7


  • Учителю
  • Разработка урока Кадыкшылга айынга тураскааткан сузук кичээли

Разработка урока Кадыкшылга айынга тураскааткан сузук кичээли

Автор публикации:
Дата публикации:
Краткое описание:
предварительный просмотр материала

Кадыкшылга айынга тураскааткан сузук кичээли

Темазы: Кадыкшылга хоралыг чемнер

Сорулгазы: 1. Ѳѳредиглиг

Уругларга аъш-чемнин кижинин кадыынга салдарын, кандыг чемнер организмге хора чедирерин билиндирер;

Хоралыг аъш-чемнин аттарын билип алыры, дурген кылып чиир чемнернин хоразынын дугайында билиндирип таныштырары;

2. Уругларны боттарынын кадыын камнап, камгалап билирин бичиизинден эгелеп сайзырадып ѳѳредири;

Уругларнын дыл-домаан, чугаазын сайзырадыры;

3. Кижизидилелиг

Уругларны кан кадык болурунга кижизидер;

Класс шагынын хевири: чаа билигни шингээдири

Эрттирген клазы: 2, 3 класстар

Чорудуу:

  1. Организастыг кезээ

а/ мендилежири

Алдын хуннум, экии!

Ак-кѳк дээрим, экии!

Эжим-ѳѳрум, экии!

Эргим башкым, экии!

  1. Класс шагынга беленин хынаары

  2. Темаже киирилде

- Тыва улустун тоолу «Уш чуул эртемниг оолда» хаан биле Ѳскус - оол шыдыраага мѳѳрейлежип олурда, ханнын кадыны кижи бурузунге тус-тус кандыг чемнерни эккеп берип турар ийик? (Уругларнын харыызы)

- Ынчангаш силер кижи бурузу даап бодап тур боор силер, бо хун класс шагынга чуну чугаалажыр - дыр бис?

4. Класс шагынын темазын, сорулгазын илередип тывары. Слайд №1

Сузук кичээлинин темазы: «Кадыкшылга хоралыг аъш-чем»

Сорулгавыс: 1. Кандыг чемнер хоралыг болурун билип алыр бис.

2. Белен болгаш дурген кылып чиир чемнернин кижиге хоразын билип алыр бис.

3. Кадыывысты камнап ѳѳренип алыр бис.

5. Чаа билиглерни шингээдири

а/ башкынын чугаазы

Кижинин кадык болуру оон хун буруде чип турар аъш-чеминден дорт хамааржып турар.Ѳзулде уезинде уругнун организминге янзы-буру витаминнерни аъш-чем таварыштыр алыр. Шын чемненилге уругнун дурт-сын ѳзулдезинге, хан-дамырнын эргилдезинге , куш -шыдал сайзырадылгазынга, карактын эки кѳѳрунге , психиктиг ѳзулдезинге чугула черни ээлеп турар.





Чемден шын рационну алыр дизе, дараазында чуулдерни сагыыры албан:

  1. Уругнун чемненилге рационну энергетиктиг унезинге дууштур хун иштинде чарып турар энергетиктиг чарыгдалынга дугжуп турар кылдыр таарыштырар;

  2. Чиир чемге белоктарлыг, аминокислоталыг, чемден алыр устерни, витаминнерни, минералдыг дустарлыг, микробудумелдерлиг чемнерни ажыглаары чугула;

  3. Чиир чемнерни хевирлери янзы-буру болуру чугула. Ол-ла хевирнин чемнерин ургулчу чивес, чемнернин хевирлерин солуп турар дээни ол;

  4. ужурлуг;

  5. Уруг бурузунун организминге тааржыр чемнернин хевирлерин ажыглаары чугула;

  6. Чугула чуул кылдыр - хунде шын чемненилгени сагыыр азы чемнениринин шактарын хуваап тургузары болур;





Амгы уенин бичии уругларынын хун буруде чиир чемнеринге кандыг чемнер кирер ужурлугул?

