Учебно-методическое пособие Карточки по родному языку 2 класс

2-ГИ КЛАССКА ТЫВА ДЫЛГА КАРТОЧКАЛАР-БИЛЕ АЖЫЛ

Чечек ЧИНМИТ, Кызылдың № 5 гимназиязының эге класс башкызы

Темазы: Кыска болгаш узадыр адаттынар ажык үннер болгаш үжүктер

Карточка 1.

1. Кыска ажык үннерниң адаан шыйыңар.

Мээң, келди, дузалаан, чагыг, тоовас, бөрү, улус, соок, билбес, чөпшээредир, кичээл, көөр.

2. Сөс бүрүзүнүң бирги үжүктери-биле чаа сөстен тургузуп бижиңер.

Чодураа, аңаа, аңнаар, шуут, кыштаар, ырлаар, ногаан.

Карточка 2.

1. Үжүктери-биле үннериниң саны дүүшпейн турар сөстерни ушта бижиңер.

Даараан, бок, ойнаар, өңнүг, аът, келбес, ээремде, чаъска, эриир, чурукчу, шалбааландыр.

2. Узадыр адаар ажык үннерлиг 5 сөстен сактып бижиңер.

Карточка 3.

1. Узадыр адаар ажык үннерниң адаан шыйыңар.

Бызаа, кыдыраажы, Эгерек, болбаазырадыр, хоорай, үнелиг, дораан, турду, турар, мактаан.

2. Сериин деп сөс-биле домактан чогаадып бижиңер.

Карточка 4.

1. Хөй сек орнунга ажык үжүктерден немеп бижээш, номчуңар.

Эки чаңчыл.

Арыг-силиг чор…р херек. …рыг-даа халдавас болур. Арж…л болгаш хепти ч…р. Чугган с…нда изиг ил…р-биле базар. Бо эки чаңчыл кижилерге херек.

2. Сөстер болу бээр кылдыр ажык эвес ужуктерден немеп бижиңер.

О… аа (оваа),

…и…ээ… (кичээл),

…о…аа (ногаа),

…ы…аа (шынаа),

ы…ы…а (ымыраа).

Карточка 5.

1. Узадыр адаар ажык үннерлиг сөстерниң адаан шыйыңар.

Тур, даайым, терең, ээрем, ыяштар, аржыыл, суур, арыг, боова, Агбаан.

2. Сөстер болу бээр кылдыр ажык үжүктерни киирип бижиңер.

К…п… ст… (капуста),

Л…м…н (лимон),

К…з…л (кузел),

Б…л…ш (балааш),

Д…з…л…р (дозулаар).

Темазы: Өк-биле адаар ажык үннерлиг сөстер

Карточка 6.

1. Үлегер домактарда өк-биле адаар ажык үннерниң ужуктерин шыйыңар.

Эки кижээ эш хөй, Аът - кижиниң буду,

Эки аътка ээ хөй. Ыт - кижиниң кулаа.

Чок чувең аазава, Артык тенек аъдын мактаар,

Чоржаң аъдың мактава. Болбас тенек бодун мактаар.

Аътты баглап өөредир,

Ажылды сургап өөредир.

2. Өк-биле адаар ажык үннерлиг сөстерден сактып бижиңер.

Карточка 7.

1. Дааразында сөстерге айтырыглардан салыңар. Шын бижилгезин сактып алыңар.

____? _____? _____? ____?

Аът аъттар аъттыг аъды

Оът оъттар оъттуг оъду

Эът эъттер эъттиг эъди

Каът каъттар каъттыг каъды

2. Өк-биле адаар кадыг демдек бижиир сөстер кажыл? Сактып бижиңер.

Карточка 8.

1. Сөс каттыжыышкыннарында каапкан сөстерни киирип бижиңер.

Чүгүрүк …….(аът), семис …..(эът), аар ……(чуък), суггур ……(чаъс), беш дугаар … (каът), амданныг …(аъш-чем).

2. Тывызыкты тывыңар.

