|
Пәннің аты
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Мұғалім
|
|
Сабақтың атауы
|
Пайдалы қазбалар
Білімділігі: Пайдалы қазбалардың түрлерімен таныстыру,
олардың адамға тигізетін пайдасы мен зиянын түсіндіру.
Пайдалы қазбалардың кен орындары, шартты белгілері, өндіру
әдісі жайлы түсінік беру. Қазақстанда жер қойнауын зерттеген
ғалым, академик Қ. И. Сәтбаев туралы әңгімелеу, Алматыдағы
геологиялық мұражайлар туралы мағлұмат беру;
Дамытушылығы: Оқушыларды пайдалы қазбалар түрлерін ажырата
білуге баулу, логикалық ой - өрісін дамыту, ізденушілік
қабілеттерін арттыру.
Тәрбиелілігі: Еліміздің қазба - байлықтарын мақтан ете
отырып, оны үнемдеп жұмсауға, қорғап, сақтай білуге баулу, өз
еліне, жеріне, Отанына деген сүйіспеншілік сезімдерін
ояту.
Сабақтың көрнекілігі: Жұмыс тәртібі жазылған нұсқау, сабақтың
ұраны, түрлі фигуралар (ұпай жинауға қажетті), «Ұяшық
таңдау»ойыны (цифрлар), сызба - нүсқалар, түрлі суреттер және
көмір, саз, құм, ас тұзы, мыс, алюминий, темір, әктас, Қ. И.
Сәтбаевтың суреті, шартты белгілер, өлең шумағы «Бақытты ұлы
Отан», Қазақстанның физикалық картасы
Техникалық құрал: слайд
Сабақтың әдіс - тәсілдері: сұрақ - жауап, түсіндірмелі,
әңгімелеу, көрнекілік, ой қозғау, тест
Пәнаралық байланыс: ана тілі, музыка, математика
|
|
Мақсаты
Күтілетін нәтиже
|
|
Психологиялық ахуал
|
Бүгінгі сабақта қолданатын ұранымыз:
Дүниетану сөзі
Жер - Ана, кен - байлық, табиғатты сүйетін
Әрбір сабақ
Үйрену, ұғу, іздену, көп ғибрат алатын
Әрбір ісім
Тірлік, бірлік, адалдық пен шыншылдық
Әрбір күнім
Білімге зейін салатын,- дей отырып, сабақта үнемі есте
боларлық ережені еске салып өтейін
1. Бір - бірімізді тыңдау, қатысу
2. Уақытты үнемдеу
3. Ойымызды еркін айту
4. Тақырыптан ауытқымау
5. Анық, нақты сөйлеу
|
Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа
сәттілік тілейді.
|
|
Топқа бөлу
|
Геометриялық фигуралар үлестіріледі
|
Оқушылар таңдаған фигураларына сай топтарға бөлініп
отырады.
|
|
Қызығушылықты ояту
|
«Ұяшық таңдау» ойыны арқылы ұпайларды жинай отырып, өз
білімімізді көрсетеміз және бүгінгі танысатын тақырыбымызды
білетін боламыз.
10 20 30 40 50
10 20 30 40 50 60 70
10 - Тау жыныстары дегеніміз не?
10 - Тығыз тау жыныстарына нелер жатады?
20 - Тау жыныстары қалай пайда болды?
20 - Бос тау жыныстарына нелер жатады? Құмның түсі
қандай?
30 - Табиғатта тау жыныстары неше күйде кездеседі?
30 - Пайдалы қазбалар дегеніміз не?
40 - Гранит сөзі қазақшаға аударғанда қалай аталады? Гранит
Қазақстанның қай жерлерінде көбірек кездеседі?
40 - Құмтас қалай пайда болады? Құм түйіршіктері бірігіп
қатуы үшін нелердің ертіндісін араластыруы керек?
50 - Тамақ пісіру, үй жылыту, фабрика, зауыт, электр
станциялары жұмыс істеуі үшін жұмсалатын қандай отын түрлерін
білесіңдер?
50 - Үй жиҺаздары, түрлі машиналар, ұшақ, кеме, темір жол,
көпір салу үшін қандай пайдалы қазбалар пайдаланылады?
60 - Адамдардың үй салғанын бақыладың ба? Қандай құрылыс
материалдарын пайдаланылғанын көрдіңдер?
70 - Ең алғаш көмірдің табылуына өз үлесін қосқан, оны жылыну
үшін жағып көрген кім еді?
«Қазба түрлері» деген сөз шықты.
|
|
Сергіту сәті
|
«Халықтар» биі
|
|
Жаңа сабақ
|
Мақсатымыз: Пайдалы қазбалардың түрлерін бірнеше топқа
бөле отырып, олар туралы білім түсініктерімізді
кеңейтеміз
«Ой қозғау»
- Көмір қандай зат? Оның қасиеті (жанады)
- Темір нелерден жасалады, қалай аталады? (металлдан)
- Ас тұзы не үшін қажет? Жерді тыңайту үшін қандай қазбаның
түрін қолданамыз?
Оқушылардың ойларын тыңдай отырып, осы әрбір айтылған
қазбаның түрлі топтарға бөлінетіндігін айту.
Ү. Жаңа сабақ
Мұғалім түсіндірмесі
Пайдалы қазбалар қолдануына қарай үшке бөлінеді
(жанғыш пайдалы қазба, кенді пайдалы қазба, кенге жатпайтын
пайдалы қазба)
Жанғыш - тас көмір, қоңыр көмір, мұнай, газ.
