Қазақ тілі 4 сынып. Сабақтың тақырыбы: Үстеу

Қазақ тілі 4-сынып

Сабақтың тақырыбы: Үстеу Сабақтың мақсаты: а) Оқушылардың үстеу туралы алған білімдерін пысықтау.Үстеудің мағыналық түрлеріне ажырата білуге үйрету . ә) Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру,сөздік қорын, күнделікті сөйлеу тілін дамыту. б) Ұйымшылдыққа, достыққа, адамгершілікке, өзара ынтымақтастыққа тәрбиелеу . Сабақтың әдісі: Түсіндіру, сұрақ-жауап, топтастыру, талдау. Сабақтың түрі: Саяхат. Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта, интерактивті тақтада берілген Астана қаласының көрікті орындарының суреттері, кестелер, сызбалар.

Пәнаралық байланыс: Дүниетану, ана тілі. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. «Бастауыш сыныпта оқыту» 3,2010.

2. «Бастауыш сынып» 2,2010. 3. «Қазақ тілін оқыту әдістемесі». Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі

І.Қызығушылықты ояту

Сабаққа дайындық.Күнге қолдарыңды созыңдар.Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады. Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын,

Жүрегіме басып ұстай қаламын.

Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,

Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне,жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

Топқа бөліну:

Оқушылардың алдына үстеу болатын сөздер жазылған қағаздар қойылады. Үстеулердің мағыналық түрлеріне қарай 4 топқа бөлінеді.

І топ.Мезгіл үстеуі (кеше, бүгін, ертең, қазір, кешке, таңертең )

ІІ топ.Мекен үстеуі (ілгері, жоғары, төмен, алға, артқа, мұнда)

ІІІ топ.Сын-қимыл үстеуі (ақырын,тез,емін-еркін, жылдам, жедел, шапшаң)

ІV топ.Мөлшер үстеуі (сонша, мұнша, соғұрлым,әжептәуір,қыруар, бірталай)

Үй тапсырмасын тексеру: 23-жаттығу.

Сөздерді оқу.Әр топта қай сөз артық екенін тауып,себебін дәлелдеу.

1) Әдейі(үстеу), 2) парта(зат есім), 3)жол-жөнекей(үстеу), 4)қызық(сын есім)

сөздері артық.

ІІ.Мағынаны ашу

Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: «Үстеу». Яғни үстеу туралы білімімізді тиянақтаймыз. Олай болса мынадай ертегіні тыңдайық.

«Қазақ тілі» елінде «Сөз таптары» шаһарында Үстеу деген шал өмір сүреді екен. Үстеу өзін таныстырады:

-Мен Үстеумін,тілімізде қимылдың, іс-әрекеттің әр түрлі белгісін , амал-тәсілін,мекенін, мезгілін , себебін, мақсатын т.б. сипаттарын білдіретін сөздерді қамтимын.

Мұғалім:

-Балалар, әрі қарай не болуы мүмкін? Ертегіні жалғастырайық.

І топтан бір оқушы шығып, оның Мезгіл үстеуі деген, ІІ топтан біреуі шығып Мекен үстеуі деген, ІІІ топтан біреуі шығып , Сын -қимыл үстеуі деген,

ІҮ топтан біреуі шығып, Мөлшер үстеуі деген балалары бар екен.

І топ.Мезгіл үстеуі шығып өзін таныстырады:

Мен Мезгіл үстеуімін, қимылдың, іс-әрекеттің мезгілін, мерзімін білдіремін. Қашан? деген сұраққа жауап беремін.

ІІ топ.Мекен үстеуі шығады:

Мен Мекен үстеуімін, қимыл, іс-әрекеттің болу орнын,бағытын білдіремін. Қайда? деген сұраққа жауап беремін.

ІІІ топ.Сын-қимыл үстеуі шығады: Мен Сын-қимыл үстеуімін, қимылдың, іс-әрекеттің амалын, сынын,бейнесін, тәсілін білдіремін. Қалай? қайтіп? қалайша? сұрақтарына жауап беремін.

ІҮ топ.Мөлшер үстеуі шығады:

Мен Мөлшер үстеуімін, қимылдың немесе сынның мөлшерін, көлемдік дәрежесін, шама-шарқын білдіремін.Қанша? қаншама? қаншалық? қаншалап? деген сұрақтарға жауап беремін.

Олар қазақ деген халықтың бір-бірімен емін-еркін сөйлесіп, ынтымақтастықта өмір сүруіне ықпал етіпті.

Сергіту сәті

Аспанға қарап күн көрдім , Төменге қарап жер көрдім.

Оңға, солға бұрылып , Егеменді ел көрдім.

- Бүгінгі сабағымызда ел ордасы Астанаға саяхатқа шығамыз. Мақсатымыз: Астананың көрікті жерлерін аралап көре отырып, үстеу туралы толығырақ түсінік аламыз. -Астанаға қандай көлікпен барамыз? -Пойызбен барайық. -Пойызға тек білімді балалар ғана мінеді. Барлығымыз пойызбен жолға шығамыз. Астана қаласына келіп жеттік. Енді Астананың символына айналған «Бәйтерек» кешеніне барамыз.Оның иесі Қоян екен. Қоянның берген тапсырмасын орындасақ, «Бәйтерек» кешеніне енеміз. Олай болса, 25-жаттығуды орындайық.

