Дарынды оқушылармен математикадан тапсырмалар жинағы

4 сынып. Математика

Дарынды оқушымен жұмыс жоспары

Мазмұны

Сағат саны

Мерзімі

1

1-ТАРАУ. САНДАР ЖӘНЕ ШАМАЛАР, ОЛАРМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН АМАЛДАР

Сандардың нумерациясы (оқу, жазу, жіктеу, салыстыру,

разрядтар атауы, нөмірлену, бірліктер класы, мың-жаңа класс бірлігі)

1

2

Шамалар және оларды өлшеу (сандардың ондық жүйесі мен өлшеудің метрлік жүйесінің арасындағы байланыс, өлшеу бірліктерін түрлендіру)

1

3

Арифметикалық амалдар (мән-мағынасы, есептер, есептеу тәсілдері)

1

4

Алгебраның элементтері (өрнектің түрлері, құру, оқу, жазу, мәнін табу, салыстыру, теңдеу және оны шешу)

1

5

Геометрияның элементтері (фигураларды ажырату, салу, ауданын есептеу, әріппен белгілеу қасиеттері)

1

6

Қорытынды өзіндік жұмыс

1

7

2-ТАРАУ. КӨП ТАҢБАЛЫ САНДАР, ОЛАРДЫ ОҚУ, ЖАЗУ ЖӘНЕ САЛЫСТЫРУ.Заттарды санау. Разрядтар және кластар

1

8

Разрядтар және кластар. Тура және жанама түрде тұжырымдалатын есептер

1

9

Тура және жанама түрде тұжырымдалған есептер

1

10

Көп таңбалы сандарды разрядық қосылғыштарға жіктеу және оған кері түрлендіру. Тура және жанама түрде тұжырымдалған есептер

1

11

Көп таңбалы сандарды оқу және жазу, салыстыру

1

12

Көп таңбалы сандарды оқу және жазу. Тура және жанама түрде тұжырымдалған есептер

1

13

Сандарды және шамаларды салыстыру

1

14

Ұзындық өлшеуіштері

1

15

Масса өлшеуіштері

1

16

Ауданды және көлемді табу

1

17

Уақыт өлшеуіштері

1

18

Қорытынды өзіндік жұмыс

1

19

3-ТАРАУ. САНДАРҒА ЖӘНЕ ШАМАЛАРҒА ҚОЛДАНЫЛАТЫН АМАЛДАР. ҚОСУ ЖӘНЕ АЗАЙТУ.Қосу және азайту амалдарының қасиеттеріне сүйеніп есептеулер жүргізу

1

20

Қосу және азайту амалдарының қасиеттеріне сүйеніп есептеулер жүргізу

1

21

Ауызша қосу және азайту тәсілдері

1

22

Жазбаша қосу және азайту тәсілдері

1

23

Қорытынды өзіндік жұмыс.

1

24

4-тарау. КӨБЕЙТУ ЖӘНЕ БӨЛУ

Көбейту, онық қасиеттері

1

25

Ауызша көбейту және бөлу тәсілдері

1

26

Бір таңбалы санға жазбаша көбейту және бөлу.

1

27

Бір таңбалы санға жазбаша көбейту және бөлу. Сәйкес қалдықпен бөлу

1

28

Бір таңбалы санға жазбаша көбейту және бөлу. Сәйкес қалдықпен бөлу.

1

29

Бір таңбалы санға жазбаша бөлу және көбейту. Сәйкес қалдықпен бөлу

1

30

Қорытынды өзіндік жұмыс.

1

31

Жылдамдық. Уақыт. Қашықтық.

1

32

Cанды және әріпті өрнектерді құру, оқ, жазу, салыстыру және мәнін табу

1

33

Фигуралардың ауданын табу. Палетка

1

34

Ауданды өлшеу. Квадрат дециметр (дм²)

1

1-тарау. САНДАР ЖӘНЕ ШАМАЛАР, ОЛАРМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН АМАЛДАР

1-сабақ. Сандардың нумерациясы (оқу, жазу, жіктеу, салыстыру,

разрядтар атауы, нөмірлену, бірліктер класы, мың-жаңа класс бірлігі)

1. а) «Аққайыңда» 400 оқушы, ал «Көкшетауда» 200 окушы артық демалды. «Көкшетауда» неше оқушы демалды?

ә) «Самалда» 500 оқушы, ал «Қайыңдыда» 100 оқушы кем демалды. «Қайыңдыда» неше оқушы демалды?

2.а) 6 м = □ см 500 бірл = □ жүзд.

6 жүзд. = □ бірл. 500 см = □ м

6 дм = □ см 500 бірл = □ онд.

</ 6 онд. = □ бірл 500 см =□ дм

ә) 6 жүзд. 7 онд. 8 бірл. = □ 6 м 7 дм 8 см = □ см

□ жүзд. □ онд. □ бірл. = 897 □ м □ дм □ см = 897

3. Жүздіктері 7-ге тең, ал ондықтары мен бірліктері әр түрлі болатын үш таңбалы сандарды жаз:

4. Тез есептеп үйрен:

(14 : 7 • 2 • 5 + 4) • 3

(9 • 8 - 2) : 7 • 4 : 2

5.