Таңды кырындан тарбыдады. (Чаашкын).

Карточка 9.

1. Скобканы ажыткаш, айтырыгларга харыылаңар.

2. Аалывыс артында кара эзим бар. Ооң ортузунда кырлаң каът бар. Ол дыка (кандыг?) (оъттуг) чер. Ачам (чузун?) (аът) аңаа (канчаар?) (оът). (Каяа?) (каът) аңнар база (канчаар?) (оът). Мал (канчаар?) (оът) кадар оът элбек.

3. Дүъш, оът, чөъп деп сөстер-биле домактардан чогаадып бижиңер.

Карточка 10.

1. Сөзуглелди номчааш, аттан бериңер.

Суурда а…ш-чем садыы бар. Ында кандыг чем чок дээр! Э…т, балык, чигир, далган дээш. Үргүлчү семис э…т база садып турар. А…т э…динген кылган колбасаны бо-ла сада бээр. Садыгжылары шупту аныяктар-ла болгай.

2. Бердинген сөстерни хөйнүң санынче киирип бижиңер.

Аът - аъш-чем -

Эът - чүък -

Каът - чаъс -

Темазы: Ыыткыр болгаш дүлей ажык эвес үннер

Карточка 11.

1. Кайы сөстерде т деп үжүктү каапканыл? Киирип бижиңер.

Чы…кан, …ириг, дүжү…, …аарта, дем…ек, …ыва, …өрт, пөш…ер, …умчуу, тулаа…а, тывызык…ы, …оорук.

2. Ыыткыр ажык эвес үжүктерни демдеглеңер. Эжеш ыыткыр ажык эвес үннерниң дүлей ажык эвес эжеш үннериниң үжүктерин бижиңер.

Т, ж, ц, з, ф, х, м, р, л, д.

Карточка 12.

1. Кайы сөстерде д депүжүктү каапканыл? Киирип бижиңер.

Чоор…у, … орга, … айга, …азыл, эъ…инден, …арылга, …үжүт, ке…ергей, бөр…чүгеш, тур…дувус, хөөлбек…ер, …ымырааш.

2. Дүлей ажык эвес үннерниң үжүктерин шыйыңар. Ол үжүктер-биле эгелээн сөстерден сактып бижиңер.

С, б, й, ш, ч, в, н, к, п, щ.

Карточка 13.

1. Шупту ажык эвес үннери ыыткыр сөстерни тывыңар.

Дүшкүже, соок, делгем, капка, өске, бар.

2. Үжүктери үннеринден хөй сөстерни ушта бижиңер.

Эгелээн, тооруктаан, дүне, коньки, Юлия, аныяктар, Елена, аъды, чедиишкин.

Карточка 14.

1. Шупту ажык эвес үннери дүлей сөстерни тывыңар.

Дүшкүже, соок, делгем, капка, өске, бар.

2. Үжүктери, үннери дең сөстерниң адаан шыйыңар.

Меңээ, тайгада, бажыңнарлыг, Енисей, корабль, бөрт, хоюг, концерт, каарганнар.

Темазы: Ф, ц, щ депүжүктерлиг сөстерни шын бижиири

Карточка 15.

1. Үжүк бүрүзүнге дөрт-дөрт сөстерден сактып бижиңер.

Ф Ц Щ

______________ _____________ ______________

______________ _____________ ______________

______________ _____________ ______________

______________ _____________ ______________

2. Ферма деп сөс-биле үш домактан чогаадып бижиңер.

Карточка 16.

1. Демдектерин езугаар каапкан сөстерни немеп бижиңер. (Сөстерде ф, ц, щ депүжүктер кирген).

Солун …, амданныг …, чаагай …, чараш …, школачы …, кайгамчыктыг …, инектерлиг …, чырык …, даараныр …, алдарлыг …, демир …, дискилиг …, ногаан …, көрүнчүктүг …, күскү … (Харыызы: шии, борщ, щи, форма, фартук, футбол, ферма, фонарь, фабрика, цирк, циркуль, магнитофон, огурец, шкаф, шеф.)

