Конспект по познанию мира Жануарлар әлемі

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Тұйық етістік.

Сабақтың типі: білімді меңгерту

Сабақтың әдісі: баяндау,сұрақ-жауап

Сабақтың мақсаты: етістіктің ерекше бір түрі тұйық етістіктің мағынасы мен тұлғасын түсіндіру,оқушылардың етістік жайлы ілімдерін кеңейту.

Сабақтың білімділігі: оқушыларға тұйық етістіктің түрленуінің ерекшеліктерін ұғындыру,білім-білік дағдыларын қалыптастыру.

Сабақты дамытушылығы: ауызша және жазбаша жаттығулар,үлестірмелі карточкалар,сабақта пайдаланатын мәтіндер арқылы тұйық етістікті тапқызу,жан-жақты талдау,оқушы ойын дамыту.

Сабақтың тәрбиелілігі: сабақта пайдаланылған мәтіндер,мысалдар арқылы адамгершілік және эстетикалық тәрбие беру.

Сабақтың көрнекілігі: плакаттар,үлестірмелі карточкалар,қазақ тілін оқыту әдістемесі,көркем әдебиеттерден алынған мәтіндер,домбыра,оқулық,тақта,бор,суреттер,магнитті тақта.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,саз,орыс тілі.

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру.

Етістіктің ерекшеліктерін,түрлерін еске түсіру.

Сабақтың мақсатымен таныстыру.

Жаңа сабақ. Тұйық етістік.Тұйық етістік туралы түсінік беру.

Тұйық етістік - етістіктің ерекше түрі.Ол етістіктің өзге түрлері сияқты емес.Етістіктің шақ және рай категориялары жақпен,шақпен байланысты болғанын көрдіңдер.Ал тұйық етістік шақпен де,жақпен де байланысты болмайды.Тұйық етістік етістіктің атауы ретінде ғана қолданылады. Мәселен,бару,жүру,тұру етістіктері бару,жүру,тұру қимылдарының атын білдіріп тұр.

Жаңа сабақтың маңызды белгілерін ажырату.

Тақтадағы плакатқа қараңыздар,маңызды белгілері бар екен,байқап көрелік.

(Плакаттағы жазылған етістіктің септелу,тәуелденулерін түсіндіру)

Ал осыдан нені байқап отырсыңдар,тұйық етістік қалай жасалады екен және қалай түрленеді екен? ...

Көру диктанты

Мына сөйлемдердегі көп нүктенің орнына тұйық етістікті қойып жаз.

Тапсырманы уақытында ... керек.Мектепте және үйде тәртіпті ... керек. Үлкендерді ... керек.Ұйым жұмысына ... керек. Мәдениетті ... керек. Сабаққа белсенді ... керек.

Сыныпты 3 топқа бөлу. «Кім тапқыр?» ойынын ұйымдастыру.Ойын шартымен таныстыру.

1-топ.Мұқағали өлеңдерінен өлең шумақтарын оқу.

2-топ. Абай өлеңдерінен өлең шумақтарын оқу.

3-топ.Мақал-мәтел,жұмбақтар.Оқыту,тұйық етістікке қарай талдау.

Домбыраның сүйемелдеуімен ән айтып,сол ән шумақтарынан тұйық етістікті тапқызу.Ән авторларына тоқталу.Мысалы, «Кешікпей келем деп ең». М.Шаханов. Әні: Шәмші Қалдаяқов).

Тақтаға ілінген суреттермен жұмыс жүргізу,тұйық етістікке талдау.дәптерлеріне жаздыру.

Жаңа сабақты байқау мақсатында үлестірмелі карточкалар және 210жаттығумен жұмыс.

Карточка №1

Өз бетіңмен тұйық етістікті ойла.Оған морфологиялық кешенді талдау жаса.

Карточка №2

Мына сөйлемді сөйлем мүшесіне қарай талда.

Сол сәтте жолаушылар үлкен жолмен зымырап сырғып келеді.

Карточка №3

Төмендегі сөйлемді сөйлем мүшесіне қарай талда.

Күзде ағаштың жапырақтары сарғая бастайды.

Карточка №4

Сөйлемдердегі сөздерді түбір мен қосымшаға ажырат.

Балалар ойнап жүр.Бізге сабақ блды.

Карточка №5

Шегелеу деген сөзге фонетикалық кешенді талдау жаса.

Карточка №6

Көру сөзіне математикалық кешенді талдау жаса.

Жаңа сабақты қорытындылау мақсатында мынадай сұрақтар беріледі.

1.Тұйық етістік дегеніміз не?

2.Ол қалай жасалады?

3.Бір мысал ойла,септе.

4.Бір тұйық етістікті тәуелде.

Оқушы білімін бағалау.

Үйге тапсырма. Тұйық етістікті оқу.Көркем әдебиеттерден тұйық етістігі бар сөйлемдер жазу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Етістіктің райларын қайталау

Сабақтың мақсаты: етістіктің райларынан алған теориялық білімдерінің деңгейін бақылау.

Сабақтың міндеттері: білімділік - етістікің райларларының өзіндік ерекшеліктерін ажырата білу; дамытушылық - етістіктің райлары туралы білімдерін жүйелеу,жинақтау,талдау жұмыстарын жүргізу;тәрбиелік - сөйлеу мәдениетін қалыптастыру,адамгершілікке,туған жерді сүюге тәрбиелеу.

Сабақтың типі: білік пен дағдыны жүйелеу,жинақтау сабағы.

Сабақтың түрі: дамыта оқыту технологиясы.

Оқытудың әдісі: практикалық әдіс.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих.

Сабақтың барысы.

І.Ұйымдастыру бөлімі.

а) Оқушылардың сабаққа қатысымын бақылау.

б) Сынып бөлмесінің тазалығын қадағалау.

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.

Қалау райдың жасалу жолын сұрау,мысалдармен дәлелдеу. 180-жаттығуды тексеру.

ІІІ. Актуалдау кезеңі.

Жаттығу жұмысындағы «Ұлық болсаң,кішік бол» деген мақалдың бағыныңқы сыңары қандай рай екендігі сұралады.

«Етістікті рай категориясы неше топқа бөлінеді? Олар қалай жасалады?» деген сұрақтарға жауап алынады.

IV.Жаңа сабақ.

Етістіктің райларын қайталау.Әр райдың жасалу жолдарын оқушылармен бірлесе отырып,еске түсіру.Оқушыларды 4 топқа бөліп,топтарға райлардың атын беру.

Топ аттары тапсырмалар бойынша өзгеріп отырады,топ басшысы өз тобындағы оқушылардың жұмыстарын тексеріп,уақытылы бағалап отырады.

V. Дамыту кезеңі.

1. 181-жаттығудың етістіктерді теріп жазып,ашық райлы сөйлем түрлерінің қалай жасалғанын айту,сөйлемдерді әр топ өздеріне берілген рай аттарына сәйкес айналдырады.

Біздің бекінісіміз ойпаңдау жерде болатын.(Ашық рай,ауыспалы өткен шақ).

Біздің бекінісіміз ойпаңдау жерде болсын. (Бұйрық рай,ІІ жақ,анайы түрі)

Біздің бекінісіміз ойпңдау жерде болса игі еді. (Қалау рай).

Сөйлемдерді шартты райға айналдыруға келмегендіктен (шартты рай» тобына төмендегідей сөйлемдер беріледі:

«Жылаған шешемен бірге жыласа,жігіттің жігіт боланы қайсы,өйтсе,кісі уәдеден шыға ала ма? Жылаған шешемен бірге жылап,жігіт үйден ұзақ уақытқа алыс жерге кетсе, баласынының жылағанын көрген соң,үйде қалған ананың көзінен жас кете ме,көкірегінен сағыныш қасіреті кете ме?».

2. 182-жаттығу. а) Қалау рай,ашық рай,бұйрық райлы сөйлемді теріп жазуға әр топтан тақтаға бір-бір оқушы шығады. Мәтінде шартты рай болмағандықтан ол топқа басқа сөйлемдер беріледі. «Түстік өмірің болса,кештік мал жина», «Не ексең,соны орасың».

ә) Топтағы басқа оқушылар «Бақытты болу деген не?» атты ойтолғау жазады.Оқушылардың жұмыстары тексеріліп,рай түрлеріне талданады.

3. Оқушыларға жеке,жұптық,топтық тапсырмалар беріледі. «Ашық рай» тобына : «Шалқар - адалдық пен адамдықтың,кііліктің алдында тік тұратын,қыздарын қыз деп қойып қалмай,қыз бала деп сыйлайтын,екіжүзділікті өлімнен де жаман деп абылдайтын жандары таза халқы бар қалашық». «Абылай ханның қасында Бұқарекең жырлайды»,

«Машинаның қарасы көрінбей кетісімен Маржан үстіне өзіне ұнайтын ұсақ ақ гүлдері бар көйлегін киіп,шашын төбесіне түйіп,есікті кілттеп далаға шықты».

Берілген мәтіндерден етістіктердің шақ түрін анықтап,бұйрық райға айналдыру.

«Шартты рай» тобына :

«Қарадан хан болсам,халқым қалаған болар,

Айырдан нар болсам,атам жараған болар,

Көнеден дәурен озса,жасы жетуден болар,

Көнеден қамқа тозса,дәурені кеткен болар».

Ер жігіт айтпайды.

Айтса,қайтпайды.

Оқи берсең көзің ашылады,

Отыра берсең,жалқаулық басынады.

Алтау ала болса,ауыздағы кетеді,

Төртеу түгел болса,төбедегі келеді.

Тіл тас жарады,

Та жармаса,бас жарады.

Мәтіндерден шартты райлы етістіктерді тауып,ашық райға айналдыр.

«Бұйрық рай» тобына:

«Арлы-ожданды бол!

Намысыңды жастан сақта!

Халқыңды алалама!

Жақыныңды жаралама!

«Құдай жарылқасын,бай қылсын,

Төрт түлігін сай қылсын!»

«Малды теппе,Ақты төкпе».

«Есікті қатты қақпа,қатты серпіп жаппа».

«Кетпес дәулет берсін,Кең пейіл берсін».

Сөйлемдерден бұйрық райлы етістіктерді тауып,қалау райға айналдыру.

«Қалау рай» тобына:

«Дұғай сәлем бергейсің,

Ағам Есет беренге.

Бекет қайда дегенге,

Бекет кетті дегейсің

Шықпайтұғын тереңге».

Гүлі сұлу орманды

Сусатпағым келеді.

Жүзі жылы жандарды

Құшақтағым келеді.

Атадан ұл туса игі,

Ата жолын қуса игі.

Өзіне келер ұлын

Өзі билеп тұрса игі.

Мәтіндерден қалау райды етістіктерді тауып,шарты райға айналдыру.

Досы көпті ...

Елдің атын ...

Айтпас жерде сөзіңді ...

өнерлі жан өрге ...

Көп нүктенің орнына тиісті қалау райлы етістік қойып,көшіріп жазу.

4. «Қазымыр» ойыны.Әр топтан бір оқушы тұрып,келесі топқа сұрақ қояды.Сұраққа басқа оқушылар жауап бере алады.

6. «Түйін түю» стратегиясы.Топ басшылары топ аттарына лайық рай түрлерінің жасалу жолдарын қолдарына берілген стрелка үлгісінде қиылған қағазға толтырып,тақтадағы «рай» деген сөздің айналасына ретімен іледі.

7. Үйге тапсырма. 183-жаттығу.Рай түрлерін қайталау.

8. Бағалау. Топ басшыларының бағалау парағын ескеріп бағалау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Етістіктің түрленуі

Сабақтың мақсаты: білімділік 1) етістіктің түрленуі жайлы түсініктерін қалыптастыра отырып өзіне тән ерекшеліктерін түсіндіру; 2) Етістік.Етістіктің құрамына,тұлғасына қарай топталуы бойынша алған білімдерін кеңейту.

Тәрбиелік: оқушының тіл байлығын дамыту арқылы тілдік құрлымдарды өз бетінше талдап меңгере білу,іс-әрекет,ізденімпаздық дағдыларын қалыптастыру.

Дамытушылық: ой мен тілді дамыту,сөздік қорын молайту.

Сабақ түрі: жаңа сабақ.

Әдіс-тәсілі: топпен жұмыс,деңгейлік тапсырмалар,шығармашылық жұмыс.

Көрнекіліктері: үлестірмелер,сызбалы кестелер.

Сабақтың барысы. 1.Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен сәлемдесіп,кезекші мәліметімен танысу,сынып тазалығына мән беру,оқушы назарын сабаққа аудару.

2

Етістік

категориялары

Көсемше

Сабақты етістік

Болымды етістік

Есімдік

Салт етістік

Етіс

Болымсыз етістік.Үй тапсырмасы. 1 (тақтаға сызба ілінеді).

а) Етістік дегеніміз не?

ә) Мағынасына,құрамына,тұлғасына қарай қалай бөлінеді?

б) Етіс дегеніміз не? Етістіктің түрлері.

в) Есімше дегеніміз не? Жасалу жолы.

г) Көсемше.Көсемшенің жұрнақтарын ата.

Сөйлеп тұрған сәттегі

іс-әрекет

Сөйлеп тұрған сәттен

бұрын болған іс-әрекет

Алда болатын

іс-әрекетЖаңа сабақ. Ал,енді ширатпа сұрақтарынан сүрінбей өткен болсаңдар,жаңа сабағымыз түсінікті болу үшін назарымызды келесі сызбалы кестеге аударайық.

Шақ іс-әрекеттің өту кезеңі сөйлеп тұрған сәтке

байланысты айқындалады

Етістік шақтары есімше,көсмше

тұлғалы етістік түбіріне

-ып, -іп, -а,

-е, -й

келіп отыр

-ар, -ер, -мақ,

-мек, -бақ, -бек

бармақ екен

-ды, -ді. -ты,

-ті, -ған, -ген

Ол кеше келгеносы шақ келер шақ өткен шақ

Етістік қимыл іс-әрекетті білдіреді де,қашанда оның белгілі бір мерзімде іске асатынын көрсетеді. Іс-әрекеттің орындалу барысы сөйлеушінің хабарлау кезімен және сөйлеп тұрған сәтпен байланысты қимылдың өту кезеңін білдіру етістіктің шағы деп аталады.

Етістік - шақ категориясы арқылы түрленетіндігі жайлы білімімізді толықтыру үшін топ аралық деңгеймен жұмыс жүргіземіз.

1.Үміткерлер тобы: орташа оқитындар

122-жаттығу жұмысын логикалық тұрғыдан қарастырады.

Тапсырма: құстар қалай сайрайды?

Тізбектеп жазып шығыңдар.

Үлгі: бұлбұл сайрайды,қаз қаңқылдайды,... (тауық,әтеш,үйрек,көркей,құр,күзен,құндыз,көкек,сауысқан,торғай, бүркіт,аққу,т.б.).

2.Талапкерлер тобы: жасы оқитындар.

123-жаттығу жұмысын үлгісі бойынша орындайды.

Қосымша бастапқы үш сөйлемге морфологиялық,синтаксистік талдаулар жасаттырамын.

3.Дарындар тобы: өте жақсы оқитындар.

Шығармашылық жұмыспен айналысады.Оларға мынадай сөз тіркестері беріледі:

Күннің қысқаруы,түннің ұзаруы,Жоңғар Алатауы,көл,жайылыс,қыстақтағы малшылар,қыстақ,соғым,шуылдаған балалар.

Осы сөз тіркестрін пайдалану арқылы шағын шығарма жазып шығады.Қосымша дарындар тобындағы алты оқушыға үлестірмелер таратамын.

1. Естай үлкендермен отырып шай ішті. (сөз құрамы,сөйлем мүшесіне талда)

2. Барлығымыз көңілді серуенге шықтық (асты сызылған сөзді құрамына талда)

3. Мен білімге жетікпін.(асты сызылған сөздің сөйлем мүшесі ретіндегі орны).

4. «Бауырыма,ағама,анама,әкеме» сөздерін құрамына талдап,кез-келген біреуіне сөйлем құра.

5. Тәуелдік жалғауының үшінші жағында тұрған сөзді септе.

6. «Басында,қасында,жанында» сөздерін құрамына қарай талдап,буын түріне ажырат.

Ауыл келбеті

(Алдымен жазып үлгерген оқушының шығармасын оқушылар назарына ұсынамын).

Күз айы аяқталып,қыс та келіп қалды.Әдеттегіден гөрі күн қысқарып,түн

ұзарды.Алыстан мұнартып көрінетін Жоңғар Алатауы әлдеқашан қарға

бүркенген.Ауылымыздың батысында орналасқан Алқакөліміздің бетінде де шытқыл

мұздар пайда бола бастады.Ауыл адамдары малды жайылыстан айырып,жаз дайындаған

азығымен қоректендіруде.Өйткені күннің қысқаруына байланысты дала тағысы әредік

бой көрсетіп жүр.

Әсіресе қыстақта отырған малшылар малдарына қырағылықты күшейтті.Аз күнде елдің

қыстық соғымы да сойыла бастайды.Туған туыстар бас қосқан жерде балалар шуылдап

ойнайды.

Бекіту. Сабақ барысын өтілген тақырыптарды сұрақ-жауап түрінде қорытындылап,үйге тапсырма беремін.

Үміткерлерге: 122-жаттығуды көшіріп жып,шақ түріне ажыратып келу.

Талапкерлерге: 123-жаттығудың тапсырмасы.

Дарындарға: 124-жаттығу.

Бағалау. Сабаққа белсене араласқан оқушылардың еңбектерін бағалау.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөз тіркесінен өткенді қайталау

Сабақтың мақсаты: 1.Білімділігі: оқушылардың сөз тіркесінен алған білімдерін нығайту,жинақтау,бір жүйеге келтіріп қорыту,теориялық білімдерін практикамен ұштастыру,оқушы білімін есепке алу.

2.Дамытушылық: әдеби жанрлардың түрлерінен мысалдар келтіру арқылы әдебиетке деген қызығушылығын дамыту,ізденімпаздық қасиетін қалыптастыру,шығармашылыққа баулу,тіл байлығын жетілдру.

3.Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке.ізеттілікке,әдептіліке,шапшаңдыққа тәрбиелеу,ұлттық салт-дәстүрді қадірлеуге баулу,өз елін,тілін сүюді үйрету.

Сабақтың түрі: қайталау сабағы.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,топпенжұмыс,СТО стратегиялары,Блум жүйесі.

Сабақтың көрнекілігі: сандықша,кубик,қима қағаз,перфокарта,сызба таблицалары,көркем әдебиет.

Сабақтың барысы: І.Ұйымдстыру.

Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

Кіріспе сөз.

Үй тапсырмасын тексеру.27-жаттығу.

1. Қабысу дегеніміз не? Қалай жасалады?

2. Оқушыларды үш топқа бөлу.Сабақ жоспары ілулі тұрады.

Сабақ жоспары

І. Ұйымдастыру

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.27-жаттығуды тексеру.Үш оқушыға оқыту.

Қабысу дегеніміз не? Жанасу дегеніміз не?

Топтастыу стратегиясы (өткен сабақ ұғымдарын жаздыру).

Блум жүйесі: 1.Білімі. (Біліміңді байқап көр».

Сиқырлы сандықша.Венн диаграммасы.

2.Түсіну. «Сен қалай ойлайсың?»

Кітаппен жұмыс.276-жаттығу.

3. Талдау. «Кім жылдам?» Перфокарта үлестіру.

4.Қолдану. «Сөз байланысын жаса».

Қ.Қайсенов. «Партизан бала».

5. Жинақтау.Кубизм стратегиясы.

Тестілік сұрақ шешу.

6.Бағалау.

7.Үйге тапсырма.277-жаттығу. «Ата-ана» тақырыбына шығарма.

Балалар! Кемінде екі сөздің тіркесіп келіп,сөйлем құрауға негіз болдатын сөздер тобын қалай атаймы? Ол-біздің өтіп жатқан тақырыбымыз.Соны мына сөз тіркестерінен тауып,қайсысы екендігін көрсетіңдер.Үш топ алдында жатқан сөз тіркестері жазылған парақшаның тиістісін көтереді.

Сөз тіркесі

Буын.

Байланысу тәсілі

Байланысу түрі

Сөз тіркесінің құрылысыТоптастыру әдісі бойынша сөз тіркесінен білетін ұғымдарды жинақтап сызбаға түсіру.Үш топқа тапсырма беріледі.

Блум жүйесі.

І. «Біліміңді байқап көр». Сиқырлы сандықшадағы сұрақты алып,әр топтан шыққан оқушы жауап береді. Тақтадағы ілулі тұрған сөздер тізбегінен әр топ мүшесі (күрделі сөздер,тұрақты тіркес,сөз тіркес.) өзіне тапсырылған тапсырма бойынша тауып,тиістісін астына жазады.Осы сөздер тізбегін Венн диаграммасына салады.

Сөз тіркесі Күрделі сөздер Тұрақты тіркес

1 1 1

2 2 2

3 3 3

Ортақ белгілер

1

2

2. «Сен қалай ойлайсың?».Кітаппен жұыс.276-жаттығу,үш топ орындайды.

3.Талдау. «Кім жылдам?».Перфокарталар үлестіру.