1, 2, 3, 4, 5 цифрларын және «+», «-» таңбаларын пайдаланып, мәні

а) 168-ге, ә) 15-ке тең болатындай өрнек жаз:

№2.Шамалар және оларды өлшеу (сандардың ондық жүйесі мен өлшеудің метрлік жүйесінің арасындағы байланыс, өлшеу бірліктерін түрлендіру)

1.а) Ұзындық бірліктерінің шамасын бір бағанға, ал масса бірліктерінің шамасын екінші бағанға теріп жаз: грамм, сантиметр, метр, километр, килограмм, дециметр, тонна, центнер.

ә) Ұзындық бірліктерін ұсақ өлшемнен бастап біртіндеп ретімен жаз; ал масса бірліктерін ірі өлшемнен бастап біртіндеп ретімен жаз:

б) 1 дециметр 1 сантиметрден неше есе артық?__________________________

1 метр ше?_______________________________________________________

1 тонна 1 килограммнан неше есе артық?___________________________

1 центнер ше?___________________________________________________

в) 1 грамм 1 килограмның қандай бөлігі?_____________________________

1 метр 1 километрдің қандай бөлігі?_______________________________

2. а) Бір ғана цифрды пайдаланып үш таңбалы неше сан жазып көрсетуге болады?

Сол сандардың әрқайсысын разрядтық қосылғыштардың қосындысына жікте:

3. Тез есептеп үйрен:

-2

5

:10

?

4

6

-4

:5

+0

-4

?

7

+5

:4

6

-8

:2

:5

?

1, 2, 3, 4, 5 цифрларын жэне «+», «-» таңбаларын пайдаланып, мәні

а) 54-ке, ә) 41-ге тең болатындай өрнек жаз:

№3.Арифметикалық амалдар (мән-мағынасы, есептер, есептеу тәсілдері)

1. а) (935 - 604) • 2 ә) (475+ 333) : 4 б)

(276 + 453) : 3

(335 + 604) : 3 (836 - 697) • 2 (860 - 260) : 5

2. а) Әр санның жазылуындағы 4 цифры нені білдіреді: 4; 40; 400?

Бұл сандардың ұқсастығы неде?__________________________________

Айырмашылығы неде? __________________________________________

ә) 8; 88; 888 сандарының әрқайсысын жазу үшін неше цифр пайдаланған? Осы сандарды тұрған орнына қарай 8 цифрының мәні қалай өзгергенін түсіндір.___________________________________________________________

__________________________________________________________________

б) 2, 5, 6, цифрларын пайдаланып, үш таңбалы неше сан жазуға болады?

__________________________________________________________________

Олардың әрқайсысында барлығы неше жүздік бар?______________________

Барлығы неше ондық бар?_________________________________________

Барлығы неше бірлік бар?__________________________________________

23. а) Мына сандарды пайдаланып, қосу және азайту амалдарымен байланысты төрт тура теңдік құр:

а) 86; 9 және 94

ә) 860; 90 және 940

ә) Мына сандарды пайдаланып, көбейту және бөлу амалдарымен байланысты төрт тура теңдік құр:

а) 30; 3 және 90;

ә) 300; 3 және 900.

3. Тез есептеп үйрен:

а) (350: 7-5+80) :9-4

ә) (50 • 6 + 60) : 7 • 2 : 4

4*4*4*4*4*4 = 100

№4. Алгебраның элементтері (өрнектің түрлері, құру, оқу, жазу, мәнін табу, салыстыру, теңдеу және оны шешу)

1. Салыстыр:

247 • 2 - (836 - 648) 860 : 2 + 305 - 225

247 + 663 -253 • 2 812 : 4 + 600 - 741

365• 2- (215 + 305) 945 - 820 + 267 - 345

2. Кестелер бойынша есептер құрастыр және оларды шығар: а) Мысалы:

Бағасы

Саны

Құны

200 тг

4

? теңге

200 тг

6

? теңге

200 тг

9

? теңге

200 тг

х

? теңге

ә) Кестенің соңғы жолындағы есептің шешуі болатын өрнекті жаз:

__________________________________________________________________Бір заттың

массасы

Заттың

саны

Жалпы

массасы

60 кг

3

?кг

60 кг

60 кг

6

8

?кг

?кг

60 кг

х

?кг

в) Кестенің соңғы жолындағы есептің шешуі болатын өрнекті жаз:

__________________________________________________________________

2. Құрамы төмендегідей сандарды разрядтық қосылғыштарға жікте:

7 жүзд. 7 онд. 7 бірл.________________________________________________

7 жүзд. 0 онд. 7 бірл.________________________________________________

7 жүзд. 7 онд. 0 бірл._______________________________________________

7 жүзд. 0 онд. 0 бірл.________________________________________________

Тез есептеп үйрен:-10

2

-10

5

:650

?

60

4

-80

:4

9

-60

:300

?

80

+60

:7

8

-40

:120

:?

№5. Геометрияның элементтері (фигураларды ажырату, салу, ауданын есептеу, әріппен белгілеу қасиеттері)

1. Кесте бойынша тік төртбұрыштың ауданын есептеп жаз.

