Открытый урок 'Диқан баба'

Сабақтың тақырыбы: Диқан баба

Сабақтың мақсаты: Аңызды түсініп оқу арқылы мазмұнын өмірмен байланыстыра отырып, негізгі идеясын ашу.

Сабақтың міндеттері:

1. Диқаншының еңбегі туралы мағлұмат бере отырып, жағымды қасиеттердің бірі қанағат екенін түсінеді.

2. Аңыздан негізгі ойды түсініп, өз ойларын анық, еркін айтады.

3. Өзінің және өзгенің еңбегін бағалайды.

Сабақтың түрі: аралас

Сабақтың әдісі:топтастыру,болжау кестесі,Т кестесі,ой қозғау, жоғары,төмен деңгейлі сұрақтар,бес жолды өлең

Сабақтың көрнекілігі:мультфильм,сурет,слайд,қима қағаздар,А3,А4-форматты қағаздар

Бағалау критерийлері:

1.Шығарманың мазмұнын талдайды.

2.Кейіпкерлердің сөздеріне баға береді.

3.Тапсырмаларды орындауда белсенділік танытады. (топтастыру,салыстыру,суреттерді орналастыру)

4.Бес жолды өлең немесе өлең құрастырады.

5.Мақал-мәтелдер айтады.

Сабақтың кезеңі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдастыру

кезеңі 5 минут

1.Психологиялық дайындық

Қуан, шаттан!

Қуан, шаттан!

Қуанатын күн келді!

Қайырлы таң! Қайырлы күн!

Күліп шықты күн бүгін

Ауадан қуат алайық

Алақанға салайық

Жерден нәр алайық

Алақанға салайық

Күннен шуақ алайық

Алақанға салайық

Күн шуағын қонақтарға сыйлайық!

Жақсы, отыра қойыңдар балалар.

Келген қонақтарға өз білімімізді жан-жақты көрсете білейік. Бүгін мен сендерге сәттілік тілеймін .

2. а) Топқа бөліну (бидай, жүгері, арпа)

Дәнді дақылдардың суреттерін таңдап,топтаса қойыңдар.

Әр топқа бағалау парағын беремін.

Оқушылар орнынан тұрады.

Өлең шумақтарын хормен айтады..

Суреттерін таңдап, топтасып отырады.

Топ мүшелері іштей топ басшысын сайлап,топ басшысы бағалайды.

2. Жаңа сабақ

30 минут

1. Қызығушылығын ояту

Балалар, бейнетаспаға назар аударайық.

-мультфильм не туралы?

-бауырсақ деген не?

-бауырсақ неден жасалады?

-қандай дақылдан алынады?

-қандай дәнді дақылдарды білесің?

2. Топтастыру

Бидай туралы не білесің?

-Ал осы дәнді дақылдарды егіп, өсіріп баптайтын адамды кім деп атаймыз?

Диқаншы

3.Диқан баба деген сөзді қалай түсінесің?

1. Диқан баба, егіншіліктің пірі.

6. Жер жыртуға кірісер алдында егінші ауылдың көрнекті жеріне қазан қойып, қос көже дайындап, оған ауыл ақсақалын шақырған, өз ниетін хабардар етеді.

Дәмнен соң ақсақалдар:

Құдай бере берсін,

Диқан баба келе берсін,-

деп бата берген.

2. Алғаш дән егу кезінде «менің қолым емес, Диқан бабаның қолы» деп жасалатын ырым негізінде де жер бетіне шығар өнімнің иесі бар деген көне- наным сенімдердің көрінісі жатыр.

Диқан бабаға арналған Көк жағыс мейрамын көрген.

Көк сәл көтерілген уақта ұйымдастырылған мейрамда құрбандыққа қой-ешкі не сиыр шалынған, құдай мен Диқан бабадан жаңбыр сұрап, жалынған. Астық бастыру кезінде балалар:

Оптыр майда,оп майда,

Майда болмай болмайды,

Сабаны саған пайда,

Дәні маған пайда,-

деген тәрізді өлең айтқан.

3. Кейбір мифологиялық түсініктер әңгіме емес, ырымда ған бой көрсетеді. Диқаншылық кәсіптегі ең маңызды нәрсе- егінді бітік шығарып,мол өнім алу.

2.Мағынаны тану

Бүгінгі сабақта не өтеміз деп ойлайсыздар!?

Тамаша !Олай болса Диқан баба шығармасын оқимыз.

Топпен жұмыс

Мәтіннің бөліктері әр топқа беріледі, бөлікке ат қойылады. Сол берілген шығарманың бөлігін ашып айтамыз. Сөздікпен жұмыс.

.Мейман асы тасу-астамшылық жасау.

Кепиет сөз-кесір сөз

Оспадарлық-көргенсіздік

Есіркеу-жанашу

Бағыттама сұрақтар:

1. Бидай тобы

Аңыз дегеніміз не?

Диқан баба шығармасы шығарманың қай түріне жатады? Қандай аңыз білесің?

2.Жүгері тобы

«Ас қадірін білмесең, ашаршылық берсін жазаңды» деген сөзді қалай түсінесің?

3.Арпа тобы

Қалай ойлайсың, ақыл кіру үшін адам аш болу керек пе?

Жарайсыңдар ,өте жақсы айттыңдар!

Ситуациялық жағдаят.

Бір бала ортасында шұжығы бар нанның жартысын жеп, қалғанын жолдың шетіне лақтыра салғанын сен байқап қалдың. Сен не істер едің?

Сергіту сәті

Орнымыздан тұрайық

Алақанды соғайық

Соқты самал салқындау,

Қырманға дән үйілді

Алтын астық,алтын тау

3.Ой толғау

Шығармашылық тапсырма.