Кенді - алюминий, мыс, қорғасын, күміс, мырыш
Кенге жатпайтын пайдалы қазбалар - ас тұзы, фосфор, құм, саз,
цемент
- Пайдалы қазбаларды кімдер зерттейді?
- Геологтар
- Қазақтың тұңғыш геологі кім еді?
- Қаныш Имантайұлы Сәтбаев (түсіндіру)
Жанғыш пайдалы қазбалар
Тас көмір - ең көп өндірілетін пайда қазба. Біздің елімізде
тас көмірдің қоры өте мол. Тас көмірдің аса ірі кен орны -
Қарағанды.
Екібастұзда ашық әдіспен арзан көмір өндіріледі.
Мұнай - өте қызулы отын. Ол күл қалдырмай түгел жанып кетеді.
Мұнайды айыру арқылы бензин, керосин, машина майы және басқа
көптеген заттар бөлініп алынады.
Каспий маңы ойпаты мен Маңғыстау түбегінде мұнай мен газдың
аса бай кен орындары бар.
Кенді пайдалы қазбалар
Бұларға құрамында металл кездесетін тау жыныстары жатады.
Оларды өңдеу арқылы темір, мыс, қорғасын, алюминий сияқты
металдар алынады. кенді пайдалы қазбалар орталық Қазақстанда
өте көптеп кездеседі. Әсіресе, Жезқазған және Қоңырат мыс кен
орындары әлемге әйгілі.
Кенге жатпайтын пайдалы қазбалар
Олар қышқыл алуға, тыңайтқыштар өндіруге, құрылыс
материалдары үшін өте қажетті. Қаратаудағы фосфорит кен орны
қоры жөнінен дүние жүзіндегі алдыңғы қатарлы орындардың бірін
алады. Фосфоритті ұнтақтап, фосфорит ұны тыңайтқышын
өндіреді. Мәрмәрдан әртүрлі ескерткіштер, үй баспалдақтары
жасалады. Әктас, құм, саз құрылыс салу үшін өте қажетті.
Қазақстанның физикалық картасынан пайдалы қазбалар қоры көп
өндірілетін орындарды көрсету.
Тас көмір - Қарағанды, Екібастұз
Мұнай - Атырау, Ақтау, Орал өңірінде
Газ - Ақтау, Орал облыстарында
Алюминий - Арқалықта
Мыс кені - Жезқазғанда
Ас тұзы - Қызылорда, Павлодар, Алматы өңірінде
Темір кені - Қостанай өңірінде
Фосфорит - Ақтөбе, Тараз өңірлерінде
Біз осындай тамаша пайдалы қазбаларымыз арқылы мақтана аламыз
және мақтаныш сезіммен
« Менделеев кестесіндегі 105 элементтің 99 - ы біздің
еліміздің кен қойнауында бар. 70 элементтің қоры барланып
зерттелген. Ал өндіріске 60 - тан астам элемент тартылған.
Бүгінгі күнге дейін минерал шикізатының 1225 түрі бар 493 кен
орыны белгілі.
Пайдалы қазындылар қорының көлемі жағынан Қазақстан ТМД
елдерінің алдыңғы қатарында: күміс, хромит, қорғасын, мырыш
өндіруден бірінші орында, мұнай көмір, мыс, никель, фосфат
шикізатын өндіруі бойынша - екінші, ал алтын өндіру жағынан
үшінші орында тұр. Қазақстанда мұнай мен газдың елеулі қоры
бар, жыл сайын мұнда 32 млн. тонна мұнай өндіріліп отырады
екен»
«Бақытты ұлы Отан» әнін шырқаймыз.
Пайдалы қазбалардың шартты белгісімен таныстыру
Тас көмір -
Мұнай -
Газ -
Темір -
Алтын -
Мыс -
Тұз -
Әктас -
Саз -
Алюминий -
Оқулықпен жұмыс
1. Іштей оқыту
2. Мәтіндегі оқығаны бойынша әңгімелету
3. Сурет бойынша жұмыс
Оқулықтағы суреттер арқылы жұмыс жүргізу(суретті толықтыру
арқылы қандай қазбадан жасалғанын айтқызу)
Дәптермен жұмыс
Пайдалы қазбалардың түрлерін жаздырту
|
|
Ой толғаныс
|
Шығармашылық тапсырма
Пайдалы қазбалардың қажеттілігі туралы өз ойларынан өлең
шығару
Көзге сергіту (планета) Планетамызда қанша пайдалы қазбалар
болса, соның бәрін біздің жерімізден, яғни жер қойнауынан
табуға болады екен.
Сабақты бекіту
Тест тапсырмалары бойынша оқушылардың алған білімдерін
тиянақтау, тексеру
Пайдалы қазбаларға................ жатады.
1. Темір кенінен алынған металл
2. Жер қыртысының қатты бөлігі
3. Тау жынысы
Пайдалы қазбалар 3 негізгі топқа бөлінеді.
1. Пайдалы, пайдасыз, жарамсыз.
2. Бағалы, құнсыз, жанатын.
3. Жанғыш, кенді, кенге жатпайтын.
Кенге жатпайтын пайдалы қазба.
1. Мұнай, газ.
2. Алтын, күміс.
3. Құм және саз.
|
|
Үйге тапсырма
|
Мәтінді оқу, мазмұндау. іздену. Қазақстанның физикалық
картасынан пайдалы қазбалар өндірілетін жерлерді көрсетуге
дайындалу. Шартты белгілерін жатқа жаза білуге дайындық
жасау.
|
Күнделіктеріне жазып беремін
|
|
Бағалау
|
Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау</</p>
|
Бағалау парақшасын толтырады.
|
|
Кері байланыс
|
|
Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады
|