Кестенің соңғы жолы бойынша есеп құрастыр, оның шешуі болатын өрнекті жаз:

2.Кесте бойынша шаршының ауданын табуға есептер құрастыр және оларды шығар:

3. Үш таңбалы кез келген сан жаз_____________________________________

Оның цифрларының орнын ауыстырып жаз_____________________________

Сонда барлығы үш таңбалы неше сан шығады?__________________________

Сол сандардың ең үлкенін разрядтық қосылғыштардың қосындысына жікте ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Жұмыртқаны қайнап тұрған суда 4 минут пісіру керек. 3-минуттық және 7-

минуттық екі құмсағатты пайдаланып, мұны қалай жүзеге асыруға болар еді?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________

№6 . Қорытынды өзіндік жұмыс

1-нұсқа 2-нұсқа

1. Салыстыр:

2 м 4 см 6 мм * 2 м 1 см 8 мм

3 м 6 см 8 мм * 3 м 1 см 8 мм

5 м 6 см 3 мм * 6 м 8 см 2 мм

7 м 3 см 9 мм * 8 м 9 см 3 мм

8т 3ц * 82 ц

5 т 6 ц * 35 ц

3 тәул 24 сағ * 4 тәул

4 тәул 25 сағ * 5 тәул

2. Берілген өлшемдері бойынша тік төртбүрыштың периметрін және

ауданынын тап:

Ұзындығы 16 см, ені 4 см

Ұзындығы 25 см, ені 6 см

3.Амалдарды орында:

204 • 2 : 8 +100

720 - 6 • 5 - 50

402 • 3- (316+127)

(196+14) : 3 • 7

245+135 - 130 • 2

367 + 605-127 • 3

Қатемен жұмыс

2-тарау. КӨП ТАҢБАЛЫ САНДАР, ОЛАРДЫ ОҚУ, ЖАЗУ ЖӘНЕ САЛЫСТЫРУ

№7. Заттарды санау. Разрядтар және кластар

1. Есептердің шартын, сұрағын, шешуін және жауабын салыстыр.

а) Қойлардан 265 кг, ал Қаракөл қойлардан одан 68 кг артық жүн күзелді. Қаракөл қойлардан неше килограмм жүн күзелді?

ә) Қойлардан 265 кг жүн күзелді. Бұл Қаракөл қойлардан күзелген жүннен 68 кг кем. Қаракөл қойлардан неше килограмм жүн күзелді?

2. Есептердің шартын, сұрағын, шешуін және жауабын салыстыр.

а) Қойлардан 456 кг, ал Қаракөл қойлардан одан үш есе артық жүн күзелді. Қаракөл қойлардан неше килограмм жүн күзелді?

ә) Қойлардан 456 кг жүн күзелді. Бұл Қаракөл қойлардан күзелген жүннен 3 есе кем. Қаракөл қойлардан неше килограмм жүн күзелді?

3.Күбіде 9 литр шұбат бар. 5 л жэне 4 литрлік торсықтарды пайдаланып, күбіден 2 литр шүұбатты қалай құйып алуға болады?

№8. Разрядтар және кластар. Тура және жанама түрде тұжырымдалатын есептер

1.Есептердің шартын, шешуін және жауабын салыстыр.

а) Құлынның салмағы 30 кг, ал бұзаудың салмағы одан 10 кг артық. Бұзаудың салмағы неше килограмм?

ә) Құлынның салмағы 30 кг. Бұл бұзаудың салмағынан 10 кг кем. Бұзаудың салмағы неше килограмм?

2.Есептердің шартын, сұрағын, шешуін және жауабын салыстыр. а)Қозының салмағы 24 кг, ал үйректің салмағы одан 6 есе кем. Үйректің салмағы неше килограмм?ә) Қозының салмағы 24 кг. Бұл үйректің салмағынан 6 есе артық. Үйректің салмағы неше килограмм?

3.Салтанат қалың дәптерінің беттерін нөмірлеп, 39 санын жазды. Дәптердің неше парағы нөмірленді?

__________________________________________________________________

№9. Тура және жанама түрде тұжырымдалған есептер

2.

4 2

40 2

400 2

8 : 2

80 : 2

800 : 2

4 мың 2

40 мың 2

400 мың 2

8 мың : 2

80 мың : 2

800 мың : 2

2.

607 - (246 + 338) 637 + (405 - 236)

305 : 305 + 880 9490 + 285 - 100

203 100 284 100

252 100 245 1000

3.

480100 * 48000 30100 см * 30 см

5010 * 50100 4 м 0 дм 8см * 480 дм

4.

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 цифрларын «+» және «-» таңбаларымен 55 шығатындай етіп біріктір:

10. Көп таңбалы сандарды разрядық қосылғыштарға жіктеу және оған кері түрлендіру. Тура және жанама түрде тұжырымдалған есептер

1.Мынандай санды жаз: а) Алтыншы разрядтың 8 бірлігі, бесінші разрядтың 6 бірлігі және төртінші разрядтың 2 бірлігі бар; ә) Мыңдар класының 802 бірлігі бар; б) Мыңдар класының 800 бірлігі бар; в) Мыңдар класының 62 бірлігі бар; г) Мыңдар класының 860 бірлігі бар санды жаз және оны разрядтық қосылғыштарға жікте:2.Есептердің шартын және шешуін салыстыр. Әр есепте үлкен санды табу керек пе, әлде кіші санды табу керек пе? а) Қыран 30 жыл жасайды, ал қарға одан 10 есе артық жасайды. Қарға неше жыл жасайды?

