7


  • Учителю
  • Конспек т открытого урока по окуражющему миру в 3 классе. Урок-суд на тему: Защита животных

Конспек т открытого урока по окуражющему миру в 3 классе. Урок-суд на тему: Защита животных

Автор публикации:
Дата публикации:
Краткое описание:
предварительный просмотр материала

.

«Дириг амытаннарны камгалаары. Экологтуг суд»

3- ку класска хурээлелде ажык кичээл

Сорулгазы: уругларнын дириг амытаннар дугайында ооренген билиглерин туннээри; диригамытаннарны камгалаарынын дурумнерин медерелдиг сагыырын

сагындырар;дириамытаннрделегейинге камныг, хумагалыг болурунга кижизидери.

Дерилгези: дириг амытаннарлыг чуруктар, пакатар, Кызыл дептер, кижинин аргага шын алдынарынын дугайында таблица, компьютер.





  1. Организастыг кезээ:

Ак хар делгемнерни шыпкаш,

Хадын, шиви, теректерни кедирипти.

А ол биске медээлеп, сонгада бо ужуп келгеш,

Кичээлди эгелээрин дыннадып тур.





  1. Киирилде сос.

Кичээлдин темазын, сорулгазын дыннадыры:

Самбырада: Чер кырында шупту

Чараш чуул Хунден,

Шупту эки чуул кижиден.

(М.Пришвин)

Оожум аялга.

Башкы:

- Экии, уруглар!

- Экии, бойдус!,

- Экии, дириг-амытаннар делегейи!

Бир эвес кижи хуннун-не шак мынчаар чугле торелдери, эштери, башкылары-биле эвес, а бугу-ле долгандыр турар дириг-бойдус-биле мендилежип турар болза Чер кырында бугу-ле унуштер, дириг-амытаннар бо уеге дээр чурттап, озуп, ковудеп турар боор. Ынчалза-даа оларнын бис чамдыызын ам черле корбес бис, чуге дизе оларны кижилер узуткап каапкан.Дириг амытаннарнын делегейинде аннар, куштар эвээжеп, чидип турар.Кымнын буруузул ол? Кижилернин сорулгалары ангы-ангы: бирээзи ховар дириг амытаннын кежин садыпкаш, хой акшажылдап алыр, оскези аннаашкындан дыштаныыр, а бирээзи боданмайн ыяшты туткаш пананы олуруп каар, дашты туткаш кушкашты соптар,азы буду-биле бир-ле куртту чуура базып олурер.

Чуге дизе кижи бойдустун Хааны мен деп бодап турар. Бойдус чок болза ол кымыл?

Бистер агаар, суг, чечектернин чаагай чыды, кушкаштарнын араш уннери, дириг-амытаннар чок болза чурттап шыдавас бис. Бо бугу чараш чуулду биске бойдус берип турар, а орнунга ол бистен хумагалыг, камналгалыг болурун дилеп турар.

Чуге бойдусту, дириг-амытаннарны, кушарны камгалаар, кадагалаар ужурлуг бис?

Уругларнын харыылары (бойдуста шупту чуве харылзаалыг.Бир эвес унуштер чок болза бугу-ле амылыг бойдус база чок болур; кижи бойдустан хамаарылгалыг;бойдус чок болза кижилер база чок болур; агаарны болгаш хемнерни хирледип турар; хорзунну уреп турары; арга-арыгны кезип, орттедип турар)

-Бо кичээлде чунун дугайында чугаалажыр-дыр бис? Кым билип кагды? (бойдуска камныг, хумагалыг болурун.Кижинин холундан бойдус айыыл-халапка таваржып турар)

- Бойдус айыылда, ынчангаш кижи бойдусту камгалаары-биле ангы-ангы хемчеглерни кылып турар. Кижи Кызыл дептерни тургузуп, бижээн.

- Кызыл дептер дээрге кандыг номул ол? Чуге номнун ону кызылыл? ( ол дувурелдин медээзи-дир).