№1 перфокарта

Ілік септігі мен тәуелдік жалғау арқылы

байланыс

Бар.,таб.,шығ.,көмек.,сеп.жал.арқылы

байланыс

Орын тәртібі,іргелес әрі алшақ тұрып

байланысуы

Сөз тірк.емес сөйл.баст.пен баян.жіктеле тұлғ.байланысты

Ешбір жалғаусыз,іргелес тұру арқылы

байланыс

№2 перфокарта

№3 перфокарта

1. «Сөз байланысын жасап,сөйлем мүшесіне талдау.Көп нүкте орнына жалғау қойып байланыстырып,сөз тіркесін тауып,сөйлем мүшесіне талдау жасайды.Қ.Қайсенов «Партизан бала».Үш топқа тапсырма беріледі.

2. Кубизм. Кубикті тастау арқылы әр топ өзіне тестілік тапсырма алып шешеді.

3. Үйге тапсырма беру.277-жаттығу. «Ата-ана» тақырыбына тірек сөздер мен тіркестерін қатыстырып шығарма жазу тапсырылады.Сөз тіркесін қайталап оқу.

4. бағалау.

Бағалау парағы.

27-3 ұпай - 5 бағасы «5»

21-26 ұпай - 4 бағасы «4»

17-20 ұпай - 3 бағасы «3»

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Cабақтың тақырыбы: Етістіктің шақтарын қайталау Сабақтың мақсаты: білімділік - өткен материалдарды тексере отырып,білім деңгейлерін тиянақтау,жинақтау,тереңдету,сөздік қорын дамыту; дамытушылық - есте сақтау қабілетін,салыстыра отырып ажырату дағдыларын дамыту,жинақылыққа, тез,ұтымды жауап беруге үйрету;

тәрбиелік - салт-дәстүрін білетін азамат тәрбиелеу.

Түрі:қайталау сабағы.

Әдісі: топпен жұмыс,сұрақ-жауап,тест,әңгімелеу,мәтін құрастыру.

Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы. І.Ұйымдастыру бөлімі.

Сынып төрт топқа бөлінеді.

І топ

1. Осы шақ болатын етісіктерді ата.

2.Осы шақ дегеніміз не?

3.Осы шақтың түрлерін ата.

4.Осы шақ,соның ішінде нақ осы шақ нендей жұрнақтар арқылы жасалады?

5. «Тұр» сөзін жікте.

6. Ауыспалы осы шақтың ауыспалы келер шақтан айырмашылығы неде?

7.Сен әңгіме айтып отыр. Ауыспалы осы шақ па,нақ осы шақ па?

8. Ағаңда атақ, абырой толып жатыр.

Ана - біздің күніміз,

Біз - олардың гүліміз.

Гүл өсіп тұр

ІІ топ

1.Жедел өткен шақ дегеніміз не?

2. Мақсатты келер шақ деген не? Келермін,келмекпін, қайсысы мақсатты келер шақ?

3.Өткен шақ дегеніміз не? Түрлерін ата.

4.Қу өмір жолдас болмас.Қалай жасалып тұр?

5. -а,-е,-й жұрнақтары арқылы жасалса,ауыспалы осы шақ па,ауыспалы келер шақ па,қалай ажыратамыз?

6. Есімшенің -атын, -етін, -итін жұрнақтары арқылы жасалса,ауыспалының қай түрі? Ауыспалы осы шақ,ауыспалы келер шақ ауыспалы өткен шақ.

7.Болып сөзін жікте.

8.Бұрынғы өткен шақ дегеніміз не? Жұрнақтарын ата.

Көкпар - қазақ халқының ұлттық ойыны.

Көкпар ойынын ойнаған.

ІІІ топ

1.Шәкәрім Стамбұлда болған еді.

2.Өткен іске өкінген едім.Сөйлем мүшесін талда.Қалай жасалып тұр?

3. Көсемшенің -ып, -іп, -п және есімшенің -ған, -ген, -қан, -кен жұрнақтары арқылы жасалса өткен шақтың қай түрі?

4. Келді сөзін жедел өткен шақ етіп жікте.

5. Мақсатты келер шақ дегеніміз не? Жұрнақтарын ата.

6.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады.

7.Ауыспалы осы шақпен ауыспалы келер ақтың айырмашылығы неде?

8.Келер шақ дегеніміз не? Түрлерін ата.

Ою оймаған ойлап жарытпас.

ІІ. Осы сұрақтарға жауап бергенде өрнектер шығады.Сол өрнектерге мәтін құрастыру.Тапсырма беріледі. «Гүл», «Көкпар», «Ою».

IV. топ (нашар оқитындармен жұмыс)

1. Суретке қарап сөйлем ойлау. («Біздің аула», «Жидек тере барғанда», «Еңбек етсең ерінбей», «Әдептілік әдемі», «Көмекшілер».

2. Етістіктің шақтарының ережелерін сұрау.

ІІІ. Тест орындау. Тест сұрақтары.

1.Қай сөйлемде нақ осы шақта тұрған етістік бар?

Ақан мен Асан тау басына шықты

Алма иісін аңқытып әлдеқайда әкетіп жатыр.

2. Сөйлемде ауыспалы өткен шақта тұрған етістік бар ма?

Мен жолдастарымнан көмегімді аяп көрген емеспін.

Ол кезде шаршауды білмейтінмін.

3.Болжалды келер шақта тұрған етістік қай сөйлемде?

Сәуле баққа кірді.

Жақсы жаныңа жолдас болар.

4.Қай сөйлемде жедел өткен шақтағы етістік бар?

Сахнада ән айттым.

Күн шайдай ашық.

5.Нақ осы шақты сөйлемді тап.

Алтынай би билеп жүр.

Жанар ән салады.

6.Көп нүктенің орнына мақсатты келер шақтың жұрнағын қой.

Мұрат ұлттық гимназияға түсу үшін емтихан тапсыр ...

а) -ар ә) -мақ

7.Ауыспалы келер шақты етістікті тап.

Атасы алыс жолдан ертең оралады.

Әлібек күн сайын кішкентай інісін ойнатады.

8.Болымсыз етістік қай сөйлемде?

Әсел алма жеді.

Түнде тырнақ алма.

9.Қай сөйлемде сабақты етістік бар?

Теріс мінезді адам тірлікті бұзады.

Арам кісі жарымас.

10.Қай сөйлемде нақ осы шақта тұрған етістік бар?

Үйдің төңірегі қобырап жатыр

Екеуінің әңгімесі аяқталмай қалды.

IV. Гүл неге жылайды? (Мені түсін)

Суық,солу,жұлу,таптау,байқамау,талғамай бере салу,тікен қаулап өсіп кету,күн көзінен таса қалу,сусау(шөлдеу).

Осы берілген сөздерді дәлелдей отырып,мәтін құрастыру.

Мысалы: Суық (Күн суытқан кезде тоңып қараусыз,жылусыз қаламын ба деп жылайды).Байқамау (Иісі қандай,өзі қандай әдемі деп көңіл аудармай қасымнан өтіп кете ме деп жылайды).Талғамай бере салу (Әр гүлдің өз иесі,өзіне тән қасиеті болады емес пе?Қай гүлді кімге сыйлауын білмей,өз иесін таппай,гүл қадірін білмейтін біреуге беріп қоя ма деп жылайды) т.б.

Бағалау.

Үйге: етістіктің шақтарының ережелерін қайталау,диктантқа әзірлік.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Cабақтың тақырыбы: Шылауларды қайталау

Сабақтың мақсаты: а) оқушылардың шылау бойынша алған білімдерін практикалық тұрғыда тексеру, кеңейту; ә) теориялық материалды жүйелі,тиянақты баяндауға дағдыландыру,өз бетінше жұмыс істеуге,шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал ету; б) адамгершілік ізгі қасиеттерге баулу.

Сабақтың түрі: деңгейлік тапсырмалар

Сабақтың әдісі: зерттеу,сұрақ-жауап,ойын түрлері.

Пәнаралық байланыс: әдебиет.

Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі кестелер.

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру кезеңі.Сәлемдесу,түгендеу,оқу құралдарына көңіл бөлу.

Жаңа сабақ.

Бүгінгі сабағымыз - шылауларды қайталау,қорытындылау сабағы.Сабақ барысында шылаулардың қолданыс аясының кең екендігіне көзіміз жетті.Олай болса сабақты бір оқушымыздың ғылыми ізденіс жұмысымен бастағанды жөн көріп отырмыз.

Тақырыбы: «Шылаулардың поэзиялық шығармаларда қолданылуы». Оқушылар тыңдап болған соң осы жұмыс бойынша өз пікірін айтады.

Ал енді деңгейлік тапсырмаларға кезек берейік.

І деңгей

а) Мәтінді оқып,шылаулардың астын сыз.

ә)Шылаулардың түрлерін ата.

б) Венн диаграммасы бойынша ережелерін жаз.

ІІ деңгей

а) Шылаулардың түрлеріне жеке тоқталыңдар(тақтадағы үш гүлдің жапырақтарына шылау түрлерін жазу).

ә) Үстеу ме,шылау ма?Мен мәтінді оқимын.Мәтіндегі бұрын,кейін,соң,әрі,бірге сөздері үстеу ме, шылау ма, дәлелдеп беріңдер.

1.Бойда қайрат,ойда көз

Болмаған соң айтпа сөз.

2.Судан кейін шыққан жолдастар бұрын шыққандарды көргенде әр түрлі асығыстық істеді.

3.Сабақтан кейін оқушылар жиыны болады.

4.Талай сөз бұдан бұрын көп айтқанбыз.

5.Көлемі үлкен бай колхоздың ылғи жаңа таза үйлері әрі көңілді,әрі көрікті,әрі тыңқиған тоқ пішінде.

6.Олар таудан әрі асып кетті.

7.Кәрі аңшының өзі үлкен бөлмесінде баяғы айнымас досы Ахметпен бірге отыр.

8.Бірге келіп,бірге сабақ дайындаймыз.

б) Үндемес ойыны.

Жалғаулық па,жалғау ма? (да,де,та,те,мен,бен,пен) Оқушылардың қолында екі түрлі үлестірмелері болады.

Бір-біріне жалғау,екіншісінде жалғаулық деген сөз бар аралас сөйлемдер оқимын.Оқушылар жаза отырып, сөйлемдер шылау болса үндеместен «жалғаулық» үлестірмесін,жалғау болса «жалғау» үлестірмесін көтереді.

1.Қызметте тустық болмайды.

2. «Көкаршын» ән еркесі баппен айтса ...

3.Асан бір нәрсенің боларын сезді де,үндеместен шығып кетті.

4.Асан менҮсеннің әңгімесі өте қызықты.

5.Айгүл әжесімен нағашыларына қонаққа кетті.

6.Әнші болмасақ та, ән тыңдауды сүйеміз.

ІІІ деңгейлік тапсырма

а) Бірақ , себебі, сонда да , кейде , я , не болмаса , және жалғаулықтарын қатыстырып әңгіме құрастыру.

ә) Талдау жұмыстары: бірде , дегенмен , және , жалғаулықтарына математикалық дыбыстық мінездеме.

б) «Ішінде - сыртында»

Септеулік шылауларды ішіне,қалғандарын сыртына жазу.

IV. деңгейлік тапсырма

Ойтолғау

Шығармашылық топ жазып жатқанда қалғандары таспадан ән тыңдап,сонда кездескен шылауларды ажырату.

Сабақты бекіту. «Мың бір мақал» ойыны.

1-айналым

1.Да шылауы кездесетін мақал айту.

2.Үшін шылауы кездесетін мақал айту.

3.Мен шылауы кездесетін мақал айту.

2-айналым

Мақалдың жалғасын табу.

1.Өз басыңды дауға берсең де, (Жолдасыңды жауға берме)

2.Тау мен тасты су бұзар. (Адамзатты сөз бұзар)

3.Заманына қарай күлкісі (Тауына қарай түлкісі)

3-айналым

Мағынасын ашу.

1.Палуанның жаманы 2.Өтіріктің құйрығы бір-ақ тұтам.

Шалдырған соң өкінер. 3.Сүтпен біткен мінез сүйекпен кетеді.

Күзетшінің жаманы

Алдырған соң өкінер.

Сабақты осы ойынның жеңімпазы қорытындылайды.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Етістіктен өткенді қайталау.

Сабақтың мақсаты: а) білімділік - етістік туралы алған білімдерін пысықтау,етістік түрлерін ажырата білуге үйрету; ә) дамытушылық - сөйлеу тілдерін жетілдіру,шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал жасау; б) тәрбиелік талдауға алынған мысалдар арқылы адамдыққа,еңбексүйгіштікке,бауырмалдылыққа,туған жерін сүюге баулу.

Сабақтың түрі: қайталау сабақ.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,сөйлеу,талдау,шығармашылық жұмыс.

Пәнаралық байланыс: әдебиет.

Сабақтың көрнекілігі: тақырыпқа байланысты кесте «Етістік»,морфологиялық сатылай кешенді талдаудың үлгісі,топшамалар,суреттер.

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру.

Жаңа сабақ.

• Оқушылар,бүгінгі «Етістік» тақырыбын қайталау сабағымыз бірнеше тапсырмалардан тұрады

І деңгей: «Біліміңді байқап көр».

1.Етістіктің құрамына,тұлғасына,мағынасына қарай қандай түрлері бар? Мысал келтір.

2.Есімше дегеніміз не,қалай жасалады? Мысал келтір.

3.Көсемше дегеніміз не,қандай түрлері бар,қалай жасалады?

4.Етіс дегеніміз не,қандай түрлері бар,қалай жасалады?

5.Етістіктің шақтары туралы не білесің? Мысал келтір.

6.Етістіктің райлары.Мысал келтір.

7.Етістік сөйлемде қандай қызмет атқарады? Мысал келтір.

ІІ деңгей: «Сен қалай ойлайсың?»

Оқушылар берілген мақал-мәтелдерден,сөйлемдерден,нақыл сөздерден етістіктерді тауып,мағынасын анықтауы керек.

Тілін білмеген түбін білмейді.(Ғабит Мүсірепов).

Морфологиялық кешенді талдау.

Білмейді : етістік ; сұрағы : қайтеді ; дара ; болымсыз ; сабақты ; ауыспалы келер шақ ; ашық рай ; сөйлемдегі синтаксистік қызметі - баяндауыш.

1.Желоқсан құрбандарының есімі мәңгі жадымызда сақталады. 2.Әй жолаушы,болсаң осы бұлақтай бол! (Ыбырай Алтынсарин. «Таза бұлақ.».)

3.Туған жердей жер болмас,

Туған елдей ел болмас.(Мақал)

4.Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін.(Абай). 5.Еңбекті сүйгенді елі сүйеді.(Мақал).

6.Самғау әрбір жастың мұраты. 7.Жеңіл еңбекпен бақытты бола алмайсың. 8.Денсаулықты сақтау әркімнің өзінің қолында.

ІІІ деңгей 2 бөлімнен тұрады.

1-бөлім.Шығармашылық жұмыс «Мені әңгімеле».Дарынды оқушылар суретке тақырып қойып,етістіктерді қатыстырып,5 минут уақыт ішінде қысқаша әңгіме құрайды.

2 - бөлім. «Балық аулау» ойыны жүргізіледі.Суреттегі теңізде жүзіп жүрген балықтарды аулап,әрбір балықтарда жазылған сұрақтарға жауап беру керек.

1.Дара етістіктерді ата. Жазып отыр,келді,жүгіріп келеді,жуылды,оқыды,айтып болған еді,тереді,сөйле.

2.Есімше етістіктерді ата. Айтқан,келді,келетін,сөйлер,бармайды,барған,оқитын еді,жазар.

3.Көсемшелі етістіктерді тап. Келіп отыр,айтты,жүргізді,жазғалы отыр,айтыпты,келеді,еритін,жапқалы,санай,алып барады.

4.Тыйым сөздерге мысал келтір,ол қандай етістіктер арқылы жасалады?

5.Туынды етістіктерді ата. Көркемде,ойна,ағар,көру,жарастыру,айтпа,шегеле.

6.Тұйық етістіктерді тап. Көру,кетеді,таластыру,жазады,жағады,сабау,кешу,келу.

IV деңгей. «Жоғалған сөз,шешімін тап».

Оқушыларға әдебиет пәнінен өтілген поэзиялық шығармалардан үзінді етімтіктері түсіріліп оқылады.Сол етістіктерді айтып,өлеңін тақырыбы мен авторын және өлеңдердегі әдеби-көркемдегіш құралдарды табу қажет.

1. Сендерге ... батамды. (Ыбырай. «Өнер-білім бар жұрттар»).

2.Сағымы сайран ...

Бораны ... (Мағжан. «Сүйемін»).

3.Қырда торғай ... сайда бұлбұл.

Тастағы үнін ... байғыз,көкек. («Жазғытұры»).

4.Теке мұрын,салпы ерін,ұзын тісті,

Қабырғалы жоталы ... күшті. (Абай. «Аттың сыны».Эпитет)

5.Ақ киімді,денелі,ақ сақалды.

Соқыр мылқау .. тірі жанды. (Абай. «Қыс».Кейіптеу).

6. Бұрынғы атамызға сыйға ...

Біздерде мынадай бар,мынадай бар. (Сұлтанмахмұт. «Бір адамға».Ирония).

Етістікті қайталай отырып,берілген деңгейлік тапсырмалар бойынша оқушының еркін,көркем сөйлеуіне ықпал жасалынады.

Сабақты қорытындылай келе,оқушыларға етістіктің грамматикалық мәні мен қоғамдағы әлеуметтік мәні де түсіндіріледі.

Сабақты бекіту.

1. Етістік деген не? 2.Қандай түрлері бар? 3.Етістіктің шақтары,райлары. 4.Етістіктің сөйлемдегі қызметі.

Бағалау.

Үйге тапсырма.

1. деңгей: 132-жаттығу.Етістіктерді түрлеріне ажырату.

ІІ деңгей: мақал-мәтел,өлең жолдарынан үзінді жазып,мағынасын ашу,етістікті табу.

ІІІ деңгей: "Қыс кереметі» атты шығарма жазу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөздердің байланысу түрлері

Сабақтың мақсаты: білімділік - сөйлем құрылысынан сөздердің байланысу түрлерін ажыратуға үйрету,сөйлемнен тыс тұрған сөз тіркесінің құрылымын,байланысу заңдылықтарын меңгерту,сөздердің байланысу тәсілдері мен байланыстылығын білдірту; дамытушылық - оқушылардың жеке өнімді қызметтерін дамытушылық тапсырмалар арқылы байқау,логикалық тапсырмалар арқылы жұмыстану,танымдық тапсырмалар мен шығармашылық тапсырмалардың ара жігіндегі дамытушылық қызметтер,практикалық тапсырмалар арқылы оқушы қызметінің әрекетін арттыру;

тәрбиелік - лексикалық тапсырмалар арқылы оқушының сезіміне әсер ету,жан дүниелерін байыту.

Әдісі: баяндау,түсіндіру,анализ ,синтез.

Көрнекілігі: сызбалар,үлестірме топшамалар,көркем шығармалар,портреттер.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,математика.

Сабақтың жүру барысы.

Ұйымдастыру бөлімі.

Үй тапсырмасын сұрау.

Ойын «Грамматикалық терминді таңдау». Терминдер: сөз,сөйлем,сөз тіркесі,синтаксис.

Оқушылар берілген терминдерден сабаққа қатысты термин сөзді анықтайды және оның қажеттілігн дәлелдейді.қажетті термин - сөз тіркесі.

• Сөз тіркесі дегеніміз не?

• Сөз тіркесінің қандай айырықша белгілері бар?

• «Қатені түзеу» ойыны.

• Сөздердің байланысу түрлерінің қандай тәсілдері бар?

• Сөздердің осындай тәсілдері арқылы байланысуы міндет пе,мақсат па?

Жаңа тақырып: Сөздердің байланысу түрлері.

Мақсат қою кезеңі.

«Бүгінгі тақырыпта нені білуіміз керек?»

Сұрақ барысында оқушылардың болжау пікірлерімен таныса отырып,сабақтың негізгі мақсаты слайд арқылы көрсетіледі.

Сабақтың мақсаты

1.Сөздердің байланысу түрлері.

2.Грамматикалық белгілері.

3.Сөздердің байланысу тәсілдерімен байланыс.

4.Заңдылық (ереже).

1.Қиысу.Мен көрдім ұзын қайың құлағанын. (Абай).

2.Матасу. Достық деген - адамның көрігі екен,

Достық деген - адамның серігі екен. (Мұқағали).

3.Меңгеру. Асқар белден күн нұры шашырады,

Шашырап ол да көлге бас ұрады. (Мұқағали)

4.Қабысу. Сұрғылт тұман дым бүркіп ... (Абай).

5.Жанасу. Бүгін бірінші рет әдейі алғызып отыр (М.Әуезов)

Ереже шығару.

Жаттығу жұмыстары

1-топ. «А» деңгейі - шығармашылық деңгей

Мәтінмен жұмыс.

Мен бақытты көрсем деуші едім.

Біздің қақпаның алдындағы үлкен жолмен күнде бір қайыршы шал өтетін еді.

Шал ұзын асасын жоғары көтеріп алып: -Е,азаматтар,бақытты болыңдар, дейтін еді.

Менің бақытты көргім келді.

Мен сонан бері талай бақытты адамды көрдім.Талай бақытпен бетпе-бет кездестім,қазір өзім бақыттың құшағындамын.

