Шеберлік сынып: «Бүгінгі оқушының білім сапасын критериалды бағалау жүйесі арқылы жетілдіру»

Шеберлік - сынып тақырыбы: «Бүгінгі оқушының білім сапасын критериалды

бағалау жүйесі арқылы жетілдіру»

Мақсаты: оқу бағдарламаларынының күтілетін нәтижелерге жету мақсатында оқушылардың білім алудағы жеке даму жайына түзетулер енгізуін мүмкіндік беретін, оқушылардың оқу жетістігін алдын ала нақты анықталған бағалау критерий сәйкестігін бағалау болып табылады.

Күтілетін нәтиже: баланың өсіп жетілуін анықтап, оқушының қай деңгейге жеткенін бағалап, оқу бағдарламасындағы сабақтарды солардың талаптарына сай етіп, әр баланың тәжірибесінің табысты болуына себін тигізу.

Бүгінгі таңда Қазақстанда білім берудің деңгейі мен сапасына жаңа талаптар қойылып отыр. Қазақстан Республикасында соңғы жылдары білім беру саласындағы жүргізіліп жатқан реформалар еліміздегі білім беру сапасының әлемдік деңгейге сәйкес келуін қамтамасыз ету, сол арқылы әлемдік сұранысқа жауап бере алатын мамандарды даярлау және бәсекеге қабілетті білім беру болып табылады. Еліміздің басшысы Н.Ә.Назарбаев қазақстандық мұғалімдердің кәсіби даму саласындағы жаңа көзқарасы олардың педагогикалық өміріндегі қосымша оң өзгерістер енгізуге мүмкіндік беруде. Білімнің сапасын көтерудің қазіргі таңда жолдары көп. Ең бастысы білімді де білікті, ұшқыр ойлы шығармашылық қабілеті мол ұстаздың шәкіртімен бірлесе еңбек етуі талап етіледі.

Балалардың білім сапасын арттыруда мұғалім бала дамуының мынадай негізгі белгілерін: дербестігін, проблемалық ситуация, шығармашылық таным әрекетін, диалектикалық ойлауы т.б. қадағалап, балалармен жеке - дара жұмыстар жүргізеді. Білімнің жаңа мазмұнын жүзеге асыру үшін жаңа технологиялар қажет - ақ. Жаңалықты меңгеру мен жүзеге асыруда дұрыс түсінбеушілік ұйымдастырушыға әртүрлі жаңа педагогикалық технологияларда баршылық. Соның бірі - критериалды бағалау жолдары. Біз бұл бағалау жолын сын тұрғысынан ойлау технологиясы арқылы жүзеге асыра аламыз.

Бастауыш сынып оқушылары үшін ең жоғарғы бедел иесі мұғалім.Оқушылар әр пәннен алатын білімдерін мұғалім арқылы қабылдайды. Оқу мен оқытушы ол үшін бөліп - жарғысыз нәрсе. Әйтсе де соңғы уақыттарға дейін бастауыш мектеп балаларды оқу, жазуға, есептеуге ғана үйрететін, қоршаған орта, қарапайым дүниетаным жалпы түсініктер беретін білім ошағы болып саналады. Қазіргі кезде бастауыш мектепте оқыту мазмұнын жаңарту жұмыстары бағдарламаға сай жүргізіліп, оқыту, тәрбиелеу, дамытудың жаңа мүмкіндіктері ашылды.

Бүгінгі білім беруде оқушыны білімділік , іскерлік, шығармашылық әдістерге баулудың жолдарын іздестіре отырып, мұғалім-шәкірт арасында рухани және сезім бірлестігін айқындайды.

Бұрын оқытуда оқушылар тек қана тыңдаушы, орындаушы болып келген. Ал қазіргі оқушы өздігінен білім іздейтін жеке тұлға екендігіне ерекше мән беруіміз керек.

Бұрынғы оқушы

Қазіргі оқушы

Деңгейлік оқулардан кейін педагогика ғылымында мектеп оқушыларының білім жетістіктерін бағалауда критериалды бағалау жүйесі қолданысқа енгізілуде.

