, ішкен астың дұрыс қорытылуы үшін де маңызы зор.

Жұтпай тұрып, шайнап ал,

Сөйлемей тұрып, ойлап ал, - деген тамаша мақал бар. Тамақты апыл-ғұпыл, шайнамай жұту көргенді кісінің ісі емес. Сондықтан асты шайнап жеу керек. Ондай тамақ бойға сіңімді болады, сырт көзге сөлекет көрінбейді. «Көп шайнаған - көп жасайды» - деп, тегін айтылмаса керек. Сондай-ақ, тамақ ішкенде шашпай-төкпей, дастарханға немесе үстіге ағызып-тамызбай, шашыратпай ішуге үйрену, дағдылану, өзін-өзі қадағалап отыру қажет. Үлкендер балаларды мұның бәріне кішкентай кезінен бастап мұхият жаттықтырғаны жөн. Ал пышақ, қасық, шанышқыларды дұрыс ұстап, шебер епті пайдалану, қасықты ыдыстың түбіне тигізіп шақырлатпау да тамақ ішу мәдениеті тұрғысынан алғанда ұсақ-түйек нәрселер емес. Тамақ ішіп отырғанда кекіру өте әдепсіздік болып табылады. Басқа адамдардың арасында ғана емес, өз отбасыңмен бірге, тіпті жалғыз тамақ ішіп отырғанда да олай істеу жарамайды. Бұл жағын балаларға да қатты таптап айтып, ескертіп отыру міндет.

Тамақты дыбысын шығарып қатты сораптап ішу де ұят. Әлсін-әлсін мұрнын тартып, тісті шықырлатып тамақтану өзіне өзгелердің назарын аударып қана қоймай, жағымсыз әсер етеді, ыңғайсыз жағдайға қалдырып, тәбеттерін бұзады.

Кейбір кісілердің тамақ үстінде құлақ, мұрны мен иегін сипалап отыратын жаман әдеттері болады. Олай істеу - гигиеналық тұрғыдан зиянды, әдептілік тұрғысынан сын көтермейтін тұрпайылық. Ал, енді, тіс шұқу, аузына қос саусағын салып, тісінің арасына қыстырылған тамақтың қалдығын алу, оны дастарханға сүрту - барып тұрған әдепсіздік, өзін де, өзгені де, дастарқанды да сыйламағандық. Дыбыс шығармай, сораптамай ішіп-жеу дастарқан басында әдеп сақтаудың бірден-бір түрі. Тамақты қасықтың, шанышқының, пиаланың ұшынан ұстап, сорып ішпеңіз. Сұйық тамақты ыстықтай ішуге де болмайды. Аузыңызды тамаққа толтырып алып сөйлеуге тырыспаңыз, тамақты алдыңғы тістеріңізбен шайнамаңыз, сондай-ақ екі ұртты толтырып шайнамаңыз - адамға тіпті де жараспайды. Өзіңізден алысырақ тұрған бір тағамды, затты аламын деп қол созып, алдыңыздағы ыдысқа қарай төнбеңіз. Одан да, жақын отырған біреуге қол созып жіберуді өтініңіз.

Дастархан басында басқаларға кезек бермей, даңғырлап, ауыз жаппай сөйлей беру, тұрпайы сөз айту, өзінен жасы кіші, яки лауазымы төмен адамға зекіп немесе отырғандарға көз қылып кемітіп сөйлеу - дөрекілік, инабатсыздық болып есептеледі. Қолын қасындағы адамның иығына салу, арқасынан, тізесінен қағу, біреудің оны-мұны кемшілік ағаттығына өзінің, отырғандардың назарын аудартып, баға беру, сынау, күлкі ету, қатар отырғандарды не кейін, не ілгері жылжуға, еңкеюге мәжбүр етіп, басқа біреулерге бірдеңе ұсыну, қайта-қайта тіл қату, әсіресе қол беру - жөн білетін, тәрбиелі кісінің қылығы емес.



2. Ас ішуде қойылатын талапта

- Тамақтанудың алдында және кейін қолды жуу - тазалықтың және тән саулығының басты кепілі;



  • Мүмкін болса, тамақты көпшілікпен бірге ішу;

  • Тамақты үлкеннен кейін бастау;

  • Тамақты оң қолмен жеу;

  • Ортақ ыдыстан жегенде өз алдынан жеу;

  • Тамақты асықпай ішу;

  • Тамақты ұнатпау сияқты амалдан сақтану қажет;

  • Тоя тамақ ішпеу;

  • Тамақтан соң дұға ету.



Қазақ халқының қатты қастер тұтатын дастарқан әдебін заман өзгерістеріне жарасқан жаңалықтармен байыта отырып, қайта түлету ұлттық болмысымыздың өңін кіргізіп, шырайландыра түсері анық. Ас ішу ережесіне сай айтылған бұл қағидалар бұрынғы кез бен қазіргі заманға ортақ деуге де болады. Дегенмен, қазіргі кезде ас ішу әдебі өте дамып кеткен. Қала адамдарының дастархан этикетін сақтауы өз алдына, ауыл дастарханының да бұрынғымен салыстырмалы түрде айтар болсақ, көп өзгеріске ұшырап, дамығандығын көзбен көріп жүрміз. Қазіргі кезде дастарханға бар тағамның бәрін қоймай екі бөлімге бөліп, оның ортасында үзіліс жариялау сәнге айналған, адамдар да оған тез қалыптасты. Бірінші дастархан мәзіріне көкөністерден жасалған түрлі салаттар мен суық тағам түрлері және басты үлкен ас кірсе, екіншісіне неше түрлі тәтті тағамдар, міндетті түрде сәтті сусындар және тәтті кондитерлік өнімдермен шай ұсынылады. Негізінен, дастархан мәзірін бұлайша екіге бөліп қою - өте дұрыс болып саналады. Асқазан бар тағамның бәрін бірден және араластыра қабылдаса, қорыту процесі жай жүруімен қатар, ас қорыту жүйесіне ауырлық етеді. Ас ішу әдебіне айналған бұл жаңалық өте орынды болғандықтан қазіргі кезде кез келген үйдің қонақ күтуінен көрініп жүр. «Ас біреудікі болғанмен, асқазан өзіңдікі» дегенді естен шығармаған да абзал.



3.Ас ішуге байланысты айтылатын ұлағатты сөздер

«Ас - адамның арқауы» екендігін, әрине, жақсы түсінген халқымыз да сол асты дұрыс қабылдау керектігі жөнінде біраз есте ұстар қағидалар, ұлылардан қалған ұлағатты сөздер, ойлар аз емес.

«Адамның денесінде қарнынан өткен жаман ыдыс жоқ. Адам баласы бірнеше асап жеген тамақпен шектелсе де болады. Егер, қажет болса, қарнының үштен бірін тамаққа, үштен бірін суға және қалған үштен бірін дем алып тұруға ажыратсын»

^ Мың бір хадис - 733.

Жомарт адамның берген тамағы - шипа да, сараң адамның берген тамағы - ауру шақырғыш

Мың бір хадис - 531.

Тоқ адамға семіз ет те дәмсіз

^ Сайф .

Тоқ адамға семіз тоқтының еті де топырақ татыр

(Қазақ мақалы).

Шақтап жесең, рақатын көресің,

Көп құнықсаң, кіріптар боп өлесің

^ Низами.

Тоқ адам көңілі шапқанын жейді,

Аш адам алдында жатқанын жейді

Жусіп Баласағұни.

Шақтап жесең, санаңды ашар,

Артық жесең, ұйқы басар

Ф.Бэкон.

Егер адамдар қарны әбден ашқанда ғана тамақ ішіп, таза да кенеулі, әрі жеңіл асты қорек етсе, онда олар ауру дегенді атымен білмей өтер еді, жаны мен тәнін ырқына көндірер еді

Л.Н.Толстой.

Денсаулыққа белгілі бір мөлшерде сақтанудың арқасында ғана жететін болғандықтан: мөлшермен ішіп-жесең - денің сау болады, мөлшермен еңбек етсең - күш қосылады...

Әл-Фараби.

Түскі тамақты аз же, ал кешкі тамақты одан да аз же, өйткені бүкіл дененің денсаулығы біздің асқазанымыздың ұстаханасында шыңдалады

^ М. Сервантес.

Ұлы адамдардың барлығы тамақты тарта ішетін болған

О.Бальзак.

Тарта тамақтанбау өмірді сақтауға арналған асты адамды өлтіретін уға айналдырады

Ж.Лабрюйер.



Саулығынды тілесең, артық ішіп-жеме

Ә.Науаи.

Артық ішсең - сай сүйегің сыздайды,

Ал қанағат ұзақ ғұмыр сыйлайды

У.Шекспир.

Жұтпай тұрып, шайнап ал,

Сөйлемей тұрып, ойлап ал

Қарақалпақ мақалы.

Ей, перзентім, тамақ дайын болғанда, табақтастарыңды шақыр, олар сенімен бірге тамақтансын, бірақ тамақты тез жеме, асықпай, ақырын же. Тамақ жеп отырғаныңда адамдармен сөйлес, бірақ басыңды төмен салып отыр, табақтастарыңның қолындағысына қарама.

Егер, сенің алдыңда тәуір тамақ тұрса, басқалардың алдында ондай тамақ болмаса, әлгі тәуір тамақтан басқаларға да бер. Тамақ ішкенде, қабағыңды түйіп отырма, тамақтың ұнамағанын айтып, аспазға кейіме; мына тамағың тәуір, ана тамағың нашар деме, өйткені тамақ ішіп отырып, олай деу жақсы емес

«Қабуснамадан».

Аталған қағидалардан ас ішу әдебі ерте заманда да келелі мәселе болғандығын аңғара аламыз. Даналық ойларымен ас ішу әдебін сақтау денсаулыққа зиянын тигізбейтіндігін сонау кезден-ақ айтып, өсиет еткен даналарымыз аз емес. Ойшылдарымыздың бұл ойларына қосылмау, соны негіз етіп ұстанбау біздің тарапымыздан надандықтың нышаны болары сөзсіз.

ДҰРЫС ТАМАҚТАНУ ДӘСТҮРІ. АУРУДАН ҚОРҒАП, ӨМІРІҢДІ ҰТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыЗАРТАДЫ

Кез-келген адам тамақтанбай өмір сүре алмайды. Адамзат ғасырлар бойы тамақ табу үшін күресумен келеді. Балаларының денсаулығы мықты, жаны, тәні күшті де қайратты болып өсуі, өздерінің жұмыс қабілетін сақтай отырып ұзақ жасауы үшін әрбір адам тиімді тамақтану тәртібін, тағамдардың емдік қасиетін білуге тиіс. Өкінішке орай, үйде де, оқу орындарында да, еңбек ұжымдарында да, емханаларда да адамдарды дұрыс тамақтануға үйретпейді.



Тамақтанудағы 10 қателік

Бірінші қателік. Тамақты көп жейміз. Бізге күніне 2660 килокалория қажет болса, көбіміз оны 3020-ға жеткіземіз. Егерде Сіз бес жыл бойы күніне 90 килокалория артық тамақтансаңыз ғана онда салмағыңыз 18 келіге артады екен. Ал, енді күніне жаңағыдай 360 килокалорияны артық қабылдасаңыз ше? Оны санай беріңіз.

Екінші қателік. Қашанда майлы тамақты жақсы кө-реміз. Әр адамға күніне 80 грамм ғана май қажет. Біз оның орнына 132 грамм қа-былдаймыз.

Үшінші қателік. Қандай тағамды ішіп-жегеніміз жөн, оны таңдап - талғай білмейміз. Содан дастарханға не әкелсе, соның бәрін асаймыз.

Төртінші қателік. Әр түрлі сұйық асты көп ішеміз.

Бесінші қателік. Өз уа-қытында тамақтанбаймыз. Дастархан үстіндегі тамақты тез ішіп, тез жейміз. Тамақ-тану мерзімімен санаспаймыз. Негізінен, күніне 3 рет тамақтанған абзал.

Алтыншы қателік. Тәт-тіні көп жейміз. Қант, конфет, торт, т.б. асыра ішіп-жейміз. Жетінші қателік. Та-мақты жақсы әзірлеп, дұ-рыс сақтай білмейміз. Біз көбінесе қуырған тағамды, тұзы көп асты дайындаймыз.

Сегізінші қателік. Кеш- кілік теледидар көріп отырып тамақ ішкенді ұнатамыз. Тоғызыншы қателік. Тағамдардың құрамына кө- ңіл бөлмейміз. Бізге міндет- ті түрде әр тамақтың құра- мында қанша белок, май, кө-мір..., дәрумендер мөлшері бар екенін білген жөн.

Оныншы қателік. Тамақ- ты жасқа қарай ішіп-жеуге тиістіміз. Біздің бір жаман әдетіміз 6-10 жас аралығын- дағы баланы көп тамақтан-дыруға тырысамыз. Және де кәрі адамдар әліне қарай аз - аздап тамақтанғаны дұ-рыс.

Тиімді тамақтану дегеніміз не? Тиімді тамақтану дегеніміз - жақсы дайындалған, құрамында ағзаның дамуы мен қызмет атқаруы үшін қажетті алуан түрлі тамақ-тық заттардың толық мөл- шері бар тамақпен ағзаны дұрыс та уақытылы жабдық-тап отыру. Тиімді тамақтану дегеніміз - ағзаны оның құралуы үшін «құрылыс материалдарымен»: белоктармен, минералды тұздармен, липид- термен т.б. қажетті мөлшер- де жабдықтау. Яғни, ағза мен тіндердің үздіксіз жаң-ғырып отыруын, ағзаның жұмсаған қуатына тең қуат- тың (энергияның) ұдайы қо-сылып отыруын қамтамасыз ету.

Тиімді тамақтану дегеніміз - қалыпты тіршілік қызметін жүзеге асыру үшін қажетті дәрумендердің, мик-роэлементтердің және толып жатқан алмасу процесін реттеп отыратын басқа да нәзік реттегіштердің уақытылы түсуін қамтамасыз ету.

Тиімді тамақтану дегеніміз - тамақтанудың белгі-лі тәртібін, яғни күн ұзағы-на тамақтың бөліп - бөліп ішілуін, тамақтың қолайлы температурасының сақталуын қамтамасыз ету.

Тиімді тамақтану ағзаның физиологиялық қажетін уақы-тылы және толық қамтамсыз етіп, ол өз кезегінде адамның жұмыс қабілетінің мейлінше жоғары болуына, оның ұзақ жылдар бойы белсенді, сергек, жарқын өмір сүруіне кө-мектеседі. Тамақтану уақыты Тамақтану уақытының тәр-тібі ең алдымен, еңбек пен дем алу уақытының тәртібімен сәйкес болуға тиісті. Тәжіри- белік зерттеулердің, дәрігер-лік пайымдаулардың қорытын-дысы бойынша адамға күніне төрт рет тамақтанып, тағамды бөліп - бөліп ішіп, жеген тиімді. Төрт мезгіл тамақтану бы-лай аталады:

1. Жұмысқа дейінгі Тоқ таңертеңгі ас. Онда күндік та-мақтану құрамының жалпы қуаттылығының 25 - 30 пайызы бар.

2. Жұмыс аралығындағы Же-ңіл, екінші таңертеңгі ас. Онда күндік тамақтану құрамының жалпы қуаттылығының 10 - 15 пайызы бар.

3. Жұмыстан соңғы Тойып ішер түскі ас. Онда күндік та-мақтану құрамының жалпы қуаттылығының 35 - 40 пайызы бар. 4. Салыстыра алғанда Же-ңіл кешкі ас. Онда күндік та-мақтану құрамының жалпы қуаттылығының 15 -20 пайызы бар. Таңертеңгі ас 9 - 10 сағат үзілістен кейінгі алғашқы та-мақтану. Алда еңбек қызметі күтіп тұр. Ас мәзірі мынандай болуға тиісті: көкөніс немесе жарма гарнирі бар бір ет, немесе балық тағамы, бір стақан сүт, шай не кофе т.с.с.

Сәскелік ас жұмыстағы үзі-ліспен тұстас келеді. Ішілген тамақ оны қорытуға көп күш түсірмейтіндей болуға тиіс. Әйтпесе, ағзаның жұмыс қа- білеті төмендеп кетеді. Сәс-келік ас жеңіл болады: бутербродпен бір стақан шай. Түскі ас жұмыс күнінің ал-ғашқы жартысындағы сан алу- ан қуат шығынын толтыратын маңызға ие. Оның тағамдық қуаттылығы күндік тағам құ-рамының үштен бірінен асады. Түскі ас мәзірі: ыстық бі- рінші тағам - сорпа немесе борщ, екіншіге - ет, балық немесе көкөніс тағамы, үшіншіге - тосап, кисель, шырын. Түскі астың алдында тәбет ашу үшін винегрет, салат, не басытқы жейді.

Кешкі асты жұмыстан соң ішіп, жейді. Оған сүт, жарма, көкөніс тағамдарын пайдалан- ған жақсы. Жүйкесі жұқа жә-не оңай қозатын адамдарға кешкі аста қорытылуы қиын әрі қоздырғыш тағамдарды: ащы- лаған ет тағамдарын жеуге, кофені, какаоны, қою шайды ішуге болмайды. Жасы ұлғай-ған адамдар жатар алдында бір стақан айран ішуге тиіс. Кешкі кезекте жұмыс істей- тіндер таңертеңгі асты таңер-теңгі сағат 9 - 10 - да, кешкі асты түнгі сағат 11 - 12 - де ішеді. Әйелдің «косметикалық диетасы» Тұлғасы мен сыртқы сымбатын сақтағысы келген әйелдер үшін күніне аз мөлшермен 3 - 5 мезгіл тамақтану ұсынылады. Тамақтану аралығында қарны ашқанын сезсе, бір стақан көк сүт, бір шыныаяқ кофе немесе простокваша, т.с.с. ішуге болады.

Американ мамандары әйел-дердің «косметикалық диета» ұстауына кеңес береді. Оның бір түрі мынандай: Ертеңгі ас 100 грамм жеміс шырыны немесе жас жидек, бір жұмыртқа (не сыр), бір жапырақ арық сүр ет пен бір жапырақ (50 грамм) қыздырған нан. Бір шыныаяқ шай немесе кофе, кофеге сүт қатып ішкен жөн. Сәскелік ас Салат. Сыр немесе жұмырт-қа. Бір жапырақ нан. Шамалы ғана жас немесе консервіленген жеміс. Бір стақан шай немесе простокваша.

Түстік ас Өсімдік майы құйылған са- лат, толыққұнды бір ет таға-мы. Жеміс немесе содан жа-салған тағам. Ұйықтар алдында Бір стақан жылы сүт.

Ескерту: «косметикалық диета» денешынықтырумен белсенді айналысатын, денеге едәуір күш түсетін жұмыс істейтін қыз - келіншектер үшін емес.

Тамақтың шипалық қасиеті Адам ағзасына сүт, айран, ірімшік, құрттың шипалық әсе-рі күшті. Әсіресе, гипертонияға шалдыққандар күніне екі рет тамақ ішкеннен кейін жарты сағат өткенде бір стақан айранды асықпай, баптап ішетін болса, бірнеше күннен кейін қан қысымы төмендеп, өзін жақсы сезінетін болады.

Сондай - ақ, ұйқы қашқан-да түнемелік жатар алдында 1 - 1,5 стақан жылы айран ішсе, оның жақсы ұйықтап шы- ғуға әсері мол. Гастритке ұшы- рағанда да айран өте пайдалы.

Қазақ емшілері ұзақ уақыт асқазан дертімен сырқаттан-ған адамға жас малдың етін сүтке пісіріп беретін болған. Асқазанға әрі күш түсірмей, тез қоритын, әрі қоректік зат-тарға өте бай бұл тағамды халқымыз «Сілме» деп ата-ған. Жасы 40 - тан асқан жандар, әсіресе әйелдер үшін ағзасында кальцийдің болуы өте маңызды. Өйткені, осы кезде адам ағзасына кальций жетіспейтін болса, сүйек нәзіктеніп, «үгітіле» бастайды.



Жалпы, ересек адамдар үшін кальцийдің тәуліктік мөлшері 800 мг. Ал енді ол аяғы ауыр әйелдер мен емізулі сәбиі бар аналар үшін 1000-1200 мг мөл- шерінде қажет. Осы орайда 100 грамм сүтте - 120-130, сүзбеде 150-175, сырда - 800 - 1000 мг кальций болатынын есте ұстағаныңыз жөн.

Тибет медицинасының тағлымдары бойынша

ет, сүт, май, судың мынандай емдік шипасы мен қуаты бар:

Қойдың еті - жылу мен әл-ауқатты арттырады, денедегі желді басады. Асқа тәбетті арттырады. Ешкінің еті - ауыр, салқын. Сиырдың еті - салқын, май- лы, желдің қызуын қайтара-ды. Жылқының еті - іріңді тоқ-татады. Бүйрек пен белді жел- ден тазартады.

Тауықтың еті - ұрықты көбейтеді. Жарақат алған кезде пайдалы.

Сиырдың еті - майлы, ауыр, қызулы, ісік кезінде жақсы, асқазан, бүйректен, бел мен бастан ұстаған суықты шыға-рады.

Балық - асқазан ауруларына ем. Тәбетті арттырады, көзге пайдалы, ірің мен жал-қыншақты тияды.

Жануарлардың аталықтрының кеуде жағының еті, ал аналықтарының бөксе жақ еті, буаздарының бар еті ауыр болады. Малда аналықтардың, ал құстарда аталықтардың еті жеңіл.

Сарымай, жұлын мен іш май дәмді, ішкі ағзаны жұмсартады. Әлсіреген, шаршаған, ұрығы мен қаны әлсіз қарттар мен балаларға іштерін тазартуға, желді шығаруға пайдалы. Жаңа сары май әл-қуатты арттырады. Дененің қызуын қайтарады.

Сүр май ақылынан адасқан, есінен айрылған, есі- нен танған адамдарға көмек-теседі, жарақаттың жазылуына жақсы. Шыжғырылған май ойды өт- кірлейді, жадты кеңейтеді. Жы лу мен күш-қуат береді. Өмірді ұзартады.

Сүйектің майы желді қуып, қуаттандырады.

Іш май буындардың сырқа-тын, күйікті жазады, құлақ, бас, жатыр сырқаттарынан арылтады.

