Рабочая программа по башкирскому языку (пояснительная записка)

Аңлатма яҙыу

Әҙәби уҡыуҙан эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған "Башҡорт теле һәм әҙәбиәте программаһы" (Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I - XI кластары өсөн. Төҙөүселәре: Тикеев Д.С., Толомбаев Х.А., Вилданов Ә.Х., Дәүләтшина М.С., Хөснөтдинова Ф.Ә, Хажин В.И. -Өфө, 2005) нигеҙендә төҙөлдө.

Эш программаһы 35 сәғәткә планлаштырылған. Аҙнаһына 1 сәғәт.

Дәреслек: Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 4-се класында уҡыусы башҡорт балалары өсөн тел һәм уҡыу дәреслеге. Толомбаев Х.А. - Өфө : Китап, 2011. Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланды.

Программа кимәле : базис

Уҡытыусының тел буйынса уҡыу- уҡытыу методик комплекты:

Башҡорт теле һәм әҙәбиәте программаһы. (Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I - XI кластары өсөн). Төҙөүселәре: Тикеев Д.С., Толомбаев Х.А., Вилданов Ә.Х., Дәүләтшина М,С., Хөснөтдинова Ф.Ә, Хажин В.И. -Өфө,2005.

Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 4-се класында уҡыусы башҡорт балалары өсөн тел һәм уҡыу дәреслеге. Толомбаев Х.А. - Өфө : Китап. 2011.

Программа үҙенсәлектәренең характеристикаһы:

Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығының 2013 йылдың 19 авгусында 1384-се номеры менән раҫланған региональ базис уҡыу планы талаптарына тура килә, Тәтешле районы Шүлгән муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһы 2013-cө йылдың 6 сентябрендә 38-се номерлы приказ менән раҫлаған «Уҡыу планы»на ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

Был эш программаһында федераль һәм республика закондары талаптары тормошҡа ашырыла:

1. «Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы;

2. Рәсәй Федерацияһының «Мәғариф тураһында» Законы;

3. «Башҡортостан Республикаһы халыҡтар телдәре тураһында» Законы;

4. Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы;

5. Башҡортостан Республикаһында Милли мәғарифты үҫтереү концепцияһы.

Уҡыу - уҡытыу методик ҡулланмалар исемлеге

1. Усманова М. Г. Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа һәм схемаларҙа.

2. Толомбаев Х.А.. Дәүләтшина М. С.. Сиразетдинов 3. Ә. Башҡортса өйрәнәйек. Урыҫ мәктәптәренең 1 -4 - се синыфтары өсөн башҡорт теленән электрон дәреслек. - Өфө: Мәғариф министрлығы. 2003.

3. Аслаев Т. X.. Атнағолова С.В. Телмәр үҫтереү буйынса сюжетлы картиналар.- Өфе:Китап, 1996.

4. Башҡорт теле таблицаларҙа, схемаларҙа һәм ҡағиҙәләрҙә. Әбүбәкирова З.Ф.- Өфө, 2006.

5. Башҡорт әҙәбиәте буйынса аудио-видеоәсбап,- Өфө: Башҡортостан Республикаһының Мәғариф министрлығы. 2005.

6. Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа. Фонетика. Морфология. - Башҡортостандың бәләкәй даһийы. Өфө : «Эдвис» уҡытыу - методика үҙәге, 2008.

7. Һүҙлектәр.

Материаль-техник ҡулланмалар

1. телевизор;

2. видеомагнитофон:

3. компьютер;

Төп әҙәбиәт

1. Толомбаев X.А.. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 4-се синыф башҡорт балалары өсөн тел һәм уҡыу дәреслеге. - Өфө : Китап, 2011.

2. Башҡорт теленән диктанттар йыйынтығы. 1-4-се класс уҡытыусылары өсөн ҡулланма. Сәлихова М.Т., Шафикова С. X. - Өфө: Китап, 1997.

3. Башҡорт теленән изложение текстары йыйынтығы. 1-4-се класс уҡытыусылары өсөн ҡулланма- Өфө : Китап, 2006 .

Өҫтәлмә әҙәбиәт

1. Ғәбитова З.М. Телмәр үҫтереү дәрестәре. - Өфө: Китап. 2009.

2. Башҡортса-русса мәҡәлдәр һәм әйтемдәр һүҙлеге, - Өфө: Китап. 1994.

3. Әбүбәкирова 3.Ф., Әбүбәкирова Х.Е.. Дилмөхәмәтов М.И. Мин башҡортса уҡыйым - Өфө: Китап, 2007.

4. Тел төҙэткестәр, тиҙәйткестәр, һанамыштар. Төҙөүселәре: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. - Өфө: Эшлекле династия, 2008.

