Календарно -тематичесий план уроков 'Культура народов Республики Саха (Якутия) (2, 3 классы)

Тематическай былаан

II кылаас (34чаас)

Ытык өйдөбүллэр

Уруок тиэмэтэ

Тиэмэлэрин үөрэтии ис хоһооно

Ч

Үөрэнээччи үлэтин сүрүн көрүҥнэрэ

Был.

күнэ-ыйа

Ыыт.

күнэ-ыйа

I чиэппэр (8чаас)

1

Айылҕа.

Төрөөбүт дойдубут айылҕатын кэрэ көстүүтэ, уратыта.

Мин дойдум кэрэ айылҕата.

Дьыл кэмэ. Айылҕаҕа билиҥҥи сыһыан, тулалыыр айылҕа туруга. Хартыынанан үлэ*Юрий Васильевич Спиридонов. Күһүн. Түүн.

1

Истии уонна кэпсээһин. Учуутал дойдубут кэрэ айылҕатын, уратытын, төрүт омуктар айылҕаҕа сыһыаннарын туһунан кэпсээнин истэр, эйэтэ туох үгэһи, сиэри- туому билэрин кэпсиир.

Кэтээн көрүү. Айылҕа кэрэтин кэтээн, тэҥнээн көрөр.

Быһаарыы. Саха сирин айылҕатын уратытын билсэн быһаарар.

Бөлөхтөөһүн. Саха сирин норуоттарын үгэс буолбут итэҕэллэрин уратытынан уонна маарыннаһар өрүттэринэн бөлөхтөөн наардыыр.

Кэпсэтии. А.Н.Осипов, А.П.Мунхалов айымньыларын көрөллөр уонна кэпсэтиһэллэр.

Билсиһии. Саха биллиилээх художниктарын сүрүн үлэлэрин кытта билсэр.

Практическай үлэ. Үгэскэ, сиэргэ-туомҥа сыһыаннаах матырыйааллары хомуйаллар. айылҕаҕа билиҥҥи сыһыан туһунан өйтөн суруйаллар.

Музейга сылдьыы.

2.09.

Саха сирин айылҕатын уратыта

Саха сирин айылҕатын уратыта* туундара, тайҕа, алаас. Күнү-дьылы билгэлээһин

1

9.09.

Айылҕаны харыстааһын сүгүрүйүү

Төрүт омуктар айылҕаҕа сыһыаннара. Саха - айыы киһитэ. Саха сирин норуоттарын үгэс буолбут итэҕэллэрин уратыта уонна маарыннаһар өрүттэрэ. Билгэ. Алгыс*салама ыйааһына, байанайга алгыс, айан алгыһа. Үгэс*сири аһатыы, битии. Сиэр -туом*от-мас иччилэрин аһатыы, салама ыйааһына, хотугу норуоттар айылҕаҕа сүгүрүйүүлэрэ. Олоҥхо үөрэҕэ* төрүт билии, билгэ, Аан Алахчын Хотун, Эрэкэ -Дьэрэкэ оҕолор.

2

16.09

23.09

Айылҕа дьиктитэ - музейга.

Саха биллиилээх художниктара* А.Н.Осипов, А.П.Мунхалов уо.д.а.А.Н.Осипов*Саха норуодунай суруйааччылара*. А.П.Мунхалов*Дьол*.

1

30.09

2

Төрөөбүт дойдум.

Төрөөбүт Ийэ дойдуҥ - төлө туппат төрүт баайыҥ. республика араас омугун культуралара.

Төрөөбүт дойдум.

Төрөөбүт дойду өйдөбүлэ. Аҕа дойду. Ийэ дойду. Россия.

1

Истии. Норуот өйдөбүлүн туһунан учуутал кэпсээнин болҕойон истэр.

Тэҥнээһин. Республика төрүт омуктарын маарыннаһар уонна уратылаһар өрүттэрин тэҥнээн көрөр.

Толкуйдааһын. саха сирин төрүт олохтохтоохторо туох уратылаахтарын толкуйдаан көрөр.

Кэпсээһин. Уруок тиэмэтигэр сөп түбэһиннэрэн кыра кээмэйдээх кэпсээн оҥорор.

7.10.

14.10

Мин дойдум - саха сирэ.

Саха сирэ (улуустар).Төрөөбүт түөлбэ.

