Әдебиеттік оқуАраша 4 сынып

Жалпы мақсаты

Қастек Баянбаевтің «Араша» атты мысалымен таныстыру, жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене отырып, мысалдағы түйінді ойды ашуға жағдай жасау. Сұрақ қою арқылы сыни ойлауға, пікірін еркін айтуға, өз көзқарасын дәлелдей білуге машықтанады Оқушылардың топта жұмыс жасау қабілеттерін арттыру.

Күтілетін нәтиже

Қастек Баянбаевтің «Араша» атты мысалымен танысады, жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене отырып, мысалдағы түйінді ойды ашуға жағдай жасалады. Сұрақ қою арқылы сыни ойлауға, пікірін еркін айтуға, өз көзқарасын дәлелдей білуге машықтанады Оқушылардың топта жұмыс жасау қабілеттері артады.

Негізгі идеялар

Араша - Екі адам жанжалдасқанда немесе төбелескенде оның жанындағы адамдар «араша, араша!» деп басып айтуға тиіс. «Араша» деген сөзді естіген адамдар араша беруге яғни жанжалды дереу доғаруы керек. Араша бермей жанжалдасу қазақ әдетінде жоқ. Ондай адамға айып бар.

Тапсырмалар

Топтық жұмыс

Топтық жұмыс

Жеке жұмыс

Сабақ бойынша мұғалімнің жазбалары:( мұғалім және оқушы немен айналысады)

І. Ұйымдастыру (3 минут)

1.1 Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу.

1.2. Топқа бөлу Сынып оқушылары төрт топқа бөлінеді.

ІІ.Талқылау үшін арналған сұрақтар (үй тапсырмасын сұрау).(10мин)

1-топ Мысалды бөліктерге бөл. Әр бөлікке ат қой. Ары қалай не болады деп ойлайсың?

2-топ С.Торайғыров жөнінде не білесің?

3- топ Арыстан мен Тышқанның ұқсастығы,айырмашылығы.

4 -топ Мысалдағы арыстан мен тышқан әрекетінен адамның қандай қасиеттерін аңғаруға болады?

Оқушылардың жауаптары жетондармен,смайликтермен бағаланады.

ІІІ.Видео ролик «Дәліздегі оқиға»

Осы видео арқылы жаңа сабаққа ену

ІҮ. Жаңа сабақ (ситуациялық сұрақтар

1.Араша дегенді қалай түсінесіңдер?

2.Мысалды оқу,танысу, талдау (2мин)

ҮІ.Топпен жұмыс (10мин)

Әр топқа тапсырма беріледі.

1-топ Осы бөлімдер бойынша мысалды әңгімеле.

1.Оқиғаның басталуы

2.Оқиғаның өрбуі

3.Оқиғаның шиеленісуі

4.Қорытынды

2-топ Өлең жолдарында кейіпкерлерді қалай сипаттаған?

3-топ Қандай тыйым сөздерді,нақыл сөздерді, мақалдарды білесің?

4-топ Сахналау «Сот ісін» жүргізу

Ауызша «екі жұлдыз , бір ұсыныс» арқылы бағалау.

ҮІІ. Жеке жұмыс

«Сәйкестендіру»Адал асын басқаның

Жетер сенің ластауың

Торғай

Қаңсылатқан мынаны

Сен шығарсың

Мысық

Өз салмағын ауырлап

Алмақ еді дауылдап

Ит

Сен мысықты жәбірлеп

Жатырмысың тағы илеп

Құнан

Мына әлсіз жәндікті

Шырылдатқан қай мықты

Бала

Бырт еткізіп беліңді

Сыпырамын теріңді

Кері байланыс:

ҮІІ. Жеке жұмыс Аты-жөні: --------------------------------------

«Сәйкестендіру»Адал асын басқаның

Жетер сенің ластауың

Торғай

Қаңсылатқан мынаны

Сен шығарсың

Мысық

Өз салмағын ауырлап

Алмақ еді дауылдап

Ит

Сен мысықты жәбірлеп

Жатырмысың тағы илеп

Құнан

Мына әлсіз жәндікті

Шырылдатқан қай мықты

Бала

Бырт еткізіп беліңді

Сыпырамын теріңді

ҮІІ. Жеке жұмыс Аты-жөні: --------------------------------------

«Сәйкестендіру»Адал асын басқаның

Жетер сенің ластауың

Торғай

Қаңсылатқан мынаны

Сен шығарсың

Мысық

Өз салмағын ауырлап

Алмақ еді дауылдап

Ит

Сен мысықты жәбірлеп

Жатырмысың тағы илеп

Құнан

Мына әлсіз жәндікті

Шырылдатқан қай мықты

Бала

Бырт еткізіп беліңді

Сыпырамын теріңді

ҮІІ. Жеке жұмыс Аты-жөні: --------------------------------------

«Сәйкестендіру»Адал асын басқаның

Жетер сенің ластауың

Торғай

Қаңсылатқан мынаны

Сен шығарсың

Мысық

Өз салмағын ауырлап

Алмақ еді дауылдап

Ит

Сен мысықты жәбірлеп

Жатырмысың тағы илеп

Құнан

Мына әлсіз жәндікті

Шырылдатқан қай мықты

Бала

Бырт еткізіп беліңді

Сыпырамын теріңді

ҮІІ. Жеке жұмыс Аты-жөні: --------------------------------------

«Сәйкестендіру»Адал асын басқаның

Жетер сенің ластауың

Торғай

Қаңсылатқан мынаны

Сен шығарсың

Мысық

Өз салмағын ауырлап

Алмақ еді дауылдап

Ит

Сен мысықты жәбірлеп

Жатырмысың тағы илеп

Құнан

Мына әлсіз жәндікті

Шырылдатқан қай мықты

Бала

Бырт еткізіп беліңді

Сыпырамын теріңді

ҮІІ. Жеке жұмыс Аты-жөні: -------------------------------------------

«Сәйкестендіру»Адал асын басқаның

Жетер сенің ластауың

Торғай

Қаңсылатқан мынаны

Сен шығарсың

Мысық

Өз салмағын ауырлап

Алмақ еді дауылдап

Ит

Сен мысықты жәбірлеп

Жатырмысың тағы илеп

Құнан

Мына әлсіз жәндікті

Шырылдатқан қай мықты

Бала

Бырт еткізіп беліңді

Сыпырамын теріңді

Шыбын: бөрткен дәндей әлсіз жәндік

Торғай: кәдімгі ашулы бейшара

Мысық: мұртын талдап тараған, үстін сәндеп жалаған, шапшаң әрі епті, маубас

Төбет (ит): жайын ауыз, жуан төс, томар мойын, тұман көз, ашу қысқан арландай

Құнан (ат): құрақ мойын, қыл құйрық, шын жүйрік, жымиған қос құлағы

Торғай, торғай, торғайсың, таяу келіп қонғайсың.

Жем шашайын тойып ал, сонда аязға тоңбайсың.



Бар менің мысығым, көрсең оның пысығын.

Қақпалақтап ойнайды, ол әжемнің ұршығын.



Секіріп өт ордан да, секіріп өт жолдан да.

Күшік қуса жетпессің, машина басып кетпесін!



Атқа ерін саламын, секіріп мініп аламын.

Жүйрік желдей шабамын, бәйгеден мен озамын!

Өзіңнен әлсізге әлімжеттік көрсетпе

Көзің көрмегенге бәле жаппа?

Ашу шабыстырады ,ақыл табыстырады

Өзіңді зор тұтпа, өзгені қор тұтпа.

1. Үлкен сабақ түйгеніміз мысалдан -
   
   Нағыз дұшпан артық жаман досыңнан.
   
   Тығырыққа тірелер күн туғанда
   
   Арыстан да көмек сұрар тышқаннан!

2. Дауласқан, жанжалдасқан адамдарға басу айтып, ажырату, сабасына түсіру араша түсу дейді. Бұрынырақ дау жанжал бола қалған жағдайда, ауылдың, елдің абыройлы абыздары «Араша, "Араша" деп айқай салған.
   
   Және де от шыққалы тұрған ортаға барып, ағайынға араша түскен.

Адамды түріне қарап емес, істеген ісіне қарап бағалау керек

. Мысалды бөліктерге бөл. Ат қой. (Тышқанның ойнақтауы. Арыстанның (көңілшектігі) мейрімділігі. Тышқанның Арыстанды құтқаруы.). Ары қарай не болады деп ойлайсың?

