Урок по родному языку Сос. Куш-ажыл херекселдери

1 «а» класска үжүглел кичээлиниң технологтуг картазы

Кичээлдиң темазы: Сөс. Күш-ажыл херекселдери

Кичээлдин сорулгазы:

- уругларга сөс деп чул дээрзин таныштырар;

- уругларнын словарьлыг курлавырын байыдар; аас чугаазын сайзырадыр;

- күш-ажыл, оон туннелдеринге хумагалыг болур ужурлуг бис дээрзин билиндирер; кежээ болгаш биче сеткилдиг болурунга кижизидер.

Кичээлдин дерилгези: компьютер, проектор, коргузуг материалдары, ооредилге номнары, сигналдыг карточкалар.Албан шиңгээдир билиглер

Предметтиг өөредилгелиг кылдыныг

Универсалдыг өөредилгелиг кылдыныг

Ниити алган билиглери

Домактар сөстерден тургустунар деп билиндирери.

Домакты сөстерге чарып билири. Схема езугаар домак тургузары. Херекселдер аттарын шын адап билири

Схема-биле ажыл.

Кичээлдин чадазы (этап)

Чаданын сорулгазы

Оореникчи-биле башкынын аразында харылзаа

Башкынын кылдыныы

Оореникчинин кылдыныы

1. Организастыг кезээ

Уругларнын кичээлге белеткелин, сагыш-сеткил байдалын хынаары

Экии, уруглар! Богунгу бистин ужуглеливис кичээли онзагай байдалга эртер. Бис кичээливис уезинде боттарывыстын билиглеривисти харам чокка коргузер, дидим болур ужурлуг бис.

Кичээлге кайы хире белеткенип алгаш келген эвес бис, сагыш-сеткиливис кандыг байдалда турар эвес хынап корээлинерем, уруглар!

-Бир эвес кыдыраажым, ном-дептерим, демир-ужуум шупту белен, тергиин эки харыылааш сылдысчыгашты алырынга белен мен дээр улус сылдысчыгашты оору кодурер;

- арай сурээдеп, девидеп олур мен, ынчалза-даа кызып ажылдаар мен дээр улус дорт-булунчукту кодурер;

Эр-хейлер! Кижи бурузу сылдысчыгаш азы дорт-булунчук алыр сорулганы салып алганывыс бо, уруглар.

Оореникчилер кичээлге белеткелин, сагыш-сеткил байдалын сылдысчыгаш болгаш дорт-булунчуктун дузазы-биле коргузер.

2. Мотивация

Уругларнын оон мурнунда ооренген чуулун катаптаары. Ол ышкаш боданып билиринге ооредири, дилеп тывар аргазын сайзырадыры

Бистин кичээливисте аалдап, мерген угаанныг дангына силернин кайы хире ооренип турарыннарны, ооренген чуулдериннерни кайы хире билириннерни хынап чедип келген.

Дангынанын айтырыгларынга саат чокка харыылаарынга белен силер бе, уруглар?

Саат чокка харыылаарынга белен бис.

3. Катаптааш

кын

Бирги классчы эртен эрте туруп келгеш, чурум езугаар чуну кылырын уттупкан-дыр. Бирги классчыга дузалажыптаалынарам!

- Уруглар кайда ойнап турарларыл?

- Кандыг ойнаарактар бар-дыр?

-Уруг чуну кылып тур?

Оол кандыг машинада элезин сөөртуп турарыл?

-Ол машинанын ады чүл?

-Кажан мынчаар ойнаарыл?

- Чай деп канчап билдиңер?

-Уруглар элезинде ойнап турарлар.

(Ойнаарактарны адаарлар)

-Уруг бөмбүк-биле ойнап турар.

-Олл чүък сөөртүр машина-биле ойнап турар.

-Машинаның ады самосвал.

-Элезинге чайын ойнаар.

-Уруглар чанагаш элезинде ойнап турар боорга, чай деп билдивис.

4. Кичээлдин сорулгаларын тодарадыры

Кичээлдин темазын, сорулгаларын тодарадыры.

Домак деп чаа дурум-биле таныштырары.

Делегейде бугу-ле чуулдер аттарлыг болур дээрзинге чопшээрежир силер бе, уруглар?

Бо кичээлде сөс деп чаа дурум-биле таныжар бис,уруглар!

-Кичээлдин темазын кым тода адаптарыл?

-А кичээлдин темазы билдине бергенде кандыг сорулгалыг ажылдап эгелээр бис?

-Чуну канчаар бис кичээливисте? Теманы ыяк билип алыр дизе канчаар алдынып ажылдаар ужурлуг бис?

</ - Бо кичээлде сөс деп дурумну ооренир бис.

- Башкынын тайылбырын эки дыннаар;

- Салган айтырыгларынга харыылаар;

- Кичээнгейлиг болур…

5. Чаа тема-биле ажыл

Номда чурукту коргеш, домактар чогаадыр (бичии созуглел).

Домактарны состерге чарары.