1

Саха сирин төрүт олохтоох норуоттара

Саха сирин төрүт олохтоох норуоттара *саха, эбээн, эбэҥки, долган, дьүкээгир, чукча, төрүт олохтоох нуучча. Кинилэр төүлбэлээн олохсуйбут сирдэрэ. Саха сиригэр олорор араас омуктар. Саха сирэ - элбэх омуктаах дойду. Үгэс* тэс биэрии.

1

21.10

II чиэппэр - 8 чаас

3

Дьиэ кэргэн.

Мин дьиэ кэргэним

Дьиэ кэргэн уонна ыал өйдөбүлэ. Дьиэ кэргэн сыһыана. Мин төрөппүттэрим. Дьиэ кэргэн ытык өйдөбүллэрэ. Дьиэ кэргэҥҥэ аҕа, ийэ оруола.

Хартыынанан үлэ* Эллэй Семенович Сивцев. Чэйдээһин.(*Ыалдьыттааһын*серияттан)

1

Быһаарыы. Төрөппүттэрин, дьиэ кээргэҥҥэ сыһыан туһунан быһаарар, кэпсиир.

Билсиһии. Эбэтин, эһэтин туһунан билиһиннэрэр.

Холобурдары аҕалыы. Дьиэ кэргэҥҥэ ийэ, аҕа оруолун туһунан холобурдары аҕалар.

Ырытыы. Дьиэ кэргэн ытык өйдөбүллэрин туһунан ырытар.

Эбии матырыйаалы туһаныы. Дьиэ кэргэн бырааһынньыктарын уонна үгэстэрин туһунан матырыйаал хомуйар.

Проектнай үлэ. Дьиэ кэргэнин аҕа саастаах чилиэннэрин кытта бэйэтин төрүччүтүн оҥорор.

11.11

Мин чугас дьонум.

Мин эбэм, эһэм. Төрүччүм. Мин чугас аймахтарым. Аймахтар бэйэ-бэйэҕэ уруу-аймах буолар үгэстийбит ааттара. Алгыс* ийэҕэ, аҕаҕа алгыс. Хартыынанан үлэ*Николай Николаевич Рязанскай. Туһа дьоно.

1

18.11

Мин - норуот кэскилэбин.

Сиэр-туом*саҥ тардыы.

1

Библиотека - билии көрүү уйата

Республикатааҕы оҕо библиотеката

1

25.11

4

Норуотум дьиэтэ уота

Алаһа дьиэ. Иэримэ дьиэ - киһи төрөөбүт -үөскээбит уйата.

Ыал тэлгэһэтэ.

Өбүгэм дьиэтэ-уота, тэлгэһэтэ. Сиэр-туом*сэргэ туруоруу.

1

Быһаарыы. Бэйэ норуота үгэс буолбут дьиэтин -уотун уратытын быһаарар.

Тэҥнээһин. Саха сиригэр олохтоох омуктар хайдах дьиэҕэ-уокка олороллорун тэҥнээ көрөр.

Кэпсээһин. Бэйэтин төрөөбүт дьиэтин уруһуйдуур уонна ону туһанан кэпсиир.

Кэпсэтии. И.В.Попов айымньыларын көрөллөр уонна кэпсэтиһэллэр.

Ырытан тэҥниир. Музей араастарын уратыларын уонна маарыннаһар өрүттэрин тэҥннэн көрөр.

Билсиһии. Саха биллиилээх худуоһунньугунсүрүн үлэлэрин кытта билсэр.

2.12

Өбүгэм дьиэтэ- уота.

Норуот үгэс буолбут дьиэтэ-уота. Саха сиригэр олохтоох омуктар былыргы дьиэлэрэ-уоттара. Төрөөбүт дьиэм. Дьиэни көрүү-харайыы, дьиэ үлэтэ. Дьиэҕэ-уокка мин көмөм. Дьиэҕэ-уокка сыһыаннаах сиэр-туом. Алгыс*аал уоту аһатыы. Үгэс*дьиэни туттуу. Олоҥхо үөрэҕэ*дьиэ иччитэ.

2

9.12

16.12

Музей (түмэл) арааһа

Музей (түмэл) арааһа*ойуулуур-дьүһүннүүр, историческай, этнографическай уо.д.а. Саха биллиилээх худуоһунньуга-И.В.Попов. Хартыынанан үлэ. И.В.Попов. Дьокуускай куорат ХVIII-с үйэ саҕаланыытыгар.

1

23.12

III чиэппэр - 10 чаас

5

Норуот төрүт дьарыга.