5. «Башҡортостан уҡытыусыһы», «Аҡбуҙат», «Аманат» журналдары; "Йәншишмә", "Нарыштау" гәзиттәре.

6. Ял минуттары өсөн күнегеүҙәр. Методик ҡулланма. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. - Өфө: Эшлекле династия, 2008.

7. Солтангәрәева Р. Мин -тәбиғәт балаһы.-Өфө: Китап ,2001.

8. Туғыҙбаева Ф. Мин уҡырға яратам.-Өфө: Китап,2009.

9. Туғыҙбаева Ф.Беҙ уҡырға өйрәнәбеҙ.-Өфө: Китап,2008.

10. Әкиәт -хыял асҡысы,йомаҡ- зиһен асҡысы -Өфө: Китап,2007.

11. Песня о родной Уфе: Уфа. 1997

Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе :

Мәктәп, Ватан (2 сәғәт).

1 сентябрь - Белем байрамы. Ватан, мәктәп, уҡыу, уға мөнәсәбәт тураһында мәҡәләләр, шиғырҙар уҡыу һәм әңгәмәләр үткәреү.

Йәйге хәтирәләр (2 сәғәт).

Башҡортостанда йәйге тәбиғәт, балаларҙың йәйге эштәре, ялы тураһында хикәйәләр, шиғырҙар, әкиәттәр, мәҡәләләр уҡыу һәм һөйләү. Темаға ҡарата һүрәттәр төшөрөү. Әңгәмәләр үткәреү.

Тәбиғәт бүләктәре (2 сәғәт).

Матур әҙәбиәттә көҙҙөң сағылышы. Башҡортостанда көҙгө тәбиғәт, балаларҙың һәм ололарҙың көҙгө эштәре, көҙгө байлыҡ тураһында хикәйәләр, шиғырҙар, мәҡәләләр уҡыу һәм һөйләү. "Көҙ" темаһына карата экскурсиялар ойоштороу, япраҡтарҙан коллекциялар әҙерләү, һүрәттәр төшөрөү, ижади эштәр күргәҙмәһе ойоштороу.

ч»

Илем тарихы - халҡым тарихы (2 сәғәт).

Халҡыбыҙҙың ауыр үткәне, михнәтле тормошо, азатлыҡ өсөн көрәше, билдәле шәхестәре тураһында мәҡәләләр, хикәйәләр, шиғырҙар уҡыу һәм һөйләү. Гәзит һәм журналдарҙан темаға ярашлы материалдар йыйыу, альбом төҙөү.

Тормош - ижад (1сәғәт).

Башҡорт халҡының талантлы ижад кешеләре тураһында уҡыу һәм һөйләү. Ижад төрҙәре менән таныштырыу. Ижад кешеләре тураһында ҡыҫҡаса белешмәләр төҙөү.

Йәшәү - Ватанға хеҙмәт итеү (1 сәғәт).

Илебеҙ халыҡтарының хеҙмәте, бөгөнгө көн геройҙары, уларҙың Тыуған илгә, хеҙмәткә, уҡыуға ҡарашы; балаларҙың хеҙмәте тураһында әҫәрҙәр уҡыу. Данлы кешеләр менән осрашыу, әңгәмәләр үткәреү, уҡылған әҫәрҙәр буйынса һүрәттәр төшөрөү.

Халыҡ әйтһә, хаҡ әйтә ( 1 сәғәт).

Кешенең яҡшы һәм насар сифаттары тураһында әкиәттәр уҡыу. йомаҡтар ҡойоу, мәҡәлдәр, көләмәстәр менән эште дауам итеү. Шуларға нигеҙләнеп, һығымталар яһарға өйрәтеү, яҡшы сифаттар тәрбиәләү. Әкиәттәр буйынса инңенировкалар төҙөү һәм сығыш яһау, әкиәттәргә, йомаҡтарға, мәҡәлдәргә бағышланған иртәлектәр ойоштороу.

Бурай-бурай ҡарҙар яуа (1 сәғәт).

Башҡортостанда ҡыш, уньщ билдәләре. Ололарҙың һәм балаларҙың ҡышҡы эштәре, уйындары; ҡышҡы байрамдар тураһында мәҡәләләр, хикәйәләр, шиғырҙар уҡыу һәм һөйләү. Ҡышҡы тәбиғәткә экскурсия ойоштороу, альбомдар әҙерләү, һүрәттәр төшөрөү. Тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү.

Берҙәмлек, дуҫлыҡ, тыныслыҡ (1 сәғәт).

Тыныслыҡ, халыҡтар араһында дуҫлыҡ, үҙ-ара ярҙам, берҙәмлек тураһында шиғырҙар, мәҡәләләр, хикәйәләр уҡыу һәм һөйләү. "Илебеҙ тыныс булһын" темаһына альбом төҙөү.

.