Маймен тамақтанатын адам-дардың ішкі қызуы артып, ағ- засы тазарып, дене күші кемімей, сергек жүреді. Өңі де жақсы, әлді, қартайғанда да сергектігін жоғалтпайды. Қуы- рылған күріш іш өтуін тияды. Сынған сүйектердің бітуіне көмектеседі. Дұрыс өнбеген күріштен, не арпадан жасал-ған көже нәжісті қатырады. Сиырдың сүті несеп ауруларына пайдалы. Ойды ұшқырлайды.

Ешкінің сүті ентікпеге ем. Қойдың сүті желді қуады, бірақ жүрекке залалды. Сүт-тің соңғы сауыны /иіндісі/ шырынға тең. Салқын су есінен танғанға, арақтан басы ауырғанға, ба-сы айналғанға, құсқысы келгенге, дене қызуы артқанға, қан ауруына, уланғанға көмек- теседі.

Қайнаған су денені жылытады, асқазаннан жалқыаяқ-ты кетіреді. Тұзды тамақты көп жеу - шаштың түсуіне, ағаруына, әжімнің көбеюіне соқтырып, қуатты төмендетеді. Академик, Қазақ тағамтану академиясының директоры Төрегелді Шармановтың айтуынша, жылқының қымызы мен сүті жүрек - қан тамыры ауруларына, атероскерозға, ішектің, асқазанның қабынуы-на бірден-бір ем. Олардың ау- рудың алдын-алуға да, емдеп жазуға да әсері күшті. Қы-мыздың өкпе ауруын жазатын да қасиеті бар.

Тамақтағы дәрумендердің пайдасы

КАЛЬЦИЙ. Ол сүт өнімде-рі, жаңғақ, қызылша, бұршақ, балықта бар. Тәнге шипалық әсері: сүйек-ті, тісті нығайтады, бұлшық ет- тің қызметін жақсартады, қан- ның түзілуі үшін қажет, тән- нің жұқпалы ауруларға қарсы- лығын күшейтеді.

ХРОМ. Алма, жеуге жарамды теңіз жәндіктерінде кездеседі. Тәнге шипалық әсері: қан-ның құрамындағы қанттың қа- лыпты деңгейде болуына кө-мектеседі.

МЫС. Оны жасамық (чечевица), шаян, бауыр, нан өнімдері, шай, кофе, картоптан табасың. Тәнге шипалық әсері: тән- ге темірдің сіңірілуіне көмек-теседі, қан түзілуіне, иммундық реакцияға қатысады.

ТЕМІР. Ол қызыл ет, әсіре-се күрке тауықтың қара еті, бидай жармасы, бұршақ, бауыр, көкөніс, жеміс, қарақұмықта бар.

Тәнге шипалық әсері: қан-ның қызыл түйіршіктерінің от- тегімен қалыпты «тіркесуі» үшін және оттегінің бұлшық ет тіндеріне тасымалдануы үшін қажет.

МАРГАНЕЦ. Ананас, кү-ріш, сұлы, нан өнімдері, бауыр, бүйректе кездеседі. Тәнге шипалық әсері: ор- талық жүйке жүйесі мен реп- родуктивтік ағзалардың қыз- метін, сүйектің өсуін жақсар-тады.

ЦИНК. Бұл дәрумен бар тағамдар: мал еті, әртүрлі жармалар, шаян, басқа да жеуге жарамды теңіз жән-діктері, жұмыртқа сарыуызы, ірімшік, бұршақ. Тәнге шипалық әсері: репродуктивтік қызметке, сондай-ақ сүйек және шемір- шек тіндерінің қалыптасуына әсер етеді.

ФОСФОР. Қара нан, жаңғақ, бұршақ, жұмыртқа, майлы сүзбе, балықта бар. Тәнге шипалық әсері: ор- талық жүйке жүйесінің, со-ның ішінде мидың қалыпты жұмыс істеуі үшін қажет, зат алмасу процесіне белсенді қатысады.

ДӘРУМЕН А. Оның бай ортасы: бауыр, көкөніс, сә-біз, кәді, асқабақ, қызыл бұ-рыш, томат, шырғанақ. Тәнге шипалық әсері: көз- дің көру қабілетін жақсар-тады, сүйекті қалпына келтіруге көмектеседі, радиациядан қорғайды.

ДӘРУМЕН В6. Тауықтың ақ еті, мал еті, жұмыртқа, бауыр, жер жаңғағы, арқан балық, тас бұршақ, бұршақ-та кездеседі.

Тәнге шипалық әсері: зат алмасуға және майдың ыдырауына көмектеседі, тәннің қалыпты өсуін қамтамасыз етеді.

ДӘРУМЕН В12. Ол кездесетін тағамдар: балық, мал өнімдері, әсіресе бауыры мен бүйрегі.

Тәнге шипалық әсері: қан-ның қызыл түйіршіктерінің түзілуі үшін қажет. ДӘРУМЕН С. Мына та-ғамдарда кездеседі: бұрыш, томат, қой бүлдірген, итмұ-рын, қара қарақат, көкөніс. Тәнге шипалық әсері: те- мірдің сіңірілуіне көмектесе-ді, жұқпалы ауруларға тән-нің қарсылығын күшейтеді, жараның жазылуын жылдамдатады.

ДӘРУМЕН Е. Ол - өсімдік майы, бүршік жарған дән, көкөніс жапырағы, жұмырт-қада бар.

Тәнге шипалық әсері: бұл- шық еттің қызметін күшей-теді, қан тамырына және эн- докриндік жүйеге пайдалы әсер етеді.

Қай кезде қалай тамақтану қажет?

Қартайғанда тамақтану Адамның жасы ұлғайған сайын аз күш-қуат жұмсайды, жігері де төмендейді. Сол себепті олардың қуаты (ка- лориясы) аздау тамақ ішкені жөн. Керісінше, кейбір қариялар оған құлақ аспай, тамақтану мөлшерін, тәртібін сақтамайды, тоя тамақ ішеді. Содан барып олардың ағзасында қант диабеті, атеросклероз, холецистит тәрізді ғұмырды қысқартатын аурулар пайда болады.

Асханалық ыдыстарды келесі тәртіпте жуу тиіс:

1) тамақ қалдықтарын механикалық жолмен тазалау;

2) суға жуғыш заттар қосып ваннаның бірінші секциясында жуу;

3) ваннаның екінші секциясында судың температурасы 40оС-ден төмен болмай, бірінші ваннаға қарағанда жуғыш заттары екі есе аз қосылған суда жуу;

4) ваннаның үшінші секциясында температурасы 65оС-ден төмен болмай, ағынды ыстық сумен ыдыстарды шаю;

5) тор көзді сөрелерде, стеллаждарда ыдыстарды кептіру.

Шыны ыдыстар мен асханалық құралдарды екі секциялық ванналарда келесі тәртіппен жуу тиіс:

1) температурасы 40оС-ден төмен емес жуғыш заттар қосылған суда жуу;

2) температурасы 65оС-ден төмен емес ағынды ыстық сумен шаю;

3) тор көздердің, стеллаждардың үстінде кептіру.

Ас бөлмелік ыдыстарды екі секциялық ванналарда мынандай тәртіпте жуу тиіс: тамақтың қалдықтарын механикалық жолмен тазалау; температурасы 40оС-ден төмен емес суға жуғыш заттарды қосып шөткемен жуу; температурасы 65оС-ден төмен емес ағын сумен шаю; еденнен 0,5 м биіктікте тұрған тор көзді сөрелерде немесе стеллаждарда төңкерілген күйде кептіріледі.

10-сынып

Сабақтың тақырыбы: Дастархан басында отыру мәдениеті Білімділік: тамақтану мәдениеті бөліміндегі алған білімдерін меңгеру мақсатында дастархан сәнін келтіретін ас дайындау өнерін үйрете отырып, дастархан әзірлеу.

Дамытушылық: Күнделікті алған білімдерін практикада қолдануды арттырып, қол шеберліктерін, іскерліктерін дамыту

Тәрбиелік: дастархан мәзірін жасау барысында, тазалыққа, ұқыптылыққа ұйымшылдыққа, шалттыққа, өзара көмек беруге, ас дайындау өнеріне тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Сайыс сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, түсіндіру.

Көрнекілігі: бүктемелер, нақыл сөздер, мақал - мәтел, дастархан тағамдары

Пәнаралық байланыс: әдебиет, ән, бейнелеу, дүниетану,тарих

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Сабаққа әзірлігін тексеру

Жаңа сабақ.

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыКіріспе әңгіме, оқушыларды топқа бөліп, сабақ жоспарларымен таныстыру.

Әрбір халықтың өз тарихы бар. Сол тарихтан халықтың тыныс тіршілігінен хабардар боламыз. Көшпелі тұрмыста бақша егіп, мал шаруашылығымен айналысқан халқымыз да этнографиялық салтына қарай дастарханының да өзіне тән ерекшелігі бар. Сол ерте заманнан бері қазақ халқы өздері баққан малдың терісін, жүнін, етін, сүтін және тары, сұлы, күріш, арпа сияқты бақша дақылдарын ретімен өз тіршілігіне пайдалана біліп, тағам жасау өнерін де жақсы игерген. Қазақ халқы үшін дастарханнан, дәмнен үлкен еш нәрсе жоқ.

Дастархан жақсы жасалған үстелдің негізі болып табылады. Ол таза, мінсіз үтіктелген болуы, жан жағынан кем дегенде 20 сантиметр салбырап тұруы тиіс. Дастарханның түсі кез келген болуы мүмкін. Алайда, ыдыс-аяқты дастарханның түсіне және өрнектеріне қарап таңдау керек. Егер ыдыс тегіс болса, дастарханның аса қызықты түрлерін, мысалы өрнектері бар, түрлі-түсті және т.б. түрлерін қолдана аласыз.

Майлықтар

Кез келген үстелде гигиеналық мақсаттарда ғанапайдаланылатын емес, сонымен бірге безендіру элементі болып табылатын майлықтар таптырмайтын зат болып табылады. Егер Сіз кездесудің жоғары деңгейін көрсетуді қаласақ, кенеп мата майлықтарды сатып алу керек.Олардың түсі мен түрі үстелді безендірудің басқа элементтеріне сәйкес мұқият таңдалуы тиіс.

Асхана құралдарын дұрыс орналастыру

АТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасысхана құралдарын тәрелкелердің жанына орналастырғанда, функционалдылықты басшылыққа алыңыз. Құралдарды пайдаланылу кезектілігіне сәйкес - бірінші кезекте - бірінші тағамға, ал соңында соңғы тағамға арналған құралдарды орналастырыңыз. Тәрелкенің сол жағына - шанышқылар, ал оң жағына тек қасық пен пышақтар қойылады. Пышақтың өткір жағы сол жаққа бағытталмауы тиіс. Тәрелкенің сырт жағына десертке арналған құралдар қойылады. Қасық шанышқының үстіңгі жағына қойылады, бұл кезде қасықтың сабы - оң жағында, ал шанышқының сабы сол жағында болуы тиіс. Ас ішкен кезде асхана құралдарын ауыстыруға немесе жаңасын әкелуге болмайды. Барлығы ас ішу басталғанға дейін үстелдің үстінде тұруы керек.

Ең маңыздысы қосымша элементтер болып табылады

Үстелдің жасалуымен байланысты негізгі әрекеттерді орындағанда, салтанатты түр беретін, қосымша элементтер болады. Гүлдерден жасалған композиция Сіздің үстеліңізге сұлулық пен стильді береді, ол тамаша және қызықты безендіру болатыны анық.

Олар әңгімелесушілердің көру өрісіне бөгет болмауы үшін, оларды үстелдің үстіне шағын ыдыстарда орналастырады. Үстелде шырағдандардың жетіспеуі болмауы керек, олардың жарығы кездесу деңгейін көтереді. Алайда, түтіндейтін немесе біркелкі жанбайтын шырағданнан аулақ болу керек. Дүкендерден үстелді безендіру үшін пайдалануға болатын көптеген әр түрлі толықтыруларды табуға болады, олар: кораллдар, малта тас, кептірілген жемістер, кептірілген гүлдер жапырақтары, қызықты маталар. Тек безендіруден басқа үстелде тағамдар қою үшін де жеткілікті орын қалуы тиіс .



Бокал мен майлық



БТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыокал

Асадалыңыздың (сервант) ішінде қандай ыдыс болса, соның бәрін үстел үстіне шығарып қою мүмкін емес. Кез келген бокал мен стақанның қызметі, сусындар мен шараптардың құйылу реттілігі бар. Сол реттілікті есте ұстай отырып, қай шарапқа қандай сусын құйылатынын талдап көрелік



Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыҚызыл шарапқа арналған бокал (коньяк) - көлемі сәл үлкендеу, томпақ пішінді болады. Бокалдың аузы кішірек болып келеді де, астыңғы тұсы кең болады



Аққайнарға арналған бокал - олар биік әрі жіңішке пішінді. Аққайнар көпіршектері жіңішке бокалдан жоғарыға жақсы көтеріледі



Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

Қызыл шарапқа арналған бокал (красное вино) - оның аяғы бар, сәл биіктеу болады

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы





АТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасық шарапқа арналған бокал (белое вино) - жоғарыдағы бокалға ұқсас болып келгенімен, көлемі кішірек



МТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыартини бокалы- бұл бокалдың қолданысқа енгеніне көп бола қойған жоқ. Көбінесе, арнайы коктейльдер мен Мартини сусынын құюға арналған



Хайболл (тумблер) - бұл стақан алкогольсіз сусындар мен жеміс шырындарына пайдаланылады

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

Олд фешн (виски стақаны) - мұз салынып берілетін сусындарға қолданылады. Көбінесе, виски сусындары құйылатын стақан болып саналады

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

Сыраға арналған стақан - атынан белгілі болғандай, сыра құйылады







Сарамандық жұмыс

Майлық-үстел жабықтарының ажырамас бөлігі

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыӘдетте, майлық басты тәрелкенің үстіне орналасады. Майлықтың қай түрден және қалай бүктелуі өзіңіздің талғамыңызға байланысты болмақ. Егер әдемі етіп безендірілуді білмесеңіз, қарапайым жолдарын назарларыңызға ұсынамыз. Егер әрбір қонақтың алдына жекелеген қатты матадан тігілген майлықтар қоятын болсаңыз, үстелдің бір бұрышына қағаз майлықтары міндетті түрде қойылуы керек. Көп ханымдар түскі асқа майлықтарды екі қабаттап қояды. Себебі түскі асқа берілетін тағамдар ауыр және майлы болып келеді

Түскі асқа әзірленетін дастарханға майлықтар конус пішінде қойылады. Яғни, майлықты үшбұрышты етіп бел ортасынан бүктейді дағы,төменгі жағынан сыртқа бір қайырады

Мерекелік дастархан майлықтары небір пішінде сәнделеді. Төмендегі суретте сәндеудің бірнеше нұсқалары көрсетілген



Қортындылау: Сабақтың соңында екі топқа мақтау қағазы беріледі.

Дастархан, майлықтар, асхана аспаптары, шырағдан-дар - үстелді сәндеу ережелері



Үйге тапсырма: тамақтану туралы қызықты деректер, тамақтану



10-сынып

Сабақтың тақырыбы: Дастархан жабдықтау

Білімділік: тамақтану мәдениеті бөліміндегі алған білімдерін тереңдету, мақсатында дастархан сәнін келтіретін ас дайындау өнерін үйрете отырып, дастарханды көркемдеп жабдықтау, әзірлеу.

Дамытушылық: дастархан мәзіріне, дастарханға ұсынылатын тағамдарға байланысты,датархан жабдықтау технологиясын меңгеру

Тәрбиелік: тазалыққа, ұқыптылыққа ұйымшылдыққа, ас дайындау өнеріне тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Сайыс сабақ

Көрнекілік:

Пәнаралық байланыс:Тарих,бейнелеу

Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру кезеңі

II.Оқушылардың сабаққа келуі мен қатысуын тексеру

III.Техникалық қауіпсіздік ережелерін еске сақтау

Жаңа сабақ.

ҚТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыонақ қарсы алатын жан заты дастархан даярлауда әрбір ұсақ-түйекке үлкен мән береді. Жайылған дастархан - біріншіден, отанасының қандай екенін білдірсе, екіншіден, қонаққа көрсетілген құрмет пен ілтипат. Ертең-ақ, бір үйдің отанасына айналатын қыздар қауымы дастархан жабдықтау ережелерін біле ме екен? Бүгін біз осы сұраққа жауап іздейміз. Яғни, дастархан дайындауда ұстанатын үрдістер мен ережелерді кеңінен ашып көрсетпекпіз.

Жабдықтау

Жалпы дастарханды жабдықтау дегеніміз не?

Қазір өркениет кең етек жайған заманда қонақ күту рәсімі де барынша мәдениетті. Қонақ алдына ұсынылатын тәрелке, шанышқы, қасық пен пышақ рет-ретімен, белгіленген тәртібімен орналастырылады

Дастархан жабдықталуына арнайы тәртіп белгіленген:

  • Алдымен фаянс ыдыс пен фарфор ыдыстар қойылады

  • Келесі ретте ас ішу аспаптары қойылады

  • Соңынан барып сусын ішетін шыны стақандар қойылады

  • Майлық төселеді

Есте сақтау керек: Ешқашан аяғы бар шыны ыдыстарды бел ортасынан ұстамайды, міндетті түрде аяғынан ұстайды. Дастарханды жабдықтау әр түрлі болады. Ол күн мезгілі мен астың құрамына байланысты

--таңғы ас

-- түскі ас

--кешкі ас

Түскі немесе кешкі асқа арналған дастарханның жабдықталу реті. Көбінесе қонақтар осы мезгілге шақырылатын болғаннан кейін, кешкі немесе түскі ас дастарханын безендіруді білген жақсы. Әдеттегідей, алдымен кісі отыратын орындыққа қарсы бетке көлемді тәрелке қойылады. Тәрелке үстел шетінен 2 см асып барып орналасуы керек. Ал сол жақта үстелден 5-10 см асып бәлішке арналған тәрелке тұрады

Тәрелкенің сол жағына шанышқы, оң жағына пышақ қойылып, үстіңгі бөлігіне қасық қойылады. Оң жақ бұрышқа бокалдар мен фужерлер қойылады. Ал оралған майлық ортадағы тәрелкенің үстіне орналасады

Дастархан жабдықтаудың жалпы тәртібі

1.Майға арналған пышақ.

2. Нанға арналған тәрелке.

3. Бірінші асқа арналған қасық.

4. Салқын дәмтатымға (закуска) арналған шанышқы.

5. Теңіз тағамдарына арналған пышақ.

6. Салат немесе ет тағамдарына арналған шанышқы.

7. Ас пышағы.

8. Негізгі тәрелке.

9. Сұйық тамаққа арналған тостаған.

10. Десерт қасығы.

11. Десертке арналған шанышқы

12. Су ішуге арналған стақан.

13. Аққайнарға арналған бокал.

14. Қызыл шарапқа арналған бокал.

15. Ақ шарапқа арналған бокал

Есте сақтаңыз: Шанышқы қойылғанда, мүйіздері жоғары қаратылады. Ал пышақтың алмас тұсы сол жаққа, яғни тәрелкеге қарайды

Дастарханды дұрыс жая білу - сіз ойлағандай қиын емес. Барлық асқа арналған саймандардың қақ ортасына көлемі үлкендеу тәрелке қойылады. Ыдыс-аяқ таңдауда түрі мен түсіне, сапасы мен көлеміне үлкен мән берген дұрыс. Дастарханға қойылған барлық ыдыстар бір-бірімен сәйкес болса, дастарханның ажары болады деген сөз. Енді, негізгі үлкен тәрелкенің үстіне көлемі кішірек немесе сорпаға арналған тостаған қойылады. Тостағанның қойылуы қонақтарға дайындаған ас мәзіріңізге байланысты болмақ. Егер мәзіріңізде сорпа тағам болса, міндетті түрде үлкен тәрелкенің үстіне тостаған қойылады

Дәмтатымнан алдырып отыру үшін үстіңгі жақтың сол бұрышына бөлек тәрелке қойылады. Заң бойынша, үстіңгі бұрышқа тағы қолды шайып отыру үшін арнайы ыдыс қойылады. Қолды шаю үшін арнайы ыдысқа жылы су құйылып, лимон салынады. Бірақ, оны арнайы мейрамханаларда болмаса, үйге қонақ келгенде көп пайдалана бермейдіЕнді ең маңызды бөлігі, ол - шанышқы, пышақ және қасықтар. Шанышқыны тәрелкенің сол жағына, ал пышақты оң жағына қояды. Тәрелкенің ең шетінде бірінші қолданатын құралдар қойылады. Мәселен, үлкен қасық ас ішу үшін немесе дәмтатым үшін шанышқы. Десертке арналған кішкентай қасық тәрелкенің үстіне орналасады

Әр түрлі сусынға арналған бокалдар болса, оң жақтың үстіңгі бұрышына орналасады. Бұл жердегі ереже де: бірінші болып ішілетін сусындарға арналған бокалдар шетіне орналасып, ішке қарай кейін қолданылатын бокалдар қойылады

Әрбір астан кейін шетте тұрған ыдыстар алып тасталады. Тек су ішуге арналған стақан алынбайды.Таңғы асқа арналған дастархан ерекше дайындалады. Міндетті түрде қағаз майлықтары бар құмыра қойылады. Міндетті аспаптар болып, кішкентай қасық, пышақ пен шанышқы саналады. Бәлішке арналған тәрелке сол жақтағы үстіңгі бұрышқа қойылады. Шанышқы әдеттігідей, сол жақта, пышақ болса оң жақта орналасады. Пышақтан кейін кішкентай қасық қойылуы шарт. Дәмтатым тәрелкесі алдын ала дастарханға қойылмайды. Себебі, таңғы ас қонақ алдына жеке тәрелкеге салынған күйі беріледі.



Қортындылау:

Үйге тапсырма:





Сабақтың тақрыбы: Дастархан мәзірін жасауды үйрену 10-сынып

Сабақтың мақсаты:

Денсаулықтың негізі -дұрыс тамақтану екенін түсіндіру. Дұрыс тамақтану -дегеніміз-дұрыс ас мәзірін дайындай білу.Тамқтану ретін білу. Ұлттық салт-дәстүрімізді құрметтеу, ұлттық сана-сезімдерін ояту.

Білімділік: тамақтану мәдениеті бөліміндегі алған білімдерін меңгеру мақсатында, дұрыс тамақтану үшін мәзірді дұрыс жасау,дастархан сәнін келтіретін ас дайындау өнерін үйрете отырып, дастархан әзірлеу.