Норуотум үгэс буолбут дьарыга

1

Тэҥнээһин. Бэйэ норуотун үгэс буолбут дьарыктарын тэҥнээн көрөр.

Кэпсээһин. Дьиэ кэргэнин хаһаайыстыбатын туһунан кэпсиир.

Эбии матырыйаалы туһаныы. Сөбүлүүр дьиэ кыылын туһунан интернеттэн, билиини-көрүүнү кэҥэтэр кинигэлэртэн матырыйаал көрдөөн булар, уруокка туттар.

13.01

Дьиэ сүөһүтүн иитии

Мин дьиэ кэргэним хаһаайыстыбата. Дьиэ сүөһүтэ*ынах, сылгы, таба, ыт уо.д.а. Дьиэ сүөһүтүн иитии туһата. Мин сөбүлүүр дьиэм кыыла. Төрүт дьарыкка сыһыаннаах сиэр-туом. Алгыс*саҥа төрөөбүт ынахха, ыалга сүөһү иитэригэр.Үгэс*ынаҕы арчылааһын. Олоҥхо үөрэҕэ*ынах сүөһү иччитэ-Ньаадьы. Хартыынанан үлэ* И.В.Попов. Ньирэй. 1926с.

1

20.01

6

Уус -уран оҥоһук

Норуотум оһуора-бичигэ

Норуотум уус-уран оҥоһуктара. кэрэ-мааны, ойуулаах-дьарҕалаах норуот уус-уран оҥоһуктара. Оһуор-бичик арааһа.

1

Истии. Норуот уус-уран оҥоһугун туһунан учуутал кэпсээнин болҕойон истэр.

Бөлөхтөөһүн. Иһит-хомуос арааһын матырыйаалынан бөлөхтүүр.

Ырытыы. Иһит-хомуос туохха анаммытын ырытар.

27.01

Туос, мас оҥоһуктар

Иһит-хомуос арааһа (туос, мас, туой). Үгэс*туоһу хастааһын. Хартыынанан үлэ*Николай Николаевич Рязанскай. Солбуйааччылар. Чороон. 18 үйэ иккис аҥаара. Кэриэн ымыйа. 19 үйэ ортото.

1

3.02

7

Таҥас-сап.

Омук таҥаһа

Саха сиригэр олорор норуоттар төрүт таҥастара* уратылара уонна маарыннаһар өрүттэрэ. Хартыынанан үлэ*И.В.Попов. Бууктаах сонноох кыыс.XIX үйэ. Нуучча кыыһа. (Б.В.Вени хартыынатыттан куоппуйа).

1

Быһаарыы уонна кэпсээһин. Олохтоох хотугу норуоттар таҥастарын уратытын туһунан быһааран кэпсиир.

Тэҥнээһин. Бэйэ норуотун таҥнар таҥаһын арааһын тэҥнээн көрөр.

10.02

Таҥаһым уратыта

Норуотум таҥнар таҥаһын дьыл кэминэн арааһа*түүлээх, сарыы таҥас, таба тириитэ сон, ыстаан, бэргэһэ, атах таҥаһа. таҥас үгэс буолбут ойуута-бичигэ. Алгыс*кыыс оҕоҕо.

1

17.02

8

Өбүгэм аһа-үөлэ.

Норуот үгэс буолбут аһа

Аччыгы аһат, тоҥмуту ириэр. Өбүгэм аһа (эт, балык, үүт). Үгэс буолбут ас-үөл аата. Үгэс*астааһын үгэһэ (күөрчэҕи ытыйыы), остуолга олоруу. Сиэр-туом*сандалы сиэрэ-туома.

1

Истии. Өбүгэ аһын туһунан учуутал кэпсээнин болҕойон истэр.

Наардааһын. Үгэс буолбут аһы-үөлү ааттарынан араарыы.

Бөлөхтөөһүн. Аһы эт, балык, үүт ас диэн арааран, сөпкө ааттаан бөлөхтүүр.

24.02

Үрүҥ ас

Мин сөбүлүүр үрүҥ аһым. Хартыынанан үлэ. Н.Н.Рязанскай. Күөрчэх.

1

2.03

9

Оонньуурдар, оонньуулар.

Оонньуу - оҕо саас дьоллоох түгэнэ.

Норуотум оонньуурдара

Оҕо оонньууртан салҕыбат. Норуотум оонньуурдара уонна оонньуулара. Мин таптыыр оонньуурум. Оонньуурдарар көрүҥнэрэ, туохтан оҥоһуллубуттара.

