7


  • Учителю
  • Тақырып: Қазақстандағы қаржы нарығын реттеудің құқықтық негізі

Тақырып: Қазақстандағы қаржы нарығын реттеудің құқықтық негізі

Автор публикации:
Дата публикации:
Краткое описание:
предварительный просмотр материала

Дәріс 13

Тақырып: Қазақстандағы қаржы нарығын реттеудің құқықтық негізі

Сұрақтар:

1.Бағалы қағаздар нарығын реттеудің мазмұны, қызметтері, әдістері.

2.Қазақстаннның бағалы қағаздар нарығының құқықтық базасының қалыптасуы.


1. Қоғамдық дамудың жолын таңдауға байланысты әлемдік тәжірибеде қаржы нарығын реттеудің әр түрлі модельдері әрекет етеді. өкілетті мемлекеттік органдар эмитенттердің, инвестордың және кәсіби қор делдалдарының қызметтерін реттеуі қажет. Бұл процесстің барлығы мемлекетпен қабылданған әлеуметтік саяси мәселелерді шешуге бағытталуы керек.

Мысалы Қазақстанда бұндай тапсырмаларға халықтың тұрмыс жағдайын біртіндеп жақсарту, елдің экономикалық және әлеуметтік ролін әлемдік қауымдастықта орнықтыру, мелекеттің реттеуші ролі мен экономиканың нарықтық дамуын біріктіру.

Дамыған нарықтық экономикалы елдердің тәжірибесі мемлекет мынадай қызметтер атқаруы тиіс екендігін көрсетеді:

- қаржы нарығын дамытудың конценциясы мен оны жүзеге асыру бағдарламасын жасақтау;

- қаржы нарығын дамыту үшін заң актілерін жасақтау және жетілдіру;

- нарықтың зымет ету нормаларын жасақтау және оларды жаңартып отыру;

- инвестициялық институттардың қаржылық жағдайына бақылау жасау.

Реттеу процесі бірінші нарыққа да екінші нарыққа да таратылады.

Бірінші нарықтағы мемлекеттік реттеудің тапсырмасы болып қаржылық инструменттерді айналысқа шығару және тіркеу кезіндегі бірыңғай ережелерді бекіту табылады.

Екінші нарықта кәсіби қатысушылардың аттестациясы жүргізіліп, қаржы нарығында әрекет ету үшін лицензия беріледі.

Қаржы нарығын реттеудің мақсаттары мыналар:

- қаржы нарығының барлық қатысушылары жұмыс жасауы үшін тәртіпті сақтау, дұрыс жағдай жасау;

- жекелеген тұлғалардың жауапсызыдғынан қатысушыларды қорғау;

- сұраныс пен ұсыныс заңдылықтары негізінде қаржылық инструменттерге бағаны қалыптастырудың еркін және ашық процесін қамтамасыз ету;

- кәсіпкерлікті ынталандыратын қаржы нарығын қалыптастыру;

- жаңа нарықтарды ұйымдастыру, олардың құрылымы мен жаңалықтарын қолдау;

- қоғамдық мақсаттарға қол жеткізу үшін нарыққа әсер ету.

Қаржы нарығын тиімді реттеу үшін төмендегідей ұстамдарға жүгіну қажет:

- эмитенттің, инвестордың және кәсіби қатысушының қатынастарын реттеуді бөліп қарастыру;

- барлығы бойынша толық ақпарат беру;

- бәсекелестікті қамтамасыз ету;

- мемлекетті және мемлекеттік емес органдардың арасындағы қызметтерді тиімді бөлу;

- заңдылық актілерді жасақтау кезіндегі жариялылық және өкілеттіктерді бөлу.

Нарықтық шаруашылық жүйесінің құрамды бөлігі бола тұрып қор нарығының өз ерекшеліктері бар, бірақ ол осы жүйенің жалпы заңдылықтарына бағынады.Осы заңдылықтардың бірі нарықтық шаруашылық реттелінетін болып табылады. Бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу жан-жақты негізделген концепцияға сүйенуі қажет.

