Статья на тему: 1-4 класстарга класстан дашкаар номчулганын методиказы

1-4 класстарга класстан дашкаар номчулга методиказы.

Класстан дашкаар номчулга-уругларны чечен чогаалга хандыкшыдарынын бир аргазы, литературлуг номчулганын чарылбас кезээ.Класстан дашкаар номчулганын кол сорулгалары оореникчилерни уруглар чогаалы-биле таныштырбышаан,номга ынак болурун чедип алыр;уран чогаал дамчыштыр угаан-бодалынын деннелин бедидер;эстетиктиг мозу-будужун хевирлеп,ниити сайзыралын чедип алыры;сагыш-сеткил культуразын бугу талалыг байыдары болур.

Класстан дашкаар номчулга оореникчинин назы-харын амыдыралчы дуржулгазын шынгыы барымдаалаар болганда,номчуурунга сумелеп турар шын шилиттинген турар ужурлуг.Уругларнын номчулгазын шын чурумчудуп,ажыктыг кылдыр чорударынга башкынын медерелдиг шилилгези албан негеттинер.Кол черни улустун аас-чогаалы,тыва чечен чогаал,орус болгаш оске-даа хой национал улустун чогаалдары,даштыкы классика ээлээн турарын чугула деп сумелеп турар.

Тыва улустун аас-чогаалынын эн-не дээре улегерин эге кластарга ооредип тура , ук чогаалынын эн-не дээре улегерин эге класстарга ооредип тура,ук чогаалдарда улусчу чанчыл сагылгаларны уругларга билиндирип база уруглар боттары ону эскерип билиринге чанчыктырар аргаларны ажыглаар.Программада айыткан кол-кол темалар,чогаалдын хевирлери,авторлар,чогаалдардан ангыда,класстан дашкаар номчулгага кайы авторларны,кандыг номнарны,чогаалдарны сумелээри башкыдан улуг хамааржыр.Оон-биле чергелештир башкы уругларнын кандыг чогаалдарга сонуургалдыын,ук чогаалчынын амгы уе-чадада,ниитилитературада ээлеп турар туружун барымдаалап коору база чугула.

Класстан дашкаар номчулга программазынын база бир кол хевири,кол озээ-оон хой янзылыг болуп турары.Ол чрук башкыдга уругларнын номчулга хереглел-сонуургалын болгаш бот-тускайлан номчуп база сайгарып шыдаар,шыдавазын тодарадып алырын тускайлан номчуп база сайгарып шыдаар,шыдавазын тодарадып алырынга дузалаар,уругларга чогумчалыг хостуг шилип номчуурунга таарымчалыг байдалды тургузар.

Класстан дашкаар номчуур чогаалдарнын темалары

(уенин аайы-биле),жанрлары янзы-буру болур.Бугу салгалдын тыва чогаалчыларынын уруглар чогаалынга хамаарышкан чогаалдарын башкы назы-хар аайы-биле оваарымчалыг шилип, чогаалдын дыл-домманче,кижизидикчи утказынче кичээнгей салыр

Клаастан дашкаар номчулганын тематиказы,болуктери колдуунда класска номчулга-биле дугжуп турар.Болук бурузун болгаш ында кирип турар чогаалдарны ол-ла хевээр дес-дараалаштыр,чурум-чыскаал аайы-биле эгезинден тончузунге чедир ооредири болгаш номчууру албан эвес.

1-ги класска класстан дашкаар номчулга бижикке ооредири-биле болгаш класска номчулга-биле чергелештир башкынын удуртулгазы-биле чоруттунар.Ону чорударда орус дылдын класстан дашкаар номчулгазы-биле аралаштыр болгаш кичээлдин чугле 10-20 минутазын чарыгдаар.1-ги класска уруглар бот-номчулганын баштайгы базымнарын кылып эгелээр чуве болганда,номчулга материалдарынын шилилгезинче,тематиказынче (эки ажыл- херектер,чараш аажы-чан ,биче сеткилдиг,дузааргак , кээргээчел,хундулээчел,сагыш -човангыр,эш-оорзурек болуру…)кичээнгейни угландырар.

1-ги класстан эгелеп класстан дашкаар номчулга кичээлдеринге уругларнын аразында шын харылзажыпбилирин сайзырадырынче угланган дараазында ажылдарны чорудуп эгелээр;ажык чугааларга хостуг киржири;бодунун бодалдарын шын ,тода илередири болгаш шынзыдып шыдаары :эш-оорунун берген саналдарынга,харыыларынга эдилге болгаш чазалгаларны киирери дээш оон-даа оске.Ынчангаш кайы-даа класска кичээл-отчеттар,аас журналдарын шын организистап эрттирерин сумелеп турар.

2-ги класска башкынын удуртулгазы азы хайгаарылы ёзугаар уругларлитературазынга хамаарышкан номнар болгаш уруглар номчулгазынын бугу-ле темаларынга хамаарышкан чечен чогаалдар-биле таныштырар.Оон-биле чергелештир башкы уругларнын шыдаптар шыдаптар шаа-биле бот-номчулгага сонуургалын куштелдирер.Хуузунда тып алган болгаш номчаан номнарынга хамаарыштыр солчулгаларны,дыннадыгларны бот-боттарынын аразынга чорудар.Номчаан чогаалдарнын сайгарылгазын чорудуп тургаш уругларны номчукчу кылдыр белеткээри,ог-буленин номчулгазынга киржилгезин чедип алыры.

3-ку класска тыва.орус болгаш оске-даа хой национал база даштыкы авторларнын чечен чогаалдары,уруглар номнары-биле таныжылга кол черни ээлээр.Ушку Классчылар периодиктиг парлалга-биле таныжып,уругларсолуннардан.журналдардан чогаалдарны.солун дыннадыгларны номчуурунга баштайгы чанчылдарны алыр.Бот-номчулгага сонуургалын бедидип,номчукчуга алган билиглерин,чанчылдарын бирги,ийиги классчыларны шефке ап,оларнын -биле коллективтиг номчулгалар организаастаарынга,кичээлдер эрттирерин белеткежиринге башкы ушку классчыларынга хаара тудуп.чанчыктырар ужурлуг.Ол ышкаш ушку классчыларнын боттарынын номчаан чогаалдарындан узундулерни шиижидип алгаш,бичии класстарнын оореникчилеринге коргузуп бээринге идепкейин башкы чедип алыр.

4-ку классчыларнын бот-номчулгазынга эртем -нептерелдиг, документалдыг чогаалдар;ужуралдарлыг тоогулуг тоожулар немежир. Сураглыг кижилернин чогаадыкчы намдары,чагаалары, демдеглелдери-биле таныштырар.

</ Башкы уругларнын хууда сонуургалын углап башкарбышаан ,оларнын сагыш-сеткилин,бодалдарын тода илередип билиринге ооредир болгаш чогаадыкчы салым-чаяанын дашкаар ажылдарга уругларнын идепкеймн кодуруп.литературалуг викториналар болгаш оюннар,эскурсиялар,турнирлер эрттиреринге киржилгезин чедип алыр.