Дамытушылық: Күнделікті алған білімдерін практикада қолдануды арттырып, , іскерліктерін дамыту

Тәрбиелік: дастархан мәзірін жасау барысында, тазалыққа, ұқыптылыққа ұйымшылдыққа, шалттыққа, өзара көмек беруге, ас дайындау өнеріне тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Сайыс сабақ

Әдісі: сұрақ - жауап, түсіндіру.

Көрнекілігі: нақыл сөздер, мақал - мәтел, дастархан тағамдары

Пәнаралық байланыс: Биология, бейнелеу,

Сабақтыңбарысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Сабаққа әзірлігін ексеру

ІІІ. Ақылдастаралқасынсайлау

Дастархан-ау, дастархан

Мерекелі дастархан, берекелі дастархан

Біздің дастарханымыз ежелден-ақ халқымыздың ұлан-асыр жеріндей кең. Таспен ұрғанды аспен ұратын қазақ үйіне келген жанның бірін де дәм ауыз тигізбей жібермеген. Бас сұққан үйден нан ауыз тимей шығатын жанға қапа болып, көңіліне алып қалатын болған. Бұл қазір де жоқ емес. Үйге аяқ басқан адамды алаламай "Нан ауыз тиіп кетсеңші" деген үйдегілердің сөзі санамызға сіңіп қалды. Олай етпеген жанға "наннан үлкен болғаны ма" деп ренжиміз. Мұның бәрі біздің сан мыңдаған жыл бойы сары майдай сақталған салтымыздың көрінісі. Бүгіндері де ол салттан ары ұзай қоймадық



Ұн тағамдары. Нан

ДТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыастархан дегенде оның қақ төрінде шаңырақтың отағасы секілденіп ас атасы жайғасады. Әрине, нан. Ұннан жасалынған тағамдар бағзыдан-ақ ақ дастарханымыздың сәні болып келген. Қазірдің өзінде нансыз ән болмайды, сән де болмайды. Сондықтан қазақ өзінің шаңырағындағы кез келген жиында дастархан үстінен нанды алыстатпайды.

Майға пісірілетін бауырсақ, шақ-шақ, қытырлақ шелпектерді қоса кетейік.

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

Ыстық тағамдар

Қонақ келгенде алғаш алдына тартатын ас - ет тамақ.

Мал баққан халық ежелден-ақ еттен тарыққан емес. Қыдырып келген әр қонағын қорадағы жалғыз қойын сойса да, тойдырып жіберген. Жақыны десе жаны қалмайтын қазақ дос көңілін табу үшін өзі мініп жүрген жалғыз атынан түсіп соны сойып берген. Осындай жомарт халықтың ұрпағы атанған біз де қазір келген қонақты етсіз шығарып салмаймыз. Күн демей, түн демей қазан асуға келгенде қарап қалмайтын қазақ аналары мен келіндері ет тамақты нақышын келтіріп дайындайды. Бүгіндері қырық күн тойын, отыз күн ойын жасамасақ та, кез келген жиында осы ас бірінші мәзірде тұрады. Жай күндердің өзінде қазан көтеріп, қамыр жайып, ет жейтін халық той дегенде аянсын ба? Дастархан басына еттен жасалған тағамдар, салаттар жайғасады. Өзбек ағайындардан келген палау тағамынсыз да той жиын өтпейтіні расқа айналды

Сорпа, мәнті, тұшпара, лағман сынды тағамдар мен қатар қуырылған ет және қуырылған картопты да қонақ алдына тартамыз. Одан бөлек шеттен келген қонақ тағамдар да баршылық

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыСалаттар

Той-томалақ пен мереке күндері жайылатын ақ дастархан басында кем дегенде екі салат болады. Олар кәбіне көкөністерден жасалады. Әрине, ішінде бауырдан, өкпеден, қара кесек еттен, тауық етінен, жұмыртқа мен басқа да көк шөптерден дайындалатын салаттар жоқ емес

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыСүт өнімдері

Қазақ халқы үшін сүт өнімдерінің рөлі ерекше. Бүгіндері баяғы дәстүрді сақтаған халық той-томалақта, түрлі мерекелік жиындарда дастархан басына құрт пен қаймақ, және т.б. сүт тағамдары мен сусындарын қоюды ұмытқан емес

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыСусындар

ТТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыүрлі сауынды сүттер мен ашытылған түйе және жылқы сүттерін көрген ақ дастарханымыз қазір жеміс шырындарымен толы. Газдалған сусындар мен минералды сулар қаптаған дастарханымыздан тек анда-сандақымыз бен шұбатты кезіктіріп қаламыз

Жеміс-жидектер

ҚТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыазақтың ақ дастарханына сырттан келген тағамдар баршылық. Қазақ жерінің аумалы-төкпелі замандардан бері сақталған ас мәзірі мен ұлттық тағамдары бүгіндері өз құнын аса жоғалта қоймады. Елімізге бөтен жерден келген дүниелер мен тілімізге шет елден келген кірме сөздер секілді "қонақ" тағамдар біздің де дастарханымызға арнайы ат басын бұрды. Қазақ дастарханына бүгін сән беріп тұрған тағамдардың көбі осы "қонақ" тағамдардың тізіміне кіреді. Солардың ішінде ең ерекше атап өтуге тұрарлығы - экзотикалық жеміс-жидектер. Бүгіндері берекелі дастарханымыздың өңін ашып тұратын мұндай жемістер дастархан басында өз орнын алып та үлгерді. Мұндай сырттан келген жемістер қазақ жерінде өсетін жемістермен (алма, алмұрт, жүзім, өрік, алша, қара өрік) қатар тұрады. Анар, апельсин, құрма, лимон, мандарин, киви, банан, ананас сынды экзотикалық жемістердің қазақ дастарханында орын алғанына да көп болды

Жаңғақтар

АТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасық дастарханымыздың тағы бір бұлжымас бөлшегіне айналған тағамдар тізіміне шеттен келген жаңғақтарды айтуға болады. Солардың ішінде америкалық жаңғақтар, грек жаңғақтары, бразилиялық жаңғақтар, кешью жаңғақтары, миндаль бар. Олар өз жерімізде өсетін жаңғақ ағашының дәндері және өрік дәндерімен қатар тұрады

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыТәттілер

Кең дастарханымызды жайып тастағанда ең алдымен жылтырап тәттілер көзге шалынады. Бұрын да, қазір де дастархан сәнін ашып жүрген тәттілер қатарынан науатты және қантты ерекше атап өтуге болады. Одан кейін "жолдан қосылған" қызылды-жасылды орағыштармен қапталғанкәмпиттер және шоколадтарды қоса кетуге болады



АТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыл шәй туралы ұмыту мүмкін емес...



Шәй ішіп кетсең қайтеді, мен ұсынған кеседен?!" демекші, мереке күндері бас сұққан үйімізден шәй ішпей шығу мүмкін емес сияқты











Сарамандық жұмыс

Оқушылардың қалауы бойынша салат жасалады.

Сабақты бекіту.

Сұрақтар қою.

- Адамның көңілді болуы неге байланысты?

-Денсаулықтың арқасында ұзақ жасаған кім еді? (Ұлықпан Хакім.)

Ұлықпанның 7 өсиетін айтқызу.

- Денсаулықтың негізі -дұрыс тамақтану























Мерекелік жэне фуршет дастарқанын жасақтау

М ақсаты: оқушыларға мерекелік дастарқан жасау жайпы тусінік беру:

Б іл ім д іл ік: д а ста р қа н ж а сауға б ай л ан ы сты атаулармен таныстыру;

Д ам ы туш ы л ы қ: оқушылардың дастарқан жасауға шеберліктерін дамыту,

Тәрбиелік: оқушыл-ардың эстетикалық-тағылым- дарын арттыру.

Әдісі: сурақ-жауап, әңгім.елеу.

Кврнекіліктер: жасалған дастарқан слайдтары

«Ас - адамның арқауы»

С абақбарысы ;

1 Үйымдастыру кезеңі.

2 Үй тапсырмасын тексеру

3. Жаңа сабақ.

4. Сабақты бекіту.

Үйге тапсырма «Үгілмелі қамыр әзірлеу» және өз беттерімен өнімдер пісіріп әкелу Дайындау барысын жазып келу.

Қайталау сурақтар.

1 Үгілмелі қамырдың қандай түрлері болады?

2 Үгілмелі қамырдан қандаи тагамдар пісіреді?

3 Қамыр әзірлеудің қандай тәсілдері бар?

4, Тағам түрлеріне байланысты қзмыр қалыңдығы

5 Жалын пештің температурасын қалай аныктайды?

Мына сөзжүмбақтың жауабын тапсаңдар жаңасабаққа байланысты сөз шығады

Сөзжұмбақ «Дастарқан».

1. Орташа кою қамырдан пісірілетін өнім. (Оладий)

2. Өте күшті. жагымды иісі бар тағамға қосатын үнтақ зат (Ванилин)

3. Қамырға қосылатын сүйықтық (Сүт)

4 Мал сүйегінен алынатын, мөлдір тағам желімі.

(Желатин)

5. Сүтенімі. (Айран)

6 Үннан пісіретін кондитерлік өнім (Пряник)

7. Тез пісетін нәрсе, қамырға қосылады. (Жүмыртқа)

8. Тагам пісір үшін рецептімен әзірленген нәрсе

(Қамыр)

9. Қамырдың негізгі шикізаты, (¥н)

Жаңа сабақ.

Әр отбасында дастарқан жасалады. М ерекелік дастарқан жасактаудың негізгіталабы-адамга ыңғайлы жағдай жасау. Қонактар өзін еркін сезіну үшін дастарқан

арасында орындыктар кеңінен орналастырыладыҮстелге алдымен жұмсақ мата, үстіне жарғақ немесе жақсы үтіктелген. крахмалданған дастарқан төселеді Д астарқанны ң ортаңғы сы зы ғы үстелдің ортасымен етуі керек. Дастарқан бүрыштары үстелдің

аяғын25см шамасында жауып турадыҮлкен жайпақтәрелкелердің аракашықтығын бірдей

етіп, устелдің шетіне 4-5 см алысырақ қояды Жайпақ тәрелкелердіңүстіне суы қдәмге арналган тәрелкелер, оц жағаны пышақ, сол жағына шанышқы цояды Балық

тагамдары берілер болса, соған сәйкес аспаптар беріледі. Бакалдар мен фужерлер тәрелкенің алдына цойылады, Матадан әсемдеп оралған салфеткалар дәмдік

тәрелкелердің үстіне салынады. Арнайы қондырғыдағы сапынган сал ф етка л а р ү с те л д ің 2-3 ж еріне қойыпады.Үстелдіңбір-біріне қарсы жақта ақжәне қара нан тіліктері салынған ыдыстар орналасадыҮстелдіңортасына гүлменжеміс салынған сауыттар қойылады. Қалған бос орындаргы салқын дәмдер салынған салат салғыштар тәрепкелер, ыдыстар, соус дәмдегіш салынған ыдыстар тұрады Барлықдәмдерге ортақ аспаптар - кысқыштар, қасықтар. шанышқылар сусындар қойылады Дастарқанга бірінші ыстықтамақ

берер алдында суы кдәмге арналған тәрелкелер мен аспаптар әкелінеді. Әркім өзінің тәрелкесіне салып алатынортактағамотырған кісінің сол жағынанберіледі Екінші там ақ тек терең тәрелкелер мен қасықтар жиналған соң ғана таратылады

Дастарқанға десерт берілер алдында бокалдар меь фужерлерден басқа барлықтағамдар мен ыдыстар жинап алы нады да. д е сер ттік майда үсақ тарелкелер қойылады Шай немесе кофе ыдыстары десерттік тәрелкелердің оң жагынан, оның жоғарғы кемері

қатарына қойылады.Ф урш ет дастарқанны ң ы д ы стары .Ф урш ет дастарқаны н ж асақтау шыны немесе хрусталь ыдыстарды қоюдан басталады Фужерлерді үстелдің 2-3 жеріне топтап, 10-15 дәнадан қояды Қасы нда ш ы ры н қуй ы л ға н құты мен стақандар

түрады Ф ужерлер арасы на гүл сауы т пен жеміс сауыттарын да қоюға болады Фуршет үстеліне топтзп салқы н дәм д ік пен д е сер ттік тәрелкелер дестесі қойылады Салқын дәмдік тәрелкелерді үстел шетінен 2 см жэне одан әрі 0.8-1 м жерге қояды Келесі десте

алды нғы сы нан 1,5 2 м қаш ы қты қта орналасады А спа пта р да солай то птэл ы л ж айғасты ры лады Шанышқылар саны дестелердегі тәрелке санына сай Ал пышақ саны екі есе кем болады Салқын дәмді,-. тәрелкелердің оң жағына пышактар, алолардыңжанына

тістері тәрелкеге қаратылып шанышқылар шалқасынан қойылады Бүктелген мата салфеткалар 3-5 данадан олардың жанына қойылады Содэн соң бөтелкедегі немесе қүтыдағы сусындар койылады Фуршет үстеліне гүл, жеміс. сусындар орналасқан соң салқын дәмдер, соустар және нан әкеледі. Алдымен тагам салынгак үлкен тәрелкелер, содан кейін кішіректері қойылады Қутыдағы салат сауыттардағы дәмдерді ортага қарай

ал жайпақтау ыдыстардағы дәмдерді шетке таман қояды. Эр ыдыста тагам салатын аспап болуы керек

Мақал-мателдің жалгасын табу.

1 Арпа бидай ас екен,

(Алтын күміс mac еқен).

2 Айран ішкен қутыпады,

( Шелек жалаган тұтылады)

3 A lu т а же ген құйқаны.

(Тоқта умытлә)

4. Еңбектің наны т ә т т і,

( Жалқаудыңжаны т ә т т і)

5. Еңбек қылсаң ерінбей,

(Тоңды қарның тіленбей).

Сүрақ-жауап әдісі арқылы сабакты бекіту

1 Мерекелік жэне фуршет дастарқандарының езара айырмашылығы неде?

2. Мерекелік дастарқанға тағам қандай кезекпен беріледі?

3.М ер екел ік ж эне ф урш ет дастарқандары ны ц артықшылығы мен кемшіліктері неде?

Үйге тапсырма. Мерекелік дастаркан әзірленген схема, жоба әзірлеу.



Дастарханды жабдықтау

Мақсаты:Ондаған ,жүздеген жылдар бойы атадан балаға мирас болып келе жатқан,дастархан басында әркімнің өзін ұстай білу ережелерінің қажеттілігін түсіндіру.Адамдардың қысылмай, өзара көңілді отыруын тазалық пен сыпайлық талаптарын үйлесімді сыпайы сақтауын үйрету.Дастархан талаптары - мәдениет, жоғары талғам, ьілімділік екенін ұғындыру.Еліміздің бүгінгі ұрпағын бар жағынан мәдениетті етіп тәрбиелеу.

Жоспар

І.Кіріспе

Дастархан сәнді болса, тамақта дәмді болады.

ІІ.Негізгі бөлім

1.Ыдыстардың шығу тарихы

2.Асханалық ыдыстар мен құралдар

3.Дастархан жасау үлгілері

4.дастарханда отыру мәдениеті

ІІІ.Қортынды

ІҮ.Пайдаланылған әдебиеттер

І.Кіріспе

Дастархан сәнді болса, тамақта дәмді болады.

Дастарханның жалпы көрінісі, ыдыстарды қою, тағамдарды рет-ретімен дұрыс орналастыру адамның дәбетін ашады, ал ол дегеніміз өз кезегінде тамақтан бойға жақсы сіңуіне әсер етеді. Дұрыс тамақтану салтына академик И. Т. павлов үлкен мән беріп былай деген еді «дұрыс тамақтану дегеніміз-ерекше». Алайда біздің елде күнделікті таңғы, түскі, кешкі асқа арнап жабдықтау салты жоқ. Ыдыстарды белгілі бір ережесіз үстел үстіне қоя саламыз. Біздің елде өкінішке орай тек мереке күндері ғана дастархан талапқа сай жабдықталады. Соны ың өзіндеде білім жетпей жатады жатады ау, шынымен дастарханға жиналудың өзі бір мереке. Басқа уақыттарда кездесе алмаса да түскі немесе кешкі аста отбасы мүшелері түгел бас қосады, бүгінгі күнде қалай өткізгенін талқылайды.Бұл от басындағы ынтымақ, бірлікті көрсетеді, от басындағы балаға ата-анасының өзіне деген және бір-біріне деген махаббатын көрсетеді. Демек тамақтану өте маңызды болғаны ғой. Дұрыс талғаммен жабдықталған дастархан жасау өнері бір қарағанда соншалықты қиын емес. Тіпті бұған уақытыңыз жетпеседе ең болмағанда демалыс күндері дастарқанды әсем жабдықтауға тырысу керек. Мен елімнің мықты азаматы болуды армандаймын. Сол үшін талмай біліп алып, елімнің тілін, дәстүрін, тарйхын оқудамын. Болашақта кәсіпкер болам немесе басқа да беделді қызметке тұрсам, өз-өзімді ұстай алатын мәдениетті болуым керек.

Жұмыс барысында іскерлік кездесулер белгіленіп,



ИСЛАМ: ТАМАҚТАНУ ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҚ

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

Ислам тамақтану мәселесіне әр қырынан қарайды. Құран Кәрім мен діни рауаяттарда кейбір жеміс-жидек пен тамақ түрлері пайдалы деп аталған. Мысалы Құранда бал ең жақсы эликсир және шипалы зат деп аталған. Құранда інжір және құрмамен ант ету келтірілген, осылайша бұл екі жемістің құндылығы мен маңыздылығы аталып өтілген. Исламда адамдарға шарап ішіп, харам ет жеуге тыйым салынған және олардың адам жаны мен тәніне тигізетін әсері баян етілген.

Ислам өз тәлімдерінің бір бөлігін тамақтың тазалығына арнады және осыған байланысты кеңестер берді. Жеміс-жидек пен көкөністі жуу және пісірер алдында етті жуу - Пайғамбар мен оның үмбетінің денсаулықты сақтауға арнаған нұсқауларының бірі. Ислам тамақ жеуде мөлшерді сақтауды баса айтты және көп жеп, қарын толтыруды әртүрлі ауруларды тудыратын фактор деп есептейді.

Исламның тамақтану жайлы нұсқауларында тағы бір тақырып бар. Ол тамақтану әдебіне байланысты. Ислам бойынша тамақтану әдебіне көңіл бөлу өте маңызды. Тамақ ішу кезінде осы әдепті сақтау адам денсаулығына әсер етіп қана қоймайды, тәрбие мен мінез-құлықтың өте маңызды нүктелерін көрсетеді. Ислам ұлыларының пікірінше, тамақтану әдебін сақтау қоғамдағы адамның тұлғасы мен жомарттығының артуына себеп болады.

Исламдағы тамақтану әдебін бірнеше бөлімге - тамақтануға дейінгі әдеп, тамақтану кезіндегі әдеп және тамақтанудан кейінгі әдеп деп бөліп қарастыруға болады. Осылардың әрқайсысына белгілі бір нұсқаулар берілген.

Тамақтануға дейінгі әдепте көңіл аударатын нәрсе - қолды жуу және аяқ киімді шешу. Пайғамбар осы жайлы былай дейді: "Тамақ ішер кезде аяқ киіміңізді шешіңіз, өйткені бұл әдемі қылық".

Тағы бір көңіл аударарлық нәрсе - тамақ ішуді Алланың атымен бастау. Мүминдердің әмірі Әли (ғ.) Күмілге берген нұсқауларында: "Ей, Күміл, тамақ ішер кезде Алланың атын ата. Оның есімімен бастасаң, ешқандай ауру саған зиян тигізбейді. Өйткені ол - барлық аурулардың шипасы".

Алланың атымен тамақ ішуді бастау гигиеналық ережелерді сақтаумен қатар одан тамақтан болуы мүмкін зиянды әсерінен сақтану үшін көмек сұрау деген мағынаны білдіреді.

Тамақ ішудің алдында бір шымшым тұз жеу - көңіл аударарлық нәрселердің бірі. Алла елшісі (с.ғ.с.) осы жайлы былай дейді: "Тамақ ішер алдында және одан кейін аздап тұз жеңіздер". Басқа бір рауаят бойынша, Алла Мұсаға аян беріп былай депті: "Тамақты тұзбен баста және тұзбен аяқта. Тұз - жетпіс аурудың емі. Олардың ең азы мыналар: ес ауысу, алапес, қышыма (экзема), тамақ ауруы, тіс ауруы және жүрек ауруы".

Иранның дәстүрлі дәрігері доктор Хұсайн Равазаде табиғи тұзды микробты өлтіретін қасиетке ие деп сипаттай келіп: "Тамақты ішерден бұрын аз мөлшерде табиғи тұз жеу ауыз сілекейінде жиналып қалған асқазан микробтарының тез жойылуына себеп болады",-дейді. Дәрігерлердің пікірінше, тамақ ішер алдында тұз жеу ауыз қуысын микробтардан тазартып, оны асты қабылдауға дайындайды.

Доктор Туманиянес өзінің "Исламдағы гигиеналық ережелер" атты кітабында тамақтан бұрын желінген тұздың пайдасын қарастырды. Ол: "Сілекей ауыздағы сілекей бездері деп аталатын жерден бөлініп шығады. Сілекей тамақпен көбірек араласса, тамақ тезірек өңештен өтіп кетеді және тезірек қорытылады. Тамақ ішердің алдында тұз жеу ауыз ішіндегі сілекей бездерін қоздырады және одан сілекейдің бөлініп шығуын жылдамдатады. Осы жағынан тамақтың қорытылуын жеңілдетеді. Тұз бос асқазанға түскен кезде асқазанды қоздырып, оның сөлінің тезірек бөлінуіне себеп болады. Яғни тұз тамақтың тез жұтылуы мен тез қорытылуында айтарлықтай рөл атқарады".

Имам Бағер (ғ.) былай дейді: Алла тағала Мұса бен Ұмранға (ғ.) аян беріп: "Өз қауымыңа айт: тамақты тұзбен бастап, тұзбен аяқтасын. Болмаса, өзінен басқа ешкімді кінәламасын". Бұл рауаят тұздың денсаулық сыйлайтын қасиеті мен оның әртүрлі ауруларды емдеудегі рөлін көрсетеді.

Тамақты оң қолмен жеу және оны жеңіл тамақтардан бастау - Ислам насихаттарының тағы бір бөлігі. Имам Реза (ғ.) осы жайлы былай дейді: "Жеңіл тамақ әр адамның денсаулығы мен дене әдетіне сәйкес, сондай-ақ оның тұрғылықты жерін назарға ала отырып таңдалынуы керек". Бүгінде тамақтану саласының мамандары быламық пен тағамдық шөптерден жасалған салатты жеңіл тамақ немесе тамақ алды тағамы ретінде насихат етеді.