Оқушылар мәтінді көшіріп жазады. Үстеулерді табады. Олардың қай сөз табымен байланысқанын айтады.

Тоты- әдемі құс. Ол Африка, Америка және Австралияның тропиктік ормандарында тіршілік етеді.

Тотының аяғы өрмелеуге ыңғайлы. Әр аяқтағы төрт саусақтың екеуі алға, қалған екеуі артқа қарай біткен. Тотылардың қанаты да жақсы жетілген. Олар кәдімгідей тез ұшады.

-Жарайсыңдар, балалар! Қане, «Бәйтерек» кешеніне енейік.

- «Бәйтерек» туралы не білеміз?

• «Астана-Бәйтерек» кешенінің биіктігі 97 метр. Металл, әйнек және бетоннан тұрғызылған «бәйтерек ағашының» жалпы биіктігі 105 метр, салмағы 1000 тоннадан асады. Кешеннің үстіңгі жағында орналасқан алып шар диаметрі 22 метр, салмағы 300 тонна. Жоба сәулетшісі - Норман Фостер.

-Саяхатымызды әрі қарай жалғастырамыз. Келесі аялдамамыз «Пирамида», яғни «Бейбітшілік пен келісім сарайы». Оның иесі Ақ көгершін екен.

Ақ көгершіннің тапсырмасын орындасақ, «Пирамидаға» енеміз.

Сурет бойынша орны ауыстырылып берілген сөздерден сөйлем құра. Үстеуді тап.

Қорегіне, қарай, атылады, мысық, лезде. Кенгурудің, тез, жүгіріп, жүреді, ұзын,

болғандықтан, артқы, аяқтары.

Жасырынады,дереу, сауыттың, ішіне, Қимылдайды, өте, шапшаң, кесіртке.

тасбақа, жауынан, қорғану, үшін.

-Жарайсыңдар, балалар, енді «Пирамидаға»

енеміз. Осы «Бейбітшілік пен келісім сарайы»

туралы не білеміз?

- «Бейбітшілік пен келісім сарайы» ағылшын

архитекторы Норман Фостердің

жобасымен салынған. Оның табан

қабырғасының ұзындығы 62 метр, ауданы 25

мың шаршы метр. Бұл сарайда Қазақстан

халықтары ассамблеясы орталығы, мұражай,

университет,1,5 мың орынды опера залы, қысқы

бақ орналасқан.

-Енді әр мезгілге сурет бойынша мәтін құрастырылады , сонда «Хан шатырына» барамыз.Оның иесі аң патшасы Арыстан екен.

Ітоп.Көктемде күн жылынады. Қар ериді. Бәйшешектер шығады. Ағаштар бүршік жарады. Дала көкорай шалғынға оранады. Құстар жылы жақтан ұшып келеді. Ұйқыдағы аңдар оянады.

ІІ топ.Жазда жайма шуақты күндер басталады. Күн ұзақ, түн қысқа болады. Құстар балапан өргізеді. Жемістер піседі. Балалар өзен, көлдерде шомылады.

ІІІ топ. Күзде күн суыта бастайды. Ағаштардың жапырақтары сарғайып жерге түседі. Құстар жылы жаққа ұшып кетеді. Астық піседі. Көкөністер жиналады. Тиін мен тышқан қысқы азығын жинайды.

ІV топ. Қыста ағаштар мен бұталар жалаңаштанады. Қыстап қалатын құстар ауыл маңына жақын жерде тіршілік етеді. Аю мен кірпі ұйқыға кетеді. Шырша ағашы қыстыгүні де жасыл күйінде болады. Тиін өзі тыққан азық қорымен қоректенеді. Бақа су түбіндегі лайға көміліп алып ұйықтайды.

• «Хан шатырына» келдік. Ол туралы не

білеміз? - «Хан шатыр»- Астана қаласындағы ірі ойын-сауық және сауда-саттық орталығы. Лорд Норман Фостердің қиялынан шыққан сәулет ғажайыбы. Бұл кешеннің биіктігі 200 метр. Бұл орталықта қалалық бақ, ірі сауда орталықтары, кинотеатр, концерт залдары бар.

-Келесі аялдамамыз «Мұхитаралы» Оның иесі Акула екен. Акула бізге әр топқа тапсырма беріп отыр.

ІІІ. Ой толғаныс

І топқа тапсырма. Кестені толтыр. Тиістісіне «+» белгісін қой.

Мезгіл үстеуі

Мекен үстеуі

Сын-қимыл үстеуі

Жетістік

деңгейі

Ұпай саны

Кри - терийі

баяғыда

1

В

лезде

1

осында

1

әрең-әрең

1

іште

1

күні -түні

1

ІІ топқа тапсырма. Кестені толтыр. Тиістісіне «+» белгісін қой.