а) Қыран 30 жыл жасайды, Бұл қарғаның жасынан 10 есе кем. Қарға неше жыл жасайды?3.Әр есепте үлкен санды табу керек пе, әлде кіші санды табу керек пе? а) Шаруашылықтың 800 сиыр бар және одан 2 есе кем жылқы бар. Шаруашылықта неше жылқы бар?

ә) Шаруашылықтың 800 сиыр бар. Сиырлар саны жылқылар санынан 2 есе артық. Шаруашылықта неше жылқы бар?Ешқандай жазусыз 89-ды 21-ге азайт.

№11. Көп таңбалы сандарды оқу және жазу, салыстыру

1.Есепті шығр және салыстыр. Әр есепке кері есеп құрастыр және оларды шығар. а) Ұшақ 960 км ұшты, ал машина одан 688 км кем жол жүрді. Машина неше клиомтер жол жүрді??

ә) Ұшақ 960 км ұшты. Бұл машинаның жүрген жолынан 688 км артық. Машина неше клиомтер жол жүрді??

2.Шаршы сыз да, оны әріптермен белгіле. Белгілегнуі бойынша шаршының атауын жаз. Оның қарама-қарсы төбелерін кесінділермен қос. Кесінділердің қиылысқан нүктесін әріптермен белгіле. Шаршы неше бұрышқа бөлінді. Белгіленуі бойынша үшбұрыштардың атауларын жазып көрсте.

3.Сандарды оқы: 408706, 607003, 300202 а) бірінші санда барлығы неше ондық бар?______________________________ ә) барлығы неше жүздік бар?_________________________________________ б) екінші санда барлығы неше бірлік мың бар?__________________________ в) барлығы неше ондық мың бар?_____________________________________ г) үшінші санда екінші кластың қанша бірлігі бар?_______________________ д) бірінші кластың ше?______________________________________________

Тізбектегі бірінші тұрған санды тап:

10

№12. Көп таңбалы сандарды оқу және жазу. Тура және жанама түрде тұжырымдалған есептер

1.Есепті шығар және салыстыр. Әр есепке кері есеп құрастыр және шығар. а) Әжесі 64 жаста, ал немересі әжесінен 55 жас кіші. Немересі неше жаста?ә) Әжесі 64 жаста. Ол немересінен 55 жас үлкен. Немересі неше жаста? а) Баласы 8 жаста, ал әкесі одан 38 жас үлкен. Әкесі неше жаста? ә) Баласы 8 жаста. Ол әкесінен 38 жас кіші. Әкесі неше жаста? 3. Тік төртбұрыш сыз да оны әріптермен белгіле. Белгіленуі бойынша тік төртбұрыштың атауын жаз. Кесінді арқылы тік төртбұрыштың екі бұрашқа бөл. Белгіленуі бойынша үшбұрыштарды, бұрыштарды, кесінділерді жазып көрсет.

8, 9, 0 цифрларын пайдаланып, үш таңбалы неше сан жазып көрсетуге болады. Барлық мүмкін тәсілдерді іздестір. Сол сандарды кему ретімен жазып шық.№13. Сандарды және шамаларды салыстыру

1.Есепті шығар және салыстыр. Әр есепке кері есеп құрастыр және оларды шығар. а) Мектепте 50 мұғалім, 650 оқушы бар. Оқушылардың мұғалімдерден нешеуі артық?

ә) Мектепте 50 мұғалім, 650 оқушы бар. Оқушылар мұғалімдерден неше есе артық?

а) Сенбілікке 300 ұл және 600 қыз бала қатысты. Ұл балалардың қыз балалардан нешеуі кем?

ә) Сенбілікке 300 ұл және 600 қыз бала қатысты. Ұл балалар қыз балалардан неше есе кем?

а) 9, 8, 7 және 0 цифрларын пайдаланып, төрт таңбалы неше сан жазып көрсетуге болады? Барлық мүмкін тәсілдерді іздестір. ә) Сол сандарды өсу ретімен жаз.

№14. Ұзындық өлшеуіштері

1.Шағала 3000 м, ал сұңқар 200 м артық биіктікке көтеріле алады. Тырна сұңқар мен мен шағала екеуінің көтерліген биіктігінен 1000 м кем биіктікке көтеріле алады. Тырнаның ұшу биіктігін тап және оны километр мен метр арқылы өрнекте.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Үнді пілінің бойының биіктігі 2 м 80 см, ал Африка пілінің биіктігі одан 1 м 40 см артық. Үнді және Африка пілдерінің екеуінің биіктігін бірге алғанда қанша болса, бегемоттың биіктігі одан 5 м 10 см кем. Бегемоттың биіктігін тап және оны сантиметрмен өрнекте.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.а) Кестедегі мәліметтерді километр мен метр арқылы өрнекте:ә) Жер шарындағы мұхиттардың ең терең жері 11022 м. Мұны километр мен метр арқылы өрнекте:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

б) Каспий теңізі мұхит деңгейінен 28 м төмен. Оны дециметрмен өрнекте:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

в) Іле Алатауының ең биік нүктесі 4973 м. Оны километр мен метр арқылы өрнекте:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

г) Арал теңізінің ең терең жері 67 м. Оны дециметрмен өрнекте: ____________________________________________________________________________________________________________________________________

66 санын ешбір амал қолданбай оны жартысына арттыр.