1

Кэпсээһин уонна уруһуйдааһын. Сөбүлүүр оонньуурун уруһуйдуур уонна кэпсиир.

Араарыы. Былыргы -аныгы оонньуур арааһын араарар.

Талыы. Норуот оонньуурдарын уонна оонньууларын сөпкө ааттаан талар.

Практическай үлэ. Хартыынаттан бэйэ санаатын этэр, суруйар.

9.03

Өбүгэм оонньуулара

Өбүгэ оонньуулара, остуол оонньуулара. Үгэс* төрүт хамсаныылар (илиигэ анньыныы, атахха уйдаран олоруу, ыллаҥ). Хартыынанан үлэ* Мария Афанасьевна Рахлеева. Хачыаллар.

1

16.03

IV чиэппэр - 8 чаас

10

Норуот ырыата-тойуга.

Норуотум ырыата-тойуга

Норуот ырыата-тойуга. Оҕоҕо аналлаах ырыалар. Хартыынанан үлэ*Владимир Давыдович Иванов. Ырыа. (*Күһүн* триптихтэн).

1

Истии. Учуутал төрүт омуктар ырыаларын-тойуктарын, музыка тэриллэрин туһунан кэпсиир, иһитиннэрэр. Норуот ырыаһыттарын толорууларын истэллэр.

Үөрэтии. Ырыа матыыптарын үөрэтэллэр. Толоруу. Оҕоҕо аналлаах ырыалары үөрэтэн толороллор.

Практическай үлэ. Хомус музейыгар сылдьыы. Туох санааҕа кэлбитин суруйар. Сылдьыы. Театрга сиэрдээхтик сылдьаллар. Кэпсээһин. Учуутал театр туһунан кэпсээнин өйдөөн истэр. Эбии матырыйаалы туһаныы. Интернет ресурсаларын туһанан театр туһунан матырыйаалы хомуйар. Быһаарыы. театр араастарын, туох уратылаахтарын быһаарар. Истии. Артыыстар толороллорун истэллэр.

30.03

Норуотум музыкатын тэриллэрэ

Норуотум музыкатын тэриллэрэ*дүҥүр, хомус, кырыымпа уо.д.а. Олоҥхо үөрэҕэ*Кудай Бахсы

1

6.04

Хомус

Хомуһу тутуу, харыстааһын ирдэбилэ

1

13.04

Театр - норуот искусствотын көрүҥэ

Театр туһунан өйдөбүл. Театр арааһа* П.А. Ойуунускай аатынан Саха драматичекай театра. А.С.Пушкин аатынан Нуучча драматическай театра. Д.К.Сивцев-Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет государственнай театра уо.д.а)

1

20.04

11

Олоҥхо - улуу айымньы.

Төрөөбүт норуоппут сүдү айымньыта - олоҥхо.

Олоҥхо - улуу айымньы

Саха героическай эпоһа олҥхо - саха норуотун ытык өйдөбүллэрин түмэр улуу айымньы.

1

Билсиһии. Олоҥхо туһунан өйдөбүлү учуутал кэпсээниттэн билсэр. тимофей Степанов үлэтин көрүү.

Тэҥнээһин. Олоҥхо үс дойдутун тэҥнээн кэпсиир. Тимофей Степанв үлэлэрин олоҥхо тылын кытта тэҥнииллэр. Истии. Гаврил Колесов *Ньургун Боотур* толорор олоҥхотун истэллэр.

Эбии матырыйаалы туһаныы. Араас сурунааллартан, хаһыаттан , кинигэттэн олоҥхо туһунан матырыйааллары хомуйар.

4.05

Олоҥхоһут

Үгэс*олоҥхолооһун үгэһэ. Олоҥхо үөрэҕэ* олоҥхоһут.

1

11.05

Олоҥхо үс дойдута. Айыы бухатыыра

Аан дойду айыллыыта. Үс дойду. Айыы бухатыыра

Хартыынанан үлэ*И.В.Попов.Дьулуруйар Ньургун Боотур (Е.П.Чехордуна *Олоҥхо тыла-өһө* кинигэтиттэн). Владимир Семенович Карамзин. Орто дойду кырасаабыссата. Ньургуйаана Егорвна Ябловская. Олоҥхо дойдута. Иннокентий Юрьевич Пестряков. Айыы бухатыыра.