Кез-келген мұғалім критериалдық бағалауды қолданбас бұрын оның өзіне тән терминологиясын толық меңгерген жөн. Сондықтан біз критерий деген сөздің мағынасын өзіміз түсінуіміз қажет.

Критерийлер - оқытудың міндеттерін жүзеге асыратын өлшемдер, атап айтқанда, оқушылар жұмыс барысында орындайтын іс-әрекеттер тізбесі.

Критериалды бағалау - бұл оқушылардың білім мазмұны мен мақсаттарына сай, оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыруда нақты анықталған, ұжыммен қалыптастырылған, алдын ала оқушылардың барлығына белгілі, білім жетістіктерін бағалауға негізделген үрдіс.

Критериалды бағалау жүйесінің міндеттері

Танымдық қабілеттерін, сыни ойлауын, есте сақтауын, оқушылардың оқу- танымдық әрекеттерін орындауға икемдеу

Оқушылардың оқуға ынталарын арттыру,бағалауға деген теріс,кері ұғымдарын жою,оқу барысында жауаптарды талдау, сараптаудағы белсенділігін арттыру

Оқушылардың білімдерін жүйелеу,бекіту,тереңдету.

Есте сақтауды бекіте түсу,оқушыларды шыдамды болуға және өзін ұстай білуге үйрету.

Оқушының сабаққа қызығушылығын, белсенділігін арттыруы. Бағаға қарсы теріс көзқарастың болмауы.

Оқушы білімінің жүйеленуі, тереңдеуі, есте ұстауы. Оқушыны табандылық пен шыдамдылыққа тәрбиелеу.

Білм алу барысындағы қиындықты, қателікті, білім олқылықтарын және оның себептерін дер кезінде анықтауы.

Оқушының білім алу үдерісін қадағалап, дәл және жедел түрде сапалы білім алғаны жөнінде кері байланыс ақпараттың алуы.

Оқушының барлық жұмыс түрлерін бағалауы. (өзіндік жұмыс, ағымдағы бағалау, қорытынды бағалау, тренинг, үй жұмысы, шығармашылық т.б.)

Оқушының білімін ағымдық және қорытынды бағалау, баға сапасын арттыру.

Оқушы жетістіктерін критериалды бағалау жүйесі төменде қарастырылған міндеттерді шешеді:

• Әрбір оқушының сабақ үдерісіндегі әр кезеңіндегі дайындық деңгейін анықтау;

• Білімді меңгерудің жыл аяғындағы ғана емес, күнделікті білім алудың даму динамикасын айқындауы;

• Оқушының сабаққа қызығушылығын, белсенділігін арттыруы.

• Бағаға қарсы теріс көзқарастың болмауы;

• Оқушы білімінің жүйеленуі, тереңдеуі, есте сақтауы. Оқушыны табандылық пен шыдамдылыққа тәрбиелеуі;

• Білім алу барысындағы қиындықты,қателікті, білім олқылықтарын және оның себептерін дер кезінде анықтауы;

• Оқушының білім алу үдерісін қадағалап, дәл және жедел түрде сапалы білім алғаны жөнінде кері байланыс ақпаратын алуы;

• Оқушының барлық жұмыс түрлерін бағалауы. (өзіндік жұмыс, ағымдағы бағалау, қорытынды бақылау, тренинг,үй жұмысы, шығармашылық т.б)

• Оқушының білімін ағымдық және қорытынды бағалау;

• Баға сапасын арттыру.

Критериалды бағалау жүйесі оқушының белсенділігін арттыруды, оқу үдерісінде жарыса, бәсекелесе білім алуға қол жеткізеді.

Тәжірибелік маңыздылығы:

- жеке тұлға емес, оқушының жұмысы бағаланады;

- оқушы жұмысы алдын- ала белгілі критерийлер бойынша бағаланады;

- бағалау критерийлері нақты оқыту мақсаттарын айқындайды, сондықтан оқушыларға баға оқып- зерделенген материал бойынша ғана қойылады.