15-сабақ. Масса өлшеуіштері

1.а) Қабырғаларының ұзындығы 2 см 4 мм және 4 см 3 мм тік төртбұрыш сыз:

ә) Оның периметрін тап:

____________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Үнді пілінің массасы 3 т, ал бегемоттың массасы үнді пілінің массасымен бірдей. Үнді пілі мен бегемоттың массасын бірге алғанда қанша болса, Африка пілінің массасы одан 400 кг кем. Африка пілінің массасын тап және оны килограммен өрнекте:2. Киіктің массасы 127 кг, ал тау ешкісінің массасы 152 кг. Киік пен тау ешкісінің массасын бірге алғанда қанша болса, ақ аюдың массасы одан 721 кг артық. Ақ аюдың массасын тап және оны тоннамен өрнекте.

3. а) Кестедегі мәліметтерді тоннамен өрнекте:АН - 24

Ту - 154

Ил - 86

Жүгін қоса есептегенде ұшақтың массасы

65000 м

95000 м

205000 м

ә) Кестедегі мәліметтерді тонна мен килограмм арқылы өрнекте.Жұлдызшаның орнында қандай сан тұр?

**** - *** = 1

№16. Ауданды және көлемді табу

1.ә) Қабырғаларының ұзындықтары 1 см 4 мм және 2 см 4 мм тік төртбұрыш сыз және оның периметрін есептеп шығар:

б) Тік төртбұрыш пішінді жолқашаның ұзындығы 8 см, ал ені одан екі есе кем. Жолақшаның ауданын және периметрін есептеп шығар:

2.а) АВСДЕ көпбұрышының қабырғалары 3 см 3 мм, 2 см 2 мм, 3 см 2 мм, 5 см 6 мм, 4 см 3 мм. Көп бұрыштың периметрін есептеп шығар:Оны: а) миллиметрмен өрнекте; ә) сантиметр мен миилиметр арқылы өрнекте; б) дециметр және миллиметр арқылы өрнекте. ____________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________

3.Ұста күніне 3 кішкене немесе 2 үлкен құлып істейді. Ол 18 күн кішкене, 7 күн үлкен құлып істеді. Барлығы неше құлып істеді?

№17. Уақыт өлшеуіштері

1.а) Егер қазір түнгі сағат 4 болса, тәулік басталғалы қанша уақыт өткен? ә) таң ертеңгі 8 болса ше?____________________________________________ б) күндізгі сағат 2 болса ше?__________________________________________

Егер тәулік басталғалы бері: а)16 сағ;___________________________________________________________ ә) 26 сағ;___________________________________________________________ б)12 сағ 30 мин;_____________________________________________________ в) 20 сағ 50 мин;____________________________________________________ г) 23 сағ 12 мин өткен болса, қазір қай уақыт екенін басқаша қалай айтуға болады?___________________________________________________________

2.Мәтіндегі сандарды цирлармен жаз:

1999 жылы жүргізілген халық санағы бойынша республикамызда қазақтар жеті миллион тоғыз жүз сексен бес мың отыз тоғыз, орыстар төрт миллион төрт жүз жетпіс тоғыз мың алты жүз он сегіз, украинда бес жүз қырық жеті мың елу екі, өзбектер үш жүз жетпіс мың алпыс үш, немістер үш жүз елу үш мың төрт жүз қырық бір, ұйғырлар екі жүз он мың үш жүз отыз тоғыз, белорустар бір жүз он бір мың тоғыз жүз жиырма алты адам болды.

3.Кеш бойы лампыда жарты кг жермай жанады. 4 жетіге қанша жармай алу керек?

№18. Қорытынды өзіндік жұмыс (2 тарау бойынша)

1-нұсқа 2-нұсқа□ м;

6 т = □ ц;

6 дм = □ см;

6 ц = □ кг;

6 дм = □ мм;

6 т = □ кг;

400 см = □ дм;

120 с = □ мин;

700 м = □ дм;

3000 с = □ сағ;

700 мин = □ сағ;

36 ай = □ жыл;

2. (530 + 270) : 100 100 - (53 + 27) + 8

(630 - 370) : 1000 200 - (460 - 340) +30

400 - 80 : 4 + 60 200 - 90 : 3 + 70

1.Теңдеуді құр және оны шеш:3-ТАРАУ. САНДАРҒА ЖӘНЕ ШАМАЛАРҒА ҚОЛДАНЫЛАТЫН АМАЛДАР. ҚОСУ ЖӘНЕ АЗАЙТУ

№19. Қосу және азайту амалдарының қасиеттеріне сүйеніп есептеулер жүргізу

Көшені жөндеуге шыққан үш бригаданың біреуі 5 км 160 м жолға, ал

шісі одан 2 км 280 м артық жолға, ал үшінші бригада екіншіге қарағанда

км 560 м кем жолға асфальт төседі. Үш бригада барлығы қанша км жолға

асфальт төседі?

