План-конспект урока 'У што верылi нашы продкi' (4 класс)

Тэма: "У што верылі нашы продкі"

Мэта: даць вучням агульныя ўяўленні аб рэалігійных вераваннях беларусаў у мінулым і ў нашы часы.

Задачы:

Адукацыйная:

1. пазнаеміць вучняў з існаваннем многабожжа ў продкаў беларусаў у старажытныя часы і прыход яму на замену хрысціянскай веры; з падзелам хрысціян на праваслаўных і католікаў, з існаваннем розных іншых рэлігій на тэррыторыі Беларусі у наш час;

Развіццевая:

1. развіваць у вучняў разуменне паслядоўнасці развіцця гістарычных працэссаў і з'яў, бачанне змен, якія адбываюцца ў выніку такога развіцця;

2. развіваць памяць, лагічнае мысленне, уменне выразіць сваю словамі.

Выхаваўчая:

1. выхоўваць у вучняў шаноўныя адносіны да духоўнай спадчыны нашага народу, верацярпімасць у адносінах да людзей, якія спавядуць іншыя рэлігіі;

2. выхоўваць уменне вучняў слухаць адказ свайго таварыша да канца, а таксама лепшыя якасці чалавека.

Афармленне класнай дошкі

Паняцці

План вывучэння тэмы

Імены

Многобожжа

Культура

Назвы:

1. царква

2. касцел

3. мячэць

4. сінагога

1. Многабожжа

2. Хрысціянства

   • Праваслаўе

   • Каталіцызм

3. вернікі іншых рэлігій

Рагнеда

Ізяслаў

Ефрасіння Полацкая

Богі:

• Дажджбог

• Пярун

• Вялес

Этапы урока

Змест урока

Адказы вучняў

I. Арганізацыйны момант.

- Добры дзень, дзеці! Сядайце калі ласка.

II. Праверка дамашняга задання.

Сення на ўроку нам давядзецца невялікае вандраванне па старонках гісторыі. Але дзеля таго, каб яно адбылося, нам трэба апынуцца ў машыне часу. А гэта не так легка, як здаецца на першы погляд. Трэба выканаць некалькі заданняў. І толькі пасля гэтага мы зможам заняць пасажырскія месцы ў нашай машыне часу. А вось і гэтыя заданні.

1. Дайце паняцце словам: батлейка, цар

2. Запішыце наступныя даты рымскімі лічбамі і растлумачце іх адметнасць у гісторыі станаўлення тэатральнага мастацтва:

16 ст., 18ст..

3. Растлумачыць чым адметныя наступныя асобы:

Сімяон Полацкі,

Міхал Казімір Агінскі,

Міхал Клеафас Агінскі.

-Вы вельмі добра справіліся з гэтымі заданнямі, таму мы можам адпраўляцца ў наша падарожжа...

Батлейка - народны лялечны тэатр.

Цар - гэта той, хто занімае главенствуючае месца сярод іншых

16 ст. - XVI ст. - батлейка.

18 ст. - XVIII ст. - тэатр.

Сімяон Полацкі (17 ст.) - манах-настаўнік, стварыў школьны тэатр у горадзе Полацку пры адным з манастыроў; у Маскве быў настаўнікам царскіх дзяцей, у тым ліку і будучага цара Петра І ; адкрыў друкарню (першай друкаванай кнігай стаў "Буквар").

Міхал Казімір Агінскі - быў аснавальнікам Слонімскага тэатра.

Міхал Клеафас Агінскі - славуты музыкант; жыў у мястэчку Залессе каля Смаргоні, стварыў паланез "Развітанне з Радзімай".

ІІІ. Вывучэнне новага матэрыялу.

IV. Фізкультхвілінка.

- Звярніце ўвагу калі ласка на дошку. Перад вамі план нашай экспедыцыі па старонках гісторыі. Але як і любое іншае, наша падарожжа не абышлося без непрадбачнасцей. На шляху к гэтаму прыпынку нам патрэбна спыніцца і дапамагчы адной дзяўчыне, якая заблукала ў прасторы часу. Паглядзіце ўважліва на дошку (звяртаю ўвагу вачняў на партрэт Ефрасінні Полацкай).