1

18.05

Проектнай үлэ

*Дьиэ кэргэн* тиэмэҕэ бырайыактыыр үлэ оҥоһуллар.

1

25.05

Тематическай былаан

III кылаас (34чаас)

Ытык өйдөбүллэр

Уруок тиэмэтэ

Тиэмэлэрин үөрэтии ис хоһооно

Ч

Үөрэнээччи үлэтин сүрүн көрүҥнэрэ

Был.

күнэ-ыйа

Ыыт.

күнэ-ыйа

I чиэппэр (7 чаас)

1

Айылҕа.

Сахам сирин кэрэ айылҕата

Сахам сирин кэрэ айылҕата.

Аар айылҕа. Айылҕа ытык кэрэ сирдэрэ. Айылҕабыт уратыта. Үгэс:билгэ, айылҕаны харыстааһын.

1

Эбии матырыйаалы туһаныы. Библиотекаттан эбии кинигэ, сурунаал, хаһыат матырыйаалларын булан ааҕар.

Быһаарыы. Дьыл кэмин сылыктыыр, быһаарар.

Ырытыы. Саха сирин Ытык эрэ сирдэрин, маннык сирдэргэ сылдьыы сиэрин-туомун билсиһэн ырытар.

Сааһылаан ситимнээһин. Айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаннаһан, күҥҥэ, уокка сүгүрүйүүнү сааһылаан ситимнээһин.

Чинчийэр. Олорор сирин уратытын чинчийэр иһитиннэрии оҥорор.

7.09

Айылҕа Ытык кэрэ сирдэрэ

Саха сирин ытык кэрэ сирдэрэ, маннык сирдэргэ сылдьыы сиэрэ- туома. Сири -уоту аһатыы сиэрэ-туома, көрүү-харайыы, оҥоруу-тупсарыы. Айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаннаһыы. Хартыынанан үлэ: Владимир Семенович Карамзин. Өлүөнэ очуостара.

1

14.09

Киһилээх хайата

Алгыс:күнү көрсүү алгыһа. Сиэр-туом: сылыктааһын, Ытык сиргэ сылдьыы. Олоҥхо үөрэҕэ: Айыыһыт, Иэйиэхсит.

1

21.09

2

Төрөөбүт дойдум.

Саха Республиката - араас омук, элбэх культура.

Мин дойдум - саха сирэ.

Төрөөбүт сиргэ-буорга таптал. Иитиллибит Ийэ дойду иһирэхтээх. Мин Республикам (куораттар).

1

Быһаарыы.Төрөөбүт дойду, ийэ дойду өйдөбүллэрин туһунан матырыйаалы араас кинигэттэн, сурунаалтан ааҕан булар.

Тэҥнээһин. Материальнай эйгэ уонна духуобунай эйгэ суолталарын өйдөөн тэҥнээн көрөр.

Араарар. Үтүө уонна мөкү култуураны араарар.

Толкуйдааһын. Норуот олоҕор-дьаһаҕар сиэр-туом өйдөбүлүн толкуйдаан ырытар.

Кэпсээһин. Библиотека туүунан эбии матырыйаалы туһана эпсиир.

Практическай үлэ. Үөрэппит матырыйаалларыгар олоҕуран Саха Республикатын араас омуктарын материальнай уонна дузуобунай култуураларын тэҥнээн көрөн таблица оҥорор.

28.09

5.10

Саха Республиката - элбэх омук алтыһан олорор сирэ.

Материальнай эйгэ - мал-сал, айылҕа көстүүтэ. Духуобунай эйгэ - кинигэҕэ, искууство айымньыларыгар баар билии уонна информация, дьон икки ардыгар сыһыан уо.д.а. бу кутуура эйгэтэ. Култуура -киһи аймах, олох-дьаһах, оҥоруу-тутуу, өй-санаа, сиэр-майгы өттүнэн ситиһиитэ. Хартыынанан үлэ:Василий Семенович Парников-Сэксэй. Эйэ.

1

Таптыыбын төрөөбүт дойдубун

Таптыыбын төрөөбүт дойдубун. Ийэ дойдуга таптал. Ытык өйдөбүллэр: төрөөбүт дойдуга таптал, ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу. Хартыынанан үлэ:Афанасий Петрович Мунхалов. Аан дойдуну истэллэр (*Мин хоту дойдум*серияттан.Үгэс: төрөөбүт сири-уоту харыстааһын.