2.Теңдеулерді шеш:

500 + х = 3500 5000 + х = 3500 х + 30 000 = 90 000

4800 - х = 800 35 000 - х = 5000 х - 30 000 = 60 0003.Өрнектің мәнін тап. Өрнектің мәнін өсу ретімен орналастырсаң қазақтың әйгілі аңыздарының кейіпкерінің атын табасың. Ж

874 - (364 + 258)

С

800 - (35 + 15) 3

Ы

(307 + 285) + 340

О

240 : 8 +96 - 39

А

(405 - 277) 5

Қ

37 + 84 : 6 2

Р

(388 + 112) 10

№20. Қосу және азайту амалдарының қасиеттеріне сүйеніп есептеулер жүргізу

1.30 000; 40 000 және 70 000 сандарын пайдаланып, қосу және азайту амалдарымен байланысты тура теңдіктер құр. Оларды бір-бірімен салыстыр.

2.Қоймаға 3 т 460 кг бидай түсірілді. Бұл арпадан 160 кг кем, ал сұлы арпадан 60 кг кем түсірілді. Қоймаға неше килограмм сұлы түсірілді?

3.Тік төртбұрыш тәріздес спорт алаңының ұзындығы 500 м, ал ені 300 м. Осы алаңның қоршауының ұзындығын тап. Алаңның ұзындығы мен енін 10 000 есе кішірейтіп, пішінін дәптер бетіне түсір.

+ + +

№21. Ауызша қосу және азайту тәсілдері

1.Асханаға 130 кг сәбіз, одан 54 кг кем қызылша және қызылшадан 2 есе артық пияз әкелінді. Асханаға барлығы қанша килограмм көкөніс әкелінді?

2.Тиімді тәсілмен есепте. а) 4 + 97 + 96 + 903 ә) 40 + 970 + 960 + 9030 б) 36 + 620 + 64 + 80 в) 360 + 6200 + 640 + 800

3.Ұзындығы 8 м шаршы тәріздес алаңшаны айналдыра арық қазылды. Осы арықтың ұзындығын тап. Алаңшаның ұзындығын 100 есе кішірейтіп, пішінін дәптер бетіне түсір.

- -

№22. Жазбаша қосу және азайту тәсілдері

1. Тігін фабрикасына әр орамында 40 мерден 8 орам қызыл түсті мата және 140 метр ақ түсті мата әкелінді. Фабрикаға барлығы неше метр мата әкелінді?

2.Теңдеуді шеш.

х 4 = 4000 7 х = 70 000 х 1000 = 345 000 4000 : х = 100 70 000 : х = 10 000 х : 345 = 1000

4.Әйнекшенің орнына қандай сан қойғанда тура теңдік шығады?

□: 12 + 399 = 401 60 □- 300 = 60 208 4 - □ = 60 90 : □+ 698 = 701 □ 4 + 400 = 480 5 □+ 310 = 710

5.

№23. Қорытынды өзіндік жұмыс.

1-нұсқа 2-нұсқа

1.Өрнек түрінде жаз және мәнін тап.а) 7063 және 6907 сандарының қосындысын 3856 -ға кеміт.

ә) 36003 және 7863 сандарының айырмасын 10008-ге арттыр.

б) 21896 мен a-ның айырмасына 7923 санын қос, мұндағы a = 1896.

а) 9046 және 3864 сандарының қосындысын 2963 -ке кеміт.

ә) 42005 және 6475 сандарының айырмасын 10004-ке арттыр.

б) 32895 мен a-ның айырмасына 8296 санын қос, мұндағы a = 2895.

2.Мына фигуралардың әріптермен белгіле. Ксеінділерді, түзулерді, сәулелерді, бұрыштарды белгіленуі бойынша жазып көрсет.

3.Қандай санды қойғанда тура теңдік шығады?36 : 12 - □ = 3

230 5 + 7 = □

109 6 + □= 700

600 : 30 +305 = □

108 7 - □= 45

208 2 - □= 107

4-тарау. КӨБЕЙТУ ЖӘНЕ БӨЛУ

24-сабақ. Көбейту, онық қасиеттері

1.а) 49, 70, 84 және 91 сандарын 7 есе кеміт. ә) 30, 50, 70 және 90 сандарын 5 есе арттыр.2. (20 + 6) 2

(200 + 60) 2

(2000 + 600) 2

(20 000 + 6000) 2

20 2 + 6 2

200 2 + 60 2

2000 2 + 600 2

20 000 2 + 6000 2

Қосындыны санға көбейтудің жолын айт. Бұл көбейту амалының қандай қасиетін білдіреді?

____________________________________________________________________________________________________________________________________

3. 1кг сүйектен 160 г құрғақ желім алуға болады. 1 т сүйектен неше килограмм желім алынады?

4.Сөзжұмбақты шеш.

Көлденең: 1.Жер бетіндегі ұзындықты жүріп өлшеу бірлігі. 2.Ұзындықтың өлшем бірлігі. Тігінен: 1.Арқанның, баудың ұзындығын өлшейтін бірлік. 2.Геометриялық фигура. 3.Сызықтың түрі.

№25. Ауызша көбейту және бөлу тәсілдері

1.Мотоцикл 20 км жолға 1 л бензин жұмсаса, 60 км жолға қанша литр бензин жұмсайды?