- Можа хто-небудзь з вас ўжо здагадаўся, хто гэта за дзяўчына і як яе завуць?

-Малайцы, здагадаліся. Хто ведае а ў якім стагодзі яна жыла?

-Вельмі добра, але гэтага мала, каб дапамагчы знайсці ей свае месца гісторыі. Дзеля гэтага нам трэба расказаць, якую памяць пакінула аб сябе Ефрасіння Полацкая.

-Малайцы. Але наша падарожжа толькі пачалось, таму нельга раслабляцца.

Першы прыпынак - многабожжа. Адкрыйце сваі сшыткі і запішыце калі ласка першы пункт плана - многабожжа.

1. Многабожжа

-У даўнія часы людзі пакланяліся камяням, дрэвам, магутным дубам, вадзе і іншае. Ім яны прысвойвалі незвычайныя, чароўныя сілы. Пакланяліся ім і прыносілі ў іх гонар жэртвы. Зараз здаецца, што гэта смешна. Але калі прыгледзецца паўважлівей можна знайсці адгалоскі таго часу і сення. Можа хто-небудзь здагадаўся аб чым ідзе размова.

- Добра. А гавару я аб тым, што некаторыя людзі носяць амулеты з полукаштоўных і каштоўных камянеў, якім прысвойваюць таямнічыя сілы. Напрыклад, вераць, што яны могуць абараніць іх ад злых сіл, зглазу і іншае. Ад тэх часоў нам яшчэ засталіся прыкметы: калі чорны кот перабяжыць табе дарогу, то гэта к нясчасцю і інш.

-А зараз давайце адкрыім старонку вучэбніка 94-ю і прачатаем першы абзац.

Як вы ўжо заўважылі, нашы продкі верылі ў бальшую колькасць багоў. Менавіта па гэтай прычыне вера ў іх называлася многабожжа, або як яго яшчэ называюць язычніцтва. А зараз запішыце ў сваіх сшытках наступнае: многабожжа - гэта вера людзей у існаванне мноства багоў.

-Добра, а зараз скажыце пра якіх багоў ідзе гаворка ў першым абзацы?

-Так хто ж такі Перун?

-Так. Трэба адзначыць, што Перун быў сынам галоўнага бога нашых продкаў Белбога - бога беларусаў.Але "Перуном" называлі не толькі бога, але ж яшчэ і вялізныя валуны. Паводле падання, менавіта тут Пярун маланкай забіў самага магутнага чорта, кіраўніка ўсей нячыстай сілы.

Ва ўяўленні беларуса Перун - высокі станісты мужчына з чорнымі валасамі і залацістай доўгай барадой. У руках ен трымае зіхоткія завостраныя, як стрэлы, маланкі і шматкаляровую дугу-вяселку.

-калі ласка запішыце: Перун - бог грому і маланкі.

-А хто такі Дажджбог? Запішыце гэта калі ласка ў сваі сшыткі. (Дажджбог - бог Сонца).

Калісьці верылі, што Дажджбог кожную раніцу выязджаў на калясніцы са свайго палаца дзесьці на ўсходзе і рабоў дзенны аб'езд па небе. Яго ўяўлялі маладым мужчынай. Часта ад яго выявы уніз накіраваны зігзагападобныя стужкі-змейкі, якія сімвалізуюць дождж.

-І апошняе. Як нашы продкі называлі бога жывелагадоўлі, гандлю, багацця? Запішыце: Вялес - бог жывелагадоўлі, гандлю, багацця.

-Вялеса таксама называлі і Вялісам і Воласам. І менавіта ў яго гонар на тэррыторыі Беларусі названа шмат населеных пунктаў і нават азер: напрыклад, веска Воласава, што ў Віцебскім раене, возера Волас у Браслаўскім раене і шмат іншых.

-А зараз дзеці мы трохі адпачым. Выйдзіце калі ласка з-за сваіх парт і станьце так, кам не мяшаць адзін аднаму. Паўтарайце за мной.