- өзінің оқу жетістіктерінің деңгейін анықтау үшін және ата- аналарына осы ақпараттарды жеткізу үшін оқушыға нақты бағалау алгоритмі белгілі.

- оқушының оқуға және өзін-өзі бағалауға ынтасы артады.

Критериалды бағалау мұғалімдерге:

1. Сапалы нәтиже алуға бағытталған критерийлер әзірлеуге;

2. Өзінің іс-әрекетін жоспарлауға және талдауға жедел түрде ақпарат алуға;

3. Білім беру сапасын арттыруға;

4. Оқытудың сапасын жақсартуға;

5. Әр оқушының жеке ерекшеліктері мен қабілеттерін ескере отырып, жеке оқыту траекториясын құруға;

6. Бағалаудың түрлі тәсілдері мен құралдарын қолдануға;

7. Оқу бағдарламасын жетілдіруге ұсыныстар енгізуге мүмкіндік береді

Оқушыларға:

1. Өзінің түсінігі мен қабілетін көрсету үшін оқытудың түрлі стильдерін және ойлау әрекетінің типтерін қолдануға;

2. Өз нәтижелерін болжау арқылы табысқа жету үшін бағалау критерийлерін білуге және түсінуге;

3. Өзінің және өз құрдастарының жетістіктерін бағалап, рефлексияға қатысуға;

4. Шынайы міндеттерді шешу үшін өз білімдерін қолдануға, түрлі көзқарастарды білдіруге, сын тұрғысынан ойлауға мүмкіндік береді.

Ата-аналарға:

1. Өз баласының оқытылу деңгейі туралы объективті дәлелдер алуға;

2. Баланың оқудағы прогресін қадағалауға;

3. Оқу үдерісінде оқушыға қолдау көрсетуге;

4. Мектеп әкімшілігімен, мұғалімдермен кері байланыс орнатуға;

5. Баласының мектепте және сыныпта жайлы сезінуіне сенімді болуына мүмкіндік береді.

Критериалды бағалау әдісі арқылы бізде оқушының ең алдымен қызығушылығын оята аламыз, белсенділігін арттырамыз, өз ойын ашық айтуға үйретеміз, өз бетінше жұмыс істеуге дағдыландырамыз, соңғысы жинаған түрлі бағалау ұпайлары арқылы өзін-өзі бағалайды. Мұндағы жетістіктің артықшылығы сынып оқушыларын түгел бағалай аламыз. Мұнда біздің оқушыларды бағалау үшін критерийлердің жеңіл түрлерін ала аламыз. Оларға өздері түсінетіндей, өзін - өзі бағалай алатындай етіп, істеген жұмыстарын оңай талдай алатындай дескрипторларды құрамыз.

Критериалды бағалау - бұл оқушылардың оқу жетістіктерін салыстыруға негізделіп, нақты белгіленген, ұжымдық жасалған, процесстің барлық қатысушыларына алдын ала белгілі білім мазмұны мен мақсатына сәйкес критерийлері бар процесс. Критериалды бағалау жүйесін құру үшін қалыптастырып, белгілейтін бағалау жүйесін дайындау қажет. Мұғалімдерге критериалды бағалауды қолдануға әр пәннен нұсқаулық дайындап, бағалау А,В,С критерийлері арқылы жүргізіледі. Әрбір критерий тапсырмаларды жүйелі бағалауға арналған. Бұл критерийлер арқылы бағалау үшін әрбір оқушыны жеке және топтық жұмыстарын бағалауға арналған тиімді дескрипторлер құрылады. Әрбір дескрипторлер арқылы бала өз жұмысын бағалай алады. Бастауыш сыныптарды бұлардың ішінде айтылған А,В,С критерилерімен бағалауға болады. Мұндай бағалау бастауыш сынып оқушыларының өз деңгейлеріне сай келеді.