Мезгіл үстеуі

Мекен үстеуі

Сын-қимыл үстеуі

Жетістік

деңгейі

Ұпай саны

Кри - терийі

былтыр

1

В

ақырын

1

алға

1

мұнда

1

ертең

1

шапшаң

1

№

Дескрипторлар

Жетістік деңгейі

Кри- терийлері

1.

2.

3.

4.

5.

Төменде көрсетілген талаптардың ешқайсысына қол жеткізе алмады. Кестені толтырады. Дегенмен 4-5 қателік жіберген.

Үстеу тақырыбының мазмұнын түсінгендігі байқалады. Кестені толтырды . Дегенмен 3 қателік жіберген.

Үстеу тақырыбының мазмұнын толық түсінеді. Кестені толтырды. Дегенмен 1-2 қателік жіберген. Үстеу тақырыбының мазмұнын толық түсінген. Алған білімін практикада қолдана білді.

0

1-2

3

4-5

6

В

Ұпайларды бағаға айналдыру шкаласы

«5»

«4»

«3»

«2»

6 ұпай

4-5 ұпай

3 ұпай

1-2 ұпай

ІІІ топқа тапсырма. Қарсы мәндес сөздерді тауып жаз.

Үстеулер

Қарсы мәндес сөздер

Жетістік деңгейі

Ұпай саны

Критерийі

бүгін

1

В

таңертең

1

күндіз

1

жазда

1

жиі

1

қазір

1

ІVтопқа тапсырма. Қарсы мәндес сөздерді тауып жаз.

Үстеулер

Қарсы мәндес сөздер

Жетістік деңгейі

Ұпай саны

Критерийі

жоғары

1

В

артта

1

тез

1

ерте

1

былтыр

1

қыстай

1

№

Дескрипторлар

Жетістік деңгейі

Кри- терийлері

1.

2.

3.

4.

5.

Төменде көрсетілген талаптардың ешқайсысына қол жеткізе алмады. Қарсы мәндес сөздерді тауып толтырады. Дегенмен 4-5 қателік жіберген. Үстеу тақырыбының мазмұнын түсінгендігі байқалады. Қарсы мәндес сөздерді тауып толтырды . Дегенмен 3 қателік жіберген. Үстеу тақырыбының мазмұнын толық түсінеді. Қарсы мәндес сөздерді тауып толтырды. Дегенмен 1-2 қателік жіберген. Үстеу тақырыбының мазмұнын толық түсінген. Алған білімін практикада қолдана білді.

0

1-2

3

4-5

6

В

Ұпайларды бағаға айналдыру шкаласы

«5»

«4»

«3»

«2»

6 ұпай

4-5 ұпай

3 ұпай

1-2 ұпай

-Балалар, «Мұхитаралына» кіреміз. «Мұхитаралы

туралы не білеміз?»

-«Думан ойын-сауық орталығында» мұхитаралы,

кинотеатр, үлкен күмбезді кеңістік, сауда

нүктелері, тамақтану орындары бар.

Су қоры 3 миллион литрге жететін

мұхитаралда теңіз жәндіктерінің 100-ден

астам түрі мекен етеді.

-Енді ойын ойнаймыз. «Орнын тап» ойыны

Үстеулерді оқып, оларды білдіретін мағыналық түрлеріне қарай ағаштарға топтап орналастырады.

Мезгілді білдіретін үстеулер

Мекенді білдіретін үстеулер

Сын- қимылды білдіретін үстеулер

әуелден

былтыр

әлдеқашан

күндіз

үнемі ежелден қазір биыл

ілгеріде

тысқары

мұнда

төмен

сонда

жоғары ішке алға

тез

қолма-қол

баяу

әрең-әрең

етпетінен дереу

жол-жөнекей жедел

«Қашан не істеймін?» ойыны

Екі бағандағы сөздерді мағыналық байланыстарына қарай топтап, сөз тіркестерімен сөйлем құра.

1. Балық аулау Мен таңертең балық аулаймын.

Келіссөз жүргізу ----------------------------------------

1.Таңертең Егін суғару ----------------------------------------

2.Түс Түстену ----------------------------------------

3.Кеш Жұмыстан қайту ----------------------------------------

4.Түн Ұйықтау ----------------------------------------

Демалу ----------------------------------------

Ояну -----------------------------------------

Жұмысқа бару -----------------------------------------

Астана туралы өлең оқылады.

Астана- арман қала,

Бағы бір жанған қала.

Тұрасың жап- жас болып,

Мен үлкен болғанда да.

Критериалды бағалау парағы

Аты- жөні:__________________

«5»- 10-12

«4»-7-9

«3»-3-6

«2»-1-2

Күні

Ереже айттым

1 балл

Сөйлемді талдадым 1 балл

Шығармашылық жұмысты орындадым 2 балл

Кестені толтырдым

6 балл

Сұраққа жауап бердім 1 балл

Ойынға қатыстым

1 балл

Барлық

балл

Ба ға

Рефлексия

Сабақты қорыту: Оқушылардың білімдері критериалдық бағалау жүйесі бойынша есепке алынады.

Үйге тапсырма: 29-30 жаттығу, ереже жаттау.