Исламдағы тамақ жеу әдебінің тағы бір насихаты - тамақты кішкене бөлшектерге бөліп, дұрыстап шайнап жеу. Мамандар осы жайлы: "Егер үлкен бөлшек алынса, адам жақтарының талып қалуы себебінен бөлшекті дұрыстап шайнамай-ақ жұтып қоюы мүмкін. Ал егер кішкене бөлшекті алса, ауызда тамақтың жақсы қорытылуына әсер ететін қажетті мөлшерде сілекей пайда болады".-дейді.

Тамақ ішу барысында су ішпеу - Ислам насихаттарының бірі. Дәрігерлердің пікірінше, тамақ жеу барысында мөлшерден тыс су ішу асқазан ферменттерінің сұйықталып, асқазанның қорыту және сіңіру қызметінің бұзылуына себеп болады. Бірақ тамақ ішу барысында қажетті мөлшерде су ішу зиянды емес. Ислам Пайғамбарының (с.ғ.с.) сөздерінде: "Тамақ ішу барысында шамадан тыс су ішу адамның денсаулығына зиян тигізеді. Тек ауызда тамақ қалған кезде және адам шынымен-ақ шөлдеп тұрған кезде су ішуге болады. Осы жағдайларда су ішу - асқазанға зиянды емес, керісінше пайдалы".

Исламдағы тамақ ішу әдебінің бірі - дастархан басында көп отыру. Имам Садық (ғ.) осы жайлы былай дейді: "Дастархан басында көбірек отырыңыздар, өйткені бұл уақыт сіздің өміріңіздің уақыты болып есептелмейді". Сондай-ақ Имам Садық (ғ.): "Алла ешқашан ешқандай қауымды тамақ ішіп жатқан мезгілде мазасын алмады. Алла тағала адамдарға өзі ырыздық беріп, содан соң сол ырыздықты пайдалану кезінде олардың мазасын алудан әлдеқайда жоғары. Тек тамақ жеп болғаннан кейін ғана оларды мазалайды".

Дастархан басында көңіл тоқтығымен алаңдамай отырудың әртүрлі рухани және материалдық пайдалары бар. Ислам осы жайлы айта келіп, адамдарды тамақ ішуге жеткілікті уақыт бөлуге, алаңсыз көңілмен тамақ ішуге және тез жеуден бас тартуға шақырады.

ӨНІМДЕР МЕН ТАҒАМДАР КАЛОРИЯЛАРЫ КЕСТЕСІ - СІЗГЕ АРНАЛҒАН НӘРЛІЛІК КЕСТЕСІ





Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

Колорияларды әр түрлі тәсілдермен есептеуге болады. Өнімдер немесе тағамдар калориялары кестелерін пайдалануға, жеке әлем тағамдарының немесе нақты тамақтардың - мысалы, таңдалған салаттардың, көжелердің, негізгі тамақтардың немесе десерттердің нәрлілігін тексеруге болады.



Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыНәрлілік кестелері

Сондай-ақ ұқсас энергетикалық қажеттілікпен сипатталатын және ағзаға тиесілі қоректік құндылықтарды және минералдық компоненттерді жеткізуді талап ететін адамдардың белгілі топтары үшін нәрлілік кестелерін қолдануға болады. Бұл топтарға, мысалы, балалар, оқушылар немесе емізетін аналар жатады.

... қанша калория бар?

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыКейде бізге жеке өнімдердің немесе өнімдер тобының құрамындағы калориялар туралы ақпарат жай ғана керек болады. Көкөністерде, жемістерде, сүйікті жеңіл тамақтарымызда немесе алкогольсыз сусындарда қанша калориялар бар? Оларды білу пайдалы болады, себебі кейде, мысалы, кеңінен таралған майға қуырылған картопты йогурт негізіндегі дәмді тұздықтармен бірге беруге болатын, жаңа піскен көкөністерге айырбастау жақсы болуы мүмкін.







Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы















Калорияларды санау керек пе деп ойланып көрейік? Біз әзірлейтін тамақта қанша калория бар екенін тексеру керек пе? Әрине, керек, себебі біздің әрқайсымызда калориялардағы күндізгі қажеттілік әр түрлі. Алайда, калориялармен барлығы бітпейді. Біздің дамитын күш-қуатымызды толығымен пайдалану үшін, емдәм құрамында белоктардың, көмірсулардың, майдың, дәрумендер мен минералдардың сәйкес мөлшері болатын, әр түрлі қоректік өнімдерге бай болуы тиіс.

Белоктар барлық өмірлік процестерге қатысады және әрбір тірі клетканың құраушысы болып табылады. Олардың арқасында біздің ағзамыз гормондық тепе-теңдікті, инфекцияларға қарсы иммунитетті және асқазан-ішек жолының дұрыс жұмысын сақтайды.

Сондай-ақ біздің емдәмімізде көмірсулар жайында ұмытпауымыз керек, себебі олар ағзаның белокты пайдалануына мүмкіндік туғызады, сондай-ақ майларды еріту үшін қажет.

Майлар өз кезегінде ағзаға A, D, E және K дәрумендері үшін қажет, олар осы майларда ериді. Біздің ағзамыздың дәрумендерді өздігінен өндіре алмайтынын ескерсек, олар біздің ағзамызға күн сайын тамақпен бірге түсуі қажет. Бұл өте маңызды, себебі дәрумендер ағзаның дұрыс жұмыс істеуі үшін, ал олардың кейбіреулері дұрыс өсу үшін қажетті заттар болып табылады. Емдәмдегі кезекті маңызды құраушы - бұл минералдар, олар құрылыс материалының ролін, сондай-ақ реттеу ролін атқарады.

Біздің калориялардағы қажеттілігіміз неге байланысты? Жауабы өте оңай... біздің физиологиямызға байланысты. Ол ағзаның калориялардағы қажеттілігін жасына, орындайтын жұмысының түріне, жынысына немесе жалпы өмір сүру жағдайларына байланысты өзі анықтайды. Тамақтану түрлерінің бірі - байсалды мырзаларға арналған емдәмді, ал мүлде басқа түрі - студенттерге арналған емдәмдіанықтайтыны анық жайт, себебі олардың өмірінің қарқыны мен режимі әр түрлі. Сондай-ақ дүниеге бала әкелуді күтіп жүрген әйелдермен де осындай жағдай болады, олар жүкті әйелдердің дұрыс тамақтану принциптерін білуі тиіс.

Калорияларды санау ережесін және ұтымды тамақтануды әлемнің барлық асханалары сақтайды. Ағзаның қажеттіліктерін қанағаттандырудың әр түрлі тәсілдерінен басқа, барлығы тамақты дұрыс теңестіре алады немесе қалай болғанда да, тырысады. Мысал ретінде барлығы дерлік дәмдерге бай,итальяндық тағамдарды келтіруге болады. Ол өзінің алуан түрлілігінің және дәмдерінің бай болуының арқасында, әлемдегі ең дәмді тағамдардың бірі болып танылады. Одан жапондық тағамдар өте қатты ерекшеленеді, олар табиғи және үйлесімді, әлемдегі ең салауатты тағамдар болып саналады.

Сонымен, калориялар кестесін қолданайық, себебі біз қолданатын тамақтың энергетикалық құндылығына, сондай-ақ оның қоректік құндылығына қатысты біліміміздің арқасында, біз ас мәзірімізге өзгерістер енгізу мүмкіндігін аламыз, ол бізге күш-қуатты және қажетті қоректік компонеттерді тиесілі деңгейде береді. Ал егер, сонымен бірге, біз соншалықты армандайтын дене бітіміміз сымбатты болса, онда оның пайдасы бұдан да артық болады.

Сорпалардағы калориялар кестесі







Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы





Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы





Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы





Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

















Көже рецептерінің түрлері орасан көп және оларды шексіздікке дейін ұлғайтуға болады. Көжелер - бұл ет сорпасына пісірілген көкөністер қоспасы. Оларға макарон өнімдері, ботқалар немесе күріш қосылуы мүмкін. Көжелер дәмділігімен қоса, төмен калориялы да болады. Олар организмімізді көмірсулардың, балласттық заттың, калийдің, темірдің, магнийдің, В тобы дәрумендерінің, Е дәруменінің, сонда Көжелердің қоректік құрамы.

Олардың құрамында емдәмнің өте маңызды және айырбасталмайтын элементі - су да бар. Олар пісірілуінің арқасында жеңіл қорытылады және бұл балласттық заттың аз тітіркендіруші болуына әкеледі. Сондай-ақ қосымша пайдасы біздің организм балласттық затты қорытпайды, сондықтан бұлартық салмақпен күресудегі бағат жетпес қару.

Ең маңыздысы - көжелер көкөністердің құрамында болатын барлық көптеген қоректік компоненттерін сақтауға мүмкіндік береді. Көже пісірген жағдайда, дәрумендер және минералдық қосылыстар қайнатындыға шайылады, ал біз оны бәрібір жеп қоямыз. Әрине, бұл С дәрумені сияқты өте сезімтал дәрумендердің жоғалуынан құтқармайды, алайда бұл жағдайда, оның орнын толтырудың жақсы көзі шикі көкөністер мен жемістер болып қалады.

Біздің организмді ештеңе дәмді көже сияқты соншалықты жақсы қыздырмайды. Ол сонымен бірге қоректік болуы үшін, ұнтақталған кепкен наннан немесе ұннан жасалған дәмдеуіш, майға (тоң майға) қуырылған немесе көп мөлшерде қаймақ қосылған көжелерден аулақ болу керек. Дегенмен оған зімбір, кардамон немесе жұпар жаңғағы сияқты қыздырушы дәмдеуіштерді қосуға болады.

Ұсынылатын сақтау тәсілдері

Әзірленген көже бөлме температурасында 2 сағаттан (егер өте ыстық ара райы болса, 1 сағаттан) артық болмауы тиіс. Сонан соі оны тоңазытқышқа қою не болмаса мұздату керек. Олай болмағанда бактериялардың көбею қаупі туындауы мүмкін. Егер Сіз көжені мұздатқыңыз келсе, алдымен оны тоңазытқышта суытыңыз, Сіз мұнымен барынша көп қоректік қасиеттерін сақтайсыз. Тамақ ішкеннен қалған қалдықты жаңа ыдысқа салыңыз. Оны пісірілген кастрюльде сақтамаңыз.



Басытқылардағы калориялар кестесі









Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыБіз пирожныйлар мен тәтті бөлкелерді тәттілердің денсаулыққа аса зиянды түрлеріне жатқызамыз. Олардың құрамында қандағы холестерин деңгейіне теріс әсер ететін кондитер майы, сондай-ақ жылдам сіңіп, организмдегі көмірсулар алмасуын бұзатын қанттың көп мөлшері бар.

Десерттер және салауатты ем дәм

Тәттілер мен десерттерді тек балалар ғана жақсы көрмейді. Кремі бар пирожныйдың орнына - ашытқылы қамырды немесе бисквиттерді, ал кәмпиттердің орнына шоколадты қолданыңыз. Бұлбалаларға арналған қоректену пирамидасындағы диетологтар кеңестерінің бірі, оларды сондай-ақ үлкендер де пайдалана алады. Осы өнімдердің жоғары энергетикалық құндылығының артық салмақты иелену қаупіні арттыратыны күмәнсыз. Бізге артық салмақ қаупі төніп тұр ма екендігін тексерудің қарапайым тәсілі - бұл BMI калькуляторын пайдалану.

Кондитерлік ұн өнімдерін қолдану тамақтануда өте зиянды әдеттерді қалыптастырады, біз "жалпыға ортақ өзгеріс" емдәмін жүзеге асырып, олардан құтыла аламыз. Егер біз оларды қолданудан бас тартпасақ, онда организмімізді дәнді өнімдерден, белок көзінен, сондай-ақ дәрумендер мен минералдық компоненттерден тұратын құнды қоректен айырамыз. Егер біз тамақ ішудің арасында рахаттанып тәттілерді жесек, организмдегі көмірсулар алмасу теңгерілмеген болады, ал ол тәбетті бұзбай және тамақ ішудің арасында калорияларды толықтырмай, күні бойы екі рет негізгі тамақты ішуді және екі рет шамалы жеңіл тамақ ішуді қажет етеді. Тамақ ішу арасында қандағы қант деңгейінің ауытқуы II типті қант диабетінің дамуына және артық салмақтың пайда болуына мүмкіндік туғызады.

Жақсартушы қосындыларсыз және мүмкіндігінше калориялық құндылығы төмен, табиғи өнімдерден әзірленген десерттерді қолдану аса оңтайлы болып табылады. Мысалы, дастарханға бал қосылғантаңқурайды қоюға болады. Аспаздық рецептер сондай-ақ сәбіз тортын ұсынады, ол өзінің дәмімен тоқашты еске түсіреді. Бұл рецепттің емдәмдік нұсқасының дәмін татып көруге болады.Көмір

сулар (г)

Алма киселі

100 мл

97

0,1

0,1

23,7

Алма муссы

100 г

127

2,2

0,5

28,7

Алхоры киселі

100 мл

63

0,1

0,0

15,5

Ашытқылы қамыр

100 г

290

7,4

8,2

47,7

Бадам торты

100 г

535

6,6

35,8

46,8

Бадамды пирожный

100 г

421

8,5

1,6

65,5

Бисквит пирожный

100 г

344

4,7

0,9

64,2

Ваниль тұздығындағы алмұрттар

100 г

151

1,6

1,1

34,8

Жаңғақ қосылған сары май кремі бар бисквит торт

100 г

391

5,6

20,0

58,8

Жемістер қағы қосылған кекс

100 г

384

6,4

17,6

53,5

Жемістер қосылған пирожный

100 г

276

3,2

9,0

47,2

Жемістер салмасы бар бисквит пирожный

100 г

355

4,7

9,3

64,2

Жемістер салмасы бар бисквит торт

100 г

391

5,6

20,0

58,8

Жемістер салмасы бар қаттама пирожный

100 г

466

5,7

25,6

52,7

Жемістер салмасы бар үгілме пирожный

100 г

435

5,1

18,5

62,6

Кептірілген алмадан пісірілген кисель

100 мл

66

0,1

0,0

16,3

Көпіршітілген кілегей қосылған қара өрік

100 г

281

2,3

12,6

38,0

Көпіршітілген қаймақ қосылған құлпынай

100 г

127

1,1

10,4

8,4

Кремі бар қаттама пирожный

100 г

555

5,4

38,6

46,4

Кремі бар қаттама торт

100 г

533

5,0

37,4

44,0

Қайнатылған пирожный

100 г

329

5,9

10,2

55,2

Құлпынай жемісінің тоңбасы

100 г

126

15,4

0,2

16,0

Мейіз қосылған сүзбе торты

100 г

333

13,9

13,4

39,7

Мүк жидек киселі

100 мл

53

0,0

0,0

13,0

Өрік қағы киселі

100 мл

54

0,4

0,0

12,9

Үгілме қамыр

100 г

429

5,2

23,8

49,9

Үгінділі пирожный

100 г

438

6,1

23,8

51,4

Шарлотка

100 г

186

3,5

6,0

30,0

Шие киселі

100 мл

78

0,2

0,0

18,9

Шоколад кремі бар бисквит торт

100 г

335

4,4

12,4

53,6



Сусындардағы калориялар мөлшері

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

















Жасөспірімдерге арналған тамақтанупирамидасына сәйкес, газдалған тәтті сусындар мен шырындарды суға айырбастауға кеңес береміз. Бұл бүкіл организмге пайда әкеледі, себебі бұл сусындардың құрамында көптеген калориялар және жасанды бояғыштар бар.

Сусындар - қоректік құрамы

Су онда өмірлік процестер жүретін негізгі орта болып табылады. Бұл көптеген дәрумендер менминералдық компоненттер үшін еріткіш. Ол дұрыс ас қорыту процесі үшін қажет, зат алмасу өнімдерінің орнын ауыстыру үшін қызмет атқарады, дененің тұрақты температурасын ұстап тұруға мүмкіндік береді, организмнің көптеген сұйықтықтарының құрамына кіреді - басқалардың арасында жұлынды, көз алмасын және біздің бас миымызды қорғайды.

Сусындар және салауатты тамақтану

Кока-кола сияқты тәтті сусындардың құрамында дәмдік қасиеттерінен, қанттың шамалы мөлшерінен және консерванттардан басқа, ешқандай қоректік құндылықтары жоқ. Оны күнделікті емдәмнен алып тастаған жақсы.

Көкөніс және жеміс шырындары төмен калориялы және қанықтырушы болады. Олар шамалы тамақтың орнын ауыстыруы мүмкін, мысалы, томат немесе мульти-көкөніс шырыны. Олардың құрамында көптеген дәрумендер және организмге қажетті элементтер, сондай-ақ балласттық зат бар. Жеміс шырындарын қолданғанда абай болу керек, өйткені олардың құрамында жасанды тәттілендіруші компоненттер немесе организмдегі биохимиялық алмасу нәтижесінде глюкозаға айналатын және сол түрінде қанға түсетін фруктозаның шағын мөлшері болуы мүмкін. Егер жеміс шырындарын ішсе, онда олар жаңа піскен жемістерден сығылған немесе картон орамаларда, бірақ жемістердің сығылған шырынның 100%-ы (шірнелер немесе сусындар емес) болуы тиіс. Алайда құрамында дәрумендердің, балласттық заттың және минералдық тұздардың болуына қарамастан, оларда сондай-ақ көкөніс шырындарына қарағанда, калория көп.

Минералдық су сияқты бағалы сұйықтықтың сәйкес мөлшері, яғни күніне 1,5-нан 2 литрге дейін, өзін-өзі жақсы сезінуіне әкеледі, сондай-ақ терінің түсін және организмнің жұмысқа қабілеттілігін жақсартады.



















ЕТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыттегі калориялар мөлшері

















Ет - бұл жоғары қоректік құндылықты белок және темір, фосфор, күкірт, магний, сондай-ақ PP, B2және B1 дәрумендері сияқты минералдық құраушылардың көзі болып табылатын өнімдер тобы. Майсыз ет белок емдәмінің негізі болып табылады. Алайда еттің құрамында қанықпаған май қышқылдары бар, олар қан сары суындағы холестериннің деңгейін ұлғайтады және жүректің ишемиялық ауруының пайда болуына мүмкіндік туғызады.

Ет - қоректік құндылықтары және адамның денсаулығына әсер етуі

Еттің басқа түрлеріне қарағанда, шошқа етінде B1 дәруменінің мөлшері көп, ол көмірсулардың дұрыс алмасуы және нерв жүйесінің дұрыс жұмыс істеуі үшін керек. Ол шектелген мөлшерде қолданылуы тиіс - құрамында майдың көп мөлшері бар қызыл ет тобына жатады.

Сиыр еті - бұл B12 дәруменінің бай көзі, ол дененің барлық клеткаларының өсуі үшін қажет. Сиыр етінде сондай-ақ темір мен мырыштың көп мөлшері бар. Шошқа еті сияқты, сиыр еті де жиі қолданылмауы тиіс.

Жабайы жануар еті - бұл ветеринарлық қызметпен рұқсат етілген, өлтірілген жабайы жануарлардың еті. Ол құрамында майдың аз болуымен және жоғары дәмдік қасиеттерімен сипатталады.

Үй қояндары - бұл құрамында белогы жоғары - 20%-дан артық және майдың құрамы төмен (3-5%) өте құнды ет. Сонымен қоса, бұл ет минералдық құраушыларға (тұздар, темір, кальций және фосфор), дәрумендерге (әсіресе B тобының) және микроэлементтерге (мыс, кобальт және мырыш) бай. Үй қояны етінің өте маңызды қосымша қасиеті оның белогын адам организмінің жоғары сіңіруі болып табылады - 90%-ға жуық. Сондай-ақ үй қояны етіндегі холестериннің төмен құрамын атап кету керек, сондықтан ол қан айналу жүйесі ауруларына ұшырау қаупі бар адамдарға жақсы келеді.