Мемлекетік реттеудің бағалы қағаздар нарығының қызмет етуіне тікелей және жанама әсер ету әдістерін жүргізеді:

Тікелей әсер ету әдістеріне мыналар жатады:

  1. Өкілетті органның қор нарығы мәселелері бойынша қызметінің барлық кешені;

  2. Осы мәселе бойынша өкілет органының шешімдері;

  3. Бағалы қағаздар нарығы қызметіне байланысты сұрақтар бойынша мемлекеттік органдармен қолданылатын шаралар;

Жанама әсер ету әдістеріне мыналар жатады:

  1. Мемлекеттің салық саясаты;

  2. Жеке сектордың депозиты бойынша Үкімет кепілдемесі;

  3. Мемлекеттің қарыз капитал нарығына шығуы;

  4. Мемлекеттің сыртқы экономикалық саясаты.

2.Кеңес Одағы кезінде бағалы қағаздар нарығының ішкі нарығындағы айналыс қажеттілігі болмауы тек нарықтық қатынастардың келуімен ғана бағалы қағаздар нарығын қалыптастыру қажеттілігі туындады. Қазақстан Республикасы егемендігін алғаннан кейінгі алғашқы сатыда (1990-1994ж) бағалы қағаздарды шығарып сатудың жалпы құқықтық базасы жасақталды.Бұл кездегі негізгі заң актілері мыналар:

  1. Қазақстан Республикасының негізгі шаруашылық серіктестіктері және акционерлік қоғам жөніндегі заңы ;(1991ж)

  2. Бағалы қағаздардың айналысы және қор биржалары жөніндегі заңы ;(1991ж)

  3. Бағалы қағаздар жөніндегі ереже ;(1991ж)

  4. Жекешелендіру процесін реттеуші нормативтік актілер.

Осы мерзімде акционерлік қоғамның акциялары шығарылды, тауар-қор биржалары қалыптасты. Мемлекет бағалы қағаздар нарығында әрі эмитент, әрі инвестор, әрі реттеуші субъекті болып табылды.Мұның кері әсері мына да болды: мемлекет бір жағынан қатысушылардың заңды қызығушылығына кедергі болса, екінші жағынан басқа қатысушылар сияқты мемлекетке де құқын қорғаушы қажет болды.Осыған байланысты 1994 ж. 20 наурызда Президенттің бағалы қағаздар нарығын қалыптастыру бойынша шаралар жөніндегі жарлығы шықты. Бұл бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеуді дамытудың келесі сатысы болады.

1995 ж. сәуірінен Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының және оның қызметінің құқықтық негізінің дамуының қазіргі заманғы сатысы басталды. Қазіргі әрекет ететін заңдылықтардың базасы Қ.Р. Конституциясы нормаларына негізделген. Азаматтық кодекс нормаларына сәйкес заң күші бар мемлекет басшысымен жарлықтар шығарылды. Олардың жиынтығы бағалы қағаздар нарығының қызмет етуімен заңдылық негізін құрайды.

Кейбір елдерде қаржы нарығын реттеу мемлекеттің қызметі болып табылады. Ал кейбір елдерде өкілеттіктің көпшілік бөлігі өзін өзі реттеу ұйымдарына беріледі.

Өзін өзі реттеу - бұл қаржы нарығын кәсіби қатысушылар тарапынан реттеу. Ол қаржы нарығына қатысушылардың қызығушылығын қорғауға бағытталады және кәсіби әрекетті жүргізудің міндетті ережелерін жасақтаудан тұрады.

Қоғамдық реттеудің де маңызы бар, ол реттеуді қоғамдық көзқарасты есепке алу арқылы жүргізуді қарастырады.



 
 
X

Чтобы скачать данный файл, порекомендуйте его своим друзьям в любой соц. сети.

После этого кнопка ЗАГРУЗКИ станет активной!

Кнопки рекомендации:

загрузить материал