- Ол номда чуу бижээнил? (ол номче чер кырында чидип бар чыдар унуштерни болгаш дириг амытаннарны киир бижээн.Эгезинде Кызыл дептерни бижиири, тургузары-биле 14 чыл унген. Ол дептерже 295 аннар, 312 хевирнин куштары киир бижиттинген.

3. Дыннадыглар.

- Бо кичээлге белеткенип алган болук уругларнын чидип бар чыдар дириг амытаннарнын дугайында дыннадыгларын дыннаптаалыннар, уруглар.

1-ги оореникчи. Аян-чорукчу коге-бугаларны Кызыл дептерже бижиир дээрге - орай. Эн соолгу коге-буга зоопаркка бистин векте олуп-когу узулген. Кижи ол коге-бугаларны чаагай эъди дээш когун ускен.

2-ги оореникчи. 250 чыл бурунгаар далай инектери тывылган, а 27 чыл эрткенде оларнын шуут когун узулген.

3-ку оореникчи. Улуг кушпас куш- дронт кажан-даа чер кырынга чурттавас.

4-ку оореникчи. Бир шагда кижи мынчаар шиитпирлээн, зебра-квапа Африканын эки мал-маган оъткарар шолдерин хой кезиин эжелеп турар боорга, оларны адып эгелээн. Амгы уеде оларны салаа-биле санап болур.

5-ки оореникчи. Кылыл дептерде Тыванын ан-менин база киирген: кызыл-бору, кара-хурен дилги, дырбактыг, дуруяа, ирбиш, шилен, чээрен, алактаагы.

Уруглар: -Арткан бар дириг амытаннарны, унуштерни камгалаар бис.

Башкы: - Аннар, куштар, наскомнар, балыктар чугааланып шыдавас. Даап бодап корээлинерем, бир эвес олар чугааланы берген болза олар биске чуну чугаалап болурул. Даап бодаашкын-биле бодап корээлинерем. Дириг амытаннарнын орнунга силер боор силер.

- Кижинин кылып турар уулгедиглерин коргеш, судтан эрттирип корээлинер. Кижини судтаар бис. Шупту киржикчилерни дыннапкаш, кымнын талазында силер, кижи бурузу тодараттынып алыр силер.

4. Экологтуг суд.

Чайзат: -Шупту туруп келинер! Суд эгелээн! Судтун ажыттынган. Судта кижинин херээн коор, ол долгандыр турар амылыг амытаннарга улуг когаралды чедирип турар.

Судья-шииткекчи. Зубрнун амы-тыны бичии-ле черге ызыртынып турган. Ынчангаш ону Кызыл Дептерже киир бижээн. Амгы уеде зубрлар камгалалда.

Кол буруудакчы - прокурор -Тур. -Шагда ол шыырак, чараш ан турган. Ам оон когу узулген, чуге дизе аннаашкыннын туннелинде ол ам чок. Оон чаагай эъди дээш аннап каапкан. Эн соолгу турну 17 векте узуткаан.

Когарааннар - аннар, куштар, насекомнар, балыктар.

Адвокат-болчукчуазырал дириг-амытан Ыт.

Судья- шииткекчи Шииткелди бадыткаары-биле Теге сос бээр.

Тур: - Менээ чугаалары берге-дир, мен чырык чер кырында чок мен. Делегейде дыка хой ховар амытаннар чидип турар. Кижи оларга амы-тынындан чарар шииткел ундурер эргези чок. Ол бойдуска хора чедирип турар. Чуге дээрге, читкен аннар катап тургустунмас.

- Мен Кижини буруудадып тур мен, чуге дизе ол Зебра-Квапты тараа урар шоодай кылып алыр дээш узуткаан, кижилер арга-арыгны, ховуларны орттедип, чернин байлаа, сугну хирлендирип турары-биле адыгларга, кызыл борулерге, ирбиштерге, дуруяаларга, алактаагыларга улуг когаралды чедирип турары дээш, буруудадып тур мен.