Мен көруге құштар болған бақыт қазір мені де,менің жолдастарымды да көтеріп шаршатпай алға қарай алып бара жатқан сияқты.

Бақыт өмірмен қатар келмейді екен,өмірмен араласып,өмір болып келеді екен.Бақыт қолыңды алмайды екен,жүрегіңді алады екен.жүрегің бақытқа шомылып,сен өмірге өзімсініп кіріседі екенсің.Мен бақытты көрдім.

(Саттар Ерубаев).

«А» тобының жұмысы

1.Мәтіннамалық (текстологиялық) жұмыс

а) Мәтінде не абзац бар? ә) Жаңа ой қанша?

б) Қосымша ой бар ма? в) Қандай сөйлемнің түрлері кездеседі?

2.Композициялық-мәтіндік талдау

Шығарма неше бөлімнен тұрады? Жоспарын құр.

.Сөздердің байланысу түрлерін анықта.

а) Қиысудың мәтіндегі саны.

ә) Меңгерудің мәтіндегі саны.

б) Матасудың мәтіндегі саны.

в) Қабысудың мәтіндегі саны

г) Жанасудың мәтіндегі саны.

4.Сөздердің байланысу тәсілдерінің санын анықтаңдар.

2-топ. «Ә» деңгейі - танымдық деңгей

Көркем шығармалармен жұмыс(Абай,Жамбыл,Мұқағали өлеңдері)

• Абай,Жамбыл,Мұқағали кім? Олардың әдебиеттегі орны қандай?

• Абайдың,Жамбылдың,Мұқағалидың қай шығармалары матасу,қабысу,меңгеру тіркесі түрінде келген?

Тапсырма

а) Абай;Жамбыл,Мұқағали шығармалары бойынша сөздердің байланысу түрлерін табу.

ә) Жекелеген сөздерге математикалық талдау жасау.

б) Сөйлемдерге морфологиялық талдау жүргізу.

3-топ «Б» деңгей - мақсатты деңгей

238-жаттығу.

Ойлану сұрағы.

• Грамматикалық құрылым қиысудан басқа байланысу тәсілдеріне тән бе? Неге? неліктен?

• Қабысу мен жанасуды бір-бірінен қалай ажыратуға болады?

Үйге тапсырма. «А», «Ә» топтары ұсынылып отырған мәтіндегі ойды аяқтап жазады,сөздердің байланысу тәсілдерін анықтайды. «Б» тобы көркем шығармадан сөйлемдер жазып,талдау жасау.

Бағалау. Топ лидерлері арқылы оқушылар бағаланады.

Тұжырым. Сабақ бойынша оқушыларға қорытынды жасату.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Үстеудің емлесі

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың мақсаты: үстеудің емлесі жайлы түсінік беру,меңгеру.

Сабақтың білімділігі - үстеудің емлелері жайлы түсіндіру,білім-білім дағдыларын қалыптастыру.

Сабақтың дамытушылығы - үстеудің емлесін берік есте сақтауға дағдыландыру,берілген мысалдар арқылы үстелерді құрамына енгізіп сөйлемдер құрастыру,ойлау қабілеттерін арттыру.

Сабақтың тәрбиелілігі оқушыларды сабақта қолданатын мәтіндер арқылы,мысалдар арқылы адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: плакат,үлестірмелі карточкалар,көркем әдебиеттен алынған мәтіндер,оқулық,тақта,бор,суреттер,магнитті тақта.

Сабақтың барысы.

І. Оқушыларды сабаққа ұйымдастыру.

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.

Қойылатын сұрақтар1.Қазақ тілінде неше сөз табы бар? Сөз таптары дегеніміз не?

2.Үстеу дегеніміз не?

3.Үстеудің құрамына қарай қандай түрлері бар?

4.Негізгі үстеулер қалай жасалады? Мысал келтір.

5.Туынды үстеулер қалай жасалады? Мысал келтір,дәлелде.

6.Күрделі үстеулер қалай жасалады? Мысал келтір,дәлелде.

7.Үстеудің мағынасына қарай қандай түрлері бар?

8.Мезгіл үстеу дегеніміз не? Қандай сұрақтарға жауап береді? Мысал келтір.

9.Мекен үстеу дегеніміз не? Сұрақтарын ата,мысал келтір.

10.Сын-қимыл үстеу дегеніміз не? Сұрақтарын ата,мысал келтір.

11.Мөлшер үстеу дегеніміз не? Сұрақтарын ата.

12.Күшейткіш үстеу дегеніміз не? Мысал келтір.

13.Мақсат үстеу дегеніміз не? Мысал келтір.

14.Себеп-салдар үстеуі дегеніміз не? Сұрақтары қандай? Мысал келтір.

Сұрақтар өтілген материалды оқушылардың қаншалықты меңгергенін айқындау және еске түсіруге бағытталған.

ІІІ.Үйге берілген жаттығудың орындалуын тексеру.

IV.Сабақ мақсатымен таныстыру.

V. Жаңа сабақ. Үстеудің емлесі.

Тақтаға плакат ілу,сол арқылы үстеудің емлесін түсіндіру.Оқушылардың өзін қатыстыра отырып ауызша мысалдар келтіру.

Тақтамен жұмыс.

Төмендегі сөйлемдерді көшіріп жазып,емлесін түсіндір.

Көру диктанты.

1.Түлкідейін түн қатып,

Бөрідейін жол тартып./Махамбет/.

2.Ендігәрі мұндай ісіңді көрмейтін болайын.

3.Ол қаннен-қаперсіз жүріп келеді.

4.Дұшпан ұшақтары қала үстінде күні-түні ұшып,бомбаларды боратып жатыр.

VI. Жаңа сабақтан түсінгендерін тексеру.

Сынып оқушыларын екі командаға бөлу.

1-команда.Перфокартамен жұмыс /ауызша/.

2-команда

Мекен

Мөлшер

Сын-қимыл

Күшейткіш

Мақсат

Себеп-салдар

Үлестірмелі карточкамен жұмыс.

Шарты.Үстеу орнына сұраулары берілген.Ойлап тауып,орнына қой.

№1

а) Еріншекке / қашанғыдан? Қашанғы? / оңай.

ә) / Қай уақытта? / тұрған жігіттің ырысы артық?

№2

Қазша қанатын жаяды,

Үйрекше мойнын созады

Құсша қонады. /Жұмбақ/

№3

Ендігрі,ерте,жазғытұры үстеулерін қатыстырып сөйлем ойла.Қандай үстеу екенін тап.

№4

Амалсыздан,қыстыгүні үстеулерін қатыстырып сөйлем құра.

Кітаппен жұмыс.Сабақты бекіту мақсатында жаттығумен жұмыс. 4-5 оқушыдан сұрау.

VII.Оқушы білімін бағалау.

VIII.Үйге тапсырма беру.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Матасу

Сабақтың мақсаты: 1) матасу туралы түсінік беру,жазылу жолдарын ұғындыру,сөздердің өзге байланысу түрлерінен ажырата білуді үйрету; 2) өзіндік практикалық әрекет ортасын қалыптастыру,сауатты,әдемі жазуға бейімдеу,ойлау,есте сақтау қабілеттерін ажырату; 3) оқушыларды патриоттыққа,жігерлікке,жаңашлдыққа,ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаа сабақты меңгерту.

Сабақтың әдісі: төрт бағыт бойынша: 1) сауаттылықты бағалау; 2) практикалық бағыт (бүгінгі жаңа сабақтан алған білімдерін жүзеге асыру); 3) ізденіс бағыты; 4) теория бағыты.

Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі ұпай сандары,интерактивті тақтадағы сызбалар,кітап,үлестірмелі тапсырмалар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих.

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру бөлімі (амандасу,түгендеу).

Зейін аударту. Толық мағыналы кем дегенде екі сөз,бір-біріне бағына келіп байланысып тұрады.Мұны сөз тіркесі дейді.

Біздің бүгінгі сабағымыз матаса байланысқан сөз тіркесі жөнінде болмақ,сабағымыз төрт бағыт бойынша өтеді.Кезекті сауаттылық бағытына берейік.

Сауаттылық бағыты (Қызыл түспен беріледі). Үлестірмелі парақшалар таратылады (Күнделікті жазып жүрген сөздік дәптерге жазса да болады).Төмендегі сөздерді жаздыру.Меже (зат есім.) мөлшер,шама,шек.

Көп күткен межеден мезгілінде шығып жүрді.Межелеу. межеле ет. Мөлшерлеу,шамалау.ағашты көзімен межелеп өлшеп,төртжеріне балтамен таңба соқты. Шек қою,белгілеу.Ол зауыттың жаңа корпусын салатын жерді межелеп қойды..(Сауаттылық бағыты бірден тексеріліп,қызыл ұпай сандары беріледі).

Үй тапсырмасын тексеру: 243-жаттығу.

Жаңа сабақ. Интерактивті тақтадағы сызбалармен түсіндіру,толықтыру.

Матасу - зат есім немесе затталған сөз ілік септік жалғауында келу арқылы байланысқан сөз тіркесі.

Мысалы:Естайдың әні,менің үйім,біздің бала.

Бағыныңқы сыңары

ілік септіктің жалғауы

Есімді тіркес

Басыңқы сыңары

зат есім

Тәжірибе бағыты (Сары түспен берілген).Бұл бағытта жаңа сабақтан алған білімдерін іс жүзіне асыра білуі керек.

а) Кітаппен жұмыс.Тақтаға жаздыру.

248-жаттығу.

ә) 249-жаттығу.Ауызша орындату.

б) 250-жаттығу.Жарыс жаттығуы.

в) Интерактивті тақтамен жұмыс

Сыңарларын тауып жаз.Оқушылар тақтаға жазады.

а) Адамның ...

ә) Көктемнің ..

б) Баланың ...

в) Табиғаттың ...

Әр оқушыға тиісті жауабына лайық сары түсті ұпай сандары берілуі керек.

Сергіту жаттығуы. «Кім тапса сол айтып берсін».

Мына жұмбақтағы сөздерді байланысына қарай топтаңдар да,есімді тіркесті бір бөлек,етістікті тіркесті бір бөлек айтып беріңдер.

1.Әуеден күбі түсті,Күбінің түбі түсті. (Күннің күркіреуі)

2.Тоғыз белдеу,қос жібек,Екі мұрын,бір шүмек.(Домбыра)

3.Көк лағым көген сүйреді.(Ұршық)

Ізденіс бағыты (Жасыл түспен жазылады). «желтоқсан ызғары» тақырыбында шағын шығарма жаздыру.

Құрамындағы матаса байланысқан сөз тіркестерін айтқызу.Төменде Әнел деген оқушының шығармасынан үзінді.

«Желтоқсанда шындық жырын жырлаймын деп шарқ ұрдың,

Желтоқсанда егеменді ел болсақ деп талпындың.

Кеудеңде әлі сызы жатыр сол іздегі салқынның,

Айналайын,жас қайратым,жас өркені халқымның» деп жырлаған Мұхтар Шахановты еліміздің нағыз патриоты деуге болады.

1986 жылғы 16-желтоқсан оқиғасы біз үшін мәңгі жадымызда қалмақ.Қазақстанды басқаруға Колбинді қойды.Бұған шыдамаған қазақ жастары түгелімен дерлік Колбинға қарсы ұрандарын жазып алаңға шықты.Бұл қазақ жастарының әділетсіздікке шыдамай,еш нәрседен қорықпай,белді бекем буып қарсы шыққан кезі.Желтоқсан көтерілісі бізге тәуелсіздігімізді алып берді.Қазақтардың да жарық күні атты.Жасай бер мәңгі,Қазағым менің.

(Әр оқушының жазған шығарамалары оқылады,матаса байланысқан сөз тіркестерін тауып айттыру.Өте жақсы жазған оқушыларға жасыл түсті 5 ұпай сандары беріледі).

Теория бағыты (Көк түспен беріледі). Интерактивті тақтадағы сұрақтар арқылы алған білімдерін бекіту.Бекіту сұрақтары барлық оқушылардан сұралу керек.Жауап берген оқушыларға көк түсті ұпай сандары беріледі.

1.Матасу дегеніміз не?

2.Есімді тіркес дегеніміз не? Мысал келтір

3.Ілік септігінің сұрағы мен жалғауын кім айтады? Мысал келтір.Зат есім дегеніміз не?

4.Матаса байланысқан сөз тіркестеріне кім мысал келтіреді?

Бағалау.

1. Теория (Ережені меңгеруі)

2. Тәжірибе (Ережелерді іс жүзінде қолдана білуі)

3. Сауаттылқ (Орфографиялық,орфоэпиялық заңдылықтардың орындалуы)

4. Ізденіс (Берілген тақырып бойынша оқушылардың шығарма жаза білуі).

«5» деген баға 17-0-20 ұпайға қойылады.

«4» деген баға 16-24 ұпайға қойылады.

«3» деген баға 13-9 ұпай аралығына қойылады.

Үйге тапсырма: 251-жаттығу.

Рефлексия.Бүгінгі сабақта кімге не ұнады?(Оқушылардың жауабынан үлгі)

• Маған бүгінгі сбақта төрт бағытпен оқығанымыз ұнады.

• Интерактивті тақтадағы тапсырмаларды орынедаған.

• Мен өзімнің іздену бағытынан орташа екенімді білдім,содан жоғары ұпай алу үшін көп оқу керетігін ұғындым.

• Теория бағыты ұнады,өйткені қазақ тілі сабағында бір ережеге сүйенеміз,сол ережені дұрыс меңгерсек,оны жүзеге асырғанда біздің біліміміз болары анық.

• Маған «Кім тапса сол айтып берсін» деген сергіту жаттығуы ұнады.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Cабақтың тақырыбы: Етістіктің райларын қайталау

Сабақтың мақсаты: 1) оқуылардың етістіктің рай категориясы туралы алған білімдерін бекіту,тұжырымдау,теориялық білімін практикамен ұштастыру; 2) ойлау,қабылдау қабілеттерін жетілдіру,шығармашылық қабілеттерін дамыту; 3) орындалатын жұмыстар арқылы отансүйгіштікке,аналарды қадірлеуге,мәдениеттілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жарыс сабағы.

Әдісі: сұрақ-жауап,топпен жұмыс,шығармашылық жұмыстар,деңгейлік тапсырмалар.

Көрнекілігі: семантикалық карталар,оқулық,схемалар,топ аттары,мақалдар жазылған таблицалар,перфокарталар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,орыс тілі.

Сабақтың барысы.

І.Ұйымдастыру.

ІІ.Өткен тақырыпты қайталау.

- Балалар,біз сіздермен етістіктің райларын қайталаймыз.Сендердің білімдеріңді тексеремін.Бірнеше тапсырма түрін орындайсыңдар.Сабақты бастамас бұрын 2 топқа бөлініп алайық.Ол үшін мына мақалдардың мәнін ашып алайық.

1.Отан үшін отқа түс, күймейсің.

2.Жүзден жүйрік,мыңнан тұлпар.

Бірінші мақал Отан туралы,екіншісі тұлпар туралы екен.Ендеше топтың аттары - «Отан» және «Тұлпар».

Сайысымызды бастаймыз.

ІІІ.Ең алдымен «Біліміңді байқап көр» сайысы (теориялық білімін тексеру).

1.Етістіктің райлары дегеніміз не?

2.Етістіктің райлары мен шақтарының арасында қандай ұқсастық пен өзгешелік бар?

3.Етістік райларының қандай түрлері бар?

4.Ашық рай нені білдіреді,қалай жасалады?

5.Бұйрық рай дегеніміз не,қалай жасалады?

6.Шартты рай дегеніміз не,қалай жасалады?

7.Қалау рай дегеніміз не?

8.Қалау райдың қандай жасалу жолдары бар?

IV.Оқулықпен жұмыс (тақтада және дәптерде орындау).

Тақтаға әр топтан оқушыларды кезек-кезек шығарып,етістіктердің шағын анықтату.

Болатын - ашық рай,ауыспалы өткен шақ.

Көрінеді - ашық рай,ауыспалы өткен шақ.

V.Мәнерлеп оқу. «Поэзия минуты».

Фариза Оңғарсынованың ана тақырыбындағы өлеңін (179-жаттығу) оқушыларға мәнерлеп оқыту.

Өлең кім туралы?Авторы кім?

Ақынның басқа қандай өлеңдерін білеміз?

Өлеңнен бұйрық рай,қалау рай,ашық райда тұрған етістіктерді табыңыздар.

Ашық райдағы етістіктердің қай шақта тұрғанын талдаңыздар.

Бұйрық рай: тыңда.

Қалау рай:салғың келеді,айтқың келеді.

Ашық рай: еккен,түлеткен,күл еткен,тұрған,сарқылмайтын (бұрынғы өткен шақ).

VI.Салыстыру. «Венн диаграммасы»

Қалау рай мен ашық райды салыстыру

-ғы, -гі, -қы, -кі+кел үш жақтың бірінде

-са, -се+игі еді етістік райлары қолданылады,

-ғай, -гей, -қай, -кей сөйлеушінің

шындыққа қатысын білдіреді

Бұйрық рай мен шартты райды салыстыру

Іс-әрекеттің орындалуын қимылдың,іс-әрекеттің

талап ету мағынасын етістік райлары болу-болмау мүмкіндігінің

білдіреді,көбінесе ІІ жақ шартын білдіреді, -са, -се

жұрнақтары арқылы жасалады

VII. Әр райға қатысты мақал-мәтел,нақыл сөздер жарысы.

Адамды түсіне қарап таныма,ісіне қарап таны.

Не ексең,соны орарсың.

Мезгілі жетсе,мұз ерір.

Көп іздеген адам көмбенің үстінен шығар.

Бай болсаң,халқыңа пайдаң тисе игі еді,

Батыр болсаң,жауыңа найзаң тисе игі еді.

VIII. Деңгейлік тапсырмалар

1-деңгей.Ойлан,тап. «Сәйкестік тесті»

Ойнады Тұйық етістік

Бара жатыр есімше

Сұраған өткен шақ

Кесіп осы шақ

Байлау көсемше

Қатыспақ келер шақ

2-деңгей «Кім жылдам?» Семантикалық карталарды толтыру.

Етістік

Ашық рай

Қалау рай

Бұйрық рай

Шартты рай

Оқы

Жаз

Тыңда

Бар

Секір

Күре

Тоқта

Сұра

Айт

3-деңгей.Шығармашылық жұмыс.

а) Сөйлем мүшесін талдау.

Шәкәрім Стамбулда болған еді.Үйдің төңірегі қобырап жатыр.Жақсы жаныңа жолдас болар.Екеуінің әңгімеі аяқталмай қалды.

ә) Мақалдардағы етістік райларын анықта.

1.Отан үшін отқа түс,күймейсің.

2.Мың жүйрік арасында бір тұлпар шығады алға.

Түс - бұйрық рай, ІІ жақ,жекеше,қалыпты.

Шығады - ашық рай,ауыспалы осы шақ,ІІІ жақ.Е

м

е

н

А

т

а

Б

і

л

е

з

і

к

С

ә

у

к

е

л

е

Т

а

р

и

х

І

л

и

я

с

К

і

л

т

4-деңгей. «Тез тап». а) Сөзжұмбақ шешу.

1.Ағааш түрі

2.Әкеңнің әкесі

3.Ұлттық әшекей бұйым

4.Қалыңдықтың бас киімі

5.Пәннің аты

6.Көрнекті ақын

7.Есікті ашатын құрал.

ә) Семантикалық картаны толтыру.Өздік жұмыс.

Нақ осы шақ

Ауыспалы

келер шақ

Болжалды

келер шақ

Мақсатты келер шақ

Ауыспалы келер шақ

Бұрынғы өткен шақ

Жедел өткен шақ

Ауыспалы өткен шақ

1

Мен

барғанмын

+

Сабақты бекіту. «Топтастыру»

- Бүгінгі сабақта нені қайталадық? Етістік райларының неше түрі бар?

Оқушылардың білімдерін бағалау.

Үйге тапсырма: 180-жаттығу. «Бақыт» тақырыбына ойтолғау жазып келу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Қазақ тілі -қазақ халхының әдеби тілі және

мемлекеттік тіл

Сабақтың мақсаты.

білімділік - тіл білімі туралы түсініктерін қалыптастыру ,оның салаларын үйрету, қазақ тілінің мәртебесі туралы түсінік беру;

дамытушылық - оқушылардың ой-өрісін,сана-сезімін,белсенді ойлау дағдыларын жандандырып,сыни тұрғысынан ойлау материалдарын қолдана отырып қызығушылығын арттыру,білімін дамыту,сауаттылыққа баулу,сабаққа ынталандыру;

тәрбиелік - ұқыптылыққа, шапшаңдыққа,көркем жазуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың көрнекілігі: кестелер , плакаттар,үлестірмелі қағаздар,слайдтар.

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру,сұрақ-жауап,топтастыру.

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу.Оқу құралдарын тексеру және сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау;

Үйге берілген тапсырманы тексеремін . Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

б) Жаңа сабақты түсіндіру;

Қазақ тілі- қазақ халхы үшін әдебиет,мәдениет, ғылым мен білім тілі, оқу-ағарту тілі, түрлі іс-қағаздарының тілі.

1989 жылы қазан айында республиканың Жоғарғы Кеңесі қабылдаған Қазақстанның Тіл туралы заңына сәйкес қазақ тіліне мемлекеттік мәртебе берілді.