1

12.10

Библиотека - билии көрүү уйата

Саха Республикатын Национальнай библиотеката. Олохтоох библиотека.

1

19.10

II чиэппэр - 8 чаас

3

Дьиэ кэргэн.

Ыал - олох төрдө.

Киһи. Киһи үс кута. Ыал туруга - омук туругун быһаарар сүдү күүс. Биһиги ыал тутуһар үгэспит, сиэрбит. Үгэс: ийэ кут, салгын кут, буор кут. Алгыс:уоллаах кыыска.

1

Билэр. Төрүччү тылын билэр. Төрдүгэр баар дьон олоҕун билэр.

Тутуһар. Остуолга олоруу сиэрин-туомун тутуһар.

2.11

Мин урууларым

Биһиги дьиэ кэргэн төрүччүтэ. Төрүт удьуордар силистэрэ. Удьуордар силистэрин оҥоруу.

1

9.11

4

Норуотум дьиэтэ -уота.

Үгэс буолбут дьиэ-уот. Дьиэ ис тэрилэ.

Өбүгэм дьиэтин ис тутула

Саха Республикатын норуоттарын үгэс буолбут дьиэлэрин-уоттарын аата-суола, оҥоһуулара, тутуулара. Дьиэ ис тэрилэ, мала-сала. Оһох тутула, уот иччитин өйдөбүлэ. Алгыс: Аал уокка

1

Тэҥнээһин. Саха республикатын норуоттарын үгэс буолбут дьиэлэрин -уоттарын аатын, оҥоһууларын, тутууларын арааһын тэҥнээн көрөр. Ураһа тутула. Балаҕан тутула. Саха балаҕаныгар сылдьыы.

Көрсүһүү. Балаҕаҥҥа үөскээбитырдьаҕастары кытта көрсүһэр.

16.11

Балаҕан - өбүгэм дьиэтэ

Кыһыҥҥы, сайыҥҥы дьиэ-уот уратылара. дьиэ ис-тас тутула.. Үгэс:ураһа арааһа, дьиэ тутуллуохтаах сирин талыы. Сиэр-туом:хаһаайыстыба туомнара-дьиэ туомнара. Хартыынанан үлэ: Иван Васильевич Попов. Саха ураһатын ис көстүүтэ.

1

23.11

5

Норуот төрүт дьарыга.

Сүөһү иитиитэ

(оттооһун)

Саха республикатын норуоттарын үгэс буолбут дьарыктара. Үгэс буолбут дьарыкпыт -сүөһү иитии. Дьиэ сүөһүтүн иитии туһата. Сүөһүнү көрүүгэ-харайыыга мин көмөм. Дьиэ сүөһүтэ-норуот баайа, үтүө туруга. Оттооһун. сылгы уонна таба иитиитэ. Алгыс: окко киирии, сылгыга алгыс, идэһэ алгыһа. Үгэс:күүлэй, окко киирии. Сиэр-туом: от охсуутун саҕалааһын,тиэргэн. Олоҥхо үөрэҕэ: Күн Дьөһөгөй.

Хартыынан үлэ: Иннокентий Корякин. Оттооһун. Афанасий Николавич Осипов. Сылгыһыттар. Эдэр табаһыт.2006.

1

Билсэр. Өбүгэ төрүт дьарыгын билсэр.

Тэҥниир. Сүөһүнү, сылгыны, табаны көрүү-харайыы уратытын тэҥниир.

Бөлөхтөөһүн. Саха Респубикатын үгэс буолбут дьарыктарын түһүнан кэпсииргэ былааннанар.

Былааннааһын. Бэйэ норуотун үгэс буолбут дьарыктарын туһунан кэпсииргэ былааннанар.

Кэпсээһин. Үгэс буолбут дьарыктарын туһунан кэпсээһин.

Практическай үлэ. От үлэтин ис хоһоонун сиэрин-туомун чинчийэр. Дьиэ сүөһүтэ-норуот баайа диэн түмүк оҥорор.

30.11

Сылгы иитиитэ

1

7.12

с

Табаны иитии

1

14.12

Ситиһиибитин сыаналыыбыт, билиибитин бэрэбиэркэлэнэбит

1

21.12

III чиэппэр - 10 чаас

.6

Уус -уран оҥоһук. Уус-уран тарбах, илгэлээх илии оҥоһуктара.