1. «Бидай» тобына:

Диқан баба қандай адам?

2. «Жүгері» тобына:

Т-кестесі

Аңыздағы кейіпкерлердің мінез-құлықтарын сипатта?

Молшылық кездегі адамдар мен ашаршылық кезіндегі адамдарды салыстыр?

3. «Арпа» тобына:

Нан алдымызға қалай келді?

Берілген суреттерді ретімен орналастырыңдар?

Осы туралы қандай әңгіме бар?

Балалар топпен жұмыстарынды аяқтасандар жұмыстарынды іліп қойындар?

Ой қозғау

Диқан баба адамдарға нені үйретті?

Қанағат ету дегенді қалай түсінесің?

«Бауырсақ» мультфильмін көреді

күріш, арпа, бидай, жүгері

деп жазады.

Оқушылар өз ойларын айтады.

1. Алғашқы қауым дәуірінен бері келе жатқан әрбір құбылыстың: желдің иесі, күн иесі, су иесі, т.б. құдіретті иелердің пәрменімен болып жататындығына сенім бертінде де ізі-қайым жойылып кете қоймаған. Көп иелер туралы түсінік бір Құдайға табыну шыққан соң да, ислам діні таралғаннан бері де сақталып қалған, кейде Диқан бабаға сыйынуен қатарласа-қабаттаса жүретіндігіне көз жеткіземіз.

2. Молшылық, байлық, игілік бақыт әкелуші адам.

3. Бұрын егіннің бітік өсуі тиісті ғұрыптарды орындап, ырымдарды сақтаумен байланысты деп сенген. Басқа кәсіптер тәрізді егіншіліктің өз иесі, пірі бар деп иланған, әрі еңбектің берекеті, жемісті болуы иенің көңілін табуда деп нанған.

4. Орта Азия халықтарына Бобой Дехкан, Баба-Дайхан, Дехқан баба, қазақта - Диқан баба.

Әр топтан бір оқушы шығып мазмұнын айтады.

Топтағы оқушылар мағынасын түсінбеген сөзді бір-біріне түсіндіреді

Сұрақтарға топпен бірлесе отырып,жауап береді.

Өз ойларын айтады.

Қимылмен көрсетіп айтады.

Топтастырады, суреттейді.

Адал, мейірімді, кешірімді, егіншіліктің пірі, байлық, бақыт, молшылық әкелуші.

Молшылық кезде

Ашаршылық кезде

Кесірлі сөздер айтты

Құлшылық қылып жалынды

Ысырап қылды

Тер төгіп еңбектенуге үйренді

Суреттерін ретімен орналастырады.Жер жырту, егін егу, суарып баптау, ору, баулау, қырманға апару, диірменге тарту, ұн жасау, наубайханаға апару, нан пісіру.

Оқушылар жұмыстарын қорғайды.

Қарапайымдылық, еңбекқор, ақылды, шыдамды, қанағатшыл болу керек.

Аз демеу керек, жоққа шыдау керек, ең асыл қасиет қанағат ету ол жүректін амалы. Қанағат қарын тойғызады.

4. Жаңа сабақты бекіту

5 минут

Жұппен жұмыс

Бес жолды өлең немесе нанға өлең жолдарын шығарамыз.

Ұйқас сөздер:

О, адамдар,

.... .... ақтаңдар,

.... .... баспаңдар.

.... .... ..... ,

..... ..... сақтаңдар.

Аңызды оқи отырып, қандай ой түйдің?

Еңбек туралы қандай мақал-мәтелдер білесің?

Осы айтылған мақал-мәтелдің аңызбен қандай байланысы бар?

Абай атамыздың асыл қасиеттер туралы айтқан қандай өлеңдерін білеміз?

Сендерге тілерім,қанағатшыл,еңбек-сүйгіш болыңдар,

Бұл сабақ-өмірлік сабақ болсын деймін.

1.Зат есім. Кім? Диқан баба

Сын есім. Қандай? Мейірімді, ақылды, шыдамды, қарапайым, еңбекқор.

Етістік. Не істейді?, егеді, көмектеседі,

Сөйлем. Диқан баба Егін егеді

Мәндес сөз. Егіншіліктің пірі

Өз ойларын бөліседі.

Мақал-мәтелдер айтады.

Еңбек етсең ерінбей,

Тояды қарның тіленбей»,

«Ғылым таппай мақтанба» өлеңін айтады.

4. Бағалау

2минут

Топ басшылары бағалау парағын тапсырып,хабарлап айтыңдар.

Бағалау парағын бағалау критерийі бойынша бағалап,қорытынды бағасын айтады.

6.Үйге тапсырма беру

1 минут

Аңыздың негізгі ойын өмірмен байланыстырып,эссе жазып келу.

Күнделіктеріне жазады.

7. Кері байланыс

2 минут

Бүгінгі сабағымыз ұнады ма?

Сабақ ұнаған болса, несімен ұнады және қандай қорытындыға келдің, өз пікіріңді сикерге жазып, пойыз вагондарына жапсыра қойыңдар.

Өз пікірлерін стикерге жазып,пойыз вагондарына жапсырады.

Бағалау парағы

Аты-жөні

Сұрақ-жауап

5 ұпай

Мәтіннің мазмұның талдайды

5ұпай

Тапсырманы орындауда белсенділік көрсетуі

5 ұпай

Бес жолды өлең немесе бір шумақ өлең шығаруы

5 ұпай

Мақал-мәтел

5 ұпай

Қорытын-ды

20-25 ұпай "5"

15-19 ұпай "4"

14-10 ұпай "3"

9 -0 ұпай "2"

.