Сэсәндәрҙән һуҙ ҡалыр (1 сәғәт).

Сәсәндәр тураһында белешмә. Күренекле сәсәңдәрҙең тормошо һәм ижады. Балаларҙың сәсәнлек ижады.

.

Балдай татлы һыуҙарым (1 сәғәт).

Башҡортостандың йылғалары һәм күлдәре тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү. Тыуған төйәктәге йылға, күлдәр, шишмәләр тураһында альбом әҙерләү, һүрәттәр төшөрөү.

Башҡортостан ҡалалары (1 сәғәт).

Башҡортостандың ҡалалары тураһында әҫәрҙәр уҡыу. белешмәләр алыу һәм һөйләү. Башҡортостан ҡалаларына арнап альбомдар төҙөү, стендтар эшләү.

8 март - ҡатын-ҡыҙҙар көнө (1 сәғәт).

Ҡатын-ҡыҙҙарҙың данлы эштәре, яҡшы сифаттары, уҡыусы ҡыҙҙар тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү. "8 март - әсәйҙәр байрамы" темаһына иртәлек ойоштороу, данлы ҡатын-ҡыҙҙар менән осрашыуҙар ойоштороу.

Башҡортостан мәҙәниәте (1 сәғәт).

Башҡортостандың мәҙәниәте, мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү. Башҡортостандың яҙыусыларына, композиторҙарына, артистарына бағышлап альбомдар төҙөү, улар менән осрашыуҙар үткәреү.

Тәбиғәттең теле асылған саҡ (3 сәғәт).

Башҡортостандағы яҙғы тәбиғәт күренештәре;,ололарҙың һәм балаларҙың яҙғы эштәре; ҡоштар, хайуандар һәм үҫемлектәр тормошо, яҙғы байрамдар тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү. "Яҙғы моңдар" темаһына әҙәби монтаж әҙерләү һәм сығыш яһау. Тәбиғәткә экскурсия, шуның буйынса әңгәмәләр үткәреү, һүрәттәр төшөрөү.

Кеше матур булһын (2 сәғәт)

Кешеләрҙең һәйбәт һәм яман сифаттары, тәрбиәлелек, кешеләргә һәм тәбиғәткә яҡшы мөнәсәбәт тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү. "Кеше һәр яҡтан да камил булырға тейеш'' тигән темаға альбом төҙөү, әңгәмәләр үткәреү.

Яҙ һәм хеҙмәт байрамы (1 сәғәт).

Беренсе Май - дуҫлыҡ, хеҙмәттәшлек көнө. Халыҡтарҙың дуҫлыҡҡа ынтылышы. "Беренсе Май"' темаһына әҙәби монтаж, сығыш яһау.

һаумы, йәмле йәй (1 сәғәт)!

Йәйге күренештәр; уҡыу йылының һөҙөмтәләре; йәйге эштәр; йәйгә план-хыялдар хаҡында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү. Тәбиғәткә экскурсия, уның һөҙөмтәләре буйынса әңгәмәләр үткәреү.

Кластан тыш уҡыу-

Уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар

Телмәр күнекмәләре:

1) һүрәтләү, хикәйәләү тибындағы текстарҙы тыңлау һәм аңлап ҡабул итеү:

1. текстың планын төҙөү;

2. текстың йөкмәткеһен план буйынса һөйләү, билдәле ситуацияла тексты ижади дауам итеү.

2. Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү, диалогты дауам итеү:

3. ҡараған фильм, картина, ишеткәндәр, бирелгән ситуация буйынса хикәйә төҙөп һөйләү;

4. ваҡиғаға, геройҙарҙың эштәренә, ҡылыҡтарына баһа биреү, үҙ фекеңде иҫбатлау;

5. тестағы образлы һүҙҙәрҙе, һүрэтләү-тасуирлау сараларын, мәҡәлдәрҙе табыу, телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу;

6. тексты икенсе телгә тәржемә итеп һөйләү;

7. 3-4 шиғырҙы яттан тасуири итеп һөйләй белеү.

3. Тексты дөрөҫ,аңлы, тасуири уҡыу:

2. тексты мәғәнәүи өлөштәргә бүлеү, уларға исем биреү, план төҙөү;

3. гәзит-журналдарҙан, китаптарҙан материал йыйып, хикәйә төҙөү;

4. әҫәрҙән кәрәкле өлөштәрҙе һайлап ала белеү;

5. текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу, һүҙлектәр менән эш итә белеү.

5. Өйҙә башҡортса гәзит-журналдар, китаптар уҡыу һәм класта шулар тураһында фекер алышыу (кластан тыш уҡыу күнекмәләре).

Программа материалының үҙләштереү кимәле уҡыусыларҙың дәрестәрҙә телдән биргән яуаптарына баһалана