Оһуур-ойуу суолтата

Уус тарбах бэл маһы күллэрэр. Оһуор -ойуу суолтата.Сатабыл. Саха Республикатын төрүт омуктарын үгэс уолбут уус-уран оҥоһуктара. Таҥас-сап, атах таҥаһын, туттар мал киэргэтиитэ, оһуордар ааттара, суолталара, аналлара. Биллиилээх норуот маастардара.

Үгэс: иис үгэһэ, уһаныы үгэһэ.

Олоҥхо үөрэҕэ: Улуу Суорун.

Хартыынанан үлэ: Владимир еменович арамзин. Саха оһуора. Мария Лукина. Сахалыы натюрморт. Бэйэ дьарыга. Музей. Музей -норуот баайа. Музей мала-салал.

1

Эбии матырыйаалы туһаныы. Интернет-ресурсаларыттан, эбии литератураттан Саха сирин норуоттарын үгэс буолбут уус-уран оҥоһуктарын туһунан матырыйаал хомуйар уонна уруокка туттар. Ойуулаах оҥоһук быыстапкатыгар сылдьар.

Билсэр. Норуот маастардарын уонна кинилэр үлэлэрин кытта билсэр.

Ырытыы. Оһуор арааһын ырытар, чинчийэр.Таҥас:сап, атах таҥаһын, туттар мал киэргэтиитин, оһуордарын ааттарын, суолталарын, аналларын туһунан ырытар.

Эбии матырыйаалы туһаныы. Интернет-ресурсалары туһанан республика музейдарын туһунан матырыйаалы хомуйар.

11.01

Норуоттар уус-уран оҥоһуктара

1

18.01

Түмэл мала-сала

1

25.01

7

Таҥас-сап.

Норуотум таҥнар таҥаһа

Норуотум таҥнар таҥаһа. Таҥаска киэргэл-симэх. Таҥаһы-сабы ойуулуурга аналлаах оһуордар. Тыһы, тириини имитии, таҥастааһын туһунан өйдөбүл. Түүлээх таҥаһы, атах таҥаһын көрүү-харайыы.

Үгэс:тириини таҥастааһын. Сиэр-туом: таҥныы. Хартыынанан үлэ: Валериан Романович Васильев. Маастардар. Биллибэт маастар. Кычым. Биллибэт маастар. Чаппараах. Бэйэ дьарыга. Музей. Республика государственнай музейдара: Национальнай художественнай музей; Ем.Ярославскай аатынан Саха сиринээҕи хоту норуоттар историяларын уонна култуураларын государственнай музейа; П.А.Ойуунускай аатынан государственнай литературнай музей.

1

Билэр. Кыһыҥҥы уонна сайыҥҥы таҥас суолтатын билэр.

Эбии матырыйаалы туһаныы. Кинигэ, интернет-ресурс матырыйаалларынбулар, киэҥник туһанар.

Кэпсэтии. Таҥаска киэргэл-симэх, оһуор туһунан быһааран кэпсиир.

Практическай үлэ. Түүлээх таҥаһы, атах таҥаһын көрүү-харайыы.

Кэпсээһин. Талан ылан биир музей туһунан эбии матырыйаалы туһанан кэпсиир.

1.02

Таҥас киэргэлэ-симэҕэ

1

8.02

Түмэллэр

1

15.02

8

Өбүгэм аһа-үөлэ.

Балык ас

Төрөөбүт сир бараммат аһа-үөлэ. Саха сирин норуоттарын үгэс буолбут астара. Омуктар астарын-үөллэрин уратыта. Ас арааһа: эт (ынах, сылгы, таба), балыык, үүнээйи ас. Аһы астааһын технологиятын кытта билсиһии. Бэйэ норуотун төрүт аһын астааһын.

Үгэс: аһылык үгэһэ, түөрэх быраҕыы.

1

Араары уонна бөлөхтөөһүн. Аһы эт (ынах, сылгы, таба), балык, үүт ас диэн араарар, сөпкө ааттаан бөлөхтүүр.

Билсиһии. Аһы астааһын технологиятын кытта билсиһии.

Оҥорон көрдөрүү. Бэйэ норуотун төрүт аһын астаан көрдөрүү.

Билэр. Доруобуйаҕа туһалаах аһы арааран билэр.

Астыыр. Судургу аһы астыыр.

22.02

Эт ас

1

29.02

Үүнээйи ас

1

7.03

9

Оонньуурдар, оонньуулар.