Арыстан --------------------------------- Тышқан

Жыртқыш--------------------------------- кеміргіш

ірі --------------------------------------------ұсақ

аң патшасы ------------------------------- жыл басы

батыл -------------------------------------- өте қорқақ

өте күшті --------------------------------- өте әлсіз

ұзақ жасайды ---------------------------- көп өлімге душар болады

етпен қоректенеді ------- -----------------тағам талғамайды

бірнеше жылда ұрпақ береді -----------көп балалайды

Торайғыровтың 2 жасында шешесі қайтыс болып, 6 жасына дейін әжесінің тәрбиесінде болған. Кейін әкесі екі ұлымен Баянауылға көшіп, Торайғыр кентіне таяу жерге қоныстанған. Торайғыров алғаш әкесінен ескіше хат танып, 13 жасынан Мұқан, Әбдірахман, Тортай деген молдалардан дәріс алды. Өлеңге үйір, шығыстық сюжеттер негізінде жырлар туындатқан Мұқан молда тәлімінің Торайғыровтың ақын ретінде қалыптасуына игі әсері болғанымен, баянауылдық Әбдірахман молданың (1908) қаталдығы, өлең шығарғаны үшін жас қаламгерді жазалауы оның дін мен молдалар жайлы теріс көзқарасының қалыптасуына негіз болған.

• 1911 ж. жаңаша оқыған Нұралы ұстазының көмегімен қазақ, татар тілдеріндегі әдеби кітаптармен, газет-журналдармен танысады. *1912 ж. Троицкідегі Ахун Рахманқұли медресесіне</<font color="#252525"> түседі, бірақ мұнда бір жылдай оқыған ол өкпе ауруының зардабынан оқудан шығып қалады. Торайғыров енді медреседе оқуды қойып, орысша оқу іздейді, қала маңындағы елде жаз бойы бала оқытады.

Қосымша материал. «Артық болмас білгенін»

- Ал енді, балалар, осы жануарлар қанша жыл өмір сүретінін білесің бе?

Шыбын үш апта, мысық пен ит 15 - 20 жыл, жылқы 30 жыл өмір сүреді. Ал кәдімгі торғай тіршілік ету жағдайына байланысты 2 - 3жыл қала ауыл ішінде, ал жабайы жағдайда 10 жыл өмір сүреді екен.

1-топ Осы бөлімдер бойынша мысалды әңгімеле.

1.Оқиғаның басталуы

2.Оқиғаның өрбуі

3.Оқиғаның шиеленісуі

4.Қорытынды

2-топ Өлең жолдарында кейіпкерлерді қалай сипаттаған?

3-топ Қандай тыйым сөздерді,нақыл сөздерді, мақалдарды білесің?

4-топ Сахналау «Сот ісін» жүргізу

1-топ Өлеңді бөлімдерге бөліп ,талда.

1.Оқиғаның басталуы

2.Оқиғаның өрбуі

3.Оқиғаның шиеленісуі

4.Қорытынды

2-топ Өлең жолдарында кейіпкерлерді қалай сипаттаған?

3-топ Қандай тыйым сөздерді,нақыл сөздерді, мақалдарды білесің?

4-топ Сахналау «Сот ісін» жүргізу

«Сәйкестендіру»Адал асын басқаның

Жетер сенің ластауың

Торғай

Қаңсылатқан мынаны

Сен шығарсың

Мысық

Өз салмағын ауырлап

Алмақ еді дауылдап

Ит

Сен мысықты жәбірлеп

Жатырмысың тағы илеп

Құнан

Мына әлсіз жәндікті

Шырылдатқан қай мықты

Бала

Бырт еткізіп беліңді

Сыпырамын теріңді

1-топ Мысалды бөліктерге бөл. Әр бөлікке ат қой. Ары қалай не болады деп ойлайсың?

2-топ С.Торайғыров жөнінде не білесің?

3- топ Арыстан мен Тышқанның ұқсастығы,айырмашылығы.

4 -топ Мысалдағы арыстан мен тышқан әрекетінен адамның қандай қасиеттерін аңғаруға болады?