2. Цирк деп сөс кирген 2 домактан чогаадып бижиңер.

Карточка 17.

1. Айтырыгларга чүгле «ф» деп үжүк-биле эгелээн сөстерден тып харыылаңар.

- Сээң адың кымыл?

- Федя.

- Ачаң ады кымыл?

- Филипп.

- Аваң адын кымыл?

- Фрося.

- Силер кайда чурттап турар силер?

- Францияда.

- Ачаң кайда ажылдап турарыл?

- Фермада.

- Аваң кайда ажылдап турарыл?

- Фабрикада.

- Фабрикада чүнү даарап турарыл?

- Форма, фартук, фуфайка.

2. Щетка деп сөс кирген 3 домактан чогаадып бижиңер.

Карточка 18.

1. Домактарда каапкан үжүктерни немеп бижиңер.

Ачазы Коляга порт…ель садып берген. Ооң иштинде …иркуль, карандаш суп каан. …иркте адыг, пар, арзылаң бар. Тан…ылаан.

…орточканы ажыдып, өрээлин агаарладыр. Хостуг үезинде кудумчуга …утбол ойнаар.

…еня …ормазын …етка-биле аштаар.

2. Телефон, шеф, фамилия деп сөстер-биле домактардан чогаадып бижиңер.

Темазы: Я, е, ё, ю депүжүктерлиг сөстерни шын бижиири.

Карточка 19.

1. Бердинген сөстерде каапкан үжүктерни немеп бижиңер.

А…к, …лка, ду…г, плать…, …нзы, …зулуг, ха…, …сли, хо…г, …ра, …на, …фросинья.

2. Я, е, ң, ю деп үжүктер кирген хоорай, суурлар аттарындан сактып бижиңер.

Карточка 20.

1. Хөй сектер орнунга каапкан үжүктерни немеп бижиңер.

О…н-оол хая хозунга у…тудуп каан. У…га кушкаш чедип келген.

…ндан самол…тка ужудар. Удувас …лка болур. Хүн а…с турган. …ндаймаа биле …ң-оол хаактап чорупкан. …лена чанып келген. И…шкилер и…лээ чурттап турар.

2. Оюмаа деп сөстүң үн, үжүк сайгарылгазын кылыңар.

Карточка 21.

1. Бердинген сөстерниң үн, үжүк сайгарылгазын кылыңар.

Уян - Ёзулуг -

Дуюг - Ефим -

2. Я деп үжүк кирген чурттар аттарындан сактып бижиңер.

Карточка 22.

1. Хөй сектер орнунга тааржыр сөстерден киирип бижиңер.

… дөзүнде …чыдыр. Чуртувуста …-бүрү ыяш үнген. … хүнде … уруглары …ойнап чорупкан. … дазылындан … чазаан.

Хереглээр сөстери: аяк, аяңче, дая, аяс, ыяш, уя, янзы, ясли.

2. Үннери үжүктерден хөй сөстерниң адаан шыйыңар:

Буян, хая, Яңмаа, иези, Яша, Юра, езугаар, дуюглуг, ээлдек, иелээ, Елена, пар, ойнаарактар, эът, оъттуг.

Темазы: Чымчак (ь) демдектиг сөстерни шын бижиири

Карточка 23.

1. Тывызыкты тыпкаш , харыызынга үн, үжүк сайгарылгазын кылыңар.

Көрүнчүкке маңнаар аъдым,

Хөрзүнге хоржок аъдым.

2. Күш-культура деп сөс-биле домактан чогаадыңар.

Карточка 24.

1. Хөй сектер орнунга чымчак демдектиг сөстерден немеп бижиңер.

Маадыр-оол … өөренип алган. Юша … македи кылган. …, …, … - кыштың айлары. … айда … дыштандым. Миша … хайындырып өөренип алган. … бирде дыштанылга эгелээр.