Өбүгэ оонньуулара

Норуотум оонньуурдара. Норуот үгэс буолбут оонньуулара, көрүҥнэрэ, ааттара (өй уонна таайсыылаах, күргүөмнээх уонна тэрээһиннээх, хамсаныылаах оонньуулар уо.д.а). Норуот оонньууларын үөрэтии. Алгыс: бухатыырга алгыс. Үгэс: төрүт хамсаныылар (кэдэйэн түһүү, сүүһү тобукка тиэрдии, чиккэччи тэбии).

Олоҥхо үөрэҕэ: киһи тэрчитэ. Хартыынанан үлэ: ЭлляйСеменович Сивцев. Оҕунан ытыы.

1

Эбии матырыйаалы туһаныы. Кинигэ, интернет-ресурс матырыйаалларын булар, киэҥник туһанар.

Билэр. Илии, атах оонньууларын билэр.

Бөлөхтөөһүн. Хотугу олохтоох норуот оонньууларын бөлөхтүүр.

Талыы.Норуот оонньууларын талан үөрэтэр.

14.03

Остуол оонньуута

1

21.03

IV чиэппэр - 8 чаас (6чаас)

10

Норуот ырыата-тойуга.

Норуот үҥкүүтэ

Норуот үҥкүүтэ. Саха сирин норуоттарын ырыа доҕуһуоллаах үҥкүүлэрэ (оһуокай, һээдьэ, лондол, хэйро, гасигор, уо.д.а.). Үгэс: оһуокай хаамыыта. Хартыынанан үлэ: В.С.Карамзин. Оһуоай.

Михаил Михайлович Носов. Саха былыргы үҥкүүтэ.

1

Бөлөхтөөһүн. Саха Республикатын норуоттарын ырыа доҕуһуоллаах үҥкүүлэрэ диэн бөлөхтүүр.

Тэҥнээһин. Саха сирин норуоттарын ырыа доҕуһуоллаах үҥкүүлэрин уратыларын, маарыннаһар өрүттэрин тэҥниир.

Толоруу. Саха сирин норуоттарын ыра доҕуһуоллаах үҥкүүлэрин толоро үөрэнэр.

Эбии матырыйаалы туһаныы. Инернет-ресурсалары, эбии литератураны туһанан куорат театрдарын туһунан матырыйаалы хомуйар.

4.04

Ырыа доҕуһуоллаах үҥкүүлэр

Норуот ырыата-тойуга -театрга

Театр - норуот искусствотын көрүҥэ.

1

11.04

11

Олоҥхо - улуу айымньы.

Төрөөбүт норуоппут сүдү айымньыта - олоҥхо.

Олоҥхо ытык өйдөбүллэрэ.

Олоҥхо тыла. Алгыс

Саха норуотун тылын ууһун сүмэтэ-олоҥхо. Олоҥхо ытык өйдөбүллэрэ. олоҥхо тыла. Алгыс. Отуор. Олоҥхону туруоруу уонна олоҥхону туруоруу уратылара. Алгыс: Аал-уот иччитигэр, айанньыкка. Үгэс: Айыыны тутуһуу, үлэ үгэһэ, олоҥхону истии. Сиэр-туом: алгыһы иҥэринии. Хартыынанан үлэ: В.С.Карамзин. Ньургн ырыата. Иннокентий Юрьевич Пестряков. Алгысчыт. Иван Иваович Попов. Хотун ийэ. (Е.П.Чехордуна *Олоҥхо тыла-өһө* кинигэтиттэн). Театр. Дьокуускай куоракка баар театрдар: Үүнэр көлүөнэ театра, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан култуура киинэ.

1

Билсиһии. Олоҥхо үс дойдутугар кимнээх олороллорун билсэр.

Истии. Олоҥхону истэ үөрэнэр.

Иһитиннэрии. Бөлөҕүнэн талбыт театрдарын туһунан иһитиннэрии оҥороллор.

Практическай үлэ. Театрдары бу көрүҥнэринэн тэҥнээн көрөн (архитектурата, репертуара, артыыстара) таблица оҥорор.

18.04

Олоҥхону толоруу уонна туруоруу

1

25.04

Театр - норуот искусствотын көрүҥэ

Проектнай үлэ

*Айылҕа* тиэмэҕэ бырайыактыыр үлэ оҥоһуллар.

1

16.05

Ситиһиибитин сыаналыыбыт, билиибитин бэрэбиэркэлэнэбит

1

23.05