Ұсынылатын сақтау тәсілі

Жуылған және жақсы кептірілген шикі етті тоңазытқышта осы мақсатқа арналған ыдыстарда сақтаңыз. Үлкен кесектерге кесілген және полиэтилен пакеттерге салынған етті 2-3 айға жуық мұздатқышта сақтауға боладыКөмір

сулар (г)

1 категориялы бұғы еті

100 г

155

19,5

8,5

0,0

Ақ тұздықтағы ет (сиыр еті), консерві

100 г

220

18,0

14,8

3,6

Бауыр паштеті, консерві

100 г

301

11,6

28,1

3,4

Бефстроганов

100 г

220

19,5

14,3

3,7

Буға пісірілген сиыр етінен жасалған биточки

100 г

194

14,0

11,6

8,2

Бұғы еті

100 г

125

21,0

4,5

0,0

Бұзау еті, еттің жұмсағы

100 г

105

20,5

2,4

0,0

Бұзау еті, жауырын

100 г

106

19,9

2,8

0,0

Бұзау еті, сан еті

100 г

108

19,9

3,1

0,0

Бұзау етінен жасалған кебу котлеттер

100 г

365

27,1

21,3

17,4

Бұзау етінен жасалған турама тефтели

100 г

250

16,2

14,6

14,3

Бұзаудың бауыры

100 г

124

19,2

3,3

4,1

Бұқтырылған қой еті, консерві

100 г

191

17,4

13,4

0,2

Бұқтырылған сиыр еті, консерві

100 г

220

16,8

17,0

0,2

Бұқтырылған шошқа еті

100 г

225

11,4

19,8

1,2

Бұқтырылған шошқа қабырғалары

100 г

210

7,9

19,2

2,2

Бұқтырылған шошқа еті, консерві

100 г

349

14,9

32,2

0,2

Ерекше сүрленген шошқа еті, консерві

100 г

126

17,6

6,2

0,0

Ет паштеті (сиыр еті), консерві

100 г

275

16,1

23,3

0,4

Жабайы үйрек

100 г

121

22,7

3,1

0,5

Желедегі сиырдың тілі

100 г

212

22,4

13,6

2,4

Желін

100 г

173

12,3

13,7

0,0

Жылқы еті

100 г

121

20,9

4,1

0,0

Қақталған сүбеден жасалған қуырдақ

100 г

291

30,4

18,7

0,7

Қой етінен жасалған гуляш, консерві

100 г

213

14,2

15,6

3,9

Қойдың бауыры

100 г

101

18,7

2,9

0,0

Қойдың бүйрегі

100 г

77

13,6

2,5

0,0

Қойдың жауырын еті

100 г

284

15,6

25,0

0,0

Қойдың жүрегі

100 г

82

13,5

2,5

0,0

Қойдың сан еті

100 г

232

18,0

18,0

0,0

Қоянның еті

100 г

156

21,0

8,0

0,0

Қуырылған қоян

100 г

233

25,0

14,8

0,0

Қуырылған шошқа еті, консерві

100 г

486

11,5

48,9

0,0

Өз сөлінде пісірілген сиыр еті, консерві

100 г

214

15,4

16,9

0,0

Пісірілген бұзау еті

100 г

131

30,7

0,9

0,0

Пісірілген қой еті

100 г

243

22,0

17,2

0,0

Пісірілген қоян

100 г

204

24,6

11,7

0,0

Пісірілген сиыр еті

100 г

254

25,8

16,8

0,0

Пісірілген шошқа еті

100 г

364

22,6

30,0

3,1

Сиыр еті, жаншыма ет

100 г

157

16,7

10,1

0,0

Сиыр еті, кесек жон еті

100 г

113

20,1

3,5

0,0

Сиыр еті, қуырдақ

100 г

117

20,9

3,6

0,0

Сиыр еті, ростбиф

100 г

152

21,5

7,3

0,0

Сиыр етінен жасалған бифштекс

100 г

214

28,8

11,0

0,0

Сиыр етінен жасалған гуляш

100 г

148

14,0

9,2

2,6

Сиыр етінен жасалған гуляш, консерві

100 г

212

16,8

14,3

3,9

Сиыр етінен жасалған котлеттер

100 г

220

14,6

11,8

13,6

Сиыр етінен жасалған шницель

100 г

338

17,6

25,1

10,2

Сиырдың бауыры

100 г

125

20,0

3,1

4,0

Сиырдың бүйрегі

100 г

86

15,2

2,8

0,0

Сиырдың жүрегі

100 г

96

16,0

3,5

0,0

Сиырдың миы

100 г

124

11,7

8,6

0,0

Сиырдың сирағынан қайнатылған сілікпе

100 г

60

6,0

4,0

0,0

Сиырдың тілі

100 г

146

12,2

10,9

0,0

Сиырдың төс еті

100 г

217

19,3

15,7

0,0

Тартылған ассорти еттен жасалған турама котлеттер

100 г

284

13,0

21,1

11,8

Тартылған ассорти еттен жасалған турама тефтели

100 г

272

13,5

17,5

15,9

Тоң май

100 г

797

2,4

89,0

0,0

Туристің таңертеңгі асы (қой еті), консерві

100 г

210

18,0

15,2

0,2

Туристің таңертеңгі асы (сиыр еті), консерві

100 г

217

20,5

14,9

0,2

Туристің таңертеңгі асы (шошқа еті), консерві

100 г

347

16,9

31,0

0,2

Шошқа еті, жауырын

100 г

257

16,0

21,7

0,0

Шошқа еті, мойын асты

100 г

630

7,4

67,8

0,0

Шошқа еті, мойын еті

100 г

267

16,1

22,8

0,0

Шошқа еті, сан еті

100 г

261

18,0

21,3

0,0

Шошқа еті, сүйегі бар төс еті

100 г

174

21,0

10,0

0,0

Шошқа етінен жасалған гуляш, консерві

100 г

333

13,1

29,4

3,9

Шошқа етінен жасалған кебу жаншыма ет

100 г

351

19,0

24,1

15,9

Шошқа етінен жасалған котлеттер

100 г

340

10,6

26,8

13,6

Шошқа етінен жасалған шашлық

100 г

324

26,5

23,1

0,0

Шошқа етінен жасалған шницель

100 г

400

18,8

32,1

9,8

Шошқа етінен жасалған эскалоп

100 г

472

21,7

42,7

1,5

Шошқаның бауыры

100 г

130

22,0

3,4

2,6

Шошқаның бүйрегі

100 г

102

16,8

3,8

0,0

Шошқаның жүрегі

100 г

165

16,9

4,8

0,0

Шошқаның тілі

100 г

165

16,5

11,1

0,0

.

































































Ұн өнімдеріндегі калориялар мөлшері

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы















Ұн өнімдері ас қорыту процестеріне мүмкіндік туғызатын балластық заттың бай көзі болып табылады. Артық килограмдардан құтылғысы келетін тұлғаларға целлюлозалық емдәм ұсынылған. Олардың құрамында көмірсулар және крахмал, темір, Е дәрумені және В тобыныңдәрумендері бар.

Ұн өнімдерінің қоректік құндылықтары

Майда тартылмаған ұннан пісірілген өнімдерде фосфор, мырыш, магний, темір, марганец, күкірт, хлор сияқты көптеген минералдық компоненттер, сондай-ақ В тобының дәрумендері - әсіресе тиамин (B1дәрумені) бар. Ұн өнімдерінде майлар мен кальцийдің құрамы аз болады, алайда олар қышқыл түзетін қасиеттерін көрсетеді. Олар энергияның жақсы көзі болып табылады және біршама жоғары қоректік құндылықты иеленеді.

Ұн өнімдерін күнделік емдәмде қолдану

Ұн, нан, ботқалар және макарондар қоректену негізін құрайды және кез келген тамақты ішкенде болуы тиіс. Оларды организмнің қажеттілігіне сәйкес мөлшерде қолдану, қалыптасқан пікірлерге қарамастан, семіруге әкелмейді, ал керісінше, тоқтық сезімін беріп, оның болу қаупін азайтуы мүмкін. Ірі түйірлі ботқалар іш қатудан және геморройдан зардап шегетін тұлғаларға ұсынылады. Ұсақ түйіршікті, жарма типті ботқалар асқазан-ішек жолының ауыр зақымдануынан зардап шегетін тұлғаларға ұсынылады. Құрғақ ірі бұршақ өсімдіктерінің тұқымдарының (бұршақ, үрме бұршақ, соя, жасымық) құрамында өсімдік белогы бар. Ең құнды белок сояда болады, оның құрамы мал өнімдерінің белогына өте ұқсас болады. Ірі бұршақ өсімдіктерінің ерекшелігі олардың іштің ісінуін және диарея тудыратыны болуы мүмкін.

Барлығы дерлік қоректік құраушылар негізінде бидайдың сыртқы бөлігінде болады. Сондықтан майда тартылмаған ұннан немесе дәнді дақылдар қосылып пісірілген ұн өнімдері қоректік компоненттердің аса бай көзі болып табылады. Алайда олардың құрамындағы белоктар құнды болып табылмайды. Аспаздық рецептерде ұн өнімдері белогының орнын жұмыртқа, сүт және сүт өнімдері, ет сияқты мал өнімдерінің құнды белоктарымен үйлестіріп толтырудың көптеген мүмкіндіктері бар. Осының арқасында емдәмде құрамында толық амин қышқылдары бар белок болады. Ұн өнімдерінен тамақтар әзірлеу кезінде сондай-ақ көкөністер мен жемістерді қосу пайдаланылады, бұл оларды минералдық компоненттермен және дәрумендермен қосымша байытады.

Ұн өнімдерін сақтаудың ұсынылатын тәсілдеріТәртіп бойынша, нан өте қысқа уақыт кезеңінде қолдануға жарамды және бұл қатып қалу және көгеру пайда болу процестерінің себебінен болады. Біріншісі негізінде төмен температураларда болады, сондықтан біз нанды тоңазытқышта сақтамауымыз керек. Көгеру оттек болмайтын жылы жағдайларда болады. Нанды сақтау үшін оттектің келуін қамтамасыз ететін, ағаш немесе пластмасса нан салғыш жақсы орын болады. Сондай-ақ қағаз пакеттерді пайдалана аласыз. Мұздатылған нан немесе бөлкелер өзінің барлық дәмдік қасиеттерін сақтап, тіпті бірнеше ай бойы сақталуы мүмкін. Білезік нандарды және кептірілген нандарды шыны немесе қаңылтыр банкада сақтаңыз. Оған шамалы ірі ас тұзын қосуға болады, ол ылғалды жұтады.

Энер-лық

құнд-ғы (ккал)

Ағуыздар (г)

Майлар (г)

Көмір

сулар (г)

1-ші сортты бидай ұны

100 г

331

10,6

1,3

67,6

1-ші сортты макарондар

100 г

335

10,7

1,3

68,4

2-ші сортты бидай ұны

100 г

324

11,7

1,8

63,7

Ақ күріш

100 г

344

6,7

0,7

78,9

Арпа ботқасы

100 г

334

8,4

2,0

74,9

Арпа жармасы

100 г

324

10,0

1,3

66,3

Арпа жармасы

100 г

320

9,3

1,1

66,5

Арпа үлпегі

100 г

355

9,8

3,6

79,4

Аршылған бұршық

100 г

299

23,0

1,6

48,1

Атбас бұршақ

100 г

66

7,1

0,4

14,0

Бидай кебегі

100 г

185

16,0

4,6

61,9

Бидай үлпегі

100 г

351

9,0

3,0

81,0

Бидай ұны

100 г

342

9,2

1,2

74,9

Бұршақ, дән

100 г

298

20,5

2,0

49,5

Бытыраңқы бидай ботқасы

100 г

108

3,4

0,4

22,1

Бытыраңқы күріш

100 г

113

2,4

0,2

24,9

Бытыраңқы қарақұмық ботқасы

100 г

132

4,5

2,3

25,0

Бытыраңқы тары ботқасы

100 г

135

4,7

1,1

26,1

Геркулес сұлы үлпектері

100 г

305

11,0

6,2

50,1

Ерекше тартылған қара бидай ұны

100 г

293

10,7

1,9

56,8

Ет және көкөністер қосылған ризотто

100 г

185

6,6

10,0

18,3

Ет қосылған ризотто

100 г

229

7,4

11,8

24,2

Жартылай майы алынған соя ұны

100 г

334

43,0

9,5

19,1

Жасымық, өскіндері

100 г

119

9,0

0,6

22,1

Жемістер қағы қосылған мюсли

100 г

325

8,4

3,4

72,2

Жоғары сортты бидай ұны

100 г

334

10,3

1,1

68,9

Жоғары сортты макарондар

100 г

337

10,4

1,1

69,7

Жүгері үлпегі

100 г

363

6,9

2,5

83,6

Жүгері ұны, емдәмдік

100 г

330

7,2

1,5

70,2

Жұмыртқа қосып пісірілген макарондар

100 г

152

4,6

8,3

14,8

Жұмыртқа макарондары

100 г

345

11,3

2,1

68,0

Жылтыратылған күріш

100 г

330

7,0

1,0

71,4

Кептірілген ақ үрме бұршақ

100 г

102

7,0

0,5

16,9

Кептірілген бұршақ

100 г

298

20,5

2,0

48,6

Кептірілген бұршаққынды үрме бұршақ

100 г

24

2,0

0,2

3,6

Кептірілген жасымық

100 г

284

24,0

1,5

42,7

Кептірілген қызыл үрме бұршақ

100 г

93

8,4

0,3

13,7

Кептірілген ноқат

100 г

309

20,1

4,3

46,4

Кускус жармасы

100 г

358

13,0

2,0

72,0

Күріш десерті

100 г

133

3,0

2,9

23,5

Күріш пісірмесі

100 г

144

4,0

5,6

19,4

Күріш пудингі

100 г

202

5,6

5,7

32,0

Күріш ұны, емдәмдік

100 г

371

7,4

0,6

82,0

Қара бидай үлпегі

100 г

343

6,4

3,2

82,6

Қарақұмық ботқасы

100 г

336

12,6

3,1

69,3

Қарақұмық дәні жармасынан пісірілген қарақұмық ботқасы

100 г

101

3,0

3,4

14,6

Қарақұмық ұны, емдәмдік

100 г

367

13,6

1,2

73,7

Қоңыр күріш

100 г

331

6,3

4,4

65,1

Май қосып пісірілген макарондар

100 г

135

3,4

5,0

19,0

Майда жарма

100 г

328

10,3

1,0

67,7

Майда жарма котлеттері

100 г

141

3,0

5,3

20,2

Майы алынбаған соя ұны

100 г

385

36,5

18,6

17,9

Майы алынған соя ұны

100 г

291

48,9

1,0

21,7

Мейіз және жаңғақ қосылған мюсли

100 г

375

11,5

12,7

62,9

Пісірілген бұршақ

100 г

60

6,0

0,0

9,0

Пісірілген жасымық

100 г

111

7,8

0,0

20,1

Пісірілген үрме бұршақ

100 г

123

7,8

0,5

21,5

Соя

100 г

381

2,0

0,1

1,0

Соя, құрғақ тұқымдары

100 г

382

34,3

19,6

32,7

Соя, өскіндері

100 г

141

13,1

6,7

9,6

Спагетти

100 г

560

0,0

18,0

0,0

Суға пісірілген арпа ботқасы

100 г

76

2,3

0,3

15,7

Суға пісірілген геркулес ботқасы

100 г

84

2,9

1,4

14,8

Суға пісірілген жабысқақ тары ботқасы

100 г

90

3,0

0,7

17,0

Суға пісірілген жабысқақ бидай ботқасы

100 г

92

3,2

0,3

18,7

Суға пісірілген жабысқақ қарақұмық ботқасы

100 г

90

3,2

0,8

17,1

Суға пісірілген күріш ботқасы

100 г

78

1,5

0,1

17,4

Суға пісірілген майда жарма ботқасы

100 г

80

2,5

0,2

16,8

Суға пісірілген сұлы ботқасы

100 г

88

3,0

1,7

15,0

Сүзбе қосылған арпа биточкиі

100 г

166

7,9

6,4

18,9

Сүзбе қосылған күріш пісірмесі

100 г

189

5,1

7,1

26,1

Сүтке пісірілген геркулес ботқасы

100 г

105

3,2

4,3

14,2

Сүтке пісірілген күріш ботқасы

100 г

97

2,5

16,0

3,1

Сүтке пісірілген майда жарма ботқасы

100 г

98

3,0

3,2

15,3

Сүтке пісірілген сұлы ботқасы

100 г

102

3,2

4,1

14,2

Сұлы жармасы

100 г

303

11,0

6,1

49,7

Сұлы ұны, емдәмдік

100 г

369

13,0

6,8

64,9

Тары

100 г

348

11,5

3,3

66,5

Тары биточкиі

100 г

170

6,9

5,9

22,2

Тары ботқасы

100 г

346

10,5

2,9

71,6

Үгілмелі арпа ботқасы

100 г

108

3,4

0,4

22,1

Үгілмелі арпа жармасы ботқасы

100 г

106

3,1

0,4

23,0

Үзбе қамыр

100 г

106

3,9

1,0

20,3

Үй кеспесі

100 г

322

12,0

3,7

60,1

Сүт өнімдеріндегі калориялар мөлшері



Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы













Сүт және оның өнімдері тамаша тамақ болып табылады, себебі оның құрамында жеңіл сіңетін құраушылар бар. Олар бізге кальцийді,дәрумендерді (A, B2, B1, E, D, C), сондай-ақ көптеген басқа қоректік құндылықтарды жеткізеді.

Сүт өнімдерінің қоректік құндылығы

Сүт күнделікті емдәмнің айырбасталмайтын және аса құнды компоненті, ең жақсы және ең арзан кальций көзі болып табылады. Кальций сүйек құрылымын қалыптастыруға және тістердің минералсыздануын болдырмауға қатысып қана қоймай, сонымен бірге жүректің дұрыс жұмысын (дұрыс ырғақты және қысқару күшін қамтамасыз етеді), қанның дұрыс ұюын, сондай-ақ бұлшық еттер мен нерв жүйесінің жұмысын қамтамасыз етіп, көптеген физиологиялық процестердегі қажетті элемент болып табылады. Сондай-ақ сүт сүт емдәмімен болатын жағдайдағыдай, арықтауға арналған емдәмнің негізі болуы мүмкін. Сырлар мен ірімшіктер клеткаларды қалпына келтіру үшін керекті жоғары сапалы белок көзі болып табылады. Сүттен жасалатын өнімдер болып табылып, олардың құрамында көп мөлшерде кальций, A, D және В тобының дәрумендері болады. Сондай-ақ олардың құрамында жеңіл сіңетін майлар болады. Балаларды ақ сыр жеуге үйрету маңызды, олардың құрамында май мен натрийдің мөлшері аз. Бұл тамақтанудың дұрыс дағдыларын қалыптастырудың маңызды элементі. Холестерин деңгейі жоғары адамдар сырларды қолдануды шектеуі немесе майсыздандырылған сырларды таңдауы тиіс.

Салауатты тамақтануға арналған сүт өнімдері

Күніне кем дегенде 2 толық стакан сүтті немесе сонша айран немесе йогурты, сондай-ақ 1-2 тілім сырды қолдануға кеңес беріледі. Сүтті тек таңғы аста ішуге ғана емес, сонымен бірге оны шөлді қандыру үшін, күні бойы қолдануға кеңес беріледі. Сүт өте жақсы қабылданады және адамдардың көпшілігінің организмімен сіңіріледі. Сүтке аллергия көбінесе балаларда болады, алайда көптеген жағдайларда (95% жуығы) ересек жастағы адамдарға келеді.

Сақтау бойынша кеңестер

Тәртіп бойынша, сүт өнімдерінің жарамдылық мерзімі ұзақ емес. Олар максимум бірнеше күн сақталуы мүмкін. Пастерленген сүтте (тіпті бірнеше айға дейін) және айран, йогурт, сары және балқытылған сырлардың вакуумдық орамына оралған картон орамадағы сүт сусындарында (1 айға жуық) ғана жарамдылық мерзімі шамалы көп болады.



Энер-лық

құн-ғы (ккал)

Ағуыздар (г)

Майлар (г)

Көмір

сулар (г)

Айран 0 %

100 мл

30

3,0

0,1

3,8

Айран 2 %

100 мл

51

3,4

2,0

4,7

Асқабақ пен майда жарма қосылған сүт көже

100 мл

50

2,0

2,2

5,4

Ацидофилин 1%

100 мл

40

3,0

1,0

4,0

Ацидофилин 3,2%

100 мл

57

2,8

3,2

3,8

Балқытылған сыр

100 г

298

13,5

27,0

1,2

Балқытылған ысталған шұжықты сыр

100 г

270

23,0

19,0

0,0

Бие сүтінен жасалған қымыз

100 мл

41

3,0

0,1

6,3

Бутербродқа арналған сары май

100 г

566

2,5

61,5

0,0

Ваниль қосылған көпіршітілген кілегей

100 мл

346

2,8

28,0

21,6

Глазурьланған ақ ірімшік

100 г

407

8,5

27,8

32,0

Голландиялық сыр

100 г

352

26,0

26,8

0,0

Ерітілген май

100 мл

892

0,2

99,0

0,0

Ешкі сүті

100 мл

68

3,2

4,1

4,5

Жартылай майлы сүзбе

100 г

133

18,7

4,7

3,7

Жемістер йогурты 1,5%

100 мл

63

3,7

1,5

8,9

Жемістер йогурты 3,2%

100 мл

85

5,0

3,2

8,5

Камамбер сыры

100 г

324

15,3

28,8

0,1

Кәдімгі май

100 г

659

1,1

73,5

1,1

Кілегей 20%

100 мл

206

2,8

20,0

3,7

Кілегей 30%

100 мл

287

2,2

30,0

3,1

Кілегей 9%

100 мл

107

2,8

9,0

4,0

Күріш қосылған сүт көже

100 мл

54

1,8

1,9

7,3

Қаймақ 10 %

100 мл

115

3,0

10,0

2,9

Қаймақ 12%

100 мл

133

2,7

12,0

3,9

Қаймақ 18%

100 мл

184

2,5

18,0

3,6

Қаймақ 20%

100 мл

206

2,8

20,0

3,2

Қаймақ 25%

100 мл

248

2,6

25,0

25,0

Қаймақ 30%

100 мл

294

2,4

30,0

3,1

Қант қосылған қоюлатылған кілегей

100 мл

382

8,0

19,0

47,0

Қатық 1%

100 мл

40

3,0

1,0

4,1

Қатық 2,5 %

100 мл

53

2,9

2,5

4,1

Қатық 3,2%

100 мл

58

2,8

3,2

4,1

Қой сүті

100 мл

107

6,0

7,0

5,1

Қой сүтінен жасалған сүзбе ірімшік

100 г

298

14,6

25,5

0,0

Қоюлатылған қант қосылған сүт

100 мл

326

7,5

8,0

55,3

Қоюлатылған қантсыз сүт

100 мл

131

6,6

7,5

9,4

Құрғақ кілегей 42%

100 г

577

19,0

42,0

30,2

Құрғақ майлы сүт

100 г

479

27,0

24,0

38,7

Майлы айран

100 мл

56

2,8

3,2

4,1

Майлы айран 1%

100 мл

40

3,0

1,0

4,2

Майлы айран 2,5%

100 мл

54

2,9

2,5

4,2

Майлы айран 4%

100 мл

67

2,8

4,0

4,2

Майлы айран 6%

100 мл

84

5,0

6,0

4,1

Майлы сүзбе

100 г

175

17,7

10,1

3,5

Майлы сүттен жасалған Бри сыры

100 г

329

19,8

28,0

0,2

Майлы сүттен жасалған Камембер сыры

100 г

291

21,4

23,0

0,2

Майлы сүттен жасалған Чеддар сыры

100 г

391

27,1

31,7

0,1

Майсыз ацидофилин

100 мл

31

3,0

0,1

3,9

Майсыз қатық

100 г

30

3,0

0,1

3,8

Майсыз құрғақ сүт

100 г

360

35,7

0,8

51,2

Майы алынған сүзбе

100 г

99

19,8

0,5

3,5

Макарондар қосылған сүт көже

100 мл

58

2,2

1,9

7,9

Мейіз қосылған сүзбе массасы

100 г

343

6,8

21,6

29,9

Пармезан сыры

100 г

452

41,5

32,0

0,1

Пахта 0,5%

100 мл

37

3,4

0,5

4,7

Пахта 1%

100 мл

40

3,3

1,0

4,7

Прибалтикалық сыр

100 г

209

30,0

9,0

0,0

Ресейлік балқытылған сыр

100 г

340

22,0

27,0

0,0

Ресейлік сыр

100 г

360

23,0

29,0

0,0

Рокфор сыры

100 г

337

20,0

28,0

0,0

Сәбіз қосылған ірімшік құймақ

100 г

232

12,9

11,5

18,8

Сиыр сүтінен жасалған майсыз қымыз

100 мл

41

3,0

0,1

6,3

Сиыр сүтінен жасалған сүзбе ірімшік

100 г

260

17,9

20,1

0,0

Сулугуни

100 г

285

19,5

22,0

0,0

Сүзбе десерті

100 г

156

13,9

6,2

11,2

Сүзбе қосылған кеспе тамақ

100 г

180

7,7

7,4

20,3

Сүзбе массасы

100 г

341

7,1

23,0

27,5

Сүзбеден жасалған ірімшік құймақ

100 г

183

18,6

3,6

18,2

Сүзбеден жасалған пісірме

100 г

168

17,6

4,2

14,2

Сүзбеден жасалған пудинг

100 г

224

13,9

9,6

20,1

Сүт 0,5%

100 мл

39

3,5

0,5

5,1

Сүт 1,5%

100 мл

47

3,4

1,5

5,0

Сүт 2%

100 мл

51

3,4

2,0

4,9

Сүт 3,2%

100 мл

61

3,3

3,2

4,8

Сүт 3,5%

100 мл

64

3,3

3,5

4,8

Сүт 6%

100 мл

84

3,0

6,0

4,7

Табиғи йогурт 2%

100 мл

60

4,3

2,0

6,2

Табиғи йогурт 3,2%

100 мл

66

5,0

3,2

3,5

Тәтті ацидофилин 3,2%

100 мл

77

2,8

3,2

8,6

Тұзсыз сары май

100 г

748

0,5

82,5

0,0

Тұзсыз шаруа майы

100 г

661

0,8

72,5

0,0

Фета сыры

100 г

215

17,0

16,0

1,0

Швейцариялық сыр

100 г

396

24,9

31,8

0,0

























Шұжықтардағы калориялар мөлшері





Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

























Ет өнімдері сияқты, шұжық өнімдері В тобыныңдәрумендері, темір, мырыш және өсімдік белогы сияқты көптеген құнды компоненттердің көзі болып табылады.