Критерий

Түсінігі

Мазмұны

Қолданатын әдіс - тәсілдер

А

Түсіну

Тақырыпты түсінуге арналған критерий

Сұрақ - жауап, ой қозғау, мағынаны тану,

В

Қолдану

Түсінгенін сабақта қолдану критерйі

Білу, талдау, тапсырмалар орындау

С

Іздену

Өз бетінше жұмыс жүргізуге арналған критерий

Өзіндік жұмыстар, шығармашылық ізденіс жұмыстары

Оқушылар өз беттерінше А,В,С критерийлері арқылы өз кемшіліктерін таба алады, дұрыстығына назар аудара отырып, жан -жақты ой сарасынан өткізеді. Бастауыш сынып оқушыларының білімін мұндай бағалау бастапқы кезде аздап қиындық туғызады. Бірақ келе-келе баланы қалыптастыруға болады. Бастауыш сынып оқушыларын критериалды бағалау жүйесінің жеңіл түрі алынады. Мұндай бағалау жүйесінде біз балаларды оқытуда жеке жұмыс, топтық жұмыс, ой қозғау, ББҮ кестесі (INSERT), топтастыру, рефлексия сияқты бірнеше әдістерді қолдана аламыз. Осындай әдістерді пайдаланған кездерде кейде мүлдем сабаққа қатыспайтын балаларымыз өздігінен қол көтеріп, аз да болса өз ойын айтып, аз да болса нақты екі үш сөйлем жазып, жеке жұмыс жүргізуге талпынады. Критериалды бағалау жүйесін әрбір сабақта тиімді пайдалануға болады. Әрбір жаңа сабақты оқытуда тек бір «A» критериін алуға да болады. Өткен сабақтарды қайталауда «B» критериін алуға болады. Тарауды қорытындылағанда «C» критериімен бағалау тиімді.

Мысалы: 4 сыныптың әдебиеттік оқу сабағында бұл әдісті былай қолдануға болады. Мұқағали Мақатаевтың «Қазақстан» өлеңін оқытуда оқушыларды топқа бөле отырып, олардың әрқайсысына тапсырма беріледі, сол тапсырманың орындалу барысына қарай мынай дескриптор құрылады

1. топ. Қырандар «Қазақстан қандай?» -сызбасын толтыру

2- топ «Бұлбұлдар» Отан, туған жер туралы мақал - мәтелдер жазу

3-топ «Сұңқарлар» «Қазақстан» тақырыбына эссе жазу

Тапсырма : Өз ойларынан туған ел, Отан, Қазақстан туралы өлең шығару

Топтарды сабақтың барысына қарай мынадай бағалау парағы арқылы қорытынды баға қоя аламыз

Тапсырмалар

Топтардың аты

Сұрақ - жауап жүргізу

Өлеңді оқыту, талдату

Венн диаграммасы

Топпен жұмыс

Болмасаң да ұқсап бақ

Жалпы балы

Қорытынды

Қырандар

Бұлбұлдар

Сұңқарлар

2 сыныпта берілген «Етістік» тақырыбында Блум әдісі арқылы белгілі критерийлермен бағалауымызға болады. Мұндағы әрбір тапсырманы критериалды бағалау арқылы бағалай аламыз

Ұйымдастыру кезеңінде сынып оқушылары топқа бөлінеді. Тақтада сабақты бағалау критерийлері ілінеді. Жоғары - схемадағы әр тапсырмадан соң бағалау жүргізіліп отырады. Сабақ жоспарымен таныстырылып өтіледі. Негізгі бөлімінде екеуара жұмыста бір - бірін үйге берілген тапсырманы тексереді.

Әрбір орындалған жұмысқа ұпай сандары қойылып отырады . Зерттеу жұмысында жаңа сабақ «Блум» таксономиясы бойынша білу кезеңі. Әр топқа деңгейлік тапсырмалар беріледі. Блум таксономиясы арқылы жұмыс жүргізіледі.

Оқулықпен жұмыс. Блум таксономиясы бойынша - Түсіну кезеңі.

Дәптермен жұмыс. Блум таксономиясы бойынша - Қолдану кезеңі.

Топпен жұмыс. Блум таксономиясы бойынша - Анализ кезеңі.

Шығармашылық жұмыс. Блум таксономиясы бойынша - Синтез кезеңі

Өзін -өзі бағалау. Блум таксономиясы бойынша - Бағалау кезеңі.

