- Учителю
- Урок тувинского языка 'Ужук Х'
Урок тувинского языка 'Ужук Х'
МБОУ СОШ №2 им.С.К.Тока С.Сарыг-Сеп
Каа-Хемского района
Открытый урок
по родному языку
в 1 классе
Учительница начальных классов:
Арган-оол Буяна Макаровна
Тема: Улуг Х деп ʏжʏктʏ бижиири.
Сорулгазы: Улуг Х деп ʏжʏктʏ бижип ѳѳредиири; Х деп ʏжʏктʏг сѳстерни катаптаары; тудуштур шын номчуурун сайзырадыры; найыралдыг болурун кижизидери.
Дерилгези: магнитофон, кескинди ʏжʏктер, чуруктар, ном, мячик.
Чорудуу.
I Орг.кезээ.
Кончуг дʏрген дорт олур
Yжʏглелге белен сен бе?
Yжʏктериң билир сен бе?
- Бѳгʏнгʏ кичээливис анаа эвес тывызык-кичээл болур. Мында сѳс чаштына берген. Ɵѳренген ʏжʏктеривис катаптап, улуг Х-ны бижип ѳѳренип алыр болзувусса бир ʏжʏктеп ажыттына бээр. Сѳѳлʏнде чʏʏ деп сѳс ʏнʏп келирил, чʏʏ деп сѳс чаштына бергенил тывар бис.
II Катаптаашкын.
Оюн «Yжʏк неме»
-Самбырада слогтарга ʏжʏк немээр сѳс болу бээр кылдыр. Кайы одуругнуң уруглары найыралдыг дʏрген кылыптарыл.
Но… та…
Хе… ку…
Са… да…
Ху… ма…
Па… хо…
Кы… се…
Ди… по…
Оюн «Сагынгыр»
- Ам кайы-хире слогтардан сѳстер тургузуп шыдаар силер. Мячикти кымче октаптар -дыр мен, ол кижи тудуп алгаш немей сѳс болу бээр кылдыр слог чугаалаар.
Ха-… , та-… ,коң-…, ку-…, ба-…,соң-…, ка-…, да-…, дил-…, те-…, тор-…, бы-…, хе-…, Са-…
III Чаа тема тайылбыры.
- Самбырада ʏжʏктерниң чартыын билбейн балап каан. Кым танып каапты, чʏʏ деп ʏжʏктерниң чартыы-дыр? (Улуг А, Л, М деп ужуктерниң чартыын бижээн)
-Бо шупту кандыг ʏжʏктерил?
-Улуг ʏжʏктʏ каяа бижиир бис?
-Бис бѳгʏн улуг Х деп ʏжʏктʏ бижип ѳѳренир бис. Yжʏктʏ топтап кѳрʏңерем, кандыг-дыр, чʏзʏ-биле ылгалып турарыл?
-Yстʏнде шугумнуң элээн кырынга салгаш оң талазынче углай ѳрʏ алзы тырыкылавышаан, улаштыр куду алзы тырыкылай арак адаанда шугумга чыпшыр четпейн чыткаш, солагай талаже бичии илбекти бижээш, дедир ооң кыры - биле баштай эгелээн черниң дужунга четкеш, оң талаже углай доңгагар шыйыгны чоруткаш, дедир-ле бижээн шыйыгның кыры-биле адаанче углай тырыкылавышаан оң талазынче илбекти бижиир.
(тайылбыр соонда ѳѳреникчилер баштай точкалар кыры-биле, а ооң соонда боттары бижиир)Хол, хеме деп сѳстерни база чараштыр бижиир.
IV Физминутка.
Бижидивис, бижидивис
Бичии холдар дыштанзыннар.
Бирээ, ийи, ʏш.
Бирээ, ийи, ʏш.
Салааларга физминутка «Ɵдʏректер»
V Быжыглаашкын.
Оюн «Илбичилер».
Б…к х…м
Б…к х…л
Б…к х…п
-Кайы одуруг мурнай хой сѳстер тургузуп шыдаар эвес.
- Даалгалрны шын кʏʏсеткенивис соонда чʏʏ деп сѳс ʏнʏп келди?
-Хомус.(Чуруун кѳргʏзер)
VI Беседа.
-Хомус дээрге хѳгжʏм херексели-дир. Аңаа тывалар шаанда-ла ойнап чораан. Ону шаанда ыяштан, чартыдан-даа кылган борлур. Шелер хомус, тыртар хомус дээш аңгы-аңгы хевирлеои бар. Амгы ʏеде демирден кылган хомустар бар. Ам хомуска ойнаарын дыңнаптаалыңар. (магнитофонда хомустап ойнаан аялгаларны дыңнадыр)
- Кандыг-дыр?
-Ам бо хомус деп сѳс биле домактан чогаадып кѳрʏңерем.
VII Ном-биле ажыл.
Номда «Хомус» деп эгени номчуур.
- Кым хомустааныл?
- Хомус ʏнʏ кандыг болган?
- Кымнар хомустап ѳѳренип турар?
- А силерниң араңарда хомустап билир кижи бар бе?
VIII Тʏңнели.
- Бѳгʏнгʏ кичээлде чʏнʏ канчап турдувус?
-Чʏʏ деп ʏжʏктʏ катаптадывыс?
-Кандыг ʏжʏгʏл?
-Чʏге ажык эвес дээр бис?
Эки ажылдаан уругларны демдеглээр, демдектерин салыр.