Э. М. Палкин ««Эне» 2 класс

А.М.Окашева Кош-Агаш јуртта В.И.Чаптыновтыҥ адыла адалган орто текши ӱредӱлӱ школынныҥ алтай тил ле литературала ӱредӱчизи.

Э.М.Палкинниҥ «Эне» деп ӱлгерин

2-чи класста шиҥжӱ ӱлекер иш ажыра шиҥдеери.

Эркемен Матынович Палкин- ады jарлу, кемге де тӱҥей эмес, аҥылу поэзиялык телекейлӱ бичиичи. Э.М.Палкин элдеҥ озо ӱлгерлер бичип баштаган. Бир канча ӱлгерлери баштамы класстардыҥ кычырар бичигине кийдирилген. Литературалык кычырышла экинчи классты алып кӧрзӧ, эне керегинде тизӱ ӱлгерлердиҥ тоозына Э.М.Палкинниҥ «Эне» деп ӱлгери кирет. Алтай тилин билбес балдарла иштеер программала 2 класста, «Байрамдар » деп бӧлӱкте, ӱй улустыҥ байрамыныҥ учурын Э.М.Палкинниҥ «Эне » деп ӱлгери ажыра jартарга jараар. Ӱлгерле таныштырарын кыска шиҥжӱ ӱлекер ишке учурлап шиҥдеер. ФГОС-тыҥ некелтелери аайынча ӱредӱчи ӱренчиктерди ӱлекерле иштеерине баштандырар : Шиҥжӱ иштиҥ керектӱзи, учурлузы: Энениҥ сӱр-кебери аҥылу јерде турары. Шиҥжӱлейтен объект: Э.М.Палкинниҥ «Эне» деп ӱлгери. Шиҥжӱлейтен предмет: энениҥ сӱр- кебери ( энезиниҥ сӱр- кеберине аjару саларына ууландырылган сурактар берер). Амадузы: Эне деген улу сӧстиҥ учурын, энениҥ сӱр-кебери ажыра оҥдоп алары. Келер ӧйдӧ кижи кӱӱндӱ, килеҥкей, ајарыҥкай болоры. Ада-энезин тооп билер,

јалакай кижи болуп таскаары. Бодоштырганы (гипотеза): Кижи канча да јашту болзо, энези керек. Шинжӱлейтен сурактар: 1.Э.М.Палкинниҥ «Эне» деп лирикалык чӱмдемелиниҥ кееркемел эп-аргалры (эпитет, уйгаштыру). Тилин билбес ӱренчиктер ӱлгерде не керегинде айдылганын оҥдоп алары. 2.Ӧскӧ поэттердиҥ «Эне» деп ӱлгерлериле тӱҥейи ( А.О.Адаров «Эне», Ч.А.Чунижеков «Эне»). Алтай тилин билбес балдарла ӧткӱрер иште, Светлана Сомойланыҥ «Мама» деп кӧчӱргениле тӱҥдештирип, поэт эне керегинде кандый сӧстӧр тузаланып бичигенин кӧрӧр. Эрке кӧргӧн кӧзи ару, Сколько ласки в тихом взгляде, Эрмек-сӧзи эптӱ, кару. Как напевны речи звуки! 3. Поэттиҥ амадаган амадулары. ( Ачык эрмек- куучын ӧткӱрер. Ачык куучынды поэттиҥ амадаган амадузыла ачар : Аjарыҥкай энем, элен чакка Ак санаамнаҥ мениҥ чыкпа. Поэттиҥ айткан сӧстӧрин, кажы ла ӱренчиктиҥ энези керегинде айтканыла тӱҥдештире кӧрӧр.) 4.Ӧмӧликтерге бӧлинип, јайаандык иш ӧткӱрер (энезиниҥ сӱр-јуругын јураар, ӱлгер чӱмдеер, алкыштар бичиир, сый белетеер). 5. Јууп алган материалды бириктире јууп, учалга сӧс эдери. Учалга сӧстиҥ тӧс учуры - кижиниҥ јӱрӱминде тӧс јерде эне турарын балдар оҥдоп, ӱлекер ишти корыыры.