Хереглээр сөстери: конькилеп, июль, корабль, сентябрь, декабрь, январь, февраль, июнь, лагерьге, кисель.

2. Октябрь деп сөстүң үн, үжүк сайгарылгазын кылыңар.

Карточка 25.

1. Домактарда каапкан сөстерни немеп киириңер.

Менде он … бар. Ачам чаа 2011 чылда херек … саткан. Дөрткү улдуң … бирээде эгелээр. Күстүң сөөлгү айы … .

2. Чымчак демдек кирген кижилер аттарындан сактып бижиңер.

Карточка 26.

1. Бердинген сөстерде каапкан үжүктерни немеп бижиңер.

Дем…ян, Ил…я, Соф…я, Ол…га, Тат…яна, Ул…яна, Дар…я, Аксин…я.

2. Платье деп сөс-биле домактан чогаадып бижиңер.

Темазы: Слогтар

Карточка 27.

1. Сөстерниң чүгле бирги слогтарын бижиңер.

Кажаа, сөөртүр, дүүн, дииңнээр, кыдырааштар, бичии, мактаан, Санаада, ойнаарак, уруглар, Айлаңмаа, Оюмаа.

2. Каапкан слогту чедир бижиңер.

____тар, ____ваа, ка____че, куду____, хи____леп, ____наан, ____ковь, ка____даш, ____сия, пе____.

Карточка 28.

1. 3 слогтуг сөстерни ушта бижиңер.

Чоорту, шулураан, саазындан, пөс, бусталып.

2. Тааржыр слогтарны немеп тургаш сөстерден тургузуңар.

_ лаг, _чугеш, _ тыг,

_таг, _ чигеш, _ тиг,

_ зег, _ жыгаш, _ нуг,

_ заг, _ лиг, _ дыг.

Карточка 29.

1. Бердинген сөстерден кижилерниң мергежилин көргүскен сөстерден тургузуп, оларга айтырыглардан салыңар.

Балык - балыкчы, баян - ______, далай - ______, трактор - ______, даш - ______, журнал - ______, тудуг - ______, хөгжүм - ______, ыры - ______, аң - ______, хөөмей - ______, эм - ______.

2. 2 слогтан тургустунган 5 сөстен сактып бижиңер.

Карточка 30.

1. Дараазында сөстерни слогтарга чарып бижиңер:

Кылаңайнып, Анна, тудугжуларны, Илюша, акыларымга, дыңнапканнар, Россия.

2. Сөстерни үш чадага чыскаап бижиңер.

Чоннуң, оът, айыылын, талдар, үнү, өрт, теректер, хөглүг, бис, тааланчыг.

Темазы: Сөстү көжүрери.

Карточка 31.

1. Тывызыкты тывыңар. Тывызыктың харыызын көжүрүп бижиңер.

Хар чааптар удуп каар, хаарыктап кыштаар. Час келирге туруп кээр, чаа хевээр туруп кээр. Хаваа калбак караа сыгыр, кулаа докпак, кудуруу чолдак. (Адыг.)

2. Көжүрүп болбас сөстерни ушта бижиңер.

Карточка 32.

1. Көжүрүп болбас сөстерни бирги чадага, көжүрүп болур сөстерни ийиги чадага көжүрүп бижиңер.

Час, дагада, эвес, кежээлээн, тудуп, каът, билир, удуп, харыы, ажылдаар, ээрем.

2. Сөстерде артык сөстү тывыңар. Чүге артык деп бодап турар силер?

Турар, бөлгүмү, дагжап, долу, улуп, багай, эштип.

Карточка 33.

1. Бердинген сөстерни көжүрер кылдыр чарып бижиңер.

Уруглар, будаан, платье, өң, ыяш, докпак, дузалаарлар.

2. Артык сөстү тыпкаш, чүге ол сөс артык апарганыл, тайылбырлаңар.

Бызаа, бөрзек, хураган, анай, бодаган, эзирик.

Карточка 34.

1. Домактарда сөстерни көжүрер кылдыр чарып бижиңер.

Торга оолдарынга хоюг уя кылбас. Олар бөзүр коңгүл иштинге өзер. Дырбактары диистиң ышкаш чидиг эвес. Торга ыяш үрээр курттарны узуткаар.

2. Көжүрүп болур аттарны ушта бижиңер.

Амыр, Аяс, Яңмаа, Дугар, Оля, Буян, Серен, Яша, Оюн, Доржу.

Темазы: Кым? Кымнар? Чүү? Чүлер? Деп айтырыгларга харыылаар сөстер.

Карточка 35.

1. Кым? Кымнар? Чүү? Чүлер? деп айтырыгларга харыылаар сөстерни ушта бижиңер.

Янзы-бүрү, ачам, ыяштар, чурттаар, кыштаан, элбек, хемчигеш, кургадып тур, балды, тудугжулар.

Кым? Кымнар? Чүү? Чүлер?

____ _______ ___ _____

2. Долгандыр көрүңер. Кым? Чүү? деп айтырыгларга харыылаар сөстерни чаңгыс шыйыг-биле шыйыңар. ушта бижиңер

Кым? Чүү?

____ _______

Карточка 36.

1. Бижиңер. Кым? Кымнар? Чүү? Чүлер? деп айтырыгларга харыылаар сөстерни чаңгыс шыйыг-биле шыйыңар.

Иргит Наташа биле Салчак Херелмаа класска мурнай келген. Коңга эткен. Авам Кызыл баар. Фабрикада орус, тыва оон-даа өске сөөк кижилер ажылдап турар.

2. Кым? Кымнар? деп айтырыгларга харыылаттынар үш слогтуг сөстерден сактып бижиңер.

Кым? Кымнар?

_____ _______

Карточка 37.

1. Хөй сектер орнунга херек сөстерни киирип, домактарны тургузуңар. Киирген сөстериңерге айтырыглардан салыңар.

Суурувус чанында ногаан … бар. Ында суук талдар, чодур теректер, саглагар …үнген. Чайның изиг хүнүнде аңаа чоруурга сериин. …-арыг улустуң байлаа. Ону …айыылындан камгалаар.

2. Дараазында сөстерге айтырыглардан салгаш, хөйнүң санынче киирип бижиңер.

Аът-…? Хат-…? Кулун-…? Ажылчын-…? Дош-…? Дилги-…?

Карточка 38.

1. Частырыын эткеш бижиңер.

Кандыг? Чүү? Каш? Канчаар? Кым? Чүү? Кым? Кымнар?

Тайга, сап-сарыг, тос, дыштаныр, Калчанак, Сотпа, Маадыр, ыттар.

2. Бердинген сөстерниң үн, үжүк сайгарылгазын кылыңар.

Ховаганнар - Оъттар -

Лагерь - Каарганнар -

Темазы: Кандыг?деп айтырыгга харыылаттынар сөстер.

Карточка 39.

1. Бердинген сөстер кандыг ылгавыр демдек илереткенил? Ийи сөс-биле домактан чогаадыңар.

Чазык, хорадаачал, ажынчак, эвилең-ээлдек, хүндүлээчел, тенек, томаанныг.

2. Өң илереткен чеди сөстен сактып бижиңер. Оларга айтырыглардан салыңар.

Карточка 40.

1. Айтырыглардан салгаш, чүнү илереткенин чугаалаңар.

Чигирзиг, дустуг, ажыг, сүтсүг, катсыг.

2. Сөстерниң чоокшулашкак утказын тып бижиңер.

Ажыктыг - …, ынанаштыг - …, эрес - …, дыдык - …, озал - …, омак - …, түренги - …, күштүг - …, шыдалдыг - … .

Карточка 41.

1. Сөстерниң удурланышкак утказын бижиңер.

Бичии - …, ырак - …, муңгак - …, аар - …, чараш - …, бүргег - …, терең - …, делгем - …, дидим - …, бедик - … .

2. Чүвелерниң хемчээлин, хевирин илереткен сөстерни ушта бижиңер.

Хензиг, төгерик, доруг, хүрең, шөлбек, сап - сарыг, узун, чоон, кежээ, калбак, чазый.

Хемчээли Хевири

________ _________

Карточка 42.

1. Үлегер домактарны бижээш, утказын тайылбырлаңар. Сөстерниң удурланышкак утказын бижиңер. Үлегер домактарда кандыг? деп айтырыгга харыылаар сөстерни дыйлагар шыйыг-биле шыйыңар.

Аас айыылдыг, ава кежиктиг.

Шын күчүлүг, шынар ачылыг.

Иелиг кыс угаанныг,

Адалыг оол томаанныг.

Эки кижи чажындан бүдүштүг,

эки аът кулундан чүгүрүк.

2. Кандыг? деп айтырыгга харыылаар 5 сөстен сактып бижиңер.

Темазы: Канчап тур? деп айтырыгга харыылаттынар сөстер.

Карточка 43.

1. Кылдыныг илереткен сөстерни тывыңар.

Авам (чуну кылып тур?) …, …, …, …, … .

Ыт (канчап тур?) …, …, …, …, … .

2. Канчап тур? деп айтырыгга харыылаттынар сөстерни ушта бижиңер.

Даваа конькилеп турлар, үнелиг, аргып олур, ээрип чораан, изиг, даг-дүгү.

Карточка 44.

1. Айтырыглар дузазы-биле домактарны делгереңгей кылдыр тургузуңар.

Аяс тудуп алган. Аяс чуну тудуп алган?

Чалгыны торгу-ла. Чалгыны кандыг торгу-ла?

Аяс ховаганнарны школага эккелген. Аяс кажан ховаганнарны школага эккелген?

2. Хөй сек орнунга хереглээр сөстерни киирип бижиңер.

… ойнап тур. Удавас куштар … . … школаже чорупкан. … бустап тур. Диңмирээшкин … . Хар … .

Карточка 45.

1. Домактарны чедир бижиңер.

Чаъс соонда.

Кежээ дээр бүргеп … . Дүне чаъс … . Чамдык черлерге … Чаашкын чер кыры … . Ам дээр … . Чайгы хүн изиди хүннеп эгелээн. Куштарның үнү арыгда.

2. Оол чүнү канчап турарын бижип алыңар.

Эртен эрте Олег …, …, … .

Школага Олег …, ..., … .

Школа соонда Олег …, …, … .

Карточка 46.

1. Канчап тур? деп айтырыгга харыылаттынар сөстерни ийи шыйыг-биле шыйыңар.

Анай ногаан шыкта чыдыр. Дуңмам школада өөренип турар. Мээң даайым тудугда ажылдап тур. Агбаан Саша пага тудуп алды.

2. Канчап тур? деп айтырыгга харыылаттынар 5 сөстен сактып бижиңер.

Темазы: Ат болгаш фамилияларга, азырал амытаннарның хуу аттарынга чурттар, хоорай, суурлар аттарынга улуг үжүктү бижиири.

Карточка 47.

1. Хуу аттарныушта бижиңер.

Оюн Даваада ном бар. Угбашкылар Таня биле Ай-кыс чуңгулап турган. Кадарчыда Черлипкен, Көстүпкен деп ийи ыт бар. Эжим Туран хоорайда чурттап турар. Улуг-Хемде теплоход чоруп турар.

2. Доржу, Ак-Довурак, Улаатай, Васька деп сөстер-биле домактардан чогаадыңар.

Карточка 48.

1. Херек черлерде бичии үжүктерни улуг үжүктер-биле солуңар.

Космосче бир дугаар лайка деп ыт ушкан. Угбам кызылда чурттап чоруур.Москва москва деп хемниң эриинде турар. Мээң ачамны монгуш оолак иргитович дээр.

2. Сөс бүрүзүнде фамилимиязын, адын, адазының адын немеп бижиңер.

Космонавт - …, эртемден - …, чогаалчы - …, композитор - … .

Хереглээр сөстери: Петр Ильич Чайковский, Иван Владимирович Мичурин, Леонид Борандаевич Чадамба, Валентина Николаевна Терешкова.

Карточка 49.

1. Частырыгларын эткеш бижип алыңар.

Даайым шагаан-арыгда ажылдап турар. Москва - россияның төвү. Дамдында кара карандаш бар. Айлана кара Далай эриинге дыштангаш келген. Угбам люба Бай-тал суурже баткан. Кырган-ачамның коданчы ыдын ак-хол дээр. Бистиң лагеривис чагытай хөлдүң эриинде.

2. Хөй сек орнунга адын, фамилиязын, адазының адын киирип бижиңер.

Мээң авамны … … … дээр. Мээң башкымны … … … дээр. Мени … … … дээр. Россияның президентизи … … … . Школавыстың директору … … … .

Карточка 50.

1. Дириг амыттаннарның хуу аттарын киирип бижиңер.

… дыңзыг ээрген. Аныяк аъттар аразынга … эртип келген. … Хөлчок сүткүр инек.

2. Домактарны чедир бижиңер.

Ондар Володяның чурттап турар хоорайы - … . Володяның бажыңының кудумчузу - … . Хомушку Буянның чурттап турар сууру- … . Буянның чайын эштип турар хеми - …

Темазы: Төрел сөстер.

Карточка 51.

1. Төрел сөстерниң дазылын тывыңар.

Эм, эмчи, эмзиг, эмнээр, эмчилээр, эмнелге. Чырык, чырыткы. Чырыдар, чырыдыкчы. Хөглүг, хөглээр, хөгжүм.

2. Ажыл деп дазыл сөстен укталган төрел сөстерни чыып бижиңер.

Карточка 52.

1. Айтырыглар дузазы-биле төрел сөстерни тургузуңар.

Чүү? Кым? Чүлүг? Канчаар?

Аң

Мал

Аал

Садыг

2. Чуру деп дазылдыг төрел сөстерни бижиңер.

Карточка 53.

1. Төрел сөстерни бөлүктеп чыскаап бижиңер. Дазылдарын шыйыңар.

Балыктыг хөлде балык-даа, балыкчыгаш-даа бар. Сыырткыыш, четки, шүүр - балыктаар херекселдер-дир. Балыкчыда суг идии бар. Сугжу хемелеп чорупкан. Суггур чаъс төп келген. Салбак хемден суглаар.

2. Төрел сөстерни тыпкаш, дазылын шыйыңар.

Хем, хемчигеш, хемниг, хензиг, хемчик, хемче, хемнээр, хемежи.

Карточка 54.

1. Дүжүрүп бижиңер. Төрел сөстерниң дазылын шыйыңар.

Чайлаг.

Чайгы хүн даг бажында олурупкан. Ногаан аргадан чуксуг чыт кээп тур. Тайга эдээнде чайлаг бар. Аңаа кадарчылар чайлаар. Долгандыр көк шыпкан. Мындыг эки оъттуг черге мал семириири албан.

2. Тоол деп сөстүң төрел сөстерин сактып бижиңер.

Темазы: Домак. Кол сөс биле сөглекчи.

Карточка 55.

1. Домактарның кезектерин тудуштуруңар.

Оолдар кара- азып каан баарзыктарга шуугайдан

Оозун ыяш бажынга чер кырының

ногаан байлаа

менди чаагай

өзүп турар

Дараазында хүн бажың кылып

кара-баарзыктар берген.

Олар уя кылып ужуп келген

Куштарның бергенинге өөрүп

ачызында турган.

2. Домак бүрүзүнге кол сөстен немеп бижиңер.

… бөгүн школа баар. Арыгда хөй … өзүп турар. … ногаан шыкта оъттап чораан. … чигир чырыы-биле ужуп чоруп турар.

Карточка 56.

1. Үлегер домактарда каапкан сөстерни тып бижиңер.

Чалгаа кижи бажым дээр, Хиреңни миннип чор,

Чазый кижи … дээр. Хириңни … чор.

Ажылдан дескеш, түрегге дүжер.

Билигден дескеш, … дүжер.

Кижини … дивес, кидисти хирлиг дивес,

Хырны тотса-даа, караа … .

2. Домак бүрүзүнге сөглекчилерни киирип бижиңер.

Эжикти бир-ле кижи … . Долума таптыг-ла чеди шакта … . Бөгүн Оолак биле Марина класска … . Доржу дуңмазы Очурга портфель … … .

Карточка 57.

1. Дүжүрүп бижиңер. Кол сөс-биле сөглекчини тывыңар.

Оолдар хады, шиви чочагайы чыып алган. Кара-Даг баарында хем агып баткан. Өөреникчилер совхозтуң фермазынга чораан. Удавас чаа чыл келир. Федя бызааларга сиген каап тур. Совхоз чаа тракторлар алыр. Ында үш чуурга чыткан.

2. Домактарның сөөлүнге херек бижик демдектерин салыңар.

Аяс ээлдек - эвилең чаңныг ол өөренип турар эртемнеринге кезээде бештер алыр эжи Эрестиң өөредилгезинге дузалап турар Аяс класс даргазы.

Карточка 58.

1. Бердинген сөстер-биле домактардан тургузуңар.

А) Бистиң, Орлан, Хертек, келген, оол, деп, клазывыста.

Б) Олуртуп каан, башкы, ону, Мерген-биле, Ооржак.

В) Шүлүктээри, аажок, ырлаар, кижи-дир.

Г) Малчын, турган, ол, кудумчузунда, Тээлиге, чурттап.

2. Номчуңар. Кол сөс-биле сөглекчини ушта бижиңер.

Буян-оол Баян-оол хой кадарып чораан. Чылыг чурттардан куштар чазын ээп келир. Оолдар дая аразында уя көрүп каан. Лагерь арыг иштинде турар. Көстүпкен моортай ээрип тур.

Тыва дылга олимпиада. 2 класс

1. Үлегер домактарның кезектерин тудуштуруңар:

2. Ребустарны тывыңар:

3. Сөстерни утказының аайы-биле тудуштуруңар:

4. Удурланышкак уткалыг сөстерни тудуштуруңар:

Шыргай кызаа

Бедик шаараш

Делгем чавыс

5. Тывызыктарны тывыңар:

Көрүнчүкке маңнаар аъдым, Кара ыдым

</ Хөрзүнге хоржок аъдым. (_______) Хаалга кадарды. (_______)

Мыйыстыг аң эвес, Санаттынмаан хой,

Салдыг ашак эвес, Хемчээттинмээн шөл. (________)

Сыргалыг кадай эвес,

Кудуруктуг аът эвес,

Адыр дуюглуг инек эвес.(_________)

6. Артык сөстү тывыңар:

Оглу, эжи, кырган-авазы, ачазы.

7. Тыва алфавитте каш ажык үжүк барыл?

8. Ф, ц, щ, деп үжүктерни кандыг сөстерге бижиирил?

9. Дириг амыттаннарның чаш төлдерин чүү деп адаарын бижи:

Инектиң төлү - __________

Өшкүнүң төлү - __________

Тевениң төлү - __________

Бениң төлү - __________

Хойнуң төлү - __________

Ивиниң төлү - __________

Ажыглаан литературалары

1. А. К. Ойдан-оол, Э. Д. Ондар. 1-4 класстарга тыва дыл болгаш номчулга программазы. -Кызыл. - 2000

2. Э. О. Ондар. Методиктиг сүмелер. Дөрт чылдыг эге школаның 2-ги клазының «Тыва дыл» ному-биле ажылдаар башкыларга дузаламчы. -Кызыл. - 1991.

3. А.К. Ойдан-оол. Методиктиг сүмелер. 4-кү класстың тыва дыл ному-биле ажылдаар башкыларга дузаламчы. -Кызыл. - 2007.

17