1.Эът болгаш эъттен кылган чемнер

2.Балык болгаш балыктан кылган чемнер

3. Сут болгаш суттен кылган чемнер

4. Дагаа чуургалары

5. Чемден алыр устер

6.Чимистер болгаш ногаа аймаа

7.Хлеб болгаш хлеб-булочкадан кылган чемнер, макарондан, янзы-буру крупалар (кашалар);

8. Чигир болгаш кондитерден кылган чемнер (булочкалар, коржик, торт, рулет дээш оон-даа ѳске;

9. Суксуннар

Амгы уеде чемненилге черлеринде болгаш садыгларда мурнунда адаан чемнернин чугле чартыынга дугжуп турар хоралыг чемнернин кѳвудээни, оларнын кижиге хоразын билбейн турарывыс дувурелди оттуруп турар. Оларны силер дыка эки билир силер Ол кандыг чемнерил дизе, гамбургерлер, дурген хоюткаш, чиптер, ижиптер суптар, роллтон , биг - ланч, бизнес - ланч, картошка - пюрелер, кириешкилер, дайнаар сааттар (жевательные резинки)дээш оон-даа ѳске чижектиг чемнер. Ада-ие бедик шимчениишкинниг уеде чурттап чорууру биле уругларынга ѳй-шаанда эки шынарлыг чемнерни хайындырып шыдавазы, «изиг сугну» кудупкаш, дурген кылыр чемнерни ургулчу ажыглап турарынын чылдагаанындан уругларнын ижин-баар аарыглары, чем хайылдырар улуг хырынын урелип турарындан янзы-буру аарыглар нептереп кѳвудеп турар.

Ол адаанывыс чемнерни кичээнгейлиг сайгарып кѳрээлинер.

1.Саат ышкаш дайнаар резинка (жевательная резинка) - кижилер дайнаарынга кончуг

ынак, бичии уруглар суг болза. Дайнаар резинканы будуруп турарлар ол бизнестин

ажыктыын уругларнын дузазы-биле чорударын кончуг эки билип турар, хѳй акшаны

ажылдап ап турарлар. Жевачканын тургузуунда янзы-буру чигир холумактары, будуктар,

чыдын чаагай болдуруп турар ароматизаторларны ажыглап турар. Олар херек кырында

кончуг хоралыг, органзмге ыжыктарны тывылдырып турар, диштерни уреп,диштин кариес

деп аарыын ур дайнап турар -ла болза тывылдырып турары билдингир. Чамдык

дайнаар жевательная резинкаларны сатпас кылдыр хоруп турар.

2. Газтыг соктар. Газтыг соктарнын тургузуунда: ѳн киирер красительдерни, амдан киирер

ароматизаторларны, эн-не коргунчуг чуул - аминокислота (диоксид углерода) ,чигир

колерин (ѳн киирер будукту) ажыглап турар. Ургулчу газтыг суксуннарны ажыглаар болза,

улуг хырынын чем хайылдырарынга ургулчу багай салдарны чедирип, ижинни

хейлендирер, гастирит деп аарыгны тывылдырып турар. Школачыларга болгаш бичии

чаш уругларга кончуг хоралыг. Олар бууректерге даштарны тывылдырар, диштерге

кариес деп аарыгны тывылдырар. Рекламаларда газтыг суксуннарны чиик болгаш

амданныг деп турары ындыг эвес ону хѳйну ижиксээзи келир аас иштинге артып калыр

тускай чигирзиг холумакты холаанынын чылдагаанындан ындыг.

  1. Дурген кылып чиир кашалар, суптар, бульоннар.

База-ла мурнунде чугаалашканывыс ышкаш оларда янзы-буру хоралыг будуктарны, амдан киирер ароматизаторларны, кижинин чиксээзи келир хоралыг будумелдерни немеп турар.