Судья- шииткекчи - Кижинин кылган уулгедиглерин, дириг-амытаннарга чедирген когаралын дыннааш, состу адвокат- болчукчуга берип тур бис. Адвокат -Ыт: - Ынча лза-даа бир талазындан Кижи хундуткелди база чедип алган. Бистен оске ону кым-даа билбес, чуге дизе бис оон чанында чурттап турар бис.

Прокурор - бурудадыкчы. - Силер кижиден хамаарылгалыг силер. Ынчангаш силер кижини кончуп, буруудадып шыдавас силер. Оон ангыда ол силерге аъш- чем бербейн баар.

Судья - шииткекчи. - Ам маргышпайн, буруудадыкчынын болгаш когарааннарнын талазында херечилерни дыннаптаалынар. Пага Кижилерге улуг дузаны чедирип турар. Кижиге хамаарыштыр чуну чугаалап болур силер. Пагага сос.

Пага. - Кижилер бойдустан хойну ап турар. Черле ойун билбес. Бистер пагалар Кижилерге хоннувус чок, ынчалза- даа бис хоралыг насекомнарны хойу- биле узуткап турар бис. Кижилер бистерни анаа - ла узуткап, олуруп турарлар, а бисстер олардан камгаланып шыдавас бис.

Судья - шииткекчи. - Херечиге айтырыглар бар бе? Олуруп алынар. Херечи Угуну кыйгырып тур бис.

Угу - Бойдусту кушкаштар чараш уннери - биле каастап чоруурлар. Кижи бисти тудуп, клеткага олуртуп, чаагай эъди дээш узуткап турар. Чижээ мен чылда 1000 хэээкчилерни узуткап, тудуп турар мен. А Куске 1 чылда 1 тонн тараны чип, хорадып турар. Ынчап турза -даа Кижи куштарны олуруп, узуткап, уяларывысты уреп турарлар.

Судья - шииткекчи. Угуге айтырыг бар бе? Олуруп алыннар. Состу Ховаган - Апполоньга берип тур бис. Ховаган - Апполонь Кызыл дептерже киир бижиттинген. Чуну чугаалап болур силер, Ховаган.

Ховаган -Апполонь - Мен, Ховаган- Апполонь сенээ Кижи дыка хомудап тур мен.Мен дыка чараш кылдыр чаятынган мен.Куштар менээ дегбес. Мээн чалгынымда чырык онер менээ дегбес деп медээлеп турар. Мени чивес, ынчалза- даа Кижи мени тудуп, узуткап турар. Мени чуге чарашсынып , коруп болур.

Судья -шииткекчи - Херечиге айтырыглар бар бе? Шупту херечилерни дыннадывыс буруудадыкчыга хамаарыштыр. Ам залче Диис - херечини кыйгырып тур бис. Бо азырал амытан шупту Кижилернин бажыннарында чурттап турар. Диисти дыннаптаалынар.

Диис - Мен Кижини камгалаарындан ойталап тур мен. Чеже -даа азыраламытан болзумза силернин дириг амытаннарнын талазындапа мен. Мээн хомудалым Кижиге улуг. Кижи мени бажыннындан ундур сывыртап, буду биле теп турган. Сени мен камгалавас мен.

Судья шииткекчи. - Силерни шуптуннарны дыннадывыс. Ам кандыг айтырыг тургустунуп тур. Кижиге кандыг кеземче херээ оннаар бис. Состу адвокатка - болчукчуга бээр - дир бис.

Адвокат - Болчукчу Ыт. - Мен кижинин кылкан херектеринге чопшээрежип тур мен. Ол частырыгларны чуге Кижи боду эдип шыдаар. Кызыл дептерни Кижи бижип , тургускан, ундезилээн.Заповедниктерни база ол тургускан. Мен бодаарымга ол буруузун долузу - биле миннип турар- дыр.