Қазақ тілі -өте бай әрі көркем тілдердің бірі.

Тіл білімі

Лексика

Фонетика

морфология

Синтаксис

Сөз таптарын

қарастырады

Тіл дыбыстарын қарастырады

Сөз оның мағыналарын қарастырады

Сөйлем мүшелерін

қарастырады

Жаттығумен жұмыс: 1-жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқып, қазақ тілін неліктен баба тілі дейтінін жазбаша түсіндіріңдер.

Топпен жұмыс: Алдыңғы сыныпта оқыған материалдарыңды еске түсіріп ,ана тілінің қадір қасиеті жайында ауызша әңгімелеңдер.

Білімді бекіту: Өтілген тақырып бойынша оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

1. Қазақ тілі қашан мемлекеттік мәртебе алды?

2. Әдеби тіл нешеге бөлінеді?

3. Әдеби тілдің неше нормасы бар?

Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына,ынтасына қарай білімдері бағаланады

Үйге тапсырма: 3-жаттығуды жазып, тырнақшаға алынып жазылған сөздердің мәнін біліп алыңдар..

.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Әдеби тілдің лексикалық нормасы

Сабақтың мақсаты.

білімділік - әдеби тіл туралы түсініктерін қалыптастыру , оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын арттыру;

дамытушылық - оқушылардың ой-өрісін,сана-сезімін,белсенді ойлау дағдыларын жандандырып,білімін дамыту,сауаттылыққа баулу,сабаққа ынталандыру;

тәрбиелік - ұқыптылыққа, шапшаңдыққа,көркем жазуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың көрнекілігі: кестелер , плакаттар,үлестірмелі қағаздар,

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру,сұрақ-жауап, іздендіру

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу.Оқу құралдарын тексеру және сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау;

Үйге берілген тапсырманы тексеремін . Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Қазақ тілі қашан мемлекеттік мәртебе алды?

2. Әдеби тіл нешеге бөлінеді?

3. Әдеби тілдің неше нормасы бар?

б) Жаңа сабақты түсіндіру;

Тілдегі сөздердің жұмсалу аясы бірдей емес.Халық тіліндегі сөздердің көпшілігі әдебиетте жиі қолданылып,жалпы халықтық нормаға айналады да, біразы қолданылудан шығып қалады. Сөйлеу тіліндегі сөздердің кейбіреулері әдебиетте кездескенімен,олар әдеби нормаға жатпайды.

Әдеби тілге жатпайтын сөздер: Диалектизмдер, дөрекі,жаргон сөздер, қазақ тілінде баламасы бар термин сөздер.

Жаттығумен жұмыс: 4-жаттығу. Берілген сөздердің қандай жолмен жасалғанын түсіндіріңдер. Әдеби тілдің лексикалық нормасына жататынын,жатпайтынын дәлелдеңдер.

Кітаппен жұмыс: 5- жаттығуды мәнерлеп оқып, қарамен жазылған сөздердің мағынасын түсіндіріңдер. Мысалы: жаны жақсы-адамгершілігі мол,бауырмал, қайырымды,еңбекқор,ақылды..

Білімді бекіту: Өтілген тақырып бойынша оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

1. Әдеби тілдің лексикалық нормасы дегеніміз не?

2. Лексикалық нормаға қандай сөздер жатпайды?

3. Жалпы халыққа ортақ,түсінікті тілді не дейміз?

Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына,ынтасына қарай білімдері бағаланады

Үйге тапсырма: 6-жаттығуды оқып, «Шалқыған Арал теңізі неге тартылды?» тақырыбына ойтолғау жазыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Мәтін

Сабақтың мақсаты.

білімділік - мәтін туралы түсініктерін қалыптастыру , оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын арттыру;

дамытушылық ойлау,қабылдау қабілеттерін жетілдіру,шығармашылық қабілеттерін дамыту;

тәрбиелік - орындалатын жұмыстар арқылы отансүйгіштікке,аналарды қадірлеуге,мәдениеттілікке тәрбиелеу

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың көрнекілігі: суреттер ,үлестірмелі қағаздар,

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру,сұрақ-жауап, іздендіру

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу.Оқу құралдарын тексеру және сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау;

Үйге берілген тапсырманы тексеремін . Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Әдеби тілдің лексикалық нормасы дегеніміз не?

2. Лексикалық нормаға қандай сөздер жатпайды?

3. Жалпы халыққа ортақ,түсінікті тілді не дейміз?

б) Жаңа сабақты түсіндіру;

Мәтінде бір-бірімен жалғасып,байланысып келетін бірнеше күрделі ой болады. Бір бүтін күрделі,жүйелі ой жазуда бір абзац арқылы көрінеді. Кейде мәтінде негізгі ой жүйесінен ауытқып,жаңа ой,жаңа пікір айтуға көшеді немесе негізгі ойға қосымша ой қосады.Осылар жазуда абзацпен беріледі.

Абзац екі түрлі мәнде жұмсалады. Бірі-мәтінді жаңа жолдан бастап жазғанда,оңға қарай жасалған шегініс. Ол азат жол деп аталады. Екінші -бір азат жол мен келесі азат жол арсындағы мәтін бөлігі.

Жаттығумен жұмыс: 7-жаттығу. Мәтіннің тақырыбы ретінде алынған сөздерге талдау жасаңдар.

Тақтамен жұмыс: Бірнеше сөйлемдер жазып,морфологиялық талдау жасайды.

М.ү з.е з.е б.с ет ж.ө ш

Таң ата жау шабуыл/ға шық/ты.

Ж.е з.е і.с з.е т.с ет өз.е ж.ө.ж

Ол командир/дің бұйрығ/ын жет/кіз/ді.

Білімді бекіту: Өтілген тақырып бойынша оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

1. Мәтін дегеніміз не?

2. Мәтіннің қандай түрлері болады?

3. Мәтіннің мазмұны мен тақырыптың байланысы дегенді қалай түсінесіңдер?

Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына,ынтасына қарай білімдері бағаланады

Үйге тапсырма: 11 -жаттығуды оқып, тақырып қойыңдар. Мәтіннен араб,парсы тілдерінен енгшен сөздерді теріп жазыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Сөздердің айтылуы мен жазылуы

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету ;

ә) Өз бетінше ізденуге,ойлау қабілетін арттыруға ықпал ету,өз ойын еркін жеткізуге баулу,жылдам жауап беруге дағдыландыру,тіл,сөйлеу тілдерін етілдіру,сөйлеумашықтарын,шығармашылық қабілеттерін дамытуға жол ашу,ойлау қабілеттерін,сөздік қорларын дамыту ;

б) Мақал - мәтел арқылы оқушылардың рухани байлығын қалыптастыру,адамгершілікке тәрбиелеу,тапқырлық,іздемпаздық қасиеттерін қалыптастыру,адамгершілік қасиеттерге,ұлттық құндылықтарды сүйе білуге дағдыландыру.

Сабақтың түрі : Аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Мәтін дегеніміз не?

2. Мәтіннің қандай түрлері болады?

3. Мәтіннің мазмұны мен тақырыптың байланысы дегенді қалай түсінесіңдер?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

«Орфоэпия» - «дұрыс айтамын» деген сөз. Орфоэпия - ауызша сөздің бірізді дыбысталуын қамтамасыз ететін ұлттық тіл нормасының жиынтығы.Әдетте сөздің бірізді дыбысталуы тілдесуді жеңілдетеді.

«Орфография» деген сөз «дұрыс жазамын» дегенді білдіреді.Орфография-сөзді бірізді жазудың тәсілдерін белгілейтін ереже.Орфография дыбыстарды қандай әріппен беруді,сөздерді,оның бөлшектерін бірге,бөлек немесе дефис арқылы жазуды,бас әріптің қолданылуын,тасымал тәртібін белгілейді.

Шығармашылық жұмыс : Төмендегі сөздердің тұсына олардың орфографиялық нормасын сақтап жазыңдар.

Жылан гөз - жыланғұрт -

қайқаяқ - қайран ғалу -

қайрақ тас - қайыр ғош -

қақ пөлу - қағ алды -

саптаяқ - сарауыз -

сегіз ғанат -

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Орфография дегеніміз не?

2. Орфоэпия дегеніміз не?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 13-жаттығу. Берілген сөйлемдерді оқып орыс сөздерін талдаңдар. Орыс сөздеріне жалғанған қосымшалардың орфографиялық нормаға сәйкестігін түсіндіріңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Морфология.Зат есімнің түрленуі

Сабақтың мақсаты: білімділік - зат есімнің түрленуі туралы түсіндіру,оқушылардың ой-өрісін кеңейту,зат есім тақырыбынан алған білімдерін еске түсіру,зат есім тақырыбы бойынша білімін жетілдіру;

дамытушылық - жеке тұлғаның ой-қабілетіне әсер ету арқылы оқушылардың өздігінен жұмысқа баулу,сөйлеу шеберліктерін,тіл байлықтарын дамыту; тәрбиелік -оқушыны білімділікке,ойлылыққа жетектеу,пәнге қызығушылығын арттыру,туған тілін сүюге,қадірлеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ.

Сабақтың әдісі: сын тұрғысынан ойлау стратегиясы.

Көрнекілігі: плакат-сызбалар,топтастыру,кеспе қағаздар.

Пәнаралық байланыс:әдебиет.

Сабақтың өту барысы.

І.Ұйымдастыру бөлімі.

1.Сәлемдесу.Сабаққа даярлау.

2.Бүгінгі сабақтың құрылымымен таныстыру.

Сабақ «Ашық журнал сабағы» деп аталады.Журналдың әр парағында тақырыптар берілген.

1.Қайталау - оқу анасы.

2.Жаңа сабақ құпиясы.

3.кітап - досың,ақылшың.

4.Біліміңді байқап көр.

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.

Қызығушылықты ояту.Ой шақыру.

1. «Қайталау - оқу анасы».

«Кубик лақтыру» ойыны.мен түрлі-түсті кубикті ортаға тастаймын.Үш қатар түстерді таңдау арқылы тапсырмаларын орындайды.Үш минут уақыт беріледі.

Тапсырмалар

1-қатар.Оқушылар бірлесіп зат есім бойынша тірек-сызбсын салады,түсіндіреді.

дара, күрделі

кім,не негізгі,туынды

жалпы және жалқы деректі,дерексіз

көптеледі септеледі

тәуелденеді

2

Тіл

Ата-баба

Аманаты

Өнер

Қызыл

Тіл

Алды-қатар. Тірек сөздер арқылы жұмыс.Төмендегі плакатқа жазылған сөздер бойынша үш сөйлем құрау,зат есім болатын сөздерді белгілеу.

3-қатар.

Бейнесөз.

1.Ұлттың аты ...

2.Ел ордасы ...

3.Жанша Досмұхамедұлының туған жері

4. «Кет» сөзінің антонимі

5. Сөз табы

6.Тәуелсіздік тірегі ...

7.Сөздің көркі ...ІІІ.Мағынаны тану.

2. «Жаңа сабақ құпиясы».

Морфология.

Зат есімнің түрленуі.

Зат есімді түрлендіретін тұлғалар оның жалғаулары болып табылады.

Қазақ тілінде жалғаудың төрт түрі бар.

көптік тәуелдік септік жіктік

Зат есім көптеледі,тәуелденеді,септеледі.

Тек адамға байланысты,адамға қатысты зат есімдері ғана жіктеле алады.

Мысалы: Мен бала-мын

Сен бала-сың

Сіз бала-сыз

Ол бала

Оқулықтағы көптік жалғау,тәуелдік жалғау мәліметтері,оған байланысты берілген кесте сабақта пайдаланылды.

3. «Кітап - досың,ақылшың».

Жаттығулар мен тапсырмалар жұмысы

1-қатар. Берілген сөйлемнен көртік жалғауын қабылдап тұрған зат есімдерді табу.

Тіл - адамдар баласының баласын қазіргі өркениетке жеткізген ұлылар күшті.Ата-бабалырымыз ана тілімізді шұрайлы да көрікті қалпында кейінгі ұрпақтарына аманат ете білген.

2-қатар. Зат есімнің оңаша тәуелденуіне мысал келтір.

3-қатар. Ағалар,апалар,аналар деген зат есімдерді ортақ тәуелде.

IV. Бекіту.Ой толғаныс.

4. «біліміңді байқап көр»

Тест

1. Қазақ тілінде неше сөз табы бар?

А) 6 Б)9

Ә) 7 В) 8

2. Оқушы,бала,ана сөздері қай сөз табына жатады?

А) Сан есім Б) Есімдік

Ә) Үстеу В) Зат есім

3. Жалғаудың неше түрі бар?

А) 4 Б) 5

Ә) В) 2

4. Туынды зат есім жұрнағын белгіле.

А) -хана,-паз,-кер

Ә) -лы,-лі,-ды,-ді,-ты,-ті

Б) -шы,-ші,-лық,-ім,-ыс

В) -дай,-дей,-тай,-тей

5. Күрделі зат есімдерді тап.

А) білім,күрек,күйші

Ә) аяқ,ауыл,бала,дала

Б) ана,қала,мектеп

В) ашудас,аяқ-табақ,ауыл-аймақ

6. Тәуелдік жалғауының оңаша,ортақ түрінің ІІІ жағының қосымшаларын көрсет

А) -ым,-ім,-м,-мыз,міз

Ә) -ңыз,-ңіз,-ыңыз,іңіз

Б) -сы,-сі,-ы,-і

В) -ң, -ың,-ің.

V. Үйге тапсырма.

38-жаттығу. Тәуелдік жалғаулы сөздерді тауып,оңаша және ортақ түрде үш жақта тәуелдеңдер.

Шығарма жазу. «Туған жер - тұғырың,туған тіл - қыдыры».

VI.Бағалау. Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақрыбы: Зат есімнің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты : а) білімділік - зат есімніңсөйлемдегі қызметі туралы түсіндіру,зат есім тақырыбы бойынша білімін жетілдіру;

ә) дамытушылық - сөйлеу тілдерін жетілдіру,шығармашылық қабілетін даытуға ықпал жасау;

б) тәрбиелік - тілге байланысты мысалдар ала отырып туған тлін сүюге,қадірлеуге тәрбиелеу.

Сабақтың әдісі: ой қозғау,топтастыру,сұрақ-жауап,деңгейлік тапсырма,топтық жұмыстар.

Сабақтың көрнекілігі: плакат-сызбалар,үлестірмелі қағаздар.

Сабақтың барысы. 1. Ұйымдастыру бөлімі.

Сәлемдесу.Сабаққа даярлау.

2.Бүгінгісабақтың құрлымымен таныстыру.

Сабақ «Ашық журнал сабағы» деп аталады.Журналдың әр парағында тақырыптар берілген: 1. Қайталау - оқу анасы; 2. Жаңа сабақ құпиясы; 3. Кітап - досың,ақылшың; 4.Білімді мыңды жығар; 5.Жеті жұрттың тілін біл; 6. Біліміңді байқап көр.

Әр беттегі тақырыпты аша отырып тапсырмаларды орындаймыз.Сыныптағы оқушылар деңгейіне қарай 3 қатарға бөлініп отырғызылады. 1-қатар Белсенділер, 2-қатар Алғырлар, 3-қатар Талапкерлер (Бүгінгі сабақта тілге байланысты

мысалдар алынады.)

1. «Қайталау - оқу анасы». Өткен сабақтарды,үй тапсырмасын сұрауда алғашқы «Қайталау - оқу анасы» парағы ашылады.Әр қатарға өткен сабақ бойынша деңгейлік тапсырмалар беремін.

1-қтар оқушылары бірлесіп зат есім бойынша тірек-сызбасын салады,түсіндіреді,ережесін айтады.

кім? не? дара, күрделі негізгі, туынды

жалпы, жалқы көптеледі

деректі, дерексіз септеледі тәуелденеді

2-қатар оқушылары бірлесіп зат есімді орыс тілімен салыстырып көрсетеді.

Қазақ тілінде

Ортақ белгісі

Орыс тілінде

1.Зат есім

2. Кім деген сұрақ адамға қойылады

3. Не деген сұрақ адамнан басқа

нәрселерге қойылады.

1.Заттың атын білдіреді.

2.Сұрақтары: кім,не.

3.Жалпы,жалқы болып бөлінеді.

1.Имя сушествительное

2.Кто деген сұрақ жанды

Нәрсеге (адамға,малға, жан-

Урға) қойылады.

3.Что деген сұрақ жансыз

Нәрселерге қойылады.

3-қатар оқушыларынаүй тапсырмасын оқытып,тексеремін. 47-жаттығу.

2.Жаңа сабақты түсіндіруде «Жаңа сабақ құпиясы» парағын ашамыз.

а) «Ой қозғау». Бастауыш,орта буында алған сөйлем мүшелері туралы түсінігін,түрлерін сұраймын.

ә) Мысалдар арқылы жаңа сабақ түсіндіріледі.

- Балалар, мына мысалдарды оқып,сөйлем мүшелеріне талдайық.

Оқушылардың талдап түсіндіруі бойынша бірлесе отырып зат есімнің сөйлемдегі қызметін анықтап,ережесін шығарамыз.

1.Тіл - ұлттың жаны.Атау септікте тұрып,кім,не сұрағына жауап беріп,бастауыш қызметін атқарады.

2.Тіл - адамның ойын білідіретін құрал.Зат есім жіктеліп келіп,сөйлемнің баяндауышы да болады.3-жақта жіктелген сөздің жіктік жалғауы болмайды.

3.Тіл - идеяның,ойдың,сезмнің жанды көрінісі.Зат есім ілік септікте тұрып анықтауыш қызметін атқарады.

4.Өз тіліңді қадір тұтпай тұрып,өзге тілді сүйе алмайсың.Зат есім табыс,барыс,шығыс,жатыс,көмектес септікте тұрып толықтауыш қызметін атқарады.

5.Біз тіл арқылы рухани байлығымызды меңгереміз.Зат есім түбір тұлғада мезгілдік,мекен-бағыттық,себеп-мақсаттық мәндегі шылаулармен тіркесіп келіп пысықтауыш та болады.

3.Жаттығу жұмыстарын жүргізу үшін «Кітап - досың,ақылшың» парағы ашылады.

51-жаттығуды сынып оқушылары ауызша орындайды. 3-қатар оқушылары 55-жаттығуды жазбаша орындайды.

4. «Білімді мыңды жығар». а) 2-қатар оқушылары үлестірмелі қағазбен жұмыс жүргізеді.Зат есімдерге толық сатылай талдау жүргізіледі.

1- топшама.Адам тағдырын тәрбие шешеді,тәрбие құралы - сөз. (Олжас Сүлейменов).

2-топшама. Ақылды ой,алғыр сөз - адамның ең жоғарғы қасиеті. (Ғабиден Мұстафин).

3-топшама. Ақылдың көркі - тіл

Тілдің көркі - сөз. (Жүсіп Баласағұни).

4-топшама. Тіл тазалығы үшін күрес ешқашан толастамақ емес.

5-топшама. Тіл - ойдың тікелей шындығы.

Тіл - барша білімдердің қазынасы.

6-топшама. Тілім - шипам,дәрім де,

Мәңгүрт болып күн көрмен.

Абыройдың бәрін де

Маған осы тіл берген.

ә) 1-қатар оқушылары шығармашылық жұмыспен айналысады.Берілген тірек сөздер бойынша «Тілім - менің тірегім»

атты шағын шығарма жазады.

5.Сергіту сәті ретінде «Жеті жұрттың тілін біл» парағы ашылпды.

Оқылған мақалдағы айтылмай қалған сөзді тауып айту,орысша,ағылшынша баламасын тау.

а) Жігітті намыс өлтіреді, ... қамыс өлтіреді (қоян - заяц - hare)

ә) Баланың тілі - ... (бал - мед - һunу). Ананың тілі - ... (бал -мед - һunу)

б) Оқусыз ... жоқ, ... күнің жоқ.(білім - знание - khowiedge)

г) Өнер алды - қызыл ... (тіл - язык - tongue)

ғ) Көп сөз - көмір

Аз сөз - ... (алтын - золото - gold)

д) ... - оттан да ыстық»Отан - Родина - Motherland)

е) Ашу - дұшпан,ақыл - ... (дос,друг - friend)

ж) ... өссе - жердің көркі(гүл - цветы - flower)

... өссе - елдің көркі (қыз - девочка - girl)

з) Айтылған ... - атылған оқ(сөз - слова - word)

6.Бекіту сұрағын беру үшін «Біліміңді байқап көр» парағы ашылады.

а) Текст сұрақтары

3 нұсқадан тұратын тест сұрақтары беріледі.Әр нұсқада 10 сұрақ.

І нұсқа сәйкестендіру тесті,ІІ,ІІІ нұсқада ашық тест сұрақтары берілген.жауабы тақтаға ілініп,өз-өздерін тексеріп,

Бағалайды.

«5»: 0-1 қате; «4»: 2-3 қате; «3»: 4 қате.

ә) Топтстыру. Зат есім сөйлемде қандай қызметтер атқарады?

баяндауыш бастауыш

анықтауыш толықтауыш пысықтауыш

Үйге тапсырма: 1.Өздерің оқып жүрген әдеби кітаптан бес сөйлем жазып,зат есімдерге талдау жүргізу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Зат есімнің түрленуін қорытындылау.

