Конспект урока ингушская литература

</ Ингушская литература 4 класс Урок № 65 21.05.2016г.

Тема: Чахкиев Са1ид

Урока лоарх1ам:Чахкиев Идриса вахара а кхоллама а никъ бовзийтар; Чахкиев Са1ид « Ц1ерага маьре яхар» яхача дувцара чулоацам бовзийтар; шаьра , кхетадеш дешара навыкаш лакхъяр; дешархошта даьй вахара 1аьржаг1а йола оаг1онаш йовзийтар кхетамца уж кхебар.

Бокъо яц са г1алатвувла,

Жоп дехаргда согар халкъо,

Нагахь дег чу цхьацца къувлаш,

Со халонех воле лечкъа.

( С.Чахкиев )

Урока никъ

I. Урока кийчо яр.

II. Ц1аг1ара болх тахкар.

Муталиев Хь-Б. « Д1айха кулгаш» яхача поэма шаьра ешар, чулоацам тахкар.

1. Малаг1а я поэма керттера тема?

2. Фу ала йиш я 1абидата оамалех?

3. Мишта хиннад 1абидата вахар?

4. 1одеша фу йоахар дас- нанас 1абидатага?

5. Мишта кхетаду оаш « Д1айха кулгаш» яхача дешай ма1ан?

III. Керда тема: Чахкиев Са1ид «Ц1ерага маьре яхар» яха дувцар дешар, чулоацам тахкар.

1. Ц1аг1а кийчо яьча дешархой хоамаш.

Хьалхара дешархо

Чахкиев Са1ид вахара кхоллам бовзийташ презентации гойтар.

Хьехархочун дош.

«Ц1ерага маьре яхар» яхача дувцар т1а бувцараш бокъонца хинна нах бац, цхьабакъда, вай къаман т1акхаьча 1азап, хало, бала, бокъонца Сибрег1а цар хинна вахар да.

1944-1956-ча шерашка вай халкъа вахарах бакъдола сурт дуллаш

Йола произведени эггара хьалха язъяьр а кепатехар а ва Чахкиев С1аид. Из бар Алексей Максимовича Горьке ц1ераг1а йолча литературни института студент волача Са1ида язбаь дипломни болх. 1965-66 шерашка « Лоаман 1уйре» яхача альманаха йиъ номер т1а «Дошо б1оаг1ий» аьнна, ц1и а йолаш, араяьлар из роман. Цхьабакъда Сибрег1а вай халкъо эза хало, бала, 1азап гойташ произведенеш кхы а язъйир Чахкиев Са1ида. Царех да «Ц1ерага маьре яхар» яха дувцар. Дувцара керттера турпалхой Угузии, Лубаи, цар ялх бери деррига г1алг1ай халкъа санна ц1енах а, мехках а, хала 1оадаьча рузкъах а даьха, бовзаш боацача мехка 1одоаладаь, довзаш доацача лаьтта даха 1оховшадаьд. Хала да цу шийлача мехка ди- бийса даккха. Корех, на1арех, пишка тунгилгах чухьекх даим шийла мух, унзара шок етт дарцо… 1алаьмате драматични да дувцара керттерча турпалхочун Аьзе вахар. Тем т1а ваха ший мар Лаьча веннав яха уйла в1алла юхе яйтац Аьзе. Хьежаш я из цунга, дог тийша я шоаш в1ашаг1кхетаргхиларах, ца кадаш, са тоха, халонаш ла лаьрх1а я. Цхьабакъда, цунна в1алла дага доаццача тайпара нийслу Аьзе вахар. Угузарна гаьна воаццаш вахача Сурхона езаелар Аьзи. Из кийча ва шийгара жувр- хьажк1а, коартол Угузарца декъа, нагахьа санна цар шийга Аьзе маьре яйте. Из Аьзена в1алла дага а ца хиннар да. Х1ара денна х1ана дац аьнна халахетараш ду Угузеи цун сесагои Аьзена Сурхога маьре г1о, яхаш. Т1ехьаг1а етт а баьлар. «Хье а тхо а делча бакъахьа хет хьона, ва ц1ерца хьо ягарг!»- яппараш йора цар, даггара Аьзена кертах а букъах а х1амаш а етташ. Каст-каста шийлача отара чу йоахар цо бийсаш. Шийна ца дезача, дегазача маьрелах яда, ший даи нанеи хьалаха лаьрх1ар Аьзе. Кавказера ше 1оденача топпара кадашка ц1ера товнаш чу а ехка , са довш латташ юртах яьлар из. Никъ а байна , дарзах тувла а енна, ара йисар Аьзи.

Са дайра, 1еха яьлар меца берзлой. Ц1аьхха дагадехар шийгара топпара кадаш, дагадехар, хало т1аэтта, баха моттиг йоацаш бисача, ц1ерага маьре ухаш хиннаб г1алг1ай мехкарий, яхаш, шийна цхьан хана нане дийца. «Со а г1оргья ц1ерага маьре. Ц1ена хулийтаргба аз сай Лаьчийцара безам»,- яха уйла ессар Аьзе дег чу. Аьла холах ц1и сегар цо. Ц1и б1аргаяйча, шийна оарцаг1а саг вар дагдоахаш яр Аьзи. Цхьбакъда, цхьаккха саг ванзар цунна оарцаг1а. Ц1еро й1ох а яь, к1еззига сала1а 1охайнача тхьайсар из… Кхы сага б1арга а йовнзар Аьзи…

Дешай болх

Б1оржам-тёплый носок.

Пхьу - пёс.

Яппар- ропат, ругань.

Т1аьрскаш-стрелы.

1адсаькх-лук, арбалет.

Неш-подруга.

Кхуврч- очаг.

IV. Чулоацам тахкар:

1. Малаг1а ха я дувцар т1а ювцар?

2. Фу хов шоана 1944шера 23 феврале вай халкъа мехках даккхарах?

3.Д1ахо лоаца видио сюжет.

4.Илли. Презентации.

5.Малаш ба дувцара керттера турпалхой ? Мишта бах уж?

6. Мишта дар Аьзе берал? Текста т1ара 1одеша?

7. Фу дувцар Фаржета йи1ига?

8. Мишта бахар Угузи Лубаи? Текста т1ара 1одеша?

9. Мишта нийсъеллар Аьзи Угузарца?

10. Х1ана теш Аьзи ший мар дийна хиларах?

11. Мишта т1аийцар Аьзи гаргарча наха Сурхос т1адена зоахалол?

Сценка

10. Мишта хувцаделар Аьзе вахар?

V. Урока 1омадаьчун корта бар.

VI. Ц1аг1а бе болх балар:

1. Чахкиев Са1ида дувцара д1ахо дешара чулоацам текста гарга хьабувца ха.

Дувцара текста гарга сурташ дахка