2.Жүк машинасы 100 км жолға 9 л бензин жұмсаса, 900 км жолға қанша литр бензин жұмсайды?

3.Амалдарды дұрыс орындап, мәнін өсу ретімен орналастырсаң, бір айдың аты шығады.Ж

(362 + 454) : 4

Л

(4262 + 588) : 5

А

400 : 5 + 2000 3

Т

4500 : 9 + 1008

С

2300 4 - 3045

Е

2800 :7 - 309 : 3

К

5600 : 8 6

Н

6400 : 8 9

О

4800 : 6 2

4.Сиқырлы шаршының бос торкөздерін толтыр.

14

17

15

14

10

16

11

15

№26. Бір таңбалы санға жазбаша көбейту және бөлу.

1.а)Тік төртбұрыштың қабырғаларының ұзындығы 6 см және 4 см. Оның периметрі мен ауданын тап.ә) Тік төртбұрыштың периметрі 14 см. Ал бір қабырғасы 3 см, оның екінші қабырғасын тап.

2.а) Бүркіт бір секундта 30 м қашықтықты ұшады. Ол 210 м қашықтықты қанша секундта ұшып өтеді?

ә) Тігінші 4 минутта 24 түйме қадады. Ол минутта қанша түйме қадайды?

3. 3 минутта 180-ге дейін санауға болады. Ал 10 секундта нешеге дейін санауға болады?

4.Теңдік неліктен тура болатынын түсіндір. (20 +25 + 30) 4 = 20 4 + 25 4 + 30 4 1000 5 + 200 5 + 3 5 = 1203 5 1694 : 7 = (1400 + 280 + 14) : 7 3939 : 3 = (3000 + 900 + 30 + 9) : 3

№27. Бір таңбалы санға жазбаша көбейту және бөлу. Сәйкес қалдықпен бөлу

1.а) 4 қанат киіз үйдің керегесіне 48 уық байланды. 6 қанат киіз үйдің керегесіне неше уық байланады?

ә) Шебер 5 күнде 60 уық иіп жасады. Ол 96 уықты неше күнде жасап бітіреді?

б) Шебер 96 кереге көктеп бітірді. Ол неше 6 қанат үйге жетеді?

2. 5 мин 24 сек + 6 мин 7 сек 14 сағ 56 мин - 11 сағ 23 мин 4 тәул 8 сағ + 3 тәул 21 сағ 3 тәул 4 сағ - 18 сағ

3.Үшбұрыштың бір қабырғасы 5 см, ал екіші қабырғасы одан 3 см ұзын. Үшінші қабырғасы екіншісінен 2 см қысқа. Үшбұрыштың периметрін тап.№28. Бір таңбалы санға жазбаша көбейту және бөлу. Сәйкес қалдықпен бөлу.

1.Бақтан 1 т жеміс жиналды. Оның төрттен бір бөлігі дүкенге, ал 335 килограмы асханаға жөнелтілді. Бақта әлі неше килограмм жеміс қалды?

2.Теңдеуді шеш. a 8 = 3760 a : 9 = 4700 57600 : a = 9

3.Қабырғаларының біреуі 14 см, ал екншісі 12 см үшбұрыштың периметрі 42 см. Үшбұрыштың үшінші қабырғасын тап.

4.Өрнек түрінде жаз және мәнін тап. а) 1306 санына 57600-дің 9-ға бөліндісін қос. ә) 750 және 6 санының көбейтіндісінен 1302 санын азайт.

5.Қай баланың әкесінің мамандағы қандай? Санат, Қанат, Жанат үшеуінің әкелері - ұшқыш, мұғалім, дәрігер. Санат пен Қанаттың ұшқыштардың ұлдары еместігі және Қанат пен мұғалімнің ұлы екеуі көрші тұратыны белгілі болса, ұлдардың әкелері кім?№29. Бір таңбалы санға жазбаша бөлу және көбейту. Сәйкес қалдықпен бөлу

1.Теңдеуді шеш. 5 a = 3045 b : 3 = 9003 18042 : b = 6

2.Тігін шеберханасында Анар мен Ажар бірдей көйлектер тікті. Анар 5 ал Ажар 3 көйлек тігіп, олар 8 м мата жұмсады. Анар мен Ажардың әрқайсысы неше метрден мата жұмсады?

3.Балалар түске дейін 150 ағаш, ал түстен кейін 200 ағаш суарды. Олар бірдей қарқынмен барлығы 7 сағат жұмыс істесе, түске дейін неше сағат түстен кейін неше сағат жұмыс істеген?

4.Үшбұрыштың периметрі 16 см. Оның екі қабырғасы өзара тең, ал үшінші қабырғасы 6 см. Үшбұрыштың белгісіз қабырғаларының ұзындықтарын тап.5.Қоймаға бірнеше бума дәптер келіп түсті. Әр бумада 100 дәптер бар. Қоймашы 578 дәптерді қалай тез санап бере алады?

_________________________________________________________________________________________________________________________________

№30. Қорытынды өзіндік жұмыс.