Басқа сабақтарда мынадай бағалау парақтарын қолдануға болады

Оқушының аты-жөні __________________Пәні ____________________________

Күні

Үй тапсырмасы

Сұрақ - жауап

Тапсырмалар

Жұпта жұмыс

Топпен жұмыс

Тәртіп сақтадым

Тәртіп сақтамадым

Жалпы балл

Баға

Балды бағаға айналдыру шкаласы

«5»

«4»

«3»

«2»

22- 24 балл

18-21 балл

11- 17 балл

0-10 балл

Немесе

1

Өзіңді тексер!

1

2

5 тапсырманы орындадым

2

3

Логикалық тапсырманы орындай алдым

1

4

Деңгейлік тапсырманы орындай алдым

1

5

Белсенділік таныттым

1

6

Тәртіп сақтадым

1

7

Жалпы балы

8

Бағасы

Қазіргі жаңашыл ұстаз жаңа технологияларды өмірге енгізуге дайын, оқу-тәрбие ісіне жанашырлық танытатын, қоғамның ең озық бөлігінің бірі. Оқу-тәрбие үдерісінің мазмұнына және ұйымдастырылуына комплексті тұрғыда қарайтын, зерттеушілік ыңғайға бейім, теория мен практика іс-әрекетін біріктіре білетін, өмірлік құндылық қағидалары адамгершілік, ізгілік, еңбекқорлық, парасатты мінез - құлық қасиеттерді бойына сіңірген ұстаз.

Шығармашылық әлеуеті дамыған мұғалім өз кәсібін жете меңгеріп қана қоймай, өзін-өзі жан-жақты дамытуға қол жеткізеді. Нәтижесінде мұғалім кәсіби құзыреттілікке қол жеткізеді.

Мұғалімнің кәсіби құзыреттілігі - бүгінгі ғасыр талабына сай белгілі бір нәтижеге бағытталған білім берудің негізі болмақ.

Бүгінгі заман талабы - жан-жақты дамыған, өзіндік «мені» қалыптасқан тұлға тәрбиелеу. Оқушы тұлға болып қалыптасуы үшін оның бойында түрлі жағдаяттағы проблеманы анықтауға, өзіндік тұжырым жасай білуге, өзіндік бағалауға, сыни ақпараттарды өз бетімен табуға, талдауға, логикалық операцияларды қолдана отырып дәлелдеуге, жалпы алғанда жеке адамның құзыреттіліктері қалыптасуы қажет.

Қорыта айтқанда, критериалды бағалау жүйесін қолдану арқылы біз оқушының тұлғалық бағытын белсенді позицияға бағыттаймыз, тұлғаны өзіндік жауапкершілікке, тұлғалы нәтижеге, бағытқа жеткіземіз, білім алушылардың дайындық деңгейі мен өсу динамикасын кез келген кезеңде анықтаймыз, әртүрлі жұмыстардан алған бағаларды дифференциалдауға қол жеткіземіз. Бүгінгі оқушының білім сапасын критериалды бағалау жүйесі арқылы жетілдіруге болатынына күнделікті оқу үдерісінде қолдануымыздан көз жеткізуге болады.

Пайдаланған әдебиеттер:

1. Мұғалімге арналған НҰСҚАУЛЫҚ /2-деңгей/

2. Бастауыш мектеп 2009. 01. №1

3. Асхат Әлімов «Интербелсенді әдістемені ЖОО-да қолдану мәселелері»

4. Жаңа білім беру технологиясы мен әдіс тәсілдері

5. Үлестірмелі материалдар үшінші апта /үшінші басылым/

Солтүстік Қазақстан облысы

Жамбыл ауданы

Ғ.Мүсірепов атындағы орта мектебі

Шеберлік - сынып тақырыбы:

«Бүгінгі оқушының білім сапасын критериялды

бағалау жүйесі арқылы жетілдіру»

/аудандық тамыз кеңесі/

Бастауыш сынып мұғалімі:

Искакова Дамеля Борашқызы

2014 жыл