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділігі: зат есімнің түрленуінен алған білімдерін кеңейтіп,сөз қолданыста пайдалана білуге үйрету,мәтін ішінен тауып,талдауға баулу.

2. Тәрбиелігі: оқушылардың бойына ұлттық өнеге,шешендік нақыл сөздердің мән-мағынасын ұғындыра отырып,адамгершілікке,имандылыққа тәрбиелеу,эстетикалық,өнегелік ортасын қалыптастыру.

3. Дамытушылық: өтілген материалды тиянақты меңгеруге,жүйелі ойлау,ойын әсерлі жеткізуге,шығармашылық ізденістерін арттыруға ықпал жасау;сатылай кешенді талдау арқылы зат есімнің түрленуінен алған теориялық білімдерін іс жүзіне асыру,грамматикалық тұлғада жүйелі сөйлеуге төселдіру.

Сабақтың түрі: «Бәйге» ойын сабағы (топтық сайыс).

Сабақтың әдісі: қайталау,сұрақ-жауап,сынақ,шығармашылық жұмыс тест сұрақтары.

Сабақтың көрнекілігі: схема-таблицалар,қима қағаздар,тест сұрақтары,графопроектор,сурет салынған слайдтар,кестелер,кеспе карточкалар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,ән-күй,бейнелеу.

Сабақтың барысы.

І.Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.

Қайталау сұрақтарын графопроектордан көрсете отырып,оқушылардың білімін тексеру.

1.Қазақ тілінде қанша жалғау бар?

2.Тәуелдік жалғау дегеніміз не?

3.Септік сұрақтарын айтшы.

4. «Атбегі», «дәрігер» сөздері қалай жіктеледі?

5. Зат есім сөйлемде қандай қызмет атқарады?

Қайталау мақсатында мына сызбаны толтыру.

«Бәйге» ойыны.Өтілген сабақтарды еске түсіргеннен кейін оқушылар төрт топқа бөлініп,әр топқа «Көптік тобы», «Септік тобы» , «Жіктік тобы» , «Тәуелдік тобы» деген аттары жазылып қойылады.

Ойынның шарты: бес бөлімнен өтіп «Зат есімге» бірінші жету.

Бірінші бөлім: «Ой толғау» (тест).

1.Көптік жалғауы жалғанбайтын сөздер

а) мектеп,қыз,оқушы; ә) үй,киім,бала; б) отан,бөлме,дәрігер; в) мұнай,газ,тары.

2.Жалқы зат есімді тап.

а) орман,көл,өзен; ә) Алатау,Екібастұз; б) бала,бойжеткен; и) ұзынды-қысқалы,үлкен-кіші.

3.Зат есім атау септікте тұрса сөйлемде қандай қызмет атқарады?

а) бастауыш; ә) толықтауыш; б) пысықтауыш; в) баяндауыш.

4.Жуан,жіңішке буындарға бірдей жалғана беретін және бір ғана дыбыстан тұратын жалғау қай септікте?

а) табыс ә) жатыс б) атау в) көмектес

Екінші бөлім «Ойлан тап».

Кеспе карточкаларындағы сұрақтарға жауап беру.Тез әрі нақты жауап берген топ есепке алынады.

Үшінші бөлім: поэзия бөлімі.

Слайдқа салынған сурет графопроектордан көрсетіледі.Сол бойынша өтірік өлең құрастыру.Мысалы.

Құмырсқа мен арыстан,

Жер бетінде алысқан.

Тасбақа мен қарлығаш,

Көк жүзінде жарысқан.

Оқулықпен жұмыс.

55-жаттығу.Көп нүктенің орнына тиісті жіктік жалғауын жалғап жазу.

Төмендегі сөздерге сатылай кешенді талдау жасау.

Көлдің,оқушылар,атбегі,елім (әр топ бір сөзді алады).

Үлгі

Зат есім

1.Құрамына қарай: бір,екі,үш құрамды

2.Тұлғасына қарай: негізгі,туынды

3.Құрылысына қарай: а) дара ә) күрделі

4.Лексикалық мағыны

5.Грамматикалық мағыналары

6.Сұрағы

7.Мағыналық топтары: а) жалқы,жалпы ә) деректі,жартылай

деректі,дерексіз

б) нақты,нақты емес.

Төртінші бөлім: перфокарта.1

2

3

4

3

2

4

1

1.Көптік жалғау. 2.Септік жалғау. 3.Жіктік жалғау 4.Тәуелдік жалғау.

1.Сенің атың тұра тұрсын,менің атым жүре тұрсын.

2.Орманда өрт бұрқ етті.

3.Қонақтар шайларын ішті.

4.Шамдансам жығар асаумын.

Шамырқансам сынар болатпын.

Бесінші бөлім: «Венн диаграммасы».

Айырмашылығы Айырмашылығы

Ұқсастығы

Көптік тобы: 1.Зат есім мен сын есімнің айырмашылығы.

Септік тобы: 2.Жіктік жалғауы мен тәуелдік жалғауының ерекшелігі.

Жіктік тобы: 3.Көптік жалғауы мен тәуелдік жалғауының айырмашылығы.

Тәуелдік тобы: 4.Тәуелдік жалғауы мен септік жалғауының ерекшелігі.

Қорытынды. Зат есім және мәресіне бірінші жеткен топтың оқушыларына жақсы жауап бергені үшін жұлдызшалар

үлестіру.

Бағалау.

Үйге тапсырма: қайталау,сабақтан алған әсерлері туралы өз пікірлерін жазып келу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Қосымша түсінік

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету ;

ә) Өз бетінше ізденуге,ойлау қабілетін арттыруға ықпал ету,өз ойын еркін жеткізуге баулу,жылдам жауап беруге дағдыландыру,тіл,сөйлеу тілдерін етілдіру,сөйлеумашықтарын,шығармашылық қабілеттерін дамытуға жол ашу,ойлау қабілеттерін,сөздік қорларын дамыту ;

б) Мақал - мәтел арқылы оқушылардың рухани байлығын қалыптастыру,адамгершілікке тәрбиелеу,тапқырлық,іздемпаздық қасиеттерін қалыптастыру,адамгершілік қасиеттерге,ұлттық құндылықтарды сүйе білуге дағдыландыру.

Сабақтың түрі : Аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Сөйлем мүшелері тұрлаулы және тұрлаусыз болып екіге бөлінеді.

Сөйлем мүшелері

тұрлаусыз

тұрлаулы

Пысықтауыш:

Қашан? Қалай?

Қайтіп?

Не үшін?

Толықтауыш

Кімді? Нені? Кімге? Неге? Кімнен? Кіммен?

Анықтауыш:

Қандай? Қай? Қанша? Неше?

Баяндауыш: не істеді?

Қайтті? Т.б

Бастауыш: кім? не? кімің? Нең? Несі? Қайсысы? Қаншасы?

Жаттығумен жұмыс: 51-жаттығу. Мәтінді оқып құрамындағы зат есімдердің қай септікте тұрғанын және қай сөйлем мүшесі екенін айтыңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: Мына сөздерді жекеше,көпше түрде жіктеңдер.

Дәрігер,Азамат, Инженер,Оқушы

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Сөйлем мүшесі неше түрге бөлінеді?

2. Тұрлаулы мүшесіне қайсысы жатады?

3. Не себепті тұрлаусыз мүшесі сөйлем құрай алмайды?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 54-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Тіл ұстарту

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету.ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру;

ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып.оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Тіліміздегі мыңдаған сөздерден ойға лайықты сөз таңдап, оны басқа сөздермен тіркестіріп дұрыс сөйлем құрау оп-оңай іс емес. Оған ұқыптылық, сауаттылық қажет және үнемі жаттығу керек. Түрлі ғылым салаларына байланысты ғылыми әдебиеттерді,тарихи және педогогикалық әдебиеттерді көп оқыған кісі ойын дәл жеткізуге икемді болады.

Жаттығумен жұмыс: 60-жаттығу. Төмендегі аңыз әңгімелерді оқып шығып,шешендердің сөз қолданысына назар аударыңдар.

Шығармашылық жұмыс: Зат есімдерді түрлендіре отырып,мәтін құраңдар және оған тақырып қойыңдар.

Туған өлке. Таулы жер. Хош иісті гүлдер. Өзен. Жазғы демалыс. Күзгі жиын-терін.Жасыл. Жапырақ. Ағаш. Қазақстан. Республика. Кең. Халық. Суретші. Өмір. Сурет Дала. Малды ауыл Ыстық. Ел. Тіршілік. Отан

Тақтамен жұмыс: Бірнеше сөйлемдерді синтаксистік талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 63-жаттығу. Құрамындығы сын есімдерді тауып. Олардың жасалу жолы мен мағыналық ерекшілігін түсіндіріңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Сын есімнің түрленуі

Сабақтың мақсаты :

а) Сын есімнің түрленуі туралы түсінік беру, сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету ;

ә) Өз бетінше ізденуге,ойлау қабілетін арттыруға ықпал ету,өз ойын еркін жеткізуге баулу,жылдам жауап беруге дағдыландыру,тіл,сөйлеу тілдерін етілдіру,сөйлеу машықтарын,шығармашылық қабілеттерін дамытуға жол ашу,ойлау қабілеттерін,сөздік қорларын дамыту ;

б) Мақал - мәтел арқылы оқушылардың рухани байлығын қалыптастыру,адамгершілікке тәрбиелеу,тапқырлық,іздемпаздық қасиеттерін қалыптастыру,адамгершілік қасиеттерге,ұлттық құндылықтарды сүйе білуге дағдыландыру.

Сабақтың түрі : Аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,тірек сызбалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Сөйлем мүшесі неше түрге бөлінеді?

2. Тұрлаулы мүшесіне қайсысы жатады?

3. Не себепті тұрлаусыз мүшесі сөйлем құрай алмайды?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Сын есімнің шырай формасына енуі түрленуі деп аталады.

Бір тектес сапалақ сынның бірінен екіншісінің артық я кемдігін ,әр түрлі дәрежеде болатынын білдіруді сын есімнің шырайы деп аталады.

Сын есім мағынасына қарай: 1- сапалақ, 2- қатыстық

Сын есім құрамына қарай: 1- негізгі, 2- туынды, 3- күрделі.

Жаттығумен жұмыс: 64 -жаттығу. Мәтінді өзіндік диктант етіп жазады. Құрамынан сапалық сын есімдерді тауып ,ерекшелігін түсіндіреді..

Жеке оқушылармен жұмыс: Берілген сын есімдердің бір тектес сапалық белгілерін көрсететін жұрнақтарды жалғап жазады.

Мысалы: қызыл-қызғылт,қызғылтым, қызылдау, қызылырақ,тым қызыл, өте қызыл

Қызыл. Көк. Қымбат. Ақ. Ұзын. Кіші. Ащы. Биік. Жуас.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Сын есім дегеніміз не?

2. Сын есім мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

3. Сын есім құрамына қарай?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 66-жаттығу. Сапалық және қатыстық сын есімдерді ажыратыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Салыстырмалы шырай

Сабақтың мақсаты :

а) Сын есімнің шырайлары туралы түсінік беру .Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету.ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру;

ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып.оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Сын есім дегеніміз не?

2. Сын есім мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

3. Сын есім құрамына қарай?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Біркелкі сындардың бірінен екіншісінің артық я кемдігін салыстыру арқылы көрсететін шырай түрі салыстырмалы шырай деп аталады Мысалы: үлкен-үлкенірек, жақсы-жақсылау, терең-тереңірек, көк-көкшіл т.б

Салыстырмалы шырай мынадай жұрнақтар арқылы жасалады.

1. -рақ,-рек,-ырақ,-ірек

2. -лау,-леу,-дау,-деу

3. -аң,-қай,-ша,-ше

4. -шыл,-шіл,-шылтым,-шілтім

Жаттығумен жұмыс: 67-жаттығу. Берілген сын есімдерден салыстырмалы шырай жасаңдар. Салыстырмалы шырай тұлғасындағы сын е,сімдерді қатыстырып сөлемдер құраңдар.

Толық.Биік.Сұр. Жаман.Жеңіл.Тар. Мықты. Кіші. Қатты. Жақсы.

.Жеке оқушылармен жұмыс: Салыстырмалы шырай тұлғасында тұрған сын есімдерді тауып,жұрнақтарын дефис арқылы бөліп жазыңдар.

Ақылды, от, ауырлау, сиректеу, көргіш, жинақы, сергек, қоңырқай, сарғыштау, ақшылтым, таяз, қышқылтым, тереңірек, тәуірлеу.

Тақтамен жұмыс: Бірнеше сөйлемдерді синтаксистік талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Сын есім қалай түрленеді?

2. Сын есімнің шырайы дегендіміз не?

3.Шырай нешеге бөлінеді?

4. Салыстырмалы шырай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 69-жаттығу. .

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Күшейтпелі шырай

Сабақтың мақсаты :

а) Күшейтпелі шырайдың салыстырмалы шырайдан айырмашылағын түсіндіру.Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету.ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру;

ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып.оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1.Сын есім қалай түрленеді?

2. Сын есімнің шырайы дегендіміз не?

3.Шырай нешеге бөлінеді?

4. Салыстырмалы шырай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Біркелкі сындардың бірінен екіншісінің өте артық не өте кем екендігін көрсететін шырай түрі күшейтпелі шырай деп аталады Мысалы: үп-үлкен, тым үлкен

1. Күшейтпелі шырай сапалық сын есімдердің алдына күшейткіш буындардың үстелуі арқылы жасалады. Мысалы: биік-біп-биік,ұзын-ұп-ұзын.

2. Күшейтпелі шырай сапалық негізгі сын есімдерге өте,тым, аса, ең, тіпті, нағыз, нақ, шымқай, орасан,кілең күшейткіш үстеулердің тіркесуі арқылы жасалады.

Кім көп біледі? Ойыны

Төмендегі күшейткіш буындар арқылы құралған қос сөздерді кім көп тауып жазса, сол озып шығады. Тап- (5 сөз) ап- (6 сөз) жап-(10 сөз)

Топпен жұмыс: 1-топ:73-жаттығу . Берілген күшейтпелі шырайды қатыстырып,сөз тіркесін құрап жазады.

Өте ауыр,ең тамаша, тым әлсіз, тіпті қысқа, сап-сары, қап-қатты, орасан зор, ап-аласа, әп-әдемі, кіп-кішкентай.

. 2-топ: 74-жаттығу. Төмендегі сөз тіркестерімен сөйлем құрастырыңдар..

Түп-түзу қайыңдар. Кең-кең көшелер. Біп-биік үйлер. Өте ұзын көше. Тым ыстық күн. Тұп-тұщы су. Мөп-мөлдір бұлақ.Өте таза жер.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Сын есім қалай түрленеді?

2. Сын есімнің шырайы дегеніміз не?

3.Шырай нешеге бөлінеді?

4. Салыстырмалы шырай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

5. Күшейтпелі шырай қалай жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 75 -жаттығу. Төмендегі тірек сөздерді пайдаланып «Өте зейінді оқушы» деген атпен шағын шығарма жазыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Cын есімнің емлесі

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: сын есімнің түрленуінен алған білімдерін кеңейтіп,сөз қолданыста пайдалана білуге үйрету,мәтін ішінен тауып,талдауға баулу.

Тәрбиелігі: оқушылардың бойына ұлттық өнеге,шешендік нақыл сөздердің мән-мағынасын ұғындыра отырып,адамгершілікке,имандылыққа тәрбиелеу,эстетикалық,өнегелік ортасын қалыптастыру.

Дамытушылық: өтілген материалды тиянақты меңгеруге,жүйелі ойлау,ойын әсерлі жеткізуге,шығармашылық ізденістерін арттыруға ықпал жасау;сатылай кешенді талдау арқылы сын есімнің түрленуінен алған теориялық білімдерін іс жүзіне асыру,грамматикалық тұлғада жүйелі сөйлеуге төселдіру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: қайталау,сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі: схема-таблицалар,қима қағаздар

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а)Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару

ә)Үй тапсырмасын сұрау.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1.Сын есім қалай түрленеді? 2. Сын есімнің шырайы дегеніміз не?

3.Шырай нешеге бөлінеді? 4. Салыстырмалы шырай қандай жұрнақтар арқылы жасалады? 5. Күшейтпелі шырай қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

1. Қосарлану,қайталану арқылы жасалған күрделі сын есімдер дефис арқылы жазылады. Мысалы: балалы-шағалы, ұзынды-қысқалы

2. Күшейткіш буын арқылы жасалған күрделі сын есімдер дефис арқылы жазылады. Мысалы: жап-жасыл, сұп-сұр, әп-әдемі.

3. Бірнеше сөздің тіркесуі арқылы жасалған күрделі сын есімдер бөлек жазылады. Мысалы: қызыл ала, ұзын бойлы, қара торы.

4. Күшейткіш үстеу арқылы жасалатын күшейтпелі шырай тұлғалы күрделі сын есімдер бөлек-бөлек жазылады. Мысалы: өте әдемі, тым жақсы, нағыз адал.

Жаттығумен жұмыс: 78-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып,күрделі сын есімнің емлесін есте сақтаңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: Аққозының дене бітімін кітапқа қарамай айтып шығыңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Қосарлану,қайталану арқылы жасалған сын есімдер қалай жазылады?

2. Бірнеше сөздің тіркесуі арқылы жасалған сын есімдер қалай жазылады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 79-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Cын есімнің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: сын есімнің түрленуінен алған білімдерін кеңейтіп,сөз қолданыста пайдалана білуге үйрету,мәтін ішінен тауып,талдауға баулу.

Тәрбиелігі: оқушылардың бойына ұлттық өнеге,шешендік нақыл сөздердің мән-мағынасын ұғындыра отырып,адамгершілікке,имандылыққа тәрбиелеу,эстетикалық,өнегелік ортасын қалыптастыру.

Дамытушылық: өтілген материалды тиянақты меңгеруге,жүйелі ойлау,ойын әсерлі жеткізуге,шығармашылық ізденістерін арттыруға ықпал жасау;сатылай кешенді талдау арқылы сын есімнің түрленуінен алған теориялық білімдерін іс жүзіне асыру,грамматикалық тұлғада жүйелі сөйлеуге төселдіру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: қайталау,сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі: схема-таблицалар,қима қағаздар

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а)Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару

ә)Үй тапсырмасын сұрау.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Қосарлану,қайталану арқылы жасалған сын есімдер қалай жазылады?

2. Бірнеше сөздің тіркесуі арқылы жасалған сын есімдер қалай жазылады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

1. Сын есім әдетте сөйлемде анықтауыштың қызметін атқарады.

2. Сын есім жіктік тұлғада тұрып сөйлемнің баяндауышы да болады.

3. Сын есім сөйлемде етістіктің алдында тұрып қимыл, іс-әрекеттің сынын білдіріп қалай? деген сұраққа жауып беріп пысықтауыш та болады.

4. Сын есім әдетте көптелмейді,септелмейді, тәуелденбейді. Сын есім атау септікте тұрып,заттанып ,бастауыш та болады.

5. Сын есім табыс,барыс,жатыс, шығыс,көмектес септіктерінде келіп,заттанып ,толықтауыш та болады.

Жаттығумен жұмыс: 80-жаттығу. Сөйлемдегі сын есімдерді тауып , көрсетілген үлгі бойынша талдаңдар.

Шығармашылық жұмыс: Құрамында сын есімі бар мақалдар айтып,синтаксистік талдау жасаңдар. Мысалы: Сыпайы сырын сақтар

Әдепті арын сақтар

Жаманның тілі ащы

Көк мияның гүлі ащы

Үлкенді сен сыйласаң

Кіші сені сыйлайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Сын есімдер сөйлемде қандай сөйлем мүшесін атқарады?

2. Қандай жағдайда баяндауыштың қызметін атқарады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 82-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Диктант

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұқият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: баяндау

Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару.

Тақтағы бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.

ә) Жаңа сабақты түсіндіру;

терме диктант

Бір сәтте көл үстінде үлкен қызғылт шәлі жайыла қалып, сел толқынданып жатқан тәрізді көрінді. Жалт қарасам,жас шамалары менімен қатар бейтаныс екі бала,біреуі сәл бойшаңдау. Оның тіп-тік найза шыңдары,биік құздары бұрынғысынша көкке қол созады. Міне, терезе тұсындағы жусанды бозғылт дала артқа қарай жылдам сусып көше бастады. Жанна лып етіп төргі үйге қайта кірді де ,шымқалпақты сөндіріп, бір бұрышқа көгілдір түсті бүркеме шам әкеліп жақты. Қыздың жүзін қызыл арай шырпып өтті. «Шынында Жанна жаман әйел болмас»,-деп ойлады Жәнібек. Тек қып-қызыл бетінің ғана шырайы таймапты. Кішкентай Гүлнаш далаңдап, Жәнібекке қарап,күліп қояды. Жәнібек жүрегі аттай соғып,екі бетінің ып-ыстық боп кеткенін сезді. Үстіне гүлді халат киіпті. Жаңа шыққан күн сәулесі қыздың жүзін қызыл шұғылаға бөлеп, нұрландара түскен. Түу, айнала қалай қап-қараңғы. Өзі жап-жас кісі,бойжеткен немересі бар. Ағы-ақ,қызғылт өңінің әрі таймаған. Көлеңке болып көрініп, бозғылт тұмандай түрткілеп, мазасын алған алып күннің сұғанақтау саусақтарынан қымсынатындай. (149 сөз)

Тапсырма: Мәтіннің ішінен күшейтпелі шырайларды тауып астын сызады.