1.Өрнектің мәнін тиімді тәсілмен тез есептеп тап.406 8 + 406 2

45 (3 )

187 (5 10)

(300 150) : 5

308 9 + 308 6

25 (4 )

25 (6 )

(400 + 200) : 4

358 6 және 358 4

7008 4 және 7008 3

3206 8 және 3026 2

627 160 және 627 3

4009 4 және 7009 3

4206 8 және 4206 2

2.1 сағ 30 мин 4

4 сағ 18 мин 3

1 тәул 3 сағ 6

8 сағ 40 мин : 4

2 тәул 8 сағ : 8

1 сағ 40 мин 2

3 сағ 37 мин 3

1 тәул 3 сағ 7

7 сағ 40 мин : 5

2 тәул 4 сағ : 4

3.Көпбұрыштардың қайсыларының периметрін есептеп табуға болады. Сондай көпбұрыштардың периметрлерін есептеп тап. Қай көпбұрыштардың периметрлерін есептеп табуға болмайды, сол көпбұрыштардың периметрлерін өрнек түрінде жаз.4.Суреттердің әрқайсында барлығы неше төртбұрыш бар?

№31. Жылдамдық. Уақыт. Қашықтық.

1.Құс сағатына 30 км ұшса, ол 1 км қашықтықты қанша уақытта ұшып өтеді?

2.Автобус 4 сағатта 320 км, ал жеңіл машина 3 сағатта 270 км жол жүрді. Қайсысының жылдамдығы артық және қанша артық?

3.Жеңіл машина 90 км/сағ жылдамдықпен 3 сағат, ал жүк машинасы 60 км/сағ жылдамдықпен 4 сағат жүрді. Олар осы уақыт ішінде барлығы қанша жол жүрді?

4.Тік ұшақ 300 км/сағ жылдамдықпен 4 сағат, ал ұшақ 900 км/сағ жылдамдықпен 3 сағат ұшты. Осы уақыт ішінде олар барлығы неше километр қашықтықты ұшып өтті?

5.Бір кесіндінің ұзындығы 6 см 4 мм, екіншісі одан 2 есе ұзын, ал үшіншісі екіншіден 4 см 5 мм қысқа. Үшінші кесіндінің ұзындығын тап.№32.Cанды және әріпті өрнектерді құру, оқ, жазу, салыстыру және мәнін табу

1.Өрнектерді салыстыр. а) 400-дің 8-ге бөліндісін 46 мен 4-дің қосындысымен; ә) 700 бен 2-нің қосындысын 120-ның 6-ға көбейтіндісімен; б) 800 бен 9-дың айырмасын 80 мен 9-дың көбейтіндісімен; в) 8000 : 4 және 300-дің айырмасын 400 бен 6-ның көбейтіндісімен; г) 90 8 бен 280-нің қосындысын 9000-ның 9-ға бөліндісімен;

2.Тік төртбұрыштың жарты периметрін өрнек түрінде жаз, оның қабырғалары: а) 4 дм және 6 дм; ә) 7 дм және х дм

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.а)Үшбұрыштың бір қабырғасы 5 см, ал былайғы екі қабырғасы 4 см-ден. Үшбұрыш периметрін әр түрлі өрнек түрінде жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ә)Үшбұрыштың бір қабырғасы х см, ал былайғы екі қабырғасы 4 см-ден. Үшбұрыш периметрін әр түрлі өрнек түрінде жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4.

№33.Фигуралардың ауданын табу. Палетка

1.Екі ауылдан бір мезгілде екі машина бір-біріне қарама-қарсы жолға шықты. Олардың біреуі 70 км/сағ, ал екіншісі 60 км/сағ жылдамдықпен жүріп, 5 сағат өткен соң кездесті. Екі ауылдың арасы неше километр?

2.а) Тік төртбұрыштың ұзындығы х см, ал ені 4 см. Оның ауданын өрнек түрінде жаз.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

ә) Шаршының қабырғасы х см. Оның ауданын өрнек түрінде жаз.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Абзал бірінші күні кітаптың 32 бетін, ал екінші күні 40 бетін оқыды. Сағатына бірдей оқи отырып, ол екі күнде барлығы 9 сағат кітап оқыды. Абзал әр күні неше сағат кітап оқыған?4.

5. 142857 санын бір таңбалы санға көбейтіп, бірдей цифрмен жазылған сан шығар.

6. Есепте. (729 8 + 729 4) : 4 + (5208 : 6 - 498)

№34.Ауданды өлшеу. Квадрат дециметр (дм²)

1.Көбейтініді мен бөліндінің мәнін өсу ретімен орналастырсаң, қазақтың байырғы әйгілі батырларының бірінің атын табасың.Н

54072 : 6

А

5007 5

Г

9003 6

Б

90040 : 8

Е

36036 : 6

2.Сынып тақтасының биіктігі 10 дм. Оның сол және оң жақтағы бөліктері шаршы тәріздес. Тақтаның ортасындағы бөлігінің ұзындығы 40 дм. тақтаның ауданын тап.

3.

4.Теңсіздіктерді жаз. а) 4035 пен 7 сандарының көбейтіндісі 5277 мен 12364 сандарының қосындысынан артық.

ә) 39100 бен 5 сандарының бөліндісі 10620 мен 87444 сандарының айырмасынан кем.Жазылған теңсіздіктер тура ма тексер.

5.Таңбаларды пайдаланып, алты екілікпен 26 санын құрастыр.