Жиде - пайдалы ағаш ғылыми жоба

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

Тақырыбы:

Жиде - пайдалы ағаш

Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім

1. Жиде қандай ағаш?

2. Жиденің адам өміріндегі пайдасы

Қорытынды

Ұсыныс

Кіріспе

Табиғат пен адам егіз дүние десек те болады. Өйткені бірінсіз біріне өмір жоқ. Менің туған кентім Шиелінің экологиялық жағдайы алаңдатады. Ауаның ластануы арқасында адамдар жүрек, қан тамыр қысымы, өкпе, демікпе т.б. ауруларға шалдығуда. Бұрын әжелеріміз тек үлкен кісі қайтыс болды десе, қазір жастар да дүниеден көп кетуде. Бүгін бар адам ертең жоқ. Қас қағым сәтте жақындарымыздан айырылып қалып жатырмыз. Бұған қоршаған ортаның ластануы бірінші әсер етуде. Атам қазақ «Бабын тап та, бақ өсір», «Әкеден мал қалғанша, тал қалсын» немесе «Ағаш жемісімен де, желегімен де қымбат» деп кеткен. Біздің жеріміз сортаң топырақ. Кез келген ағаш өсе бермейді. Осы тығырықтан шығу мақсатында өзімнің ғылыми жобамды «Жиде - пайдалы ағаш» деп алып, жиде ағашын зерттеп, халыққа насихаттауды жидеге аса мән беріп кентімізді көкалдандырайық деп, көп қасиеттерін қолдануға ұсыныс бергім кеп отыр.

Жұмыстың мақсаты: Жиде ағашының өзіндік ерекшеліктерін ескере отырып, оның адам денсаулығына пайдалы жақатырн анықтау. Еліміздің экологиялық жағдайын жақсарту мақсатында жергілікті жердің топырағының ерекшелігін еске ала отырып, көкалдандыру жолын қарастыру.

Зерттеу жұмысының ғылыми болжамы: Егер жиденің еліміздің сортаң жерлеріне ексек, басқа ағаштардан гөрі шыдамды, берік, жиде жердің тақырлығынан сақтап, еліміздің экологиялық жағдайын жақсартуға ықпалын тигізер еді.

Зерттеу ісінің мәнділігі:Қоршаған ортада өсімдіктің, ағаштардың дұрыс өспеуі - ауаның құрғаунан, ластануына, жер бетіннің тақырлануына апарып адам денсаулығына кері әсерін тигізеді. Егер табиғатта өсімдік өспесе, өлі организммен тірі организмде зат алмасу болмайды. Мәдени емес өсімдіктердің өзі өлкемізге экологиылық өзгерістер әкеліп, табиғат берген сыйын өзгерте алмайтындығымызды ғылыми тұрғыдан қарастырдық.

Зерттеудің тактикалық ерекшілігі: Жиде ағашының қоршаған ортаны қорғауға, адам өміріне толық пайдасы бар екендігі анықталып, табиғат сыйын көбейтуге күш салып, зор мән беру керектігі ұсынылады.

Зерттеудің жаңалығы: Сортаң топырақты Қызылорда облысының жерінде елімізді көгерту, көркейту, экологиялық апаттан құтқару жолының бірі - жиде ағашын өсіру арғылы бал алу, тосап сусындар жасау, жұқпалы аурудан сақтану, арылу үшін дәрі-дәрмек өндіру, косметикалық заттар лак, бояулар шығару, қолөнер, құрылыс заттарын өндіру, отын ретінде пайдалану. Ең негізгісі қоршаған ортаны қорғау.

1. Жиде қандай ағаш?

Қорқыт ата жазбасында Сыр бойын мекендеген Оғыз ұлысының бегі Қазанның бел баласы Ораздың аузымен айтылған мынадай асыл сөз жазылған:

« Атың ағаш десем, шамданба, ағаш! О, Мекке мен Мәдениенің есігі болған - ағаш! Ерлерді ері Әлидің дүлділіне ер болған - ағаш! Зұлыпқарға сап болған, - ағаш! Хасан мен Хұсайынға бесік болған - ағаш! Мені саған асар болса, құлап түс ағаш! » - деп келетін айшықты сөз бар. Жиде пайдалы ағаш. Оның қолданылмайтын жері жоқ. Одан ешқандай қалдық қалмайды. « Қалауын тапса қар жанар » дегендейоның діңгегі, бұтақтары, гүлі, жемісі, ұнтағы мен сүйегіде қолданылады. Оны мен қазір дәлелдеймін. Негізі, жиде - жиде тұқымдасына жататын мәдени, жапыраған тастайтын ағаштардың ішінде ең соңында гүлдейтін мәңгі жасайтын ағаш. Дүниежүзінде қоңыржай және субтропиктік белдеуде өсетін үш туысы елудей түрі бар. Қазақстанда екі түрі өседі. Оның бірі сүйір жемісті жиде. Оның биіктігі 3 - 8 метр, бұтақтары тікенді, жапырақтары сыртын майда күмісті түсті тарамдалған түктер жауып жатады. Жапырағы бүтін жиекті кезектесіп, не қарама - қарсы орналасады. Гүлі екі үйлі, қос киде дара жынысты. Жел немесе жәндіктер арқылы тозаңданады. Біздер көшелерге, үйіміздің бау - бақшасына көшеті арқылы тамырымен де, кесіпалап қалемше арқылы кез - келген сортаң жерге өсіре аламыз. Жиде жер талғамайды. Республикамыздың батысында, оңтүстігінде және Жоңғар Алатауында, Іле Алатауында, Қаратауда, сонымен бірге өзіміздің Сырдария, Шу, Талас, Арыс өзендері жағалауында көп өседі. Жиде ағаштың пайдасы зор болғандықтан аудан орталығында, облысымызда өсіруді мақсат тұтып, оның өмірде қолданылып іске асыруды ұсынамын. Жасының ұзақтығы 40-50 жыл. Біздің облыс төңірегінде бұндай аз уақыт ішінде жеміс беріп, ұзақ жасайтын жидеден басқа жеміс жоқ десем қателеспейтін шығармын.

Жиде сүйегінен, жапырақтарынан, бұтақтарынан

жасалған бұйымдар

Жиде ағашының бұтағынан діңгегінен жасалған бұйымда

Ғылыми жоба жалпы қойылатын талапқа сай дайындалған.Уорд нұсқасы, аңдатпалар, пікірлері, күнделігі және көрнекі жасалынған тұсаукесері (презентация) ғылыми жобаның құрылымы жүйеленген толық нұсқасын құрайды.

Ғылыми жобаның толық нұсқасын talshin.ukoz.net сайты

арқылы ала аласыз!

8