Вне классное мероприятие для казахских классов

Саб.тақырыбы:Ас-адамның арқауы.

Саб.мақсаты:1.Оқушыларды дастарқан басында сақталатын рәсімдермен,ырым-тыйым-

дармен таныстыру.Ұлттық тағамдарымыздың қасиетімен және ұлттық

ыдыс-аяқтармен таныстыру.

2.Оқушыларды дәстүрді сақтауға,нанды, басқа да тағамдарды қастерлеуге,

ас ішу тәртібін есте сақтауға тәрбиелеу.

3.Оқушылардың мәнерлеп айту дағдыларын қалыптастыру,тілдерін дамыту,

сөздік қорларын дамыту.

Саб.көрнекілігі: нақыл сөздер, ыдыс-аяқ суреттері,қанатты сөздер. «Тамақты тарта жесең,

санаңды ашар,көп жесең,ұйқы басар», «Таспен атқанды,аспен ат».

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру бөлімі.

2.Шаттық шеңбері.

Бар елде,әлемде тыныштық,

Мен де,сен де тыныштық.

Бар елде,әлемде тыныштық,

Отбасы ішінде тыныштық.

Бүгінгі тәрбие сағатымыздың тақырыбы: «Ас-адамның арқауы.» Тәрбие сағатында:

*Дастарқан басындағы дәстүрлер.

*Ырым-тыйымдар.

*Асты қалай ішу керек.

*Түрлі-түрлі тағамдар.

*Ыдыс-аяқ туралы жұмбақтар жасырамыз.

I. Дастарқан басындағы дәстүрлерге тоқталайын.

*Халық қуанышты да,қайғыны да дастарқан басында бөліскен.Өсиет айту,бата беру, достасу бәрі де дастарқан басында шешілген.Сондықтан халық дастарқанды «Құттыхана-ның берекесі» деп қасиет тұтады.

*Дастарқаннан дәм татқандар татуласу,келісу сияқты рәсімдерді орындайды.

* «Таспен атқанды,аспен ат» деп халық бекер айтпаған.Себебі ,дастарқан дәмі-киелі. Оны татып,келісімін бұзса,астың киесі ұрады дейді.

*Сонымен бірге дастарқан күнделікті отбасының тамақтануына,үйге келген адамға дәм таттыруға,той- тамашаға,ас-су беруге жайылады.

*Онда ас қою,ас ұсыну,ас алу,ас қайыру,асқа бата беру рәсімдері орындалады.

*Күнделікті отбасының тамақтануына жайылған дастарқан басында асты ең алдымен ата-анаға,үлкенге ұсынады.

*Ас ішу кезінде ауызды сылпылдатпай,тәртіппен тамақтану,қасықты оң қолда ұстау,түзу отыру,тазалық сақтау рәсімдері орындалады.

*Дастарқан жанындағы адамдар жасына қарай отырады.

*Тамақ ішер алдында,тамақтанып болған соң қолға су құйылады.Құйылатын су жылы болу керек.

Су құйдым да құманмен,

Қолына мен әкемнің.

Содан кейін оған мен ,

Орамалды әпердім.

*Қолға су құю оң жақтан солға қарай орындалады.

*Тамақтанып болғаннан кейін дастарқан басындағы ең үлкен әрі құрметті адам асқа бата береді.

*Тойға жайылған дастарқанға қойылатын ас тәртібі оған жиналған адамдардың достық, туыстық қатынастарына байланысты орындалады.

Бұл дәстүрлерді оқушылар көрініс арқылы көрсетеді.

Ән «Салт дәстүрі халқымның»хор.

II.Дастарқан басында сақталатын ырым-тыйымдар.

*Ас жүрген жер-береке.

*Дастарқанға бірінші нанды әкеліп қояды.

*Нанды төңкеріп қоюға болмайды.

*Нанды бір қолмен сындыруға болмайды.

*Ас ішкен ыдысты төңкеріп қоюға болмайды.

*Қонаққа сынық ыдыспен ас беруге болмайды.Себебі сынық ыдыспен ас беру-қонақты сыйламағандық.Және сынық ыдыспен ас ішу-жаман ырым.

*Тамақты жатып ішуге болмайды.

*Ас ішіп болғаннан соң «тойдым» деуге болмайды, «қанағат» деу керек.

*Дастарқаннан аттауға болмайды.

-Ас үстінен аттама,

Астан үлкен емессің.

-Өле жегенше,бөле же.

Ал,қазір ортаға биші қызымызды шақырайын.

***Биле десең,билейді,

Аяғы жерге тимейді.

Диана атты қызымыз,

«Қазақ»биін билейді.

Ас ішу кезінде ізет,сыйласым,инабаттылық рәсімдері сақталу керек.

III:Ас ішу тәртібі.

*Тамақты шектен тыс көп ішуге болмайды.

*Асты асықпай,әбден шайнап жұту керек.

*Тамақ ішіп отырып кітап оқуға,теледидар көруге болмайды.

*Әр түрлі тамақта адам денесіне қажетті дәрумендер болады.Сондықтан тамақты талғаммен ішу керек.

*Әсіресе,қазақтың ұлттық тағамдары адамға өте пайдалы.Ұлттық тағамдарымызға: бауырсақ,қазы-қарта,жал-жая,қымыз,шұбат,құрт тағы басқалар жатады.

IY.Түрлі-түрлі тағамдар.

Ал, қазір балалар жұмбақтар жасырып көрейін,жауабын табасыздар ма?

*Алға жайып тұз-дәмін,

Келтіреді үй сәнін.

Ол халқымның ақ жаны,

Жақсы дәстүр маржаны,

Кең пейіл де арайлы

Осы жерден тарайды.Бұл не? (Дастарқан)

*Беттескен қос табақ

Ортасында бас табақ,

Көз бен шоққа ораса,

Дәм піседі тамаша.Бұл не? ( Таба нан)

*Өзі ащы,

Бірақ дәмді етер тамақты. Бұл не? (Тұз)

*Айдалада ақ отау,аузы мұрны жоқ отау. (Жұмыртқа)

*Аппақ су-дәмі тәтті,

Ішсең сусын,

Шөліңді қандырады. (Қымыз)

*Мал төлдеп

Әр ауыл,

Пісірді ақ бауыр.Бұл не? ( Уыз)

*Әжем уыстап сығып,

Далада кептірген

Қатты әрі тәтті

Дәмін кім бар жеп көрген? Бұл не? (Құрт)

*Қабат-қабат киінген,

Төбеде шашы түйілген.

Жеп көріп ем,өзін мен,

Жас шығарды көзімнен.

Y.Ыдыс-аяқ туралы жұмбақтар.

*Отқа қойсаң елпілдеп

Быж-быж етіп тұншығар

Тақиясы селкілдеп,

Танауынан су шығар. (Шәйнек)

*Сабы бар,басы шатыр,

Табысын өлшеп әкеп

Құдыққа тасып жатыр. (Қасық)

*Өткір көзді келеді,

Өте қажет құрал ол.

Тұтас затты бөледі,

Ұсақтап та турар ол. (Пышақ)

*Балшықтан істеген ыдыс не? (Құмыра)

*Ұйытып қойып ішкенім не? (Айран)

*Тұзын көріп татқаным не? (Сорпа)

Балалар тақпақтар айтады. «Нан-ардақты, адал ас» Өтебай Тұрманжанов.тағы да «Бір үзім нан», «Қымыз», «Шұбат»т.с.с.