Судбя - шииткекчи - Чурттувуста кол хоойлу - дурум Конституция бар. Ында тускай статьяда бижээн, Кижинин багай уулгедиинден бойдусту камгалаар деп, ынчангаш Кижи ол хоойлуну кууседир ужурлуг. Кижи хой- хой заповедниктерни ажыдып, тургускан. Камгалалда дириг амытаннар, куштарны каракта, остуруп, ковудедип турар. Ынчангаш мен Кижини камгалап, оон талазында мен.

Бо чуруктарже корунерем, Кижинин кылган эки чуулдери база бар.

1. Кижи куштарны чемгерип турар.

2. Уер уезинде Кижи дириг - амытаннарны камгалап турар.

3. Суглар арыг болзун дээш суг арыглаар тускай шуурлрерни, аппараттарны салып турар.

Шупту херечилерни дыннадывыс, дараазында осту прокурорга - кол буруудадыкчыга бээр - дир бис.

Прокурор - буруудадыкчы - Кичээнгейлигшуптуннарны дыннадывыс Кижинин херээнге хамаарыштыр.Делегей кырында ан- мен, куштар, насекомнар айыылда. Соолгу чылдарда Кижинин буруузу -биле 63 хевирнин дириг амытаннары, 94 хевирнин куштары читкен, узуткатынган.

Кижинин эки кылган чуулдерин барымдаалааш, кеземче херээ шенелдени бергеш, багай кылган уулгедиглерин эдерин коор -дур бис.

Судья - шииткекчи - Буруудадыкчы Кижиге соолгу состу бээр- дир бис.

Кижи - Мен агартынып шыдавас мен. Силерерден дилээрим болза буруумну миннип тур мен. Менээ бузурээри - биле чуну кылзымза экил. Мен берти дээре бойдуска шын алдынарын билбес- тир мен.

Судья - шииткекчи - Уруглар, Кижини аргаже апаргаш, арганын дурумнери- биле таныштырып калынар.

Арганын дурумнери (чуруктар 1-9)

Судья- шииткекчи - Шуптузун сактып алдын бе, Кижи, буруудадыкчы? Херекти коргеш, шиитпирни чарладым. Кижи кылган уулгедиглерин эдип, боду база эттинип алзын. Бир эвес ону кылбас болза Тенин салым чолу дег боор. Чырык ортемчей кырынга когу уступ чок боор. Куштар, аннар, насекомнар, балыктар, арыг агаар, суг чок болза Кижилер чурттап шыдавас.

Кижи:-Мен эттинип аарын аазап тур мен.

Судья:

- Бузурээр бис бе? (ийе)

Суд тонген.

Башкы: - Бо шупту чуулду дыннааш, боттарынарнын бодалдарынарны чугаалап корунерем. Кижи бодунун частырыгларын мининген -дир бе?

Силер боттарынарга ажыктыг чуулду бо судтан билип алдынар бе?

Кижи: - Мен база силерге мындыг состерни чугаалаксап тур мен.

«Бир эвес черден бир-ле чувени алган болзунза, оренни толе, дедир эгит: теректи олурт, хемчигешти аштап каг, куштарны чемгер, дузалаш, шак ынчан бойдус оожум, чараш, силерге четтиргенин илередип чоруур боор»

Бистин бойдузувус судувус чангыс-ла Кижиге тураскаатпаан, а шупту Кижилерге хамаарылгалыг, силерге озуп орар салгалга хамааржыыр. Силерге чагыырым болза силер бойдуска камныг, хумагалыг боорунарны, чаа билип алган багай чуулдерни катаптавазын кузедим. Бойдустун оннуу болунар!

- Ам силерни хынаптайн, бойдуска шын алдынарын хынап корээлинер.

Тест.

5.Туннел.

- Бо кичээлден ажыктыг чуну билип алдыннар?

- Кандыг багай чоруктар кылбас болдуннар?

</ 6. Рефлексия.







 
 
X

Чтобы скачать данный файл, порекомендуйте его своим друзьям в любой соц. сети.

После этого кнопка ЗАГРУЗКИ станет активной!

Кнопки рекомендации:

загрузить материал