• Пацянуліся на насочках, прагнуліся, рукі паднялі ўверх. Вышэй, вышэй.

• Зараз накланіліся да зямлі.

• Добра, зараз павярнуліся ў розныя бакі некалькі разоў і іншае.

(магчыма выкананне вучнямі практыкаванняў па іх жаданню)

-Асветніца Полацкай зямлі, якую звалі Ефрасіння Полацкая (Прадслава).

- Яна жыла ў 12 (XII) стагоддзі .

(Яе бацка надумаў аддаць яе замуж. Але дзяўчына сышла да цеткі ў манастыр, стала манахіняй і пачала дапамагаць бедным)

- Па яе жаданню была пабудавана царква, якую называюць Спаса-Ефрасіннеўскай; яна першая жанчына сярод усходніх славян, якую царква абвясціла святой і г.д. Яшчэ трэба адзначыць, што па заказе Е. Полацкай Лазарам Богшай быў зроблены крыж (1161г) - святыня беларускага народа і г.д.

Дзеці выказваюць сваі меркаванні на конт пытання, калі такія есць.

(дзець чытаюць)

-Пра Дажджбога, Перуна і Вялеса.

-Перун - бог грому і маланкі.

-Дажджбог - бог Сонца.

-Вялес - бог жывелагадоўлі, гандлю, багацця

Вывучэнне новага матэрыялу (працяг)

-Вось мы з вамі трохі адпачылі і з новымі сіламі працягнем наша падарожжа. І наступны прыпынак - хрысціянства. Запішыце калі ласка наступны пункт плана

хрысціянства.

-На тэррыторыі Беларусі было вялікае мноства багоў, але з цягам часу на нашы землі прыйшла новая, зусім іншая вера - хрысціянства. А адбылося гэта ў тыя часы, калі жыла ўсім вам вядомая Рагнеда. Яна і яе сын Ізяслаў былі першымі хрысціянамі ў нашым краі. А ў якім стагоддзі жыла Рагнеда? Хто памятае? Правільна, менавіта ў 10 ст., а дакладней ў 988 г. на Русь прыйшло хрысціянства. Запішыце калі ласка ў сваіх сшытках: хрысціянства - гэта вера ў адзінага бога Ісуса Хрыста.

- Можа хто небудзь ведае, чаму гэта вера так называецца. Правільна. Менавіта па імені Бога - Ісуса Храста гэта вера атрымала сваю назву.

(далейшы матэрыял аб'ясняецца на аснове наступнай схемы:

Рагнеда першы манастыр

школа

Ізяслаў першыя

бібліятэка

З прыходам хрысціянства пачала развівацца культура. Культура - гэта матэрыяльныя і духоўныя дасягненні людзей. Калі ласка знайдзіце гэта слова ў слоўніку, змешчаным у вашым падручніку. Запішыце гэта паняцце. (знаходзяць і запісваюць у сваі сшыткі. З развіццем культуры сталі будавацца цэрквы з манастрырамі (першы манастыр заснавала Рагнеда). Пры цэрквах адчыняліся школы: першую школу ў горадзе Полацку заснаваў сын Рагнеды Ізяслаў, таксама ен пачаў збіраць бібліятэку.

аб'ясненне праходзіць па схеме:

Хрысціянская

царква

Рымскі Папа Патрыярх

Каталіцкая Праваслаўная

(сусветная) (правільная вера)

Касцел Царква

Але ў 11 ст. адбыўся раскол хрысціянства. З-за расколу ўсе хрысціяне падзяліліся на праваслаўных і католікаў.

Праваслаўныя - хрысціяне, якія ходзяць ў царкву. Запішыце гэта калі ласка ў сваі сшыткі. (паўтараю)

- Паглядзіце ўважліва на малюнак на дошцы. Перад вамі царква. Як вы бачыце яна мае вежападобны выгляд. А адзіны купал сімвалізуе веру ў адзінага Бога - Ісуса Хрыста. Звярніце ўвагу на тое, як высока размешчаны вокны. Гэта паказвае, што ўсе ў ей з'яўляецца ўзнеслым, усе нібы імкнецца ў небо.