Үйге тапсырма : Сын есімнің түрленуін қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Қатемен жұмыс

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұқият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: талдау,түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі : деңгейлік тапсырмалар

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын тексеру:

Жіберілген қателер бойынша тақтаға шығып қатемен жұмыс жүргізеді.

Орфографиялық сөздікпен жұмыс жүргіземін

Тақтамен жұмыс: Тақтаға бірнеше сөздерді жазып буынға бөліп, фонетикалық талдау жүргізеді.

Білімді бекіту : Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоя отырып түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау : Оқушылардың ынтасына,сұраққа жауап бергеніне қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Ережелерді жаттап келуге беремін

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сан есімнің түрленуі

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: сан есімнің түрленуінен алған білімдерін кеңейтіп,сөз қолданыста пайдалана білуге үйрету,мәтін ішінен тауып,талдауға баулу.

Тәрбиелігі: оқушылардың бойына ұлттық өнеге,шешендік нақыл сөздердің мән-мағынасын ұғындыра отырып,адамгершілікке,имандылыққа тәрбиелеу,эстетикалық,өнегелік ортасын қалыптастыру.

Дамытушылық: өтілген материалды тиянақты меңгеруге,жүйелі ойлау,ойын әсерлі жеткізуге,шығармашылық ізденістерін арттыруға ықпал жасау;сатылай кешенді талдау арқылы сан есімнің түрленуінен алған теориялық білімдерін іс жүзіне асыру,грамматикалық тұлғада жүйелі сөйлеуге төселдіру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: қайталау,сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі: схема-таблицалар,қима қағаздар

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а)Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару

ә)Үй тапсырмасын сұрау.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1.Сын есімдер сөйлемде қандай сөйлем мүшесін атқарады?

2. Қандай жағдайда баяндауыштың қызметін атқарады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Сан есімдердің түрлену жүйесі біркелкі емес,әркелкі болып келеді. Мысалы,есептік, жинақтық сан есімдер сан атаулары ретінде заттық ұғымда қолданылатын сөздер болғандықтан ,олар септік, тәуелдік,жіктік жалғауларын қабылдай алады.

Жаттығумен жұмыс: 88-жаттығу. Мәтіндердегі заттық ұғымда жұмсалып тұрған сан есімдерді табыңдар. Қалай түрленіп тұрғанын түсіндіріңдер.

Шығармашылық жұмыс: Құрамында сан есімі бар мақалдар айтып,синтаксистік талдау жасаңдар. Мысалы: Білекті бірді жығар

. Білімді мыңды жағар

Топпен жұмыс: 1-топ 90-жаттығу. Цифрмен берілген сан есімдерді сөзбен жазыңдар және құрамына қарай талдаңдар.

2-топ. 91-жаттығу Сан есімдерді құрамына,мағынасына қарай талдап, оларды қатыстырып сөйлем құраңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Сан есім мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

2. Сан есім құрамына қарай нешеге бөлінеді?

3. Сан есім қалай түрленеді?

4. Күрделі сан есімдер қалай жазылады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 92 -жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақрыбы: Сан есімнің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты : а) білімділік - сан есімніңсөйлемдегі қызметі туралы түсіндіру, сан есім тақырыбы бойынша білімін жетілдіру;

ә) дамытушылық - сөйлеу тілдерін жетілдіру,шығармашылық қабілетін даытуға ықпал жасау;

б) тәрбиелік - тілге байланысты мысалдар ала отырып туған тлін сүюге,қадірлеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: ой қозғау,топтастыру,сұрақ-жауап,деңгейлік тапсырма,топтық жұмыстар.

Сабақтың көрнекілігі: плакат-сызбалар,үлестірмелі қағаздар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару

ә)Үй тапсырмасын сұрау.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Сан есім мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

2. Сан есім құрамына қарай нешеге бөлінеді?

3. Сан есім қалай түрленеді?

4. Күрделі сан есімдер қалай жазылады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

1 Сан есім заттың санын, мөлшерін, ретін білдіретіндіктен,әдетте сөйлемде анықтауыш болады.

2. Сан есім жіктеліп келіп немес көмекші етістіктермен тіркесіп келіп,баяндауыш болады.

3. Сан есім атау септікте тұрып бастауыш болады.

4Сан есімдер септік тұлғасында да, септелмей де етістіктің алдында келіп, пысықтауыш болады.

5. Сан есім барыс,табыс,жатыс, шығыс,көмектес септіктердің бірінде келіп,толықтауыш қызметін атқарады.

Жаттығумен жұмыс: 93-жаттығу. Құрамындағы сан есімдерге сұрақ қойып,қай мүше екенін талдаңдар.

Топтастыру стратегиясы.

Бастауыш баяндауыш

Толықтауыш, пысықтауыш анықтауыш

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 95-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Есімдік туралы түсінік

Сабақтың мақсаты: а) оқушыларға есімдіктің ерекшелігі мен жіктеу есімдігі туралы түсінікті тілмен оқушыларды қатыстыра отырып жан-жақты мәлімет беру; ә) есімдіктің морфологиялық заңдылықтарын түсіндіре отырып ұжымдық,деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушылардың адамдық қасиеттерін дамыту; б) оқушылардың белсенді ойлау қабілеттерін жандандырып,ОҮӨӘЖПТ арқылы сауатты жазу,оқу дағдыларын жетілдіру.

Сабақтың әдісі: оқытудың үш өлшемді әдістемелік жүйесінің педагогикалық технологиясы,сын тұрғысынан ойлау.

Сабақтың түрі: ұжымдық,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: кітап,суреттер,үлестірме кәртішкелер т.б.

Сабақтың жүрісі. І.Ұйымдастыру. ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

І кезең.

а) Өткен тақырып бойынша деңгейлік тапсырмалардың орындалуын оқушы ассистенттер арқылы тексеру.

ә) Өткен тақырыптағы кемшін тұстары бойынша сұрақтар қою,жауаптарын тыңдау.

б) Проблемалық сұрақ

1. Есім сөздердің орнына қолданылатын сөз табының ерекшелігі неде? 2.есімдік сөзінің мәні.

в) Сабақты қорытындылап,оқушыладың (ассистент) көмегімен оқушыны қатыстыра отырып жұмыс нәтижесі бағалау бетшесіне қойылады.

ІІ кезең.Жаңа сабақ.

а) Проблемалық сұрақтар қою. ә) Кітаппен жұмыс,ереже оқыту(үздік оқушының көмегімен).

б) Ауызша мысал ойлату (мен,сен,ол).

ІІІ кезең. Жаңа сабақты бекіту.

1-деңгей «Іске асыр» (жаттығулар жұмысы)

а) Кітаппен жұмыс.

Жеке және топтық жұмыс (деңгей бойынша): 192,193-жатығу.

ә) Тақтамен жұмыс.

Есімдікті қатыстырып,есімдікті құрау..

б) Үлестірмелі кәртішкемен жұмыс. в) Суретпен жұмыс (жұмыс дәптеріне).

2-дегей (Алгоритмдік)

1.Венн диаграммасы бойынша салыстыру.Есім сөздерінің орнына жүреді

Түрлері бар.

Түрленеді .

1.Сөз табы.

2.Екеуі де түрленеді.

1.Іс-қимылды білдіреді.

2.Түрлері бар.

3.Шақ,рай категориясы.

2. «Есіңе түсір» (әдебиетпен байланыс).

Ақындардың өлеңінен үзінді келтіріп,есімдіктерді табу (Жұмыс дәптерімен жұмыс).

3.Мақалдардың жалғасын тап,орнын ауыстырып қолдан.

Ата балаға ...(сыншы)

Ерлік білекте ...(емес,жүректе)

Ақыл - тозбайтын тон ...

(Білім - таусылмайтын кен)

3-деңгей.

1.Сатылай кешенді талдау.

2.Тест жұмысы

1. Ханның аты

2.Айтыс ақыны

3.Септік аты

4.Ақын,батыр

5.Астық өсіруші

6.Ұлттық тағам

7.Септік аты

4 -деңгей.Шығармашылық кезең.

1. Ойолғау жазу. 2. 4 жол өлең жазу.

Қорытындылау.

Бағалау.

Үйге тапсырма.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Есімдіктерден өткенді қайталау.

Сабақтың мақсаты. а) Білімділік: Есімдік туралы алған теориялық білімдерін практикада қолдану; ауызша,жазбаша талдау жұмыстарын жүргізе отырып,білімдерін бекіту. ә) дамытушылқ: ойлау қабілеттерін,қиялдарын дамыту; ой қорытып,нақты шешім жасауға үйретіп,өздеріне сенімдерін арттыру. б) тәрбиелік: сауатты жазуға,ұқыптылыққа баулу;топпен жұмыс жасап,бір-бірін тыңдай білуге үйрету;сөйлеу мәдениеттерін қалыптастыру.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі: жинақтау,талдау,сын тұрғысынан ойлау,сатылай кешенді талдау,т.б.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,математикаорыс тілі,ағылшыннеміс тілі,биология.

Сабақтың көрнекілігі. Есімдіктің жасалу жолына арналған кестелер,ашық формалы тест,сөзжұмбақ,бейнефильм, компьютер,бағалау парақшалары,т.б.

Сабақтың барысы

1.Ұйымдастыру кезеңі: а) сәлемдесу, ә) түгелдеу; б) сыныпты сабаққа даярлау.

(Топ жетекшілеріне бағалау парақтарын таратамын)

2. Үй тапсырмасын тексеру

а) Қызығушылығын ояту

Математикалық ойын «Ғажайып алаң»

Таңбларды әр түрлі сандарға амалдар қолдану арқылы мына есептерді шығарып,төмендегі үшаяқтардағы жасырын сөзді табайық.

Е/33

С/11

1/25

М/9

Д/51

І/37

К/2

І топ ІІ топ ІІІ топ

11,5+(-2,5) =9 -12,5х(-2) =25 -10,2+2,2=2

20,2 х 2 +(-3,4) =37 -153 : (-3) =51 -44 х (-2) : 8 = 11

Жеңіпазға:

99 : (-9) х (-3) = 33

ә) Жұмбақ сұрақтар «Бұл қай есімдіктер?»

1.Етікші аспабының бірімен ұқсас есімдік есімдіктің қай түрі? (Біз - жіктеу есімдігі)

2.Басқаның бәрін өзі сұрайды,өзінен ешкім сұрамайды. (Сұрау есімдіктері)

3.Жақтас жалғауға жіктеле қояды,жақтас емесіне жоламай қояды. (Мен,сен)

4.Көпшіл және көңілшек,

Ештемені бөліп жармайды.

Көптік ұғым беріп,

Көпшілікті қармайды (Жалпылау есімдіктері)

5. Құрамындағы сөздің көбін көршісінен сұрап алыпты.Алдына бір буын қосыпты да,есімдіктің бір түрі боп тұра қалыпты. (Болымсыздық есімдіктері)

Жаңа сабақ.

а) Сөзжұмбақ «Бұл да қызық»

Тапсырма. Есімдік деген сөздің құрамында қанша дыбыс болса,есімдіктердің түрлері де сонша.Енді сіздер тапсырманы орындаңыздар.шақпаққа мынаны жазсаңыздар,ерекше тордағы сөзді оқисыздар.

Сілтеу есімдігі

Сұрау есімдігі

Өздік есімдігі (І жақ,көпше түрі,тәуелденіп тұр)

Белгісіздік есімдігі

Жалпылау есімдігі

(ережесін бірден сұрап отырамын)

ә) Сатылай кешенді талдау.

Бұл жерде ешкім сырмды білмейді.

Бүкіл ауыл Қазының төрт қанат киіз үйіне жиналды.

Бұл Ешкім Бүкіл

негізгі негізгі негізгі

дара күрделі дара

есімдік есімдік есімдік

сілтеу болымсыздық жалпылау

сұрағы : қай сұрағы : кім сұрағы : қай

анықтауыш бастауыш анықтауыш

б) Мәтінмен жұмыс.(Акула жайлы бейнефильм қойылады)

116-жаттығу. Акула.

Мәтіндегі есімдіктерді мағынасына,сұрағына,тұлғасына қарай жазбаша талдатамын.

в) Полиглот (асты сызылған сөздерді орыс,ағылшын,неміс тілдеріне аудару керек)

І топ

Тарих қана,халық қана туатын

Алыптардың арқа тұтпас кім атын?

Ұлы арманын жырлау үшін қазаққа

Керек болды Абай сынды ұлы ақын!

ІІ топ

Өзіңе сен,өзіңді алып шығар,

Еңбегің мен ақылың екі жақтап.

ІІІ топ

Әркімді адам сүйремек,

Заманды қай жан билемек?

Заманға жаман күйлемек,

Заманы оны илемек.

Бекіту

а) Көру диктанты. (Жатқа жазып,есімдіктерді талдау)

Басқа жұрт балалары оқу қуған,

Біліммен өз жұртының бетін жуған.

Ішіп-жеп жүрсе егер жайған малдай

Адамзат жер жүзіне не үшін туған?!

ә) Тест (компьютер арқылы көрсетіледі) Ашық формалы тест. Нұсқау: толықтырыңдар

1.Үлкенді сен сыйласаң, 2.Жаманның ... (өзі) бола алмайды, 3.Балапан ұяда ... (не) көрсе,

Кіші . . . (сені) сыйлайды. Болғанды көре алмайды. Ұшқанда соны іледі.

4.Не ексең, ... (соны) орасың. 5.Біреу тойып секіреді,

... (Біреу) тоңып секіреді.

Қорытынды

а) Бекіту (Дәстүрлі сұрағымыз)

- Екі көз не үшін керек?

- Жақсыларды көру үшін.

- Екі қолың не үшін керек?

- Елге көмек беру үшін.

- Құлақ деген не үшін керек?

- Ақыл-кеңес тыңдау үшін.

- Тіл мен жағың не үшін керек?

- Ақиқатты айту үшін.

- Ал аяғың ше?

- Шетте жүрсем,туған жерге қайту үшін.

- Ал, есімдік не үшін қажет?

- Ия,туған жерге жету шін екі аяғың қандай қажет болса,қазақ тілінің дәрежесі жоғары болуына есімдік сынды сөз табының қосар үлесі зор.Жүйелі ойлау мен ой-өріс кеңістігінің кеңеюіне есімдік те үлкен ықпал етеді.

ә) Кластер немесе топтастыру әдісі

Сонымен,есімдік жайлы білдік?

б) Бағалау (бағалау парақшаларын жинап аламын)

Үйге тапсырма

І топ ІІ топ ІІІ топ

Ой толғау Сыр толғау Жыр толғау

«Достық - татулық белгісі» «Ауылым - алтын бесігім» «Ұрпағы ардақ тұтып,бас иеді рухына»

(Шағын шығарма,өлең,ой толғау жазу. Есімдіктерді тауып,талдап келіңіздер).

в) Менің алған әсерім.

(Сабақтан алған әсерлерін оқушылар алдарындағы парақшаларға түсіреді.Соңынан жинап аламын)

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Өздік есімдігінің түрленуі.

Сабақтың мақсаты: а) білімділік - өздік есімдігінің түрленуін түсіндіру; ә) дамытушылық - әр түрлі жаттығу жұмыстары арқылы оқушылардың есте сақтау,логикалық ойлауын дамыту; б) тәрбиелік - оқушы ларды тілін сүюге,елжандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта,слайдтар,кестелер.

Сабақтың әдісі: сын тұрғысынан ойлау стратегиялары элементтерін пайдалану,сұрақ-жауап,жаттығу т.б.

Сабақтың барысы.Ұйымдастыру бөлімі.

Үй тапсырмасын сұрау.

Жіктеусептеледі

жіктеледі

Белгісіздіккөптеледі

Болымсыздық

Есімдіктің

мағыналық

түрлері

сілтеутәуелденеді

септеледі

Жалпылаукөптеледі

сұраутәуелденеді

Өздіксептеледі

жіктеледі

көптеледі

септеледі жіктеледі тәуелденеді көптеледі.

102-жаттығу.Берілген сұрау есімдігін қатыстырып сөйлем құрап жазу.

Кімнің,қайсымыз,нешеуі,кімдермен,нешеуден,кімсіздер,қандаймыз.

Мысалы : Сен кімнің баласысың?

103-жаттығу.Нешінші,қайсысы деген сұрау есімдіктерін жіктеп және тәуелдеп жазып,мағыналық,тұлғалық жағынан салыстырыңдар.

Жіктеу: І нешіншімін,қайсысымын

ІІ нешіншісің,қайсысысың

Нешіншісіз,қайсысысыз

ІІІ нешінші,қайсысы

Тәуелдеу: І нешіншім,қайсысым

ІІ нешіншің,қайсысың

Нешіншіңіз,қайсысыңыз

ІІІ нешіншісі,қайсысы.

Жаңа сабақ.

Өз есімдігі тәуелденіп барып септеледі.

Өздік есімдігінің септелу үлгісі (оқулықта берілген).

Өздік есімдігі тәуелденіп барып жіктеледі.

Өздік есімдігінің жіктелуі (оқулықта берілген)

Өзім есімдігін септеп, Өзің есімдігін жіктеп,

біреуіне сөйлем құра біреуіне сөйлем құра.

А. өзім

І. өзімнің І.өзіңмін,өзіңбіз

Б. өзіме ІІ.өзіңсің,өздеріңсіңдер

Т. өзімді өзіңсіз,өздеріңсіңдер

Ж. өзімде ІІІ.өзің

Ш. өзімнен

К. өзіммен

Өлеңдегі түсірілген сөздерді орнына қойыңдар.

Өзім - тәңірі табынамын ... (өзіме)

Сөзім - құран, бағынамын ...! (сөзіме)

Бұзушы да,түзуші де ..., (өзіммін)

Енді,ескілік,келдің өлер ...! (кезіңе)

Мағжан Жұмабаев.

Керекті сөздер: сөзіме,өзіме,өзіммін,кезіңе.

Тапсырма: өздік есімдігін тауып,олардың қалай түрленіп тұрғанын анықта.

Өзім - түбірі өз, -ім тәуелдік ж. І жағы

Өзіме - түбірі өз, -ім тәуелдік ж. І жағы, -е барыс септігі

Өзіммін - түбірі өз, -ім тәуелдік ж. І жағы, -мін жіктік ж.

І жағы.

Мақал-мәтелдерді сөйлем мүшесіне талда.

1.Хас сараң өз затын өзінен қызғанады.

2.Қорқақ өзінің көлеңкесінен де қорқады.

Тәуелсіз Қазақстан

Отан деген не? Бұл сөзді әрқайсымыз күн сайын әлденеше рет естіп жүрміз. «Отан от басынан басталады» дейді халық.Отан дегеніміз - әр адамның туып өскен жері,туған-туысқандарымен,жақындарымен,бүкіл дос-жарандарымен бірге тұратын мекені.қазақ елінде тұратын барлық адамның Отаны - Қазақстан республикасы.1991 жылы 16-желтоқсан күні біздің еліміз Қазақстан тәуелсіз республика болып жарияланды.Осы күнге жету үшін қазақ халқы қаншама қиыншылықты бастан өткізді.Әр мемлекеттің дербес,тәуелсіз ел болуы - барша бақыттың бастауы.Елдің өз құқы өз қолында,ешкімге тәуелді емес.

Бұл күнде дүние жүзінің барлық елі Қазақстанды тәуелсіз мемлекет ретінде танып отыр.Осы бақыт әр қазақстандықтың жүрегіне нұр құяды.

«Қазақстан тарихынан».

Тапсырма: есімдіктердің түрлерін анықтап теріп жазу.

Жаңа материалды бекіту.

Логикалық диктант

1.Өздік есімдігіне қандай сөз жатады? (өз)

2.Өзісіздер есімдігі қандай тұлғада тұр? «түбірі өз, -і -тәу.жал. ІІІ жағы, -сіз -жік.жал. ІІ жағы (сыпайы түрі), -дер, -көп.жал.)

3. Өзіңмен қай септікте тұр? (көмектес септікте)

4. «Өз үйім - өлең төсегім» деген мақалда өздік есімдігі қай сөйлем мүшесінің қызметін атқарып тұр? (анықтауыш)

5. Өздік есімдігі бар мақал жаз.

Қорытынды. Кластер стратегиясы.

Үйге тапсырма. 1.Эссе стратегиясы «Менің қиялымдағы болашақ Қазақстан» (есімдіктері,әсіресе өздік есімдіктері бар).

2.Тест құрастыру.

Бағалау.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сұрау есімдіктерінің түрленуі.

Сабақтың мақсаты. білімділік - сұрау есімдігі туралы білімдерін тереңдету,оның түрленуін үйрету,сөйлемдегі қызметі мен мағынасына қарай түрленуін білуге машықтандыру; дамытушылық - оқушылардың ой-өрісін,сана-сезімін,белсенді ойлау дағдыларын жандандырып,сыни тұрғысынан ойлау материалдарын қолдана отырып қызығушылығын арттыру,білімін дамыту,сауаттылыққа баулу,сабаққа ынталандыру; тәрбиелік - ұқыптылыққа, шапшаңдыққа,көркем жазуға тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: кестелер (интерактивті тақтада),топтастыру әдісінің мысалдары жазылған плакаттар,үлестірмелі қағаздар,слайдтар.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың типі: жаңа білім беру

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру,сұрақ-жауап,топтастыру.