Чамдык будурукчулер бо кашалар, суптарга витаминнерни, минералдарны холуп турар. Ол холумактарны чугле улуг кижилернин организми шингээдип ап болур, а бичии улуска олар шингээл болбас.

  1. «Роллтон», «Бизнес-ланч», «Биг-ланч» дээр дурген кылып чиир лапшалар.

Бо дурген кылып чиир лапшаларда янзы-буру немээр специяларны киирип турар. Лапшаны кылырда пальма ыяжындан алган уске быжыргаш, кургатканындан ону ур уеде ажыглап турар. Кысказы биле чугаалаарга, оларны ургулчу ажыглаар болза бичии хамаанчок улуг кижилерге база хоранны чедирер.

  1. Картошкалыг пюрелер, чипсылар, кириешки(сухарейлер)

Мону ажыглаарынын орнунга тарып алган картошканы чемге ажыглаарын диетологтар сумелеп турар.А чипсилерни белеткээрде, дыка хѳй уске быжырып белеткеп турарындан кончуг хоралыг болуп турар.База -ла мурнунда адаанывыс ышкаш будуктарны, амдан киирер холуксааларны ажыглап турар. Кириешкилерни «куруг» каллорийлер деп санап турар. Оларны ургулчу чиир болза, артык кил немеп, семириир чорукка чедирер.

  1. Майонезѳ

Майонезти суптарга, ийи дугаарга,салаттарга ажыглап турар, нептеренгей апарган приправа болур. Олар бичии уругларнын ѳзулдезинге хереглээр кандыг -даа витаминнерни, ажыктыг чуулдерни шуут бербейн турар. Майонезти ургулчу бичии уруглар чемге ажыглаар болза артык кил немээр азы семириир, аллергия аарыглары тывылдырып турары биле хоралыг.

  1. Сарделька, сосикалар.

Хаптарда суп каан сарделькилер, сосискаларны ийи дугаар кылып,дурген кылыр чемнерге хамаарыштырып турар. Оларнын розовый ѳнун будуктар (красители), чаагай чыдын -ароматизаторлар, консистенциялар холааны биле кѳргузуп болур. Оларны шыгжаар уеден эрттир ажыглаары айыылдыг болгаш хоралыг.

4. Оюн «Шынарлыг чемге реклама»

4 бѳлук шынарлыг чемнерни чиир дугайында рекламаны 5 минута иштинде чогааткаш, кѳргузер.





5. Туннели. Рефлексия.

- Бо класс шагында чунун билип алдывыс?

-Кандыг чемнер хоралыг - дыр?

- Чуну чиир боолзувусса эки-дир? (Хайындырган кашалар, быдаа д.о.о.)

6. Башкынын туннел сѳзу

Кадык болур дизе, чугле эртенги сула шимчээшкин кылып, куш-культурага хандыкшыыр эвес, шын бодун алдынары, арыг-силиг болурундан ангыда, шын чемненири болур дээрзин бо сузук кичээлинден кѳрдувус уруглар. Шын уезинде чемненип, отка хайындырган болгаш шынарлыг, унуштерден болгаш боттарывыстын азыраап турар малывыстан ап турар чемнерни, ногаа болгаш чимистерни хѳйу - биле чемге ажыглап чемненири бистин кадыывыска ажыктыг дээрзин бо хун билип алдывыс.

Ынчангаш кичээливисти «Эки шынарлыг чем чирттингир -ле болзун!» деп йѳрээл салып тѳндурер-дыр бис, уруглар.

































































































































































Хѳндергей ортумак школазы

















































</ Эрттирген класс башкызы: Куулар С.К.

























Апрель 9 - 2016 чыл







 
 
X

Чтобы скачать данный файл, порекомендуйте его своим друзьям в любой соц. сети.

После этого кнопка ЗАГРУЗКИ станет активной!

Кнопки рекомендации:

загрузить материал