Шұжық өнімдерінің қоректік құрамы

Алайда қатты өңделген шұжық өнімдерінің қоректік құраушыларының біразынан айырылғанын, бірақ олардың құрамында тұздың, майдың және консерванттардың көп мөлшері болатынын ұмытпау керек. Шұжық өнімдерін жасау үшін: шошқа еті, сиыр еті, дәмдеуіштер, соя белогы, каррагинан, балластық зат және т.б. сияқты функционалдық қосындылар пайдаланылады.

Шұжық өнімдерін келесі түрлерге бөлуге болады:

  • 6 айға дейін ұзақ сақталатын, мысалы құрғақ шұжықтар, салями типті шала ысталған шұжықтар немесе қатты ысталған шұжықтар.

  • Сақтау мерзімі орташа, олар 1 айға дейін сақталады, мысалы жеңіл ысталған шұжықтар.

  • Сақтау мерзімі қысқа. Мұндай шұжықтарды бірнеше күн ішінде қолдану қажет, ал олардың құрамындағы судың мөлшері 45%-ға жетуі мүмкін.



Көмір

сулар (г)

Аңшылар шұжығы

100 г

326

27,4

24,3

0,0

Ерекше шұжықшалар

100 г

270

11,8

24,7

0,0

Әуесқой шұжықшалар

100 г

304

9,0

29,5

0,7

Жартылай ысталған әуесқой шұжық

100 г

420

17,3

39,0

0,0

Жартылай ысталған краков шұжығы

100 г

466

16,2

44,6

0,0

Жартылай ысталған мәскеулік шұжық

100 г

406

19,1

36,6

0,0

Жартылай ысталған минскілік шұжық

100 г

287

17,4

23,0

2,7

Жартылай ысталған одессалық шұжық

100 г

402

14,8

38,1

0,0

Жартылай ысталған полтавалық шұжық

100 г

417

16,4

39,0

0,0

Жартылай ысталған салқын шұжық

100 г

366

15,0

33,0

2,3

Жартылай ысталған сервелат шұжығы

100 г

425

16,1

40,1

0,0

Жартылай ысталған таллиндік шұжық

100 г

373

17,1

33,8

0,0

Жартылай ысталған украиндық шұжық

100 г

376

16,5

34,4

0,0

Зельц

100 г

336

12,6

32,0

0,5

Кесек жон еті, шошқа еті

100 г

165

19,9

9,1

0,9

Күркетауықтың кесек жон еті

100 г

105

15,8

4,6

0,1

Қақталып пісірілген шошқа еті

100 г

233

16,4

18,3

1,0

Қаннан жасалған шұжық

100 г

274

9,0

19,5

14,5

Орыс шұжықшалары

100 г

243

11,3

22,0

0,0

Пісірілген астаналық шұжық

100 г

319

15,1

28,7

0,0

Пісірілген асханалық шұжық

100 г

319

11,1

20,2

1,9

Пісірілген докторлық шұжық

100 г

257

12,8

22,2

1,5

Пісірілген емдәмдік шұжық

100 г

170

12,1

13,5

0,0

Пісірілген әуесқой шұжық

100 г

301

12,2

28,0

0,0

Пісірілген мәскеулік шұжық

100 г

250

11,5

21,8

2,0

Пісірілген орыс шұжығы

100 г

302

11,8

28,9

0,0

Пісірілген рулет

100 г

244

15,1

20,2

0,9

Пісірілген сүтті шұжық

100 г

252

11,7

22,8

0,0

Пісірілген шайға арналған шұжық

100 г

216

11,7

18,4

1,9

Пісірілген шошқа шұжығы

100 г

274

10,2

25,1

1,9

Салями

100 г

568

21,6

53,7

1,4

Сиыр етінің жіңішке шұжықтары

100 г

226

10,4

20,1

0,8

Сиыр етінің сарделькалары

100 г

215

11,4

18,2

1,5

Сүрленген күркетауық еті

100 г

84

17,1

1,6

0,1

Сүрленген сиыр еті

100 г

107

20,9

2,0

1,1

Сүтті шұжықшалар

100 г

266

11,0

23,9

1,6

Тауық етінің жіңішке шұжықтары

100 г

259

10,8

22,4

4,2

Шала ысталған астаналық шұжық

100 г

487

24,0

43,4

0,0

Шала ысталған әуесқой шұжық

100 г

514

20,9

47,8

0,0

Шала ысталған мәскеулік шұжық

100 г

473

24,8

41,5

0,0

Шала ысталған сервелат шұжығы

100 г

461

24,0

40,5

0,0

Шала ысталған түйірлі шұжық

100 г

608

9,9

63,2

0,0

Шала ысталған шошқа шұжығы

100 г

568

13,0

57,3

0,0

Шошқа етінің жіңішке шұжықтары

100 г

342

9,5

34,3

0,0

Шошқа етінің сарделькалары

100 г

332

10,1

31,6

1,9

Шошқаның қабығымен бірге рулькасы

100 г

294

18,6

24,7

0,0

Шошқаның сүйегі жоқ төс еті

100 г

510

10,1

53,0

0,0

























Майлардағы калориялар мөлшері



Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

















Бірқалыпты мөлшерде қолданылған майлар адамның қажетті қоректік компоненті болып табылады. Бұл глицерин мен май қышқылдарының басты көзі, олардан организм басқа липидтерді синтездейді. Майларды, әсіресе қаныққан майларды шамадан тыс қолдану - қан айналу жүйесінің ауруларына мүмкіндік туғызады және артық салмаққа әкеледі.

Майдың қоректік құндылықтары

Майлар тамақтануда өсімдік өнімдерінде де (рапс, күнбағыс, соя майы), мал өнімдерінде де (шыжғырылған тоң май, балық майы) құнды рольді атқарады, себебі олардың құрамында құндықоректік қасиеттері бар. Тек майларда ғана еритін бірқатар дәрумендер бар. Сондай-ақ майлар ауыстырылмайтын қанықпаған май қышқылдарының (АҚМҚ) басты көзі болып табылады, ол"Денсаулық" емдәмінің негізі болып табылады. Кейбір май қышқылдары сондай-ақ простагландиндер сияқты ткань гормондарын синтездеуге қатысады.

Майлар және салауатты тамақтану

Жасы ұлғайған адамдар майды аз мөлшерде қажет етеді, олардың организмі күннен-күнге баяу жұмыс істейді, ал жағымсыз өзгерістер асқазан-ішек жолына әсер етпей қоймайды, олар тамақты баяу және ұзақ қорытады. Сондықтан, байсалды жастағы адамдарға арналған тамақтанупирамидасындағы диетологтардың кеңестерімен танысу керек.

Сақтау бойынша кеңестер

Майларды тоңазытқышта немесе қараңғы және суық жайда сақтаңыз. Майды, маргаринді және шыжғырылған тоң майды жабық шыны немесе керамикалық ыдыста сақтаңыз - майлар иістерді жылдам жұтып алады. Жаңа жасалған май орамада көрсетілген жарамдылық мерзімі ішінде өзінің қасиеттерін сақтауы тиіс, алайда егер ұзақ уақыт бойы тоңазытқыштан тыс сақталса, ол жылдам бүлінуі мүмкін. Күнбағыс және зәйтүн майын 2-3 ішінде 6-7oC жуық температурада сақтай аласыз.





Көмір

сулар (г)

60% төмен калориялы маргарин

100 г

545

0,5

60,0

0,7

Ерітілген қой майы

100 мл

902

0,0

100,0

0,0

Ерітілген сиыр майы

100 мл

902

0,0

100,0

0,0

Жүгері майы

100 мл

884

0,0

100,0

0,0

Зәйтүн майы

100 мл

882

0,0

99,6

0,2

Күнбағыс майы

100 мл

884

0,0

100,0

0,0

Маргарин

100 г

531

0,0

60,0

0,0

Нәлім балық бауырының майы

100 мл

898

0,0

100,0

0,0

Рапс майы

100 мл

900

0,0

100,0

0,0

Рапс-соя майы

100 мл

884

0,0

100,0

0,0

Сары майлы маргарин

100 г

745

0,5

82,0

0,0

Славяндық маргарин

100 г

743

0,3

82,0

21,0

Соя майы

100 мл

884

0,0

100,0

0,0

Сүтті маргарин

100 г

743

0,3

82,0

17,4

Тауық майы

100 г

897

0,0

100,0

0,0

Тұздалған шошқа шпигі

100 г

816

1,4

90,0

0,0

Шошқа шпигі

100 г

816

1,4

90,0

0,0

Шошқаның қорытылған тоң майы

100 г

880

0,0

99,5

0,0





































Нандағы калориялар мөлшері

НТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыан - біршама жұғымды және энергетикалық құндылығы бар өнім болып табылады, сондықтан ол тамақтанудың балалар пирамидасының негізі болып табылады. Ең бастысы, оның құрамында біз үшін энергияның көзі болып табылатын дұрыс күрделі көмірсулар, сонымен қатар жүйке жасушаларының жұмысы үшін қажет В тобы дәрумендері, фолий қышқылы, мырыш, магний, кальций, ағуыздың белгілі мөлшері, сондай-ақ орасан маңызды балласт заты бар.

Нан - құнарлы қасиеттері

Қоректік құндылықтары жағынан алып қарасақ, ең пайдалысы елеуіштен бір рет еленген ұннан немесе құрамында көбірек дәрумендер мен минералды тұздары, сонымен қатар дәннің сыртқы қабығында кездесетін балласт заты бар қара бидайдан дайындалған нан. Ақ нан аз ғана жұғымды құнарлыққа ие, сонымен бірге, әдетте, килокалориялардың көп мөлшерімен сипатталады. Майлы өсімдіктердің: күнбағыстың, асқабақтың, күнжіттің, зығырдың, сояның, көкнәрдің, жүгерінің тұтас дәндерін, сонымен қатар зеренің дәмқосарларын қосу арқылы дайындалған нан дәрумендердің, минерал тұздардың және қанықтырылмаған май қышқылдарының қосымша көзі болып табылады.

Салауатты емдәмдегі нанның қатысы

Қара нанның құрамындағы балластық заттар ішекті тағам қалдықтарынан тазартады, ішектің перистальтикасын жеңілдетеді, бізді бірнеше сағат бойы тойымдылық сезімімен қамтамасыз ете отырып, суды сіңіреді. Бұл тәбетті тежейді және дене сымбаттылығын сақтауға мүмкіндік береді. Одан басқа, қан құрамындағы холестириннің шоғырламасын төмендетуге көмектеседі, өйткені ол асқазан-ішек жолдарынан оның сіңірілуін шектейді. Қара нанды қолданудың қарсы көрсетілімдері асқазанның және ұлтабардың жарасы, сонымен қатар бауыр мен ішек аурулары болып табылады, өйткені ол қышқыл түзеді және іш желденуінің пайда болуына әкеліп соғуы мүмкін. Астық тұқымдастардың тұқымдарында дән маңызы бар. Целиакиямен ауыратын адамдар «кәдімгі» нанды жей алмайды. Бұл табиғи ағуызды көтере алмайтын фенилкетонуриямен ауыратын адамдарға да қатысты. Ақ нан нәзік және тез қорытылады. Ол кішкентай балалармен, жуанішегінің тітіркену әйгіленісінен, асқазан жарасынан немесе ұйқыбезінің ауруларынан жапа шегетін адамдармен қолданылу үшін кеңес беріледі. Егер біз оны шектен тыс пайдаланбасақ, онда анық толмаймыз.

Сақтаудың кеңес берілетін тәсілдері

Нанды ең жақсысы зығыр материалына орай отырып, ағаш немесе пластмасс сыйымдылықтарда сақтаған жөн. Бұл мақсат үшін полиэтилен қапшықтары сәйкес келмейді, өйткені нан онда ылғалданады және көгереді. Нан бар сыйымдылыққа алманы немесе шикі картопты салған жөн - нан өз балғындығын ұзағырақ сақтайды. Нанды тіпті үш айға да мұздатуға болады. Ол хош иісін жоғалтпауы үшін, оны нығыздап ораған жөн. Оны мұздатқышта сақтамаған жөн, өйткені ол онда көгеріп кетеді.











































Жұмыртқалардағы калориялар мөлшері



Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы







Жұмыртқалар, ең біріншіден, ағзамен оңай сіңірілетін бұршаққынды өсімдіктер секілді толыққанды ағуыздың көзі болып табылады. Сонымен бірге олардың нәрлілігі төмен. Саруызда ағуыз көбірек және жеңіл сіңімді.

Жұмыртқалар құрамының қоректік қасиеттері

Сонымен қатар, жұмыртқалар А, E, D және K, сонымен бірге B2 және B12, пантотен қышқылының және минералды құрамдас бөліктердің: фосфордың, калийдің, кальцийдің, темірдің, магнийдің бай көзі болып табылады. Олардың құрамында майдың пайдалы құрамдас бөліктері бар. Бір жұмыртқа құрамындағы 5 г майда тек 0,1 г «зиянды» қаныққан май қышқылы бар, оның есесіне онда мол мөлшерде ағза үшін қажет қанықпаған май қышқылдары бар.

Бөдене жұмыртқалары тауық жұмыртқаларынан үш есе кіші. Олардың қабығының түсі сарғыштау және қаралау секпілі бар. Қатып піскен (шамамен 3 минут) жұмыртқалар асарлықтар дайындау үшін қолданылады. Олардың құрамында тауық жұмыртқаларындағы мөлшерге теңбе-тең нәрлілік, ағуыз және холестерин бар, бірақ май көбірек. A, D дәруменінің, фолий қышқылының, мырыштың, темірдің өте жақсы көзі болып табылады, калиймен, B12 және B6 дәрумендерімен қоректендіреді.

Жұмыртқалардың салауатты емдәмге әсері

Жұмыртқалардың құрамында жадының жақсаруына әсер ететін және жүйке жүйесінің ауруларының алдын алатын полиқанықпаған май қышқылдары бар. Саруызда қауіпті ультракүлгін сәулеленуден (UVA и UVB) көздерді қорғайтын, сары дақтың азғындануының алдын алатын және көздің көру қабілетін жақсартатын лютеин бар. Өкінішке орай, саруыз сонымен бірге нағыз холестерин бомбасы болып табылады. Бірақ, екінші жағынан ол қан тамырларының қабырғаларына шөгінділердің шөгуінің алдын алатын лецитинмен ағзаны қоректендіреді. Әртүрлі тағамдардың құрамындағыларды қоса алғанда, аптасына бес жұмыртқадан астам жемеген жөн. Кейбір емдәмшілер балаларға, жастарға, жүкті әйелдерге және ауыр жұмыс істейтін адамдарға жеті түйірін жеуге рұқсат береді (үлкен мөлшері аллергияға әкеліп соғуы мүмкін). Жасы үлкен адамдар мен бауыр ауруларынан жапа шегетін адамдар жұмыртқаларды пайдалануды анық шектеу қажет. Қандағы холестериннің деңгейі жоғары адамдар аптасына екі түйірден артық жемеуі қажет. Ағуыздың өзін едәуір көп жеуге болады.

Сақтау бойынша кеңестер

Жұмыртқаларды мұздатқышта шамамен 1 айдай қорықпай, ең жақсы



















































Балық пен теңіз өнімдеріндегі калориялар

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы



Балықтың қоректік құндылығы өте жоғары. Балық етке қарағанда ағуыздың салауатты көзі болып табылады. Теңіз өнімдері мен балық жерортатеңізі емдәмінде қолданылады, құрамында жастық шақ элементтері деп аталатын йод, мырыш бар. Теңіз балығын тұрақты қолдану жастық шақпен ұзақ уақыт бойы қуануға мүмкіндік туғызады.

Балық пен теңіз өнімдерінің құрамындағы құнарлы құрам бөлшектер

Оның құрамында, сонымен қатар, В тобының дәрумендері, фосфор, калий, натрий бар. Теңіз балығы көптеген микроэлементтермен - мыспен, селенмен, сонымен қатар, омега-3 тобының көпқанықтырылмаған май қышқылдарымен (склероздың және жүректің ишемиялық ауруларының алдын алуда қолданылады, қандағы триглицеридтердің шоғырлануын, сонымен қатар қанның ұюын төмендетеді) қамтамасыз етеді.

Теңіз өнімдерінің құрамында ағзаның дұрыс жұмыс жасауы үшін қажетті көптеген құрам бөлшектер бар. Олар оңай сіңірілетін ағуыздың бай көзі болып табылады. Ол ас шаяндары мен қысқышсыз шаяндарда ең көп кездеседі (шамамен 17%), ал бұл балықтардағыға қарағанда айтарлықтай көп емес. Теңіз өнімдерінің құрамында май мөлшері онша көп емес (ең азы теңіз шаяны - 0,5%, ал ең көбі омарлар - 2%), бірақ ол омега-3 тобының құнды майы. Теңіз өнімдерінің құрамында темір, мырыш (ол устрицаларда ең көп, сондықтан олар мықты афродизиак ретінде танымал) және мыс сияқты минералды құрамдар, сонымен қатар PP және B12 дәрумендері бар. Теңіз өнімдері йод пен фосфордың ең жақсы көзі болып табылады, ағзаны кальциймен, селенмен және фтормен қамтамасыз етеді. Теңіз шаяндарынан басқа, шаян тәрізділердің құрамында көп холестерин, сонымен қатар, холестериннің сіңірілуін шектейтін стиролдың белгілі мөлшері бар.

Салауатты тамақтануға арналған балық

Балықтың ағуызы пайдаланылған жасушаларды қайта қалпына келтіру және жаңаларын құру үшін материал болып табылады. Сонымен қатар, гормондардың, ферменттердің, төзімді денелердің, гемоглобиннің өндіруіне де қатысады. Омега-3 көпқанықтырылмаған май қышқылдары склероздың дамуының алдын ала отырып, қанның ұюына пайдалы әсер етеді. Қанның ұюына әсер ету және простациклинді өндіру арқылы склероздың дамуын бәсеңдетуге көмектесетін әрекетті селенге жатқызады. Басқа ешқандай өнімдерде жоқ (омега-3) өзінің қоректік қасиеттері мен құрамдарының нәтижесінде балықты ең болмаса аптасына бір рет пайдалану керек. Балықты және теңіз өнімдерін қолдануға қатысты толық кеңестер жерортатеңізі тағамдық пирамидасының құрамында бар.

Теңіз өнімдері кішкентай балаларға және жүкті әйелдерге ұсынылмайды, сонымен қатар, подаградан азап шегетіндер теңіз тәрізділер мен моллюсктерді жемеуі қажет, өйткені олардың құрамында қандағы зәр қышқылы деңгейінің көбеюіне әсер ететін пурин бар. Теңіз өнімдері нәрлілігі төмен өнімдерге жатады, сондықтан оларды артық салмақтары бар тұлғалар, сонымен қатар жүрек - қан тамырлары қиыншылықтары бар тұлғалар да қолдана алады. Теңіз өнімдері, сондай-ақ, метаболикалық үрдістерге жауап беретін қалқанша безінің гормондарын өндіру үшін қажетті йодтың керемет көзі болып табылады.

Қызық ақпарат

Жаңа ұсталған балық 1-2 күн ішінде тағам дайындау үшін жарамды және тоңазытқыштың ең төменгі сөресінде сақталынуы қажет. Бөлу мен тазартудан кейін дайын сүбені немесе теңіз өнімін мұздатқышта 6-8 ай бойы сақтауға болады. Ысталған балықты өзіне тән ерекше иістің басқа өнімдерге сінбеуі үшін жабық контейнерде 5-6oC температурада ұстаңыз. Балық консервілерін ашқаннан кейін, оларды банкілерден алып жабық сыйымдылыққа ауыстырып салған кезде ғана 2-3 күн ішінде сақтауға болады.