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылардың дұрыс отырғызып түгелдеу.Оқу құралдарын алдырып.назарларын сабаққа аудару.

Үй жұмысы. Үйге берілген 99-жаттығуды талабына сай тіркесіп тұрған сөзімен бірге оқытып,олардың қай септікте тұрғанын айтқызу.Сұрақ-жауап әдісі арқылы үй жұмысын пысықтау.

1.Сілтеу есімдігі қалай түрленеді?

2.Ол қалай тәуелденеді? Мысал келтір.

3.Сілтеу есімдігіне мысал келтіріп,оны септе.

4.Септелудегі ерекшелігін түсіндір.

5.Мысалдар келтіру.

1-слайд (Елордамыз Астана қаласының көрінісі бойынша сілтеу есімдігін қатыстырып сөйлем құрату).

Жауаптар алып,жаңа сабаққа назар аудару.

Жаңа сабақ.

6-сыныптан өткен сұрау есімдігі туралы білімдерін еске түсіру.Мысалдар келтіру арқылы жаңа сабақты бастау.

2-слайд (бірнеше мысалдар)

Сұрау есімдігінің түрленуі туралы оқулықта келтірілген кестеге назарларын аудару.Оның тәуелдену,септелу,жіктелу үлгісіне қарап ерекшелігін түсіндіру.Мысалдармен дәлелдеу.Септелген кездегі түбірлері сақталып,жалғаулары да өзгеріссіз жалғанады,тек барыс септігінің жалғауы қайсы сұрау есімдігіне -ған түрінде жалғанып тұр.

Сұрау есімдіктерінің адамға қатыстылары ғана І,ІІ, жақтарда жіктеледі.Себебі І жәнеІІ жақ,яғни айтушы (мен,біз) және тыңдаушы (сен,сіз,сендер) адам ғана болады.ІІІ жақ адамнан басқа бөгде затқа қатысты бола береді.

Көне ескерткіштерде сұрау есімдіктері септеліп жұмыс алғандығы туралы айту.

Жаттығу жұмыстарын талдау арқылы оқушылардың білімдерін тереңдету.

100-жаттығу.Мәтінді оқып,құрамындағы сұрау есімдіктерінің мағыналық ерекшеліктеріне және қолданысына назар аударту.Мәтіннен сұрау есімдігін тауып,оның қалай түрленіп тұрғанын айту.

(қайда,қалай,кім сұрау есімдіктері атау септігінде тұр.)

101-жаттығу.Жаңылтпаштарды айтып үйрену.Құрамындағы сұрау есімдіктерінің мағынасын және сөйлемде қандай қызмет атқарып тұрғанын түсіндіру.

Неше сұрау есімдігі атау септігінде тұр,нем сұрау есімдігі І жақта жіктеліп тұр.

102-жаттығу. Берілген сұрау есімдіктерін қатыстырып сөйлем құрап жазу.

Кімнің,қайсымыз,нешеуі,кімдермен,нешеуден,кімсіздер,қандаймыз сұрау есімдіктерінің түрлену жолдарын түсіндіру.

Деңгейлік тапсырма беру арқылы оқушының қызығушылығын арттыру,сабаққа ынталандыру,білім деңгейін анықтау.

Сабақты әдебиет пәнісен байланыстыру.Дулат Бабатайұлының «Аягөз,қайда барасың?!» атты өлеңінен сұрау есімдігін тауып,оның түрлену жолын түсіндіру.Төле бидің шешендік сөздерінен сұрау есімдігін табу.оны талдау.

Сабақты қорыту.

Сабақты топтастыру әдісі арқылы,сұрақ-жауап әдісі арқылы қорыту.

3-слайд (Еліміздің Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың суреті арқылы жаңа сабаққа қатысты сөйлемдер құрату).

Есімдік түрлерін топтастыру

Мен,сол,осынау,нешеу.Біз,сіздер,қанша.Сіз,ол,,барлық,өз,қайсы.Сендер,қайдан,кім не,сен,бұл,анау,нешеумін,кіміміз, олар т.б.

Сабақты қорыту кезіндегі сұрақтар.

1.Сұрау есімдігі қалай түрленеді?

2.Сұрау есімдігіне мысал келтіріп,оны жікте.

3.Қайсы сұрау есімдігін септе және ондағы өзгешелікті түсіндір.

Үйге тапсырма: 103,104-жаттығулар.Берілген талабын түсіндіру.Сұрау есімдігі туралы ереже,кестелерді оқу,мысалдар келтіру.

Оқушылардың білімін бағалау.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Есімдіктердің түрленуін қайталау.

Сабақтың мақсаты: білімділік - оқушылардың өткен тарау есімдіктердің түрленуі тақырыбынан алған теориялық білімін пысықтау; дамытушылық - оқушылардың іскерлігі мен біліктілік дағдыларын жетілдіре отырып,ойлау қабілетін,сөздік қорын дамыту; тәрбиелігі - оқушыларға туыстық атаулар туралы ұғым бере отырып,алыс-жақынын тани білуге шақыру.

Сабақтың түрі:туыстық сабағы

Типі : іскерлік пен біліктілік дағдысын қалыптастыру.

Оқыту формасы: топтық

Оқыту әдісі:талдау,сұрақ-жауап,шығармашылық ізденіс,кітаппен жұмыс.

Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті.

Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі карточкалар,жекжат-жұрағаттар атауы,үнтаспа т.б.

Сабақтың барысы. І Ұйымдастыру бөлімі.

а) Оқушылрды тексеру.

ә) Сынып бөлмесінің сабаққа даярлығын қадағалау.

ІІ Үйге берілген тапсырма. «Іште пікір өлгенше ...» («Теледидар бағдарламалары туралы

Көрермен ретіндегі пікірім»).

Жасұлан «Бармысың,бауырым?» бағдарламасы туралы пікірін білдірді.Бұл бағдарламада әркім өз жақынын,туғанын іздеп жатады.

Біз бүгінгі «Туған бар,табылатын жаныңнан» тақырыбындағы сабағымызда есімдіктердің түрленуін нысана ете отырып,туыстық атаулар туралы сөз қозғамақпыз.

ІІІ.Жаңа сабақ.

Мұғалімнің кіріспе сөзі.

• Балалар,құдағи қалтаың не екенін білесіңдер ме? (құда болған екі жақтың бір-біріне сыйы салынған қалта)

• Сендерге бүгінгі сабақ тапсырмалары осы құдағи қалтадан алынады.

Көрініс.

Әзілдері жарасқан бұл екеуі кім? (нағашы-жиен)

Ендеше «Нағашы», «Жиен» тобы болып жұмыс атқарамыз.

Құдағи қалтадан алынатын алғашқы тапсырма

Кітаппен жұмыс.117-жаттығу.Мәтінді оқып,есімдіктерді теріп жазып,тұлғасына ажырату.

Мен - жіктеу есімдігі,атау тұлғасында.Ешқандай - болымсыздық есімдігі,еі түбірден құралған.Не - сұрау есімдігі,атау тұлғасында т.б. (Отырған туыстар өздерін таныстырады)

2-тапсырма. Кеспе қағазбен жұмыс.

1-кеспе қағаз

Сөйлемнен есімдікті тауып,тұлғасына талдау жасау.Сөйлемге синтаксистік талдау жсау.

Төркін - қыздың өз жұрты,туған үйі,ауыл-аймағы.

2-кеспе қағаз

Сөйлемнен есімдікті тауып,құрамын ажырату.Сөйлемге синтакистік талдау жасау.

Өзі барған сайын төркіндеген келіншек жалғыз келмейді.

3-кеспе қағаз

Оған тустары қайын жұртынан ере барған қайын інілеріне,қайын сіңілілеріне құрмет көрсетеді.

3-тапсырма. «Өз орнымдамын ба?» «берілген сөйлемдердегі сөздерді өз орнына қойып жазу)

Мысалы: Қазақ қыз баланы «үй құты» деп отбасынд,оған сый-құрмет көрсетеді бағалап.

Дұрысы: Қазақ отбасында қыз баланы «үй құты» деп бағалап,сый-құрмет көрсетеді.

4-тапсырма. «Біріңді-бірің тыңдап ал!» Фариза Оңғарынованың әке туралы «Перзент сөзі» өлеңінен есімдіктерді теріп жазу,тұлғасына талдау.

І топтың 1-оқушысы ІІ топтың 1-оқушысы

Әкем- менің тәңірім, Ол тұрғанда сезінбей қатер демін,

пайғамбарым,ұмтылатын Хандардың да қалпағын әпермедім.

биігім,сайран бағым. Әділ шешім ататын барлық істе

Ол білмейтін дүниеде біздің үйде бас қазы - әкем менің.

құпия жоқ,

біліп алған,япыр-ай,

қайдан бәрін?!

2-оқушы 2-оқушы

Күшті де жоқ дәл ондай Әкем барда,арқам кең,жоқ

жер бетінде, алаңым,

сұлу мүсін, бір мін жоқ бәрі орнында:шаруаң,қора-малың

келбетінде!

Батыр,дана сол ғана.Асығамын Төрт жағымыз құбыла.Мен өскенде

әкеме ұқсап тезірек ер жетуге. Қиындау-ау әкемдей бола аларым ...

5-тапсырма. «Ән - көңілдің ажары» (үнтспадан «Жігіттер» тобының орындауындағы «Жеңешемнің мінезі» әнін тыңдап,есімдіктерді теріп жазу,құрамын талдау.

IV. Дамыту кезіндегі тапсырма. Шығармашылық жұмыс «Менің жеңгем».

V. Бекіту. Топтастыру стратегиясы бойынша «Есімдіктің түрлену ерекшеліктері».

Қорытындылау.Сабағымызды Фариза ақынның мына өлең жолдарымен түйіндесек:

Ағаларым - асқар тау,қарлы шыңдар,

Жеңгелерім - жанымның жайлауы еді.

Інілерім - шым болат шалғысыңдар,

Сіңлі,келін - періште тілеулесім,

Барлығың да әйтеуір,бармысыңдар!

VI. Үйге тапсырма. Туыстық тақырыбында мақал-мәтелдер жазып келу.

VII. Бағалау. (Берілген бағалау парақтарына топ үлкені баға қояды)

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Есімдіктен өткенді қайталау.

Сабақтың мақсаты: а) есімдік туралы алған теориялық білімдерін практикада қолдану,ауызша,жазбаша талдау

жұмыстарын жүргізе отырып,білімдерін бекіту; ә) ойлау қабілеттерін,қиялдарын дамыту,ой қорытып,нақты шешім

жасауға үйретіп өздеріне сенімдерін арттыру; б) сауатты жазуға,ұқыптылыққа баулу,топпен жұмыс жүргізіп,бір-бірін тыңдай білуге үйрету,сөйлеу мәдениеттерін қалыптастыру.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдісі: жинақтау,талдау,сын тұрғысынан ойлау,сатылай кешенді талдау,деңгейлік тапсырмалар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,математика,орыс тілі,ағылшын биология.

Сабақтың көрнекілігі: есімдіктің жасалу жолына арналған кестелер(Жиде Жеткізгеннің кестесі),сөзжұмбақ,плакаттар.

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру кезеңі: а) сәлемдесу; ә) түгелдеу; б) сыныпты сабаққа даярлау.

Үй тапсырмасын тексеру.

а) Қызығушылығын ояту

Математикалық ойын «Ғажайып алаң»

Таңбашалары әр түрлі сандарға амалдар қолдану арқылы мына есепті шығарып,төмендегі ұяшықтарға жасырынған сөзді табайық.

Е\33 С\11 І\25 М\9 D\51 I\37 K\2

1) 11.5 + (-25) = 9 3) -12.5* (-2) = 25

2) 20.2 * 2 + (-3.4) = 37 4) -153 : (-3) = 51

3)-10.2 + 12.2 = 2 6) -44* (-2) :8 = 11

7) 99: (-9)* (-3) = 33

ә) Жұмбақ сұрақтар «Бұл қай есімдіктер?»

1.Етікі аспбының бірімен ұқсас есмдіктің қай түрі? (Біз - жіктеу есімдігі)

2.Басқаның бәрін өзі сұрайды,өзінен ешкім сұрамайды. (Сұрау есімдіктер)

3.Жақтас жалғауға жіктеле қояды,жақтас емесіне жоламай қояды. (Мен.сен)

4. Көпшіл және көңілшек

Ештемені бөліп жармайды.

Көптік ұғым беріп,

Көпшлікті қармайды. (Жалпылау есімдіктері)

5. Құрамындағы сөздің көбін көршісінен сұрап алыпты.Алдына бір буын қосыпты да,есімдіктің бір түрі боп тұра қалыпты.(Болымсыздық есімдіктері)

Жаңа сабақ.

а) Сөзжұмбақ «Бұл да қызық»

«Есімдік» деген сөздің құрамында қанша дыбыс болса,есімдіктің түрлері де сонша.Енді сіздер тапсырманы орындаңыздар.Шақпаққа мыналарды жазсаңыздар ерекше тордағы сөзді оқисыздар.

Сұрақтары: 1. Жіктеу есімдігі (сен)

2.Сілтеу есімдігі

3.Сұрау есімдігі

4.Өздік есімдігіІ жақ (көпше түрі),тәуелденіп тұр

5.Сілтеу есімдігі шығыс септігінде

6.Белгісіздік есімдігі

7.Жалпылау есімдігі.

с

Е

н

о

с

ы

к

і

м

ө

з

і

м

м

е

н

о

с

ы

д

а

н

ә

р

к

і

м

б

ү

к

і

л

ә) Сатылай кешенді талдау.

Бұл жерде ешкім сырымды білмейді. Бүкіл ауыл Қазының төрт қанат үйіне жиналды.

б) Деңгейлік тапсырмалар беріледі. Деңгейлік тапсырма 3 деңгейден тұрады.

Файл бетіне салынған а,ә,б нұсқалары бар,тест түрінде берілген.

І деңгей 2 тапсырмадан тұрады.

1-тапсырма.Файл бетінежапсырма қағазға жазылған,жауаптар жапсырылған ішінде біреуі дұрыс,сол дұрыс жауапты

тауып астындағы «жауабы» деген орнына ретісен жабыстырыңыз.

Егер дұрыс жауаптар болса мақал немесе мәтел шығады.

2-тапсырма. Толықтырыңыз.

Бұл тапсырманы көп нүктенің орнына астында жабыстырма қағазбен берілген есімдіктер мен өздердің ішінен дұрысын тауып жабыстыру қажет.

ІІ деңгей.ІІ деңгейлік тапсырма 2 тапсырмадан тұрады,бірақ І деңгейден күрделі болып келеді.

ІІІ деңгей 3 тапсырмадан тұрады.

1-тапсырма: тест түрінде берілген.

2-тапсырма: толықтырыңыз

3-тапсырма: дөңгелек жапсырма қағаздың бетінде әріптер берілген.Осы әріптерді қатыстырып қазақ тілі саласына байланысты сөз құрауыңыз қажет.Мысалы:

в) Лото ойыны ойналады.

1.Есімдік мағынасына қарай нешеге бөлінеді? (7-ге) Алыстан

2.Жіктеу есімдігі қай жақта тек адам аттарының орнына жүреді? (І,ІІ жақ) сермеп,

3.Жіктеу есімдіктерін ата. (мен,сен,сіз,сіздер,ол,олар) Жүректен

4.Бұл,осы,сол,ана қай есімдіктер? (сілтеу) тербеп,

5.Өздік есімдігіне бір ғана қандай сөз жатады? (өз) Шымырлап

6.Зат есімнің орнына қолданылатын белгісіздік есімдіктерін ат.(әркім,әлдекім,әрине т.б.) бойға жайылған;

7.Сын есімнің орнына қолданылатын белгісіздік есімдіктерін ата. (әр,әрбір,бір,кейбір,қайсыбір,қайбір) Қиуадан шауып

8.Сан есімнің орнына қолданылатын белгісіздік есімдігі. (әлденеше,біраз,бірнеше) Қисынын тауып

9.Үстеудің орнына қлданылатын белгісіздік есімдігін ата.(әрқашан,әрқалай) Тағыны жетіп

10.Болымсывздық есімдіктерді атаңыз.(ешкім,ештеңе,ешқандай,ешқашан) қайырған

11.Белгілі бір заттық ұғыммен байланысты қолданылатын есімдіктің түрі.(жіктеу есімдігі) Толғауы тоқсан

12.Бәрі,барлық,бар,барша,бүкіл,түгел,күллі қай есімдікке жатады?(жалпылау есімдігі) қызыл тіл

13.Затты,сындық белгілі сан-мөлшерді белгісіз етіп,жорамалдап,тұспалдап көрсету мәнін білдіретін есімдіктің түрі.(белгісіздік есім) Сөйлеймін десең

14.Есім сөздердің орнына жүретін сөз табы.(есімдік) өзің біл!

Абайдың «Сегіз аяқ» өлең жолдары шығу қажет.

г) Көру диктанты.(Жатқа жазып,есімдіктерді талдау)

Басқа жұрт балалары оқу қуған,

Біліммен өз жұртының бетін жуған.

Ішіп-жеп жүрсе егер жайған малдай

Адамзат жер жүзіне не үшін туған?!

Не Өз

есімдік есімдік

сұрау өздік

дара дара

(асты сызылған сөздерді орыс,ағылшын тілдеріне аудару керек)

1-оқушы. Тарих қана,халық қана туатын

Алыптардың арқа тұтпас кім атын

Ұлы арманын жырлау үшін қазаққа

Керек болды Абай сынды ұлы ақын!

2-оқушы. Өзіңе сен,өзіңді алып шығар,

Еңбегің мен ақылың екіжақтап

3-оқушы. Әркімді заман сүйремек,

Заманды қай жан билемек.

Заманға жаман күйлемек,

Заманы оны илемек.

д) Үй тапсырмасы: «Бүкіл әлемге бейбітшілік тілеймін» атты (есімдіктерді қатыстырып) шығарма жазып келу.

е) Бағалау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Диктант

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұқият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: баяндау

Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару.

Тақтағы бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.

ә) Жаңа сабақты түсіндіру;

Көктемде

Екі күннен кейін мен қалаға жүріп кеттім.

Каспий суының жаңа ашылған кезі. Лай судың үстінде болбырлау сұрғылт сеңдер теңселе жылжиды. Оларды біздің қайығымыз қуып жетті де, басып озды. Сеңдер қайықтың жақтауына соқтығып ,шатынай айырылып қалып жатты. Толқындарды жарға айдап, «жорға жел» ойнақтады. Бөшке,қап,жәшік сияқты ауыр жүк артқан моторлы қайық тербеліп келеді. Рульді ұстап келе жатқан жас жігіт еді. Оның үстіне қырма қой терісінен істеген, омырауы әр түсті жіппен кестелеген әсем пешпеті бар.

Оның жүзі сабырлы,салқын қанды еді. Қайықтың тұмсық жағында көмекшісі отыр. Бұл-үстіне жыртық шекпен киген ,белін арқан жіппен буған,басында көнетоз қалпағы бар,үсті-басы үрпі-түрпі бір мұжық еді. Ол ұзын ағашқа ілген темер ілмекпен сеңдерді серпіп қояды. (122 сөз)

Мәтінді оқып беремін,оқушылар тыныс белгілерін қояды

Үйге тапсырма : қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Тест тапсырмалары

Сабақтың мақсаты:

а) оқушылардың қазақ тілі пәнінен алған білімдерін тиянақтау;

ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі: қайталау

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, т.б

Сабақтың көрнекілігі: тест парақшалары т.б

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

1. Күрделі сан есімді тап.

А) мыңдап В) елулерде С) жүз Д) екеу Е) екі бүтін оннан үш

2. Қай қатардағы сан есімдер арасына дефис қойылмайды?

А) он оннан В) отыз қырықтарда С) екеу үшеу Д) төрт мың Е) үш төрт

3. Сан есімнің сөйлемде атқаратын негізгі қызметі не?

А) бастауыш В) баяндауыш С) толықтауыш Д) анықтауыш Е) пысықтауыш

4. Шығыс септігінде тұрып,пысықтауыш болатын сан есім түрі қайсы?

А) есептік В) реттік С) жинақтық Д) бөлшектік Е) топтау

5. «-ншы» жұрнағы жалғанатын сан есімді тап.

А) екі В) он сегіз С) жиырма алты Д) он Е) мың

6. Реттік сан есім қай қатарда дұрыс жазылған?

А) X -сынып В) 2004-жылы С) 24-қараша Д) 1-інші үй Е) 3-алма алды

7. Баяндауыш қызметіндегі сан есімді тап.

А) Той өтті үшеуімізді күрсіндіріп. В) Екі жастың қуанышы тойланды.

С) Сіз бірінші орынға адамзаттың қара күшін қойдыңыз.

Д) Екеуіне сүйсінумен өтермін. Е) Ән айтатын өнерпаздар-осы үшеуміз

8. Қай сөйлемде сан есім емлеге сай жазылған?

А) 1845-жылы ұлы Абай дүниеге келген. В) Жолдастарымның кеткеніне екі үш күн болды.

С) Сағат 6 ға 10 минут қалғанда Азамат пәтерінен шықты.