-Чурукта чуну чураан-дыр?

-Сигенни кажан кезерил?

-Сиген чуге херегил?

-Кымнар кескен сигенни болуп тур?

Улуг улус чүнү кылып турлар?

-Машина-биле чүнү канчаарыл?

-Чүнүң дугайында чугаа болду?

Чуруктарны сактып бодап тургаш, чугаалап корунерем, уруглар?

-Бо домактарны сөстерге чарынар.

(Башкы домакта сөстерниң аразынга үн доктаашкыны кылыр. Оске домактарны уругларнын боттарынга сайгартыр.)

-Бо домакта каш сөс барыл?

-Бирги сөс? Ийиги сөс? Үшкү сөс?

(Башкы "сөс" деп терминни таөылбырлап бергеш, ол сөсту дараазында кичээлдерге ургулчу аңыглаарын чугаалап бээр.)

-Сиген кезип турар улусту чураан.

-Кыжын малга бээр. Кыжын хар адаандан оът тып чиири малга берге. Ынчангаш белеткээн сиген-биле азырарр.Сиген хөй болза, мал чудавас.

-Уруглар кескен сигенни бөлүп турлар.

-Сиген кезилдезиниң дугайында чугаа болду.

Уругларнын харыылары:

-Улус сиген кескен.Уруглар дузалашкан.Олар сиген бөлүп турлар.Кыжын малга сиген бээр.

(Уруглар адыш часкаашкыны-биле коргузуп, санап, домак каш сөстен тургустунганын билип алыр.)

Сула шимчээшкин

Уругларнын дурт-сынын, кадыкшылын камгалаар сорулгалыг.

Уруглар билири сула шимчээшкинни кууседир

Схема-биле ажылдаары.

Домакта каш сос барын схемага коргузер. Сос бурузун ангы-ангы дорт-булунчуктар-биле коргузер. Бир эвес домак схемазында 2 дорт-булунчук бар болза, ында 2 сос бар деп билиндирер. Домк эгезинде турар сос схемазынын эгезин бедик шыйыг-биле коргузер. Домактын тонгенин (улуг сек ) точка-биле демдеглээр.

«Уруглар дузалашкан» деп домактын схемазы мындыг:

Схемалар ёзугаар домактар чогааттырар.

Башкыны дыннап, даалгаларны кууседир.

6. Быжыглааш

кын

Чаа темадан билип алган чуулун быжыглаары, улам эки сактып алыры.

1.Уругларнын боданыр аргазын сайзырадырынга мергежилге кылдыр "Билбеспейге дузала" деп оюнну ойнадыр.

Чепсек-херекселдер чуруун самбыраг азар. Бир эвес башкыда чуруктар чок болза, номну ажыглаар.

-Билбеспей о чувелернин аттарын уттупкан-дыр, уруглар, адап беринер.

_Бо херекселдернин шуптузун чангыс сос-биле аданар.

-Бо херекселдернин аттарын адаарывыска-ла, состерни адап турарывыс ол.

2.Башкы чуруктарны кодурер.

-Бис кандыг-бир чувени адаарвыска-ла, состу адап турарывыс ол болур.

3. Тывызык:

"Дайнап-дайнап хээптер". (Самбырада хирээ чуруун азып каан турар. Башкы состун схемазын коргузер.)

Уруглар карман-хапчыгашче херекселдерни адааш, сугар.

-Чепсек-херекселдер.

Уруглар адаар.

-Хирээ.

7. Туннел

Билип алган чуулдерин туннээри; бодунун ажылын унелеп билири.

-Кичээлге чангыс-даа айтырыгга торулбайн ажылдадым, чаа теманы ыяк билип алдым дээр улус сылдысчыгажын кодурер.

-Кичээлге арай оожум ажылдадым, келир кичээлде экиажылдаар мен дээр улус дорт-булунчуктарын кодурер.

-Ам дараазында, кичээлдин эгезинде болгаш тончузунде чангыс аай сигналдыг карточка кодурген оореникчи холун кодурер.

-Эр-хейлер! Салган сорулгазын ыяап чедип алыр улустарнын бирээзи-дир силер. Байырдан чедирип, адыштан часкапкаалынар!

Уруглар сигналдыг карточкаларын шилип кодурер.

8. Бижилге.

"Бижилге кыдыраажынга" ажыл.

А) «Шиви буду» деп угулзаны чурааш, будуур.

Б) Эрткен кичээлде дозевилел кыры-биле бижээн адаандан илбектелчек шугумну башкыны тайылбыры чокка, улегерни коруп ора, бижиир.

В) Устунден солагай талаже илбектелчек дорт шугумну башкынын тайылбырынын соонда дозевилел кыры-биле оттундур бижиир.

Г) Устуку ажылчун шугумдан эгезин алгаш, дузалал шугумнун ортузунга чедир бижип адыар дорт шугумну тайылбыр соонда, дозевилел кыры-биле бижиир

9. Бажынга онаалга

Ооренген чуулун бажынга улам быжыглаары