Балық пен теңіз өнімдері нәрлілігінің кестесі

Өнімдер

Сан

Энерге-лық құнд-ғы(ккал)

Ағуыздар (г)

Майлар (г)

Көмір

сулар (г)

Алабұғадан жасалған балық салаты

100 г

182

4,7

15,7

5,5

Алабұғадан жасалған балық шницелі

100 г

215

17,6

12,5

8,1

Бекіре балық

100 г

194

20,4

12,5

0,0

Бекіре, консерві

100 г

163

16,4

10,6

0,6

Бекіренің түйіршіксіз уылдырығы

100 г

236

36,0

10,2

0,0

Бөктірілген бекіре

100 г

179

17,8

11,9

0,0

Бөктірілген жайын балық

100 г

121

18,2

5,4

0,0

Бөктірілген ставрида

100 г

122

19,6

4,8

0,0

Бөктірілген теңіз алабұғасы

100 г

109

19,5

3,5

0,0

Бөктірілген шортан

100 г

90

19,6

1,2

0,0

Буланған қорытпа

100 г

234

23,3

15,6

0,0

Бұқтырылған көксерке балық

100 г

89

19,6

1,2

0,0

Бұқтырылған нәлім балық

100 г

101

9,7

5,1

3,9

Бұқтырылған теңіз алабұғасы

100 г

120

10,9

6,6

4,2

Грильден алынған арқан балық

100 г

283

20,7

22,3

0,6

Грильден алынған нәлім балық

100 г

172

22,1

9,1

0,6

Жас аққайран балық

100 г

81

18,2

1,0

0,0

Жас арқан балық

100 г

201

19,9

13,6

0,0

Жас асшаяндар

100 г

97

22,0

1,0

0,0

Жас бекіре

100 г

163

16,4

10,9

0,0

Жас жайын балық

100 г

143

16,8

8,5

0,0

Жас жылан балық

100 г

332

14,5

30,5

0,0

Жас кальмар

100 г

74

18,0

0,3

0,0

Жас кета балық

100 г

138

22,0

5,6

0,0

Жас кефаль

100 г

124

21,0

0,4

0,0

Жас көксерке балық

100 г

84

19,2

0,7

0,0

Жас қамбала

100 г

83

16,5

1,8

0,0

Жас қорытпа

100 г

147

21,0

0,7

0,0

Жас құныс балық

100 г

147

21,0

7,0

0,0

Жас қызыл балық

100 г

160

17,0

1,0

0,0

Жас лақа балық

100 г

80

18,8

0,6

0,0

Жас май шабақ

100 г

161

16,3

10,7

0,0

Жас минтай

100 г

73

16,6

0,6

0,0

Жас мойва

100 г

157

13,4

11,5

0,0

Жас мөңке балық

100 г

87

17,7

1,8

0,0

Жас нәлім балық

100 г

78

17,7

0,7

0,0

Жас өзен шаяндары

100 г

76

15,5

1,0

1,2

Жас палтус

100 г

102

18,9

3,0

0,0

Жас сайра

100 г

182

18,6

12,0

0,0

Жас сардина

100 г

169

20,6

9,6

0,0

Жас скумбрия

100 г

181

18,7

11,9

0,0

Жас ставрида

100 г

119

19,0

5,0

0,0

Жас сүйрік балық

100 г

122

17,0

6,1

0,0

Жас табан балық

100 г

105

17,1

4,1

0,0

Жас теңіз алабұғасы

100 г

117

17,6

5,2

0,0

Жас теңіз алабұғасы

100 г

82

18,5

0,9

0,0

Жас теңіз жылан балығы

100 г

93

19,1

1,9

0,0

Жас теңіз шаяндары (лангуст, омар)

100 г

89

18,8

1,3

0,5

Жас торта балық

100 г

110

19,0

0,4

0,0

Жас тунец

100 г

101

23,0

1,0

0,0

Жас тұқы балық

100 г

110

18,0

4,2

0,0

Жас устрицалар

100 г

95

14,0

0,3

6,0

Жас хек

100 г

86

16,6

2,2

0,0

Жас шортан

100 г

82

18,4

0,8

0,0

Кета балығының түйірлі уылдырығы

100 г

251

31,6

13,8

0,0

Кета балық, консерві

100 г

129

21,5

4,8

0,0

Кит еті

100 г

119

22,5

3,2

0,0

Консервіленген асшаяндар

100 г

81

17,8

1,1

0,0

Консервіленген таңқышаяндар

100 г

85

18,7

1,1

0,1

Көксерке балықтан жасалған зразы

100 г

164

12,1

7,4

12,1

Қаймақтағы май шабақ

100 г

97

5,5

6,2

5,3

Қуырылған бекіре

100 г

273

16,0

17,4

13,2

Қуырылған нәлім балық

100 г

111

23,0

0,1

0,0

Қуырылған ставрида

100 г

190

20,3

10,5

3,7

Қуырылған теңіз алабұғасы

100 г

180

20,6

9,1

4,0

Қуырылған тісті балық

100 г

209

22,2

11,5

4,1

Құныс балық, консерві

100 г

136

20,9

5,8

0,0

Құныс балықтың түйірлі уылдырығы

100 г

230

31,2

11,7

0,0

Қыздырып пісірілген нәлім балық

100 г

90

6,0

3,7

8,0

Қыздырып пісірілген теңіз алабұғасы

100 г

103

6,8

4,7

8,4

Қызыл балықтың түйірлі уылдырығы

100 г

221

28,4

11,9

0,0

Майға буланған сайра

100 г

283

18,3

23,3

0,0

Майдағы қамбала

100 г

249

14,4

21,3

0,0

Майдағы сардина

100 г

221

24,1

13,9

0,0

Майдағы ставрида

100 г

309

15,6

27,4

0,0

Маринадталған май шабақ

100 г

192

16,5

12,6

3,4

Минтайдың тесікті уылдырығы

100 г

131

28,4

1,9

0,0

Нәлім балық бауыры

100 г

610

4,0

66,0

0,0

Нәлім балық уылдырығы

100 г

115

24,0

0,2

0,0

Нәлім балықтан жасалған тефтели

100 г

112

14,2

2,6

8,8

Нәлім балықтан жасалған турама котлеттер

100 г

260

14,9

17,8

10,9

Нәлім балықтың кебу жон еті, қуырылған

100 г

273

19,1

15,8

14,6

Өз сөліндегі тунец

100 г

96

21,0

1,2

0,0

Өсімдік майындағы май шабақ

100 г

301

16,4

26,5

0,0

Өсімдік майындағы тунец

100 г

190

27,1

9,0

0,0

Өсімдік майындағы ұсақ балықтар

100 г

363

17,4

32,4

0,4

Пісірілген асшаяндар

100 г

95

18,9

2,2

0,0

Пісірілген бекіре

100 г

179

17,7

12,0

0,0

Пісірілген жайын балық

100 г

196

18,4

13,6

0,0

Пісірілген кальмар

100 г

110

18,0

4,2

0,0

Пісірілген көксерке балық

100 г

97

21,3

1,3

0,0

Пісірілген қамбала

100 г

103

18,3

3,3

0,0

Пісірілген құныс балық

100 г

168

22,9

7,8

0,0

Пісірілген лақа балық

100 г

92

21,4

0,7

0,0

Пісірілген макрель

100 г

124

22,8

3,6

0,0

Пісірілген мидиялар

100 г

50

9,1

1,5

0,0

Пісірілген минтай

100 г

79

17,6

1,0

0,0

Пісірілген мөңке балық

100 г

102

20,7

2,1

0,0

Пісірілген нәлім балық

100 г

78

17,8

0,7

0,0

Пісірілген өзен шаяндары

100 г

97

20,3

1,3

1,0

Пісірілген палтус

100 г

216

14,0

17,8

0,0

Пісірілген сардина

100 г

178

20,1

10,8

0,0

Пісірілген скумбрия

100 г

211

19,6

14,7

0,0

Пісірілген ставрида

100 г

133

20,6

5,6

0,0

Пісірілген табан балық

100 г

126

20,9

4,7

0,0

Пісірілген таңқышаяндар

100 г

96

16,0

3,6

0,0

Пісірілген теңіз алабұғасы

100 г

112

19,9

3,6

0,0

Пісірілген теңіз шаяндары

100 г

90

20,5

0,7

0,3

Пісірілген тісті балық

100 г

114

15,5

5,8

0,0

Пісірілген тұқы балық

100 г

102

16,0

3,7

2,0

Пісірілген хек

100 г

95

18,5

2,3

0,0

Пісірілген шортан

100 г

98

21,3

1,3

0,0

Сегізаяқ

100 г

73

18,2

0,0

0,0

Скумбрия, консерві

100 г

258

16,4

21,4

0,0

Соте тұздығы қосылған арқан балық

100 г

379

21,1

31,4

4,1

Суықтай ысталған нәлім балық

100 г

94

22,1

0,5

0,0

Суықтай ысталған ставрида

100 г

94

17,1

2,8

0,0

Суықтай ысталған табан балық

100 г

160

29,7

4,6

0,0

Суықтай ысталған торта балық

100 г

181

31,1

6,3

0,0

Татымды тұздалған шабақ балық

100 г

154

14,8

10,5

0,0

Теңіз қырыққабаты

100 г

5

0,9

0,2

0,0

Тісті балық, қаймақ тұздығында қыздырып пісірілген

100 г

137

7,4

8,8

6,8

Томат тұздығындағы бекіре

100 г

181

14,7

12,0

3,4

Томат тұздығындағы жайын балық

100 г

126

12,9

6,3

4,3

Томат тұздығындағы көксерке балық

100 г

119

14,0

5,3

3,7

Томат тұздығындағы қамбала

100 г

125

12,6

5,4

6,3

Томат тұздығындағы құныс балық

100 г

132

14,5

5,1

6,9

Томат тұздығындағы қызыл балық

100 г

179

16,1

11,5

2,8

Томат тұздығындағы май шабақ

100 г

159

13,8

9,7

4,6

Томат тұздығындағы сардина

100 г

162

17,0

9,9

1,4

Томат тұздығындағы ставрида

100 г

110

14,8

2,3

7,3

Томат тұздығындағы табан балық

100 г

138

15,3

7,4

2,6

Томат тұздығындағы тұқы балық

100 г

145

12,4

8,7

4,1

Томат тұздығындағы шортан

100 г

108

14,2

4,0

3,6

Турамаланған көксерке балық

100 г

144

13,7

6,0

8,7

Турамаланған теңіз алабұғасы

100 г

130

14,9

6,1

3,9

Турамаланған шортан

100 г

141

13,3

6,0

8,4

Түйіршікті бекіре уылдырығы

100 г

203

28,0

9,7

0,0

Түйіршікті қорытпа уылдырығы

100 г

237

27,2

14,2

0,0

Тұздалған арқан балық

100 г

269

21,0

20,5

0,0

Тұздалған кета балық

100 г

184

24,3

9,6

0,0

Тұздалған май шабақ

100 г

217

19,8

15,4

0,0

Тұздалған нәлім балық

100 г

98

23,1

0,6

0,0

Тұздалған тюлька

100 г

225

19,8

16,2

0,0

Тұздалған хамса

100 г

166

21,2

9,0

0,0

Тұздалған шабақ балық

100 г

137

17,1

7,6

0,0

Тұзды құныс балық

100 г

169

22,1

9,0

0,0

Форель

100 г

97

19,2

2,1

0,0

Хектен жасалған зразы

100 г

140

13,1

5,6

9,3

Ысталған арқан балық

100 г

162

21,5

8,4

0,0

Ысталған жылан балық

100 г

326

17,9

28,6

0,0

Ысталған скумбрия

100 г

221

20,7

15,5

0,0

Ысталған табан балық

100 г

221

42,0

5,9

0,0

Ысталған торта балық

100 г

235

46,4

5,5

0,0

Ыстықтай ысталған қамбала

100 г

192

22,0

11,6

0,0

Ыстықтай ысталған май шабақ

100 г

215

21,8

14,3

0,0

Ыстықтай ысталған нәлім балық

100 г

115

26,0

1,2

0,0

Ыстықтай ысталған табан балық

100 г

172

32,8

4,5

0,0

Ыстықтай ысталған теңіз алабұғасы

100 г

175

23,5

9,0

0,0

Ыстықтай ысталған шабақ балық

100 г

162

21,3

8,5

0,0



Құс етіндегі калориялар мөлшері

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы



















Үй құсының еті ірі малдың етімен салыстырғанда, қанықпаған май қышқылдарының қаныққан май қышқылдарына ара қатысымен сипатталады. Ол B тобын дәрумендерінің, пантотен қышқылының, С дәруменінің орнын толтыратын маңызды көз болып табылады. Сиыр немесе шошқа майына қарағанда, үй құсының майларында жалпы алғанда А дәруменінің, каротиндер мен Е дәруменінің мөлшері көп.

Үй құсы етінің қоректік құндылықтары

Тауық еті, нәзік дәмінен басқа, организм үшін керекті көптеген элементтерді иеленеді. Негізінде олқоректік құндылығы үлкен және нәрлілігі төмен мал өнімдері белогының көзі ретінде бағаланады, бұл оны белок емдәмінің негізі етеді. Белоктан басқа, ет организмді липидтермен, минералдық тұздармен, микроэлементтермен және дәрумендермен қоректендіреді.

Үй құсының еті денсаулық және сұлулық үшін

Тауық етінің құрамында майдың шамалы мөлшері бар, ол жеңіл алынатын қабығында болады. Қабықсыз тауықта 5%-ға жуық май болады, сондықтан оны төмен холестеринді және төмен энергетикалық емдәмде отырған, дене салмағын азайтуды қалайтын адамдарға қолдануға кеңес беріледі. Тканінің құрылымы нәзік, ал май ткані бірқалыпты қаныққан. Тауықтың құрамында қосу ткані едәуір аз болады, бұл оны жеңіл қорытылатын етеді. Тауық бауыры - бұл А дәруменінің тамаша көзі, ол сау теріні сақтау және инфекциялардың алдын алу үшін керек.

Тауық етін сақтау

Жуылған және жақсылап кептірілген етті тоңазытқышта осы мақсатқа арналған ыдыстарда сақтаңыз. Шағын кесектерге бөлінген және целлофан қалталарға салынған етті мұздатқышта 2-3 ай ішінде сақтауға болады.





Гарнирлердегі калориялар мөлшері

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы



















Қышадағы, кетчуптағы және майонездегі қоректік құндылықтар шамалы. Әдетте олардың құрамында тұздың, дәмдеуіштердің, глютаминнің, натрий мен консерванттардың көп мөлшері болады. Сонымен бірге майонез жоғары калориялы. Бұл өнімдердібала емізетін әйелдердің және денсаулығынақамқорлықпен қарайтын адамдардың пайдалануына кеңес берілмейді.

Спирттік ішімдіктен ерекшелігінде, алма сірке суы қызыл қан түйірішіктерін жоймайды. Ол тайлықтар асханасында қышқыл дәм өкілі ретінде жаппай пайдаланылады. Кәдімгі сірке қышқылының құрамында болатын сірке қышқылы анемияға әкеледі, ас қорыту процестерін, сондай-ақ тамақтың дұрыс сіңірілу процестерін бұзады. Ол бауыр циррозына және тоқ ішектің жарасына себепші болады. Алма сірке қышқылы минераллық принциптермен және заттармен үйлесіп, гликоген өндіреді. Гликоген қызыл қан түйірішіктерін қалпына келтіруге мүмкіндік береді, қан тамырларының жағдайын жақсартады, етеккір циклін реттейді және оның құрамында нерв жүйесін тыныштандыратын калийдің жоғары мөлшері бар, гормондардың жұмысын реттейді және организмде кальций, темір, магний мен кремнийді ұстап қалады.















Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыСаңырауқұлақтарда калориялар

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы



Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыСаңырауқұлақтар, негізінен, судан тұрады (көкөністің құрамында қанша болса, оның да құрамында сонша), сондықтан олар төменкалориялы. Саңырауқұлақтар дене салмағын төмендетуді қалайтын адамдар үшін жақсы. Саңырауқұлақтар бізге олар өсетін топырақ минералдарға бай ма, әлде жоқ па екендігіне байланысты минералды тұздардың аз ғана мөлшерімен қамтамасыз етеді.

Саңырауқұлақтардың құрамындағы дәрумендер мен минералды құрам бөлшектер

Сонымен қатар, олардың құрамында каротин түріндегі А дәрумені және де B1 мен B2 дәрумендерінің біраз мөлшері бар. Қызығы, сондай-ақ, саңырауқұлақтардың құрамында көк өсімдіктерде кездеспейтін, мешел ауруына қарсы D дәрумені бар. Қалған дәрумендер аз мөлшерде кездеседі. Саңырауқұлақтарда микроэлементтердің ішінен, негізінен, шытыралары мен түтіктерінде кездесетін калий, фосфор, кальций және темір басым.

Сонымен қатар, саңырауқұлақтар ағуыз көзі (жануар және өсімдік ағуызының ортасындағы) болып табылады, саңырауқұлақтардың ауыр қорытылуына байланысты тек 60%-ы ғана сіңіріледі. Саңырауқұлақтардың құрамындағы ағуыздардың сүт өнімдеріне, етке және жұмыртқаға қарағанда төмен, бірақ сәбізмен салыстырғанда төрт есеге жоғары құндылығы бар.

Жеуге жарамды саңырауқұлақтардың асханада қолданылуы

Саңырауқұлақтардан дайындалған тағамдар құрылыс материалы - хитиннің салдарынан ас қорыту үшін ауыр деп есептелінеді. Асқазанды қосымша артық жүктемеу үшін, саңырауқұлақтар оңай қорытылатын гарнирмен және қосымшалармен (картоп, салат) үйлесуі қажет. Үрме бұршақ,балдыркөк, қияр сияқты ауыр қорытылатын тағаммен үйлестіруден аулақ болған жөн. Көптеген зерттеулер саңырауқұлақтардан дайындалған тағамның алкогольмен үйлесуінің қарсы әсерін көрсетті, ол майлардың таралуына себебін тигізеді, бірақ асқазан сөлі әрекетіне одан берік болатын ағуызды асқазанда қоюландырады. Үш жасқа дейінгі балалар, сонымен қатар, саңырауқұлақтарға аллергиясы бар адамдар оларды тағамда, тіпті, пайдаланбауы қажет. Қытай және жапон медицинасында ғасырлар бойы саңырауқұлақтарды қатерлі ісік ауруларымен, сондай-ақ диабетпен және қан айналымы жүесінің бұзылуларымен күресу үшін пайдаланылады. Саңырауқұлақтардың көптеген түрі адамның иммунды жүйесін нығайтуға көмектеседі.

Саңырауқұлақтарды сақтау

Егер жеуге жарамды саңырауқұлақтар дұрыс сақталмаса, дайындалмаса немесе егер біз көне, зақымданған немесе аурулармен зақымданған саңырауқұлақтарды жинаған болсақ, онда жеуге жарамды саңырауқұлақтармен де уланып қалуға болады. Саңырауқұлақтарды себет сияқты желдетілетін сыйымдылықта жинау қажет. Полиэтиленді пакетте олар көгеріп кетуі мүмкін. Оларды термиялық өңдеуден кейін және жаңадан дайындалған күйінде ғана жеу керек, көп рет жылытпаған жөн және оларды дайындалған күні жеп қойған дұрыс. Дайындау алдында да, одан кейін де саңырауқұлақтарды дұрыс сақтаған жөн, өйткені олар ауру тудыратын бактериялар үшін керемет мекен болып табылады. Саңырауқұлақтарды жинаудан оралғаннан кейін, оларды таңдап, жуып, пісіріп, сосын суды төгіп тастаған жөн.



























Бакалеядағы калориялар мөлшері

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы















Кептірілген жемістер бастапқы шикізаттың дәмі, хош иісі, түсі сияқты белгілерін мардымды түрде сақтайды. Дегенмен, олар жаңа піскен жемістерге қарағанда әлдеқайда жоғары энергетикалық құндылығымен сипатталады. Сонымен қатар, олар, атап айтқанда, бета-каротин, калий, магний, Е және С дәрумендері сияқты көптеген құнарлы заттардың көзі болып табылады, ширығуды жеңугекөмектеседі.

Бакалея құрамындағы қоректік құндылықтар

Жаңғақтар денсаулыққа пайдалы қанықтырылмаған май қышқылдары түрінде бейнеленетін ағуыз бен майдың жақсы көзі болып табылады. Асқабақ дәндерінің құрамында ағуыз, омега - 3 қанықтырылмаған май қышқылдары, селен, магний және мырыш, сонымен қатар С дәрумені және В тобы дәрумендері бар. Олар несеп органдары жүйесінің көп ауруларын емдеуде көмектеседі. Несеп айдағыш, қабынуға қарсы және өт айдау әрекеттері бар. Күнбағыс дәндері, негізінен, B1 дәруменінің, Е дәруменінің, магний мен мыстың жоғары мөлшерінің арқасында ұсынылады.

Бакалея және денсаулық және сұлулық

Балласт заттың арқасында бакалея ішектердің жиырылуына себепші болады, сонымен қатар қанның құрамындағы холестеринді төмендетуге көмектеседі. Сонымен қатар, балласт зат асқазанды толтыра отырып, тоқмейілділік сезімімен ұзаққа қамтамасыз етеді, бұл артық салмақпен күресуде қажет болуы мүмкін. Өз кезегінде, майлар бізге энергия береді, ағзаның дұрыс жұмыс жасауын қамтамасыз етеді, терінің жағдайына тиімді әсер етеді. Олардың арқасында, ағза майда ерітілген A, D, E, K дәрумендерін алады. Біздің ағзамызды энергиямен қамтамасыз ететін келесі құрам бөлшек көмірсулар болып табылады, оның арқасында майға деген қажеттілік төмендейді. Кальций, магний және мырыш, сонымен қатар В тобының дәрумендері мида орналасқан аштық пен тоқмейілділік аймағының жұмысн реттейді, терінің, шаштың және тырнақтардың жағдайын жақсартады. Бета-каротин қатерлі ісіктердің пайда болуымен күреседі, сонымен қатар, қартаюы салдарларынан қорғайды.

Бакалейлік емдәм, әсіресе, менопауза кезеңіндегі әйелдерге және іш қатумен қиналатын барлық адамдарға, соынмен қатар, қалжырау кезеңдерінде, ширығу жағдайларында, шиеленіс кезінде ұсынылады. Жаңғақтарға аллергиясы бар, бауыр аурулары және асқазанда жаралары бар адамдар аулақ болуы қажет.

Бакалеяның, әсіресе, жаңғақтардың мұқият шайналғаны маңызды, өткені қарама-қарсы жағдайда іш ауруларына әкелуі мүмкін.



АТағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасылкогольдегі калориялар



















Алкоголь сусындарын қолданудың адамның бұрыннан келе жатқан дәстүрлеріне жататынына қарамастан, қоректік құндылықтары тұрғысынан, оны қолдануға кеңес беру күрделі болады. Алкоголь организмдегі маңызды дәрумендер менминералдардың: B, C, K дәрумендерінің, мырыштың, магний мен калийдің мөлшерін азайтуы мүмкін.

