Урок по этнокультурному компоненту (марийская родная литература) для 9 класса «Чын йоратымаш - кугу пиал»

Чын йоратымаш - кугу пиал

(Николай Арбанын «Кенеж йуд» комедийже почеш

9 класслан шочмо сылнымут урок)

Цель: илышыште йоратымаш деке тунемше-влакын

яндар кумылыштым лукташ таратымаш.

Задаче-влак:

1. Произведенийым лончылен моштымым пенгыдемдаш.

2. Чын йоратымашым шоя деч ойыраш туныкташ.

3. Тунемше-влакым шочмо сылнымут деке шумандаш.

Урокым эртарыме йон: мутланымаш, герой-влак дене вашлиймаш, муро да почеламут-влакым йонгалтарымаш.

Уроклан ямдылымаш:

Коло визымше ноябрь.

Чын йоратымаш - кугу пиал

(Н.Арбанын «Кенеж йуд» комедийже почеш)

Йораташ уло чон ден,

Йораташ уло шум ден.

Тиде - илыш пиал,

Тиде - шерге пиал.

Николай Арбан.

«Йоратымаш»

пырдыжгазет

Урок радам:

1. Урокыш пуртымаш:

- чын йоратымаш нерген мутланымаш.

2. Литератур диктант:

1. Ко тугай Н.Арбан?

2. Писательын чын фамилийже. А Арбан - тиде мо?

3. Мом псевдоним маныт? Псевдоним молан кулеш?

4. Арбан псевдоним кузе шочын?

5. Арбанын йоча годсо жапше нерген ойлаш.

6. Тунемме жапше.

7. Сылнымут пашажым кунам туналын?

8. Могай премийже да лумжо уло?

3. Иктешлымаш.

4. Тун ужаш:

1) «Кенеж йуд» комедийын возалтме историйжым рашемдымаш (1946 ден 1954 ийлам палемдаш).

2) уна-влак дене вашлиймаш:

а) Ольга; б) Санюк; в) Катя ден Мичуш; г) Илья Алгаев;

д) Ананий Петрович Шумелев; е) Тамара;

ж) Марка, Одоким да Ведаси.

Ильян шомакше деч вара Иван Смирновын «Саклен кертын омыл» мурыжо йонга; Марка, Одоким мыскара сценкым модын ончыктат.

3) комедийын чоналтмыжым лончылымаш:

а) сюжет ден композиций нерген теорийым йодыштмаш;

б) композицийым рашемдымаш:

1) действий мыняр жапым авалта?

2) теме-влакым палемдылмаш:

1. Йоратымаш:

- чын да шоя йоратымашын тамже;

- йоратымаш верч кучедалмаш;

- йоратымаш дене модмаш.

2. Сар деч варасе ял илыш, сар пагыт.

3. Ялысе калыкын культуржым нолташ тыршымаш.

4. Ялысе калыкын илышыже.

5. Ялысе тора-влакын койыш-шоктыш ойыртемышт:

- ял озанлык погым шолыштмаш;

- шке кусеным пойдарымаш;

- шоям тужваке лукмаш;

- Чын корныш вончымаш.

6. Мыскара йон дене чын верч кучедалмаш.

в) композицийын элементше-влакым ойырымаш: экспозиций, завязке, кульминаций, развязке, эпилог, интермедий;

г) музыкальный комедий - жанрым умылтарымаш;

д) комедийым возымо йылме нерген доклад.

4) иктешлымаш:

1. Пырдыжгазет негызеш йоратымаш нерген йодышым рашемдымаш.

2. Комедийысе реплик-влакым ойырымаш - чын да шоя йоратымашлан примерым кычалмаш.

3. Туныктышын ойжо:

- Чынак, уло произведенийын чоналтме кышкарже турыс йоратымаш темылан полеклалтын. Тиде моткоч раш шижалтеш.

Йоратымаш туняште эн виян: тудо у пашалан кумыланда, чыла чытен лекташ полша да ешартыш вийым пуа, тыгак шке шонымашышке шуаш тарата. Айста тугеже ты урок деч вара ме чыланат пиалан да чын йоратымаш нерген шонкалаш тунемына. Вет йоратымаш - тиде юзо вий.

(тунемше Н.Ильяковын «Опак Микита» почеламут дене возымо романже гыч «О йоратымаш!..» ужашым шкевуя лудеш)

- Арам огыл Владимир Мухин-Сави ойлен коден: «йоратымаш гыч тунян мурыжо шочеш».

(эпиграф негызеш Ольга шке мурыжым йонгалтара.

Мучашлан Э.Попован «Лач тый гына» мурыжо шергылтеш)

- Тунемше-влакын пашаштым аклымашан шонкалымаш.

- Кече йырым турло тусан шар-влак дене сорастарымаш.