Д) 30-40-тай адам жиналған екен. Е) Біз 2-еу едік.

1. Күрделі есімдіктер қатарын тап.

А) күллі,барша,тегіс В) өзім,өзді-өзі, өздеріңіз С) қашаннан? Қайсысы?

Д) әркім, қайсыбір,ешқашан Е) мынау,осыңыз,соным

2. Пысықтауыш қызметіндегі есімдікті тап.

А) Олар жиналысқа түгел қатысты. В) Мұны ертеңге қалдыруға болмайды. С) Оның ағасы ешкімге тиіспейді. Д) Бұлардың ойы іске аспады. Е) Барлық есті кісілер ертеңін ойлауға тиіс.

3. Жалпылау есімдігі қатысқан сөйлемді тап.

А) Ешкімге тіл қатушы болма. В) Саған тай сатып әперемін. С) Өзің үлкен,қылығың-бала-шаға.

Д) Еріншектік-күллі дүниедегі өнердің дұшпаны. Е) Әрбір жинақылықтың түбі-кеніш.

4. Тәуелденген тұлғадағы сілтеу есімдігін тап.

А) кіміңіз? Несі? В) бұнысы,мынауымыз С) соның,анаған Д) өздерің,өзіңіз Е) барлығынан,бәрінің

5. Қай қатар есімдіктің бір мағыналық түріне жатпайды?

А) әркім,кейбіреу,әлденеше В) олар,мен,бі С) кім, қашан, неше Д) біреу, ешбір,қайсыбір Е) бәрі,түгел,барша

6. Емлеге сай жазылған есімдіктер қатарын тап.

А) Еш уақытта, еш қашан В) әлде кім,әр адам С) әркім,ешқайда Д) кей ағаң, кей біреу Е) бүгін,еш теңе

7. Есімдік сөйлемде қандай қызмет атқарып тұр?

Батырлар есімі ешқашан ұмытылмайды.

А) толықтауыш В) баяндауыш С) пысықтауыш Д) бастауыш Е) анықтауыш

8. Болымсыздық есімдігін көрсет.

А) бірнеше В) саған С) дәнеңе Д) әлдекім Е) түгел

9. Тұлғасы өзгеріліп септелген есімдікті тап.

А) осынау В) оған С) әрне Д) кейбіреулер Е) ештеңе

10. Дұрыс септелген есімдікті тап.

А) менге В) сенмен С) сода Д) бұдан Е) сеннің

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін. Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Жіктеу есімдігінің түрленуі

Сабақтың мақсаты: а) оқушыларға есімдіктің ерекшелігі мен жіктеу есімдігі туралы түсінікті тілмен оқушыларды қатыстыра отырып жан-жақты мәлімет беру;

ә) есімдіктің морфологиялық заңдылықтарын түсіндіре отырып ұжымдық,деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушылардың адамдық қасиеттерін дамыту;

б) оқушылардың белсенді ойлау қабілеттерін жандандырып,ОҮӨӘЖПТ арқылы сауатты жазу,оқу дағдыларын жетілдіру.

Сабақтың әдісі: cұрақ-жауап, талдау, іздендіру

Сабақтың түрі: ұжымдық,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: кітап,суреттер,үлестірме қағаздар т.б.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару

ә)Үй тапсырмасын сұрау.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Есімдік дегеніміз не?

2. Есімдік мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

3. Есімдіктер қалай түрленеді?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Жіктеу есімдіктері зат есімнің орнына жүріп,зат есімдерше септеледі,және жіктеледі.

Мен,сен,ол деген жіктеу есімдіктерінің септелуінде мынадай ерекшеліктер байқалады:

1) ілік,барыс,табыс,шығыс септіктерінде түбірдегі л,н дыбыстары түсіп қалады.

2) жатыс септікте ол есімдігіндегі л дыбысы н-ға айналады

3) көмектес септікте түбір мен жалғаудың арасында -ы,-і дәнекері пайда болады.

4) барыс септік жалғауы жуанданып, л, н түсіп қалған түбірге -ған түрінде жалғанады.

Жаттығумен жұмыс: 97-жаттығу. Өлеңді оқып есімдіктерді тауып есімдіктің қай түріне жататынын түсіндіріңдер.

Тақтамен жұмыс: Тақтаға жіктеу есімдігін септеп жазады.

Атау. Мен сен

Ілік. Менің сенің

Барыс. Маған саған

Табыс. Мені сені

Жатыс. Менде сенде

Шығыс. Менен сенен

Көмектес. Менімен сенімен

Топтастыру стратегиясы:

Мен сен ол

Сендер біздер

Сіздер олар

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 99-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақрыбы: Есімдіктің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты : а) білімділік - есімдіктің сөйлемдегі қызметі туралы түсіндіру,есімдік тақырыбы бойынша білімін жетілдіру;

ә) дамытушылық - сөйлеу тілдерін жетілдіру,шығармашылық қабілетін даытуға ықпал жасау;

б) тәрбиелік - тілге байланысты мысалдар ала отырып туған тлін сүюге,қадірлеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: ой қозғау,топтастыру,сұрақ-жауап,деңгейлік тапсырма,топтық жұмыстар.

Сабақтың көрнекілігі: плакат-сызбалар,үлестірмелі қағаздар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару

ә)Үй тапсырмасын сұрау.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Есімдік дегеніміз не?

2. Есімдіктер қалай түрленеді?

3. Есімдік мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Есімдіктер әр түрлі сөз табының орнына жүретіндіктен, сөйлемде әр түрлі мүшенің қызметін атқарады.

1. Есімдіктер,әсіресе жіктеу есімдіктері,атау септікте тұрып бастауыш болады.

2. Есімдіктер барыс, табыс,жатыс, шығыс, көмектес септіктердің бірінде тұрып толықтауыш болады.

3. Есімдіктер ілік септікте немесе сын есім мен сан есімнің орнына қолданылып анықтауыш болады.

4. Есімдіктер мезгіл,мекен мағыналарында үстеудің орнына қолданылса пысықтауыш болады.

5. Есімдіктер жіктеліп қолданылса баяндауыш болады.

Жаттығумен жұмыс: 112-жаттығу. Құрамындағы есімдіктерге сұрақ қойып,қай мүше екенін талдаңдар.

Топтастыру стратегиясы.

Бастауыш баяндауыш

Толықтауыш, пысықтауыш анықтауыш

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Есімдіктер қандай жағдайда баяндауыштың қызметін атқарады.

2. Есімдікті не үшін орынбасар сөз табы деп атаймыз?

3. Барыс,жатыс,шығыс септіктерінде тұрса қандай сөйлем мүшесінің қызметін атқарады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 113-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Тіл ұстарту

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету.ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру;

ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып.оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Тіліміздегі мыңдаған сөздерден ойға лайықты сөз таңдап, оны басқа сөздермен тіркестіріп дұрыс сөйлем құрау оп-оңай іс емес. Оған ұқыптылық, сауаттылық қажет және үнемі жаттығу керек. Түрлі ғылым салаларына байланысты ғылыми әдебиеттерді,тарихи және педогогикалық әдебиеттерді көп оқыған кісі ойын дәл жеткізуге икемді болады.

Жаттығумен жұмыс: 120-жаттығу. Мәтінді оқып шығып сөздерді құрамына қарай талдаңдар.

Шығармашылық жұмыс: есімдіктерді түрлендіре отырып,сөйлем құраңдар және оған талдау жасаңдар.

Тақтамен жұмыс: Бірнеше мақал мәтелдер жазып морфологиялық талдау жүргізеді.

З.е ш.с з.е ет к. Ж.ө.ж

Еңбек/пен ер өс/е/ді

Егіз/ден төл өс/е/ді.

Жас/ың/да жалық/па/са/ң,

Қартайғанда тарықпайсың.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Есімдіктерді қатыстырып, «Өнер үшін күрес» тақырыбында әңгіме жазыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Осы шақ. Нақ осы шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде осы шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып.оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Осы шақ сөйлеп тұрған кездегі іс әрекетті білдіреді. Осы шақ мағынасы мен жасалуына қарай екіге бөлінеді.1. Нақ осы шақ. 2. Ауыспалы осы шақ

Нақ осы шақ қимылдың іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәтте болып жатқанын білдіреді.

Жаттығумен жұмыс: 126-жаттығу. Мәтінді оқып шығып,нақ осы шақты білдіріп тұрған етістіктерді табыңдар. Қалай жасалып тұрғанын түсіндіріңдер.

Шығармашылық жұмыс: Нақ осы шақтың жалаң және күрделі түрлерін қатыстырып сөйлем құраңдар және оған талдау жасаңдар.

Тақтамен жұмыс: Күрделі нақ осы шақты жіктеп жазады.

жақ

жекеше

Көпше

І

ІІ

ІІІ

Оқып отырмын

Оқып отырсың

Оқып отырсыз

Оқып отыр

Оқып отырмыз

Оқып отырсыңдар

Оқып отырсыздар

Оқып отыр

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Осы шақ нешеге бөлінеді?

3. Нақ осы шақ қалай жасалады?

4. Нақ осы шақтың күрделі түрі қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 127-жаттығу. Сөйлемдерді көшіріп жазып,нақ осы шақты күрделі түрлерінің астын сызыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Ауыспалы осы шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде ауыспалы осы шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру,негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Осы шақ нешеге бөлінеді?

3. Нақ осы шақ қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Ауыспалы осы шақ қимыл,іс-әрекеттің дағдылы қалыпта болып тұруын білдіреді. Ауыспалы осы шақ -а,-е,-й тұлғалы көсемшенің жіктелуі арқылы жасалады. Мысалы: мен кел+е+мін

Жаттығумен жұмыс: 130-жаттығу. Көшіріп жазып ,ауыспалы осы шақты білдіріп тұрған етістіктердің астын сызыңдар.

Топпен жұмыс: 1-топ: 131-жаттығудағы нақ осы шақты теріп жазады

2-топ: ауыспалы осы шақты теріп жазады..

Үлгі: нақ осы шақ: әкетіп жатыр

Ауыспалы осы шақ: елестейді

Тақтамен жұмыс: Ауыспалы осы шақты жіктеп жазады.

жақ

жекеше

Көпше

І

ІІ

ІІІ

Айтамын,келемін

Айтасың,келесің

Айтасыз,келесіз

Айтады,келеді.

Айтамыз,келеміз

Айтасыңдар,келесіңдер

Айтасыздар,келесіздер

Айтады,келеді.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Осы шақ нешеге бөлінеді?

3. Ауыспалы осы шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 133-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Келер шақ. Болжалды келер шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде келер шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру,негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Осы шақ нешеге бөлінеді?

3. Ауыспалы осы шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Келер шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәттен кейін болатынын білдіреді. Келер шақ мағынасы мен жасалуына қарай үшке бөлінеді.

Келер шақ

Мақсатты келер шақ

Ауыспалы келер шақ

Болжалды келер шақ

Болжалды келер шақ есімшенің -ар,-ер,-р болымсыз етістіктен кейін -с жұрнағы қосылу арқылы жасалады.

Жаттығумен жұмыс: 136-жаттығу. Көшіріп жазып ,болжалды келер шақты білдіріп тұрған етістіктердің астын сызыңдар.

Тақтамен жұмыс: келер,жазар көрінбес, оқыр деген келер шақ етістіктерін жекеше,көпше түрде жіктеп жазыңдар. .

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Келер шақ нешеге бөлінеді?

3. Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Ойнамас, күлер, жазар етістіктерін жекеше,көпше түрде жіктеп жазады.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Мақсатты келер шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде мақсатты келер шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру,негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Осы шақ нешеге бөлінеді?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Мақсатты келер шақ қимылдың, іс-әрекеттің келешекте мақсат етіле орындалатынын білдіреді.

Мақсатты келер шақ етістіктің түбіріне -мақ,-мек,-пақ,-пек,-бақ,-бек жұрнағы жалғанып,одан кейін жіктік жалғауы үстелуі арқылы жасалады. Мысалы: Мен ауылға бар-мақ-пын.

Жаттығумен жұмыс: 140-жаттығу. Көшіріп жазып ,мақсатты келер шақты білдіріп тұрған етістіктердің астын сызыңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: шаш,оқы,сөйле,қайт деген етістіктерден мақсатты келер шақ жасап,жіктеп,әрқайсысына сөйлем құраңдар.

Тақтамен жұмыс: Мақсатты келер шақты қатыстырып бірнеше сөйлем құрап, морфологиялық талдау жүргізеді.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

4. Мақсатты келер шақ қандай жолдармен жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 141-жаттығу. Мақсатты келер шақта тұрған етістіктерді тауып,

құрамына қарай талдау жасайды.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Ауыспалы келер шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде ауыспалы келер шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Ауыспалы келер шақ та ауыспалы осы шақ сияқты көсемшенің -а,-е,-й, жұрнақтарының жіктелуі арқылы жасалады. Сондықтан ауыспалы келер шақ пен ауыспалы осы шақ бір-бірінен сөйлемдегі мағынасы жағынан ажыратылады.

Осы шақ Келер шақ

Ол мектепте оқиды Ол сабағын кешке оқиды

Бұл жерде ағаш өседі. Бұл жерде күтсе ғана өседі

Мен ылғи ерте тұрамын. Мен ертең ерте тұрамын.

Ол өлең жазады. Өлеңді ол есейгенде жазады.

Жаттығумен жұмыс: 143-жаттығу. Болжалды келер шақты ауыспалы келер шаққа, ауыспалы келер шақты болжалды келер шаққа айналдырып жазыңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: баяндаймын,баяндамақпын, баяндармын деген сөздерді жекеше,көпше түрде жіктеп жазыңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

4. Мақсатты келер шақ қандай жолдармен жасалады?

5. Ауыспалы осы шақ пен ауыспалы келер шақты қалай ажыратамыз?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 146 -жаттығу. Ауыспалы келер шақта тұрған етістіктерді тауып, құрамына қарай талдау жасайды.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Өткен шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде өткен шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Мақсатты келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

2.Ауыспалы осы шақ пен ауыспалы келер шақты қалай ажыратамыз?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Өткен шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәттен бұрын болып,істеліп кеткенін білдіреді. Мысалы: Ол оқуды бітірді. Мен бұл кітапты оқыдым. Ол кезде сен оннан асқансың.

Берілген мысалдардағы бітірді,оқыдым,асқансың деген етістіктер бітіру,оқу,асу қимылдарының болып кеткенін білдіріп, өткен шақ мағынасын беріп тұр.

Өткен шақ

Бұрынғы өткен шақ

Ауыспалы өткен шақ

Жедел өткен шақ

Жаттығумен жұмыс: 143-жаттығу. Өткен шақ мағынасын білдіріп тұрған етістіктерді табыңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

4. Мақсатты келер шақ қандай жолдармен жасалады?

5. Ауыспалы осы шақ пен ауыспалы келер шақты қалай ажыратамыз?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Өткен шаққа бірнеше мысалдар жазу

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Жедел өткен шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде жедел өткен шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3. Өткен шақ нешеге бөлінеді?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Жедел өткен шақ қимылдың, іс-әрекеттің таяу уақытта болғанын,орындалғанын білдіреді.

Жедел өткен шақ етістіктің түбіріне -ды,-ді,-ты,-ті жұрнағы қосылу арқылы жасалып, жіктеліп қолданылады. Мысалы: Асан домбыра тарт-ты, мен өлең айт-ты-м.

Жаттығумен жұмыс: 148-жаттығу. Мәтіннен жедел өткен шақты білдіріп тұрған етістіктерді тауып,қалай жасалғанын түсіндіріңдер.

Жеке оқушылармен жұмыс: Мына етістіктерден жедел өткен шақ жасап,жіктеп,әрқайсысына сөйлем құраңдар.

Бар,ойна, жүгір,жарыс, сөйле

Тақтамен жұмыс: тақтаға жедел өткен шақ етістіктеріне бірнеше сөйлем жазып синтаксистік талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

4. Жедел өткен шақ қалай жасалады?

5. Жедел өткен шақ жұрнақтары мен жіктік жалғауын қалай ажыратамыз?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 150-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Бұрынғы өткен шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде бұрынғы өткен шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Жедел өткен шақ қалай жасалады?

2.Жедел өткен шақ жұрнақтары мен жіктік жалғауын қалай ажыратамыз?

3. Өткен шақ нешеге бөлінеді?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Бұрынғы өткен шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәтпен салыстырғанда әлдеқайда бұрын болғандығын білдіреді. Мысалы: Сен мектепті бітіргенсің. Ол ауылға барыпты.

А) бұрынғы өткен шақ -ып,-іп,-п тұлғалы көсемшенің жіктеліп келуінен жасалады.

Б) Бұрынғы өткен шақ -ған,-ген, қан,-кен тұлғалы есімшенің жіктеліп келуінен жасалады.

Жаттығумен жұмыс: 152-жаттығу. Мәтіннен бұрынғы өткен шақты білдіріп тұрған етістіктерді тауып,қалай жасалғанын түсіндіріңдер.

Жеке оқушылармен жұмыс: Мына етістіктерден бұрынғы өткен шақ жасап,жіктеп,әрқайсысына сөйлем құраңдар.

Бар,ойна, жүгір,жарыс, сөйле,оқы,жаз, кел, ойла

Тақтамен жұмыс: тақтаға өткен шақ етістіктеріне бірнеше сөйлем жазып синтаксистік талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

4. Жедел өткен шақ қалай жасалады?

5. Жедел өткен шақ жұрнақтары мен жіктік жалғауын қалай ажыратамыз?

6. Бұрынғы өткен шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 154-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Ауыспалы өткен шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде ауыспалы өткен шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Жедел өткен шақ қалай жасалады?

2.Жедел өткен шақ жұрнақтары мен жіктік жалғауын қалай ажыратамыз?

3. Өткен шақ нешеге бөлінеді?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Ауыспалы өткен шақ есімшенің -атын,-етін,-йтын,-йтін жұрнақтары арқылы жасалып, бірде өткен шақ,бірде келер шақтың мағынасында қолданылады.Сондықтан да оны ауыспалы өткен шақ деп атайды. Мысалы: Асан ауылға жиі баратын.

Жаттығумен жұмыс: 155-жаттығу. Мәтіннен ауыспалы өткен шақты білдіріп тұрған етістіктерді тауып,қалай жасалғанын түсіндіріңдер.

Жеке оқушылармен жұмыс: Ауыспалы өткен шақты жіктеп жаз.

Тақтамен жұмыс: тақтаға өткен шақ етістіктеріне бірнеше сөйлем жазып синтаксистік талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

4. Жедел өткен шақ қалай жасалады?

5. Жедел өткен шақ жұрнақтары мен жіктік жалғауын қалай ажыратамыз?

6. Бұрынғы өткен шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 157-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Диктант

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұхият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: баяндау

Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару.

Тақтаға бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.

ә) Жаңа сабақты түсіндіру;

Аңға шыққанда

Алдымызда бір төбе бар еді. Арғы етегі-ағаш. Соның тұсына барғанда, қасқыр көзімнен ғайып болды. Бір кезде аспанда түйіліп айналған бүркітім төмен қарай сорғалай құлады. Қасқырдың аузына түсіп,жазым бола ма деп қорықтым. Атымды тебініп, шаба жөнелдім. «Түскенжобасы осы-ау!»-деп, мөлшерлеген тұсына келдім. Қалың күртіктің ішіне ат бара алмайды. Жалма-жан атты қаңтарып тастадым. Сыртқы күпімді шештім де, жеңіл киіммен күртікті өрлей, ағаштың ішіне жүгірдім. Мөлшерден қаталасқан жоқ екем. Мен көрген жоқ едім. Бүркітім шақырған жерге ентігіп жүгіріп бардым. Оның бір аяғы құрықтай қайыңға қадалған да, бір аяғы қасқырдың төбесінде тұр. Қасқыр сіресіп тартып тұр. Аяғын қалай үзіп әкетпегенін білмеймін. Жүгіріп келген қалпыммен қасқырдың тірсегінен алдым да, қындағы пышағымен ішін осып жібердім.

(С.Мұқанов.) (123 сөз)

Тапсырма: Етістіктің шақтарын тауып астын сызыңдар.

Үйге тапсырма : Етістіктің түрленуін қайталап келу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Тест тапсырмалары

Сабақтың мақсаты:

а) оқушылардың қазақ тілі пәнінен алған білімдерін тиянақтау;

ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі: қайталау

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, т.б

Сабақтың көрнекілігі: тест парақшалары т.б

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

1. Күрделі етістікті тап.

А) уәде бер В) айта бар С) келе сал Д) айтып сал Е) барып қал

2. Туынды түбір етістікті тап.

А) қараған В) байымайды С) кеспейді Д) қадалды Е) батырыпты

3. Негізгі түбір етістікті тап.

А) ойлан В) сана С) шақыр Д) тазала Е) басқар

4. Қай етістік табыс септігіндегі сөз арқылы анықталады?

А) салт В) сабақты С) құранды Д) көмекші Е) құранды

5. Жеке тұрып сөйлем мүшесі бола алмайтын етістіктің түрін көрсет.

А) салт В) сабақты С) болымсыз Д) көмекші Е) құранды

6. Болымсыз етістікті тап.

А) қалам бар (ма) В) бұл-шығар(ма) С) Сабақтан қал(ма) Д) қызық жарна(ма) Е