Алкогольдің адам денсаулығына әсері

Алкоголь денсаулыққа зиянды әсер етеді, сондықтан оны жүкті және бала емізетін әйелдергеқолдануға тыйым салынған. Алкогольдің тіпті аз мөлшерде қолданылуы бауырдың глюкоза алмасуға және заттар алмасуының улы өнімдерін шығаруға қабілеттілігін шектейді. Алкогольді жиі қолдану бауыр мен мидың зақымдануына әкеледі, қан тамырларына зиян келтіреді, қанның ұюын нашарлатады, тамырдың кеңеюінің, геморройдың, іш қатудың, простата мен бедеулік ауруларының пайда болуына себеп болады. Алкогольді асыра пайдалану жүрек жұмысының бұзылуы немесе катаракта, сондай-ақ терідегі әжімдер сияқты жас ерекшелігіне байланысты аурулар мен ауытқулардың дамуын жеделдетеді. Алкогольді асыра пайдалану қорқыныш, депрессия сияқты психиканың бұзылуына, сондай-ақ эмоциялық және сезімдік бұзылуға әкелуі мүмкін. Алкоголь нерв клеткалары мен мидың жұмысына кедергі келтіреді, жадының бұзылуына әкеледі, жаңа ақпаратты есте сақтау қабілетін күрделілендіреді, тепе-теңдіктің бұзылуын тудырады, рефлекстерді нашарлатады, назар салуды мүмкін емес етеді, шешімдер қабылдауды күрделілендіреді. Көру, есту, иіскеу, дәмді сезу сияқты сезім органдарының жұмысын бұзады, тіпті галлюцинация тудыруы мүмкін.



Шарап пен сыраны француз асханасындағыдай қалыпты мөлшерде, компанияларда көбірек пайдалану рахаттандыруы және сонымен стресті басуы мүмкін. Бұл сусындарды шағын мөлшерде қолдану қан қысымын арттырады, сондықтан қан қысымы төмен адамдардың пайдалануына кеңес беріледі. Соған қарамастан, ол тәуелділікке әкелуі мүмкін.

















Көкөністердегі калориялар мөлшері





Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасыҚұрамында көкөністер мен жемістер болатын қоректік компоненттер адам организмі үшін, сондай-ақ жақсы қалыпты сақтау үшін қажет. Олардың әсері барлық тұрғыдан пайдалы болады, себебі олардың құрамында дәрумендер менминералдық компоненттер сияқты құнды құраушылар болады, олардың ішінде көпшілігінің адам организміне бейтараптандырушы әсері бар.

Көкөністердің дәрумендері және минералдық құраушылары

Сонымен қоса, көкөністердің құрамында балласттық зат, органикалық қышқылдар, бояғыштар сияқты қажетті қоректік компоненттер, сондай-ақ бактерицидтік қасиеттерімен ерекшеленетін қосылыстар (мысалы, сарымсақ, пияз, ақ желкек болады. Көкөністердің, жемістердің құрамында болатын кейбір дәрумендер (мысалы, С дәрумені, Бета-каротин) және басқа биологиялық активті қосылыстар ашуға қарсы әрекет етеді (антиоксиданттар деп аталады).

Судың көп мөлшері және энергетикалық компоненттердің шамалы мөлшері көкөністерден калориялық құндылығы төмен және сақтау мерзімі аз өнімдерді жасайды. Тек картоп пен ірі бұршақ өсімдіктері ғана калориялық тұрғыдан басқа көкөністерден едәуір артық болады. Бұл крахмалдың арқасында болады. Моносахаридтер және сахароза негізінде қызылшада, сәбізде, жасыл тәтті бұршақта және қырыққабатта түзіледі. Ескі көкөністердің құрамында балласттық зат көп болады, сондықтан олар салаттар мен шырындар үшін жарамайды.



Салауатты емдәмге арналған көкөністер

Көкөністердің сәйкес мөлшерін, яғни, кем дегенде күніне 5 порцияны қолдану адам организміне қорғаушы әсер етеді, әр түрлі аурулардың дамуына қарсы тұрады, сондай-ақ өзін жақсы сезінуге әсер етеді. Біздің организміміз көп компоненттерді, мысалы, оның жұмысында үлкен роль атқаратын дәрумендерді жинақтай алмайды. Оның мысалы С дәрумені болуы мүмкін, ол табиғи өнімдерде болады және едәуір жақсы сіңірілуі мүмкін. Бұл дәруменнің оңтайлы деңгейін ұстап тұру үшін, біз оны организмімізге үнемі жеткізіп тұруымыз керек. С дәруменінің қуатты көзі ақ желкек, бұрыш, аскөк, брокколи, брюссель қырыққабаты, скорода пиязы, саумалдық болып табылады.



Пайдалы ақпарат

Әлі толық піспегендерінен немесе картоп, қызылша сияқты жарамдылық мерзімі үлкен өнімдерден басқа, көптеген көкөністерді тоңазытқышта сақтаңыз. Алайда, егер оларды ұзақ уақыт сақтағыңыз келсе, олар үшін ең жақсы орын тоңазытқыштың төменгі жәшігі болады. Көкөністердің көпшілігі (картоп, қырыққабат, сәбіз, ақ желкек, балдыркөк, порей пиязы, алма, қызанақ) үйде тіпті 1 айға дейін сақталуы мүмкін. Дегенмен көпшілігін ең көп дегенде бір аптаның ішінде қолдану керек. Мұздатылған көкөністер өзінің дәмдік қасиеттерін тіпті бір жылдың ішінде сақтайды. Өңделген көкөністер мен консервілерді 15 градустан төмен температурада сақтаңыз, оларға жарық түсуін шектеңіз.





Көмір

сулар (г)

Ақжелкек

100 г

67

4,5

0,6

18,1

Ақжелкен, көк

100 г

41

4,4

0,4

9,0

Ақжелкен, тамыр

100 г

38

2,6

0,5

10,5

Аскөк

100 г

28

1,3

0,3

7,7

Асқабақ

100 г

28

1,3

0,3

7,7

Ау қауданды қырыққабат

100 г

29

1,7

0,2

7,4

Ашытылған қырыққабат

100 г

12

1,1

0,2

3,4

Балдыркөк, көк

100 г

13

1,0

0,2

3,6

Балдыркөк, тамыр

100 г

21

1,6

0,3

7,7

Баялды

100 г

18

1,0

0,2

3,1

Баялды уылдырығы

100 г

148

1,7

13,3

5,1

Болгар бұрышы

100 г

26

0,9

0,3

5,2

Брюссельдік жас қырыққабат

100 г

34

4,0

0,5

3,5

Бұқтырылған ақ қауданды қырыққабат

100 г

75

2,0

3,3

9,6

Винегрет

100 г

92

1,3

6,0

7,8

Домалақ басты пияз

100 г

30

1,4

0,4

6,9

Жас ақ үрме бұршақ

100 г

102

7,0

0,5

16,9

Жас брокколи

100 г

25

3,0

0,4

2,4

Жас бұршаққынды үрме бұршақ

100 г

24

2,0

0,2

3,6

Жас гүлді қырыққабат

100 г

21

2,4

0,3

2,3

Жас жасыл бұршақ

100 г

79

6,0

0,7

12,0

Жас қызыл үрме бұршақ

100 г

93

8,4

0,3

13,7

Жүгері

100 г

97

3,0

1,2

18,2

Итальяндық қырыққабат

100 г

38

3,3

0,4

7,8

Картоп

100 г

80

2,0

0,0

16,0

Картоп езбесі

100 г

74

2,2

0,8

14,3

Кәді

100 г

23

0,6

0,3

4,9

Кәді уылдырығы

100 г

122

2,0

9,0

8,5

Кольраби

100 г

29

2,2

0,3

6,5

Консервіленген зәйтүн

100 г

361

2,2

8,7

36,0

Консервіленген қабықсыз қызанақ

100 г

11

0,5

2,3

0,0

Консервіленген қабықты қызанақ

100 г

20

1,1

0,0

3,8

Көк пияз

100 г

29

4,1

0,8

3,9

Қайнатылған қызылша

100 г

49

1,8

0,0

10,8

Қияр

100 г

15

0,7

0,1

3,0

Қояншөп

100 г

23

2,2

0,2

3,3

Қуырылған ақ қауданды қырыққабат

100 г

69

1,6

4,7

7,2

Қуырылған асқабақ

100 г

76

1,4

5,5

5,2

Қуырылған картоп

100 г

192

2,8

9,5

23,4

Қуырылған кәді

100 г

88

1,1

6,0

6,7

Қызанақ

100 г

19

0,8

0,3

3,5

Қызыл қауданды қырыққабат

100 г

27

1,9

0,2

6,7

Қызылша

100 г

37

1,5

0,1

7,6

Қызылша сабағы

100 г

17

2,1

0,5

5,5

Қымыздық

100 г

21

1,1

0,8

4,9

Маринадталған жасыл зәйтүн

100 г

125

1,4

12,7

4,1

Патиссон

100 г

19

0,6

0,1

4,1

Пекиндік қырыққабат

100 г

12

1,2

0,2

3,2

Пісірілген брюссельдік қырыққабат

100 г

25

2,6

0,4

2,8

Пісірілген гүлді қырыққабат

100 г

17

2,0

0,3

1,8

Пісірілген жасыл бұршақ

100 г

62

5,3

0,4

9,2

Пісірілген картоп

100 г

82

2,0

0,4

16,7

Пісірілген кәді

100 г

15

1,0

0,0

3,0

Пісірілген сәбіз

100 г

25

0,8

0,3

5,0

Пісірілген цуккини

100 г

13

0,8

0,1

2,5

Рауғаш

100 г

9

0,5

0,1

4,6

Салат

100 г

12

1,2

0,3

1,3

Сарымсақ

100 г

146

6,4

0,5

32,6

Саумалдық

100 г

17

2,7

0,4

0,8

Сәбіз

100 г

31

0,8

0,3

6,6

Сопақ басты пияз

100 г

24

2,2

0,3

5,7

Тарна

100 г

34

1,2

0,1

7,4

Тәтті жасыл бұрыш

100 г

27

1,3

0,0

5,3

Тәтті картоп

100 г

61

2,0

0,0

13,3

Тәтті қызыл бұрыш

100 г

26

1,3

0,0

5,3

Тұздалған қияр

100 г

11

1,0

0,1

1,9

Тұздалған қызанақ

100 г

16

1,1

0,1

1,6

Цикорий

100 г

21

1,7

0,2

4,1

Цуккини

100 г

16

1,5

0,2

3,0

Шалғам

100 г

14

1,0

0,2

4,4

Шалқан

100 г

26

1,1

0,3

8,2





Тәттілердегі калориялар мөлшері



Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы























Тәттілер өте нәрлі және олардың төмен қоректік қасиеттері бар. Шоколад пен балмұздақ ерекше болып табылады. Сүтті балмұздақ сүттің негізінде өндіріледі. Сондықтан ол, сондай-ақ, ағуыздың, кальцийдің, В тобы дәрумендерінің, ал егер құрамында жаңғақтар болса - қанықтырылмаған май қышқылдарының көзі болып табылады. Аз немесе көп мөлшерде сүт майы яғни қанықтырылған май қышқылдары және де, әрине, қант бар.



Тәттілердің құрамындағы құнарлы қасиеттер

Ащы қара шоколадтың құрамында какао мен май көп, сонымен қатар, өз кезегінде құрамында қант көп шоколадтың сүтті түрімен салыстырғанда, оның құрамында балласт заттар көбірек. Оның ақ түрі - какаосыз түрі шоколадтың пайдасынан тіпті айырылған десе де болады. Дәл какао пастаның құрамында калий, магний, кальций, темір, фтор, мыс, А және Е дәрумендері, сонымен қатар, кофеин, теобромин және ағзада бақыт гормоны деп аталатын - серотинді тудыратын амин қышқылдары сияқты құнарлы заттар көп. Шоколад қатты ширығуды басады, сезімдерді өткірлейді және көңіл-күйді көтереді.

Шоколад көңіл-күйді көтере отырып, жүйке жүйесін ынталандырады. Шоколадты емдәмі нені дәлелдейтіндігіне де байланысты. Теоброминнің, сонымен қатар, қан жүретін жолдарды кеңейтетін және қанның артериалды қысымын төмендететін әрекеті бар (100 г шоколадтың құрамындағы осындай мөлшердегі балғын көкөністермен салыстырғанда орташа 2 есеге көп калий сияқты). Какао майы қан айналым жүйесіне қолайлы әсер ететін моноқанықтырылмаған май қышқылдарының бай көзі болып табылады. Қосымша, шоколадтың құрамындағы танин жасушалар мен тіндердің, сонымен қатар, қан тамырлары жолдарының зақымдануын алдын ала отырып, ағзадағы бос радикалдарды жояды. Магний күнделікті және қатты ширығудың зардаптарын жеңуге көмектеседі. Шоколадтың, әсіресе, ащы қара түрінің, төменгі гликемиялық көрсеткіштері бар, ал бұл көптеген тәттілер сияқты қанның құрамында қант деңгейінің кенеттен өсуіне әкелмейтінін білдіреді. Осы себептен ол, тіпті, сусамырмен ауыратын науқастардың емдәмінде де кейде кездесуі мүмкін (бірақ тек қадағаланатын мөлшерде ғана).

Тәттілер және салауатты емдәм

Пирожныйдың, тәтті бөлке нандардың, кәмпиттердің құрамында қандағы холестерин деңгейіне кері әсер ететін қант майы және ағзаның көмірсу алмасуын бұза отырып, тез сіңірілетін қанттың көп мөлшері бар. Жоғарғы энергетикалық құндылық артық салмақтың қауіп-қатерін жоғарылатады. Егер біз тағамдарды қабылдау арасында тәттілерді жесек, ағзаның көмірсу алмасуының теңгерілмеуі жүреді. Тағамдарды қабылдау арасында қандағы қант деңгейінің ауытқулары II түрдегі сусамырдың және артық салмақтың дамуына мүмкіндік туғызады.



Көмір

сулар (г)

Ақ шоколад

100 г

278

7,7

38,4

51,0

Алтын кілт ирисі

100 г

395

3,3

7,5

81,8

Ащы шоколад

100 г

549

5,4

35,3

52,6

Батончиктер

100 г

527

3,3

30,5

62,5

Ванильді күнбағыс халуасы

100 г

523

11,6

29,7

54,0

Вафли қабаттары арасында салмасы бар шоколадты кәмпиттер

100 г

535

5,8

32,0

57,9

Грильяж салмасы бар шоколадты кәмпиттер

100 г

510

5,3

26,9

64,4

Десертті шоколад

100 г

531

5,3

28,9

64,0

Жаңғақ дражесі

100 г

552

11,9

38,3

41,0

Жаңғақ салмасы бар карамель

100 г

410

3,1

7,3

86,6

Жеміс салмалары бар вафли

100 г

350

3,2

2,8

80,1

Жеміс салмасы бар шоколадты кәмпиттер

100 г

369

1,6

8,6

74,3

Жеміс-жидек мармелады

100 г

293

0,4

0,0

76,0

Жеміс-жидек салмасы бар карамель

100 г

357

0,1

0,1

92,1

Жеміс-помадалы кәмпиттер

100 г

346

0,0

0,0

90,6

Жидектер қосылған қаймақты балмұздақ

100 г

166

3,2

8,0

20,1

Жидектер қосылған пломбир

100 г

206

3,2

12,0

21,1

Жидектер қосылған сүтті балмұздақ

100 г

124

3,2

2,8

21,2

Зефир

100 г

304

0,8

0,0

78,3

Қаймақты балмұздақ

100 г

179

3,3

10,0

19,8

Қайнатылған тоқаштар

100 г

366

5,9

4,7

75,0

Қант дражесі

100 г

374

0,0

0,0

98,0

Қантты печенье

100 г

458

10,4

5,2

76,8

Қоспасыз шоколад

100 г

544

5,4

35,3

52,6

Крем салмасы бар шоколадты кәмпиттер

100 г

523

7,5

31,8

53,6

Крем-брюле қаймақты балмұздағы

100 г

186

3,5

10,0

21,6

Крем-брюле пломбирі

100 г

235

3,0

15,0

23,0

Крем-брюле сүтті балмұздағы

100 г

134

3,5

3,5

23,1

Күнжіт халуасы

100 г

516

12,7

29,9

50,6

Ликер салмасы бар карамель

100 г

358

0,0

0,1

92,6

Май қосылған печенье

100 г

436

7,5

11,8

74,4

Майлы ирисі

100 г

400

3,6

7,3

83,5

Майлы салмалары бар вафли

100 г

539

3,4

30,2

64,7

Мұздақ карамель

100 г

370

0,0

0,1

95,7

Орман жаңғақтары бар сүтті шоколад

100 г

539

8,6

30,9

57,3

Пломбир

100 г

227

3,2

15,0

20,8

Помадалы кәмпиттер

100 г

369

2,2

4,6

83,6

Помадалы салмасы бар карамель

100 г

366

0,0

0,1

94,7

Помадалы салмасы бар шоколадты кәмпиттер

100 г

401

2,9

10,7

76,6

Сүтті балмұздақ

100 г

126

3,2

3,5

21,3

Сүтті кәмпиттер

100 г

364

2,7

4,3

82,3

Сүтті кеуекті шоколад

100 г

549

6,9

35,5

52,3

Сүтті салмасы бар карамель

100 г

363

0,8

1,0

91,2

Сүтті шоколад

100 г

549

9,8

32,8

54,7

Толтырғышы бар шоколад

100 г

450

3,9

17,6

68,8

Ұнтақтағы шоколад

100 г

487

5,2

24,3

64,0

Шоколад батончигі

100 г

451

3,6

18,2

68,9

Шоколад-жаңғақ салмасы бар карамель

100 г

420

1,8

9,2

86,1

Шоколадтағы вафли

100 г

550

8,5

34,5

51,5

Шоколадтағы жеміс-жидек дражесі

100 г

389

5,7

10,2

73,1

Шоколадты глазурьдағы қаймақты балмұздақ

100 г

271

3,2

20,0

19,4

Шоколадты глазурьдағы пломбир

100 г

310

3,2

24,0

20,1

Шоколадты глазурьдағы сүтті балмұздақ

100 г

231

3,2

15,0

20,6

Шоколадты қаймақты балмұздақ

100 г

188

3,5

10,0

21,5

Шоколадты пломбир

100 г

236

3,6

15,0

22,3

Шоколадты сүтті балмұздақ

100 г

138

4,2

3,5

23,0

Шоколадты-жаңғақ салмасы бар шоколадты кәмпиттер

100 г

547

6,4

34,6

54,6

Шоколадты-крем салмасы бар шоколадты кәмпиттер

100 г

569

4,0

39,5

51,3

Эскимо

100 г

270

3,5

20,0

19,6

Тұзды асарлықтардағы калориялар мөлшері

Тағам әзірлеу технологиясы 10 сынып, сабақ жоспарлар топтамасы













Тұзды асарлықтар тоқмейілділік сезімін береді. Олар тәбетті қосымша күшейтетін әр түрлі шөптермен ащы дәмқосарлармен жиі тұздалады. 100 г өнімге келетін тұздың көп мөлшері бізді шөлдетеді, ал ішілген сұйықтық ағзада кідіреді. Емдәмдегі тұздың артықшылығы, әсіресе, кейбір тұлғаларда, аса жоғары қан қысымының дамуына алып келуі мүмкін.

Тұзды асарлықтар және салауатты емдәм

Чипстер тазартылған және жіңішке тілімдерге туралған картоптан дайындалады, сосын оларды жоғарғы энергетикалық өнім ететін тұз немесе басқа татымды дәмқосарларды қосу арқылы өсімдік майында қуырылады. Чипстерді қуыру үшін пайдаланылатын май сапасының мардымды мәні бар, өйткені денсаулық үшін зиянды транс-май қышқылдарының изомерлері бөлінуі мүмкін технологиялық үрдіс кезінде ол өзгереді. Сонымен қатар, кортоп құрамындағы, ең болмаса, жоғарғы температураларға сезімтал С дәрумені сияқты дәрумендер азаяды.

Соломка, сонымен қатар, нәрлілігі жоғары өнімдерге жатады, оның кейбір түрлері майдың мардымды мөлшерімен қамтамасыз етеді (шамамен 30%). Күнжітті қосу соломканың нәрлілігін жоғарылатады. Тұзды соломка құрамындағы ұсынылған күнделікті үлестен елеулі артық тұздың өте жоғары мөлшерімен ерекшеленеді.

Қан қысымын төмендетуге иістіжелкен көмектеседі. Зерттеулер иістіжелкенде қан қысымын реттейтін қосылыстардың бар екендігін растады. Тұзды асарлықтар жүдеуге мүмкіндік туғызбайтын және дене салмағының үлкеюіне алып келетін өнімдердің тізімінде негізгі орындардың бірін алатыны осының бәрі дәлелдейді.

Пуфинг - салауатты жеміс және көкөніс чипстері

Нарықта жаңа әдіспен дайындалатын жеміс және көкөніс чипстері көбірек пайда болуда. Ол «пуфинг» деп аталады және ол қуырылуға емес, микротолқындарды қолдану арқылы судың булануына негізделген. Осының арқасында, осындай түрмен алынған чипстер, дәстүрлі түрлері сияқты қытырлақ болады. Бұл өте маңызды, өйткені барлық үрдіс шамамен 28 °C температурада өтеді, жемістер менбалдыркөк дәрумендер мен минералдардың</</u> жойылуы жүрмейді. Осындай чипстердің орамасында көкөністер құрамындағы сияқты ағзаны қамтамасыз ететін қоректік құндылықтар бар деп айтуға болады. Жаңа әдіспен дайындалған чипстердің құрамында өнімнің 100 г. шамамен 250 ккал бар. Энергия, негізінен, көмірсулардан туындайды. Сонымен қатар, көп балласт заттар бар. Өз кезегінде, қуырылған чипстерде энергия майдан алынады.





Қаймақты кепкен нан

100 г

399

8,5

10,8

66,7





Кәдімгі білезік нан

100 г

317

10,4

1,3

64,1



Кәдімгі тоқаш

100 г

335

10,9

1,3

68,0



Майлы попкорн

100 г

518

9,0

28,1

57,1



Майсыз попкорн

100 г

397

12,0

4,2

77,9



Тәтті ши нан

100 г

373

9,7

6,0

69,2



Тұзды ши нан

100 г

385

9,9

4,9

75,2



Чипсы

100 г

549

6,0

40,0

50,4









 
 
X

Чтобы скачать данный файл, порекомендуйте его своим друзьям в любой соц. сети.

После этого кнопка ЗАГРУЗКИ станет активной!

Кнопки рекомендации:

загрузить материал