-А католікі, ў сваю чаргу, - хрысціяне, якія наведваюць касцелы.

Гэта паняцце таксама запішыце ў сшытак.

-Як вы бачыце на малюнке, касцел нечым падобны на царкву: высокім размяшчэннем вакон, шпілямі з крыжамі.

А зараз запішыце апошні пункт плана:

вернікі іншых рэлігій.

-Большасць вернікаў на тэрыторыі нашай Радзімы - праваслаўныя. Але акрамя праваслаўных і католікаў у Беларусі таксама жывуць людзі, якія спавядаюць іншыя рэлігіі. Срод іх татары. Яны спавядуць мусульманскую веру; іх адзіны Бог - гэта Алах, у адрознінні ад праваслаўных, якія ходзіць у царкву, татары ходзяць у свае храмы - мячэці. Як яны выглядаюць вы можаце пабачыць на гэтым малюнку (звяртаю ўвагу дзяцей на малюнак мячэць). З даўніх часоў на Беларусі жывуць і яўрэі, якія з'яўляюцца іудзеямі, а іх храм - гэта сінагога. Як вы змаглі заўважыць (звяртаюся к малюнку сінагогі).

- А зараз кали ласка адкрыйце старонку 96-ю и давайце прачытаем апошні абзац.

-Добра. А зараз адкажіце мне дык якая ж галоўная думка гэтых слоў (можна зачытаць).

-Малайцы. І менавіта пагэтаму ў нашай стране з даўніх часоў існуе верацярпімасць - добрые адносіны да тых, хто спаведуе іншую веру. Гэта нашло свае адлюстраванне нават у канстытуцыі нашай дзяржавы.

-Рагнеда жыла ў 10 ст.

(дзець высказваюць свае меркаванні)

(дзеці чатаюць)

-Галоўная думка гэтых слоў - кожна сам выбірае сабе веру, ніхто не мае права забараняць веру догога чалавека, або навязваць іншым сваю веру.

V. Замацаванне ведаў.

-А зараз, каб праверыць як вы засвоілі гэтую тэму. Мы разгадаем з вамі крыжаванку. І калі гэта мы зробім правільна, то зможам ўзнаць шыфрощка, якая дапаможа нам вярнуцца ў свой час.

Пыпанні крыжаванкі

1. Бог жывелагадоўлі, гандлю і багацця. (Вялес)

2. Храм, у які ходзяць татары. (мячэць)

3. храм, які наведвае католік. (касцел)

4. Храм праваслаўнага чалавека. (царква)

5. Бог грому і маланкі. (Перун)

6. Большасць вернікаў у Беларусі - гэта... (правослаўныя)

7. Рэлігійны храм яўрэяў. (сінагога)

Шыфроўка:

1

6

7

9

5

10

7

8

11

1

9

4

5

3

В е р а ц я р п і м а с ц ь

-Малайцы! Я спадзяюся, што вы на працягу ўсяго свайго жыцця будзеце верацярпімымі, г.з. паважлівымі ў адносінах да рэлігійных поглядаў усіх жыхароў нашай мнаганацыянальнай Радзімы.

-Вялес

-Мячэць

-Касцел

-Царква

-Перун

-Праваслаўныя

-сінагога.

VI. Падвядзенне вынікаў

- Ну вось наша падарожжа па старонках гісторыі і скончылася. Спадзяюсь, што яно вам спадабалася. Сення на ўроку вы ўсе былі вельмі актыўнымі. Адзнакі атрымліваюць ... (выстаўляю адзнакі найбольш актыўным дзецям, тлумачу, за што стаўлю кожную з адзнак).

VII. Дамашняе заданне

(запісана на дошцы заранее)

Стр. 94 - 96 (перасказ); дадатковае заданне: намаляваць малюнак да аднога з багоў (першы пункт плана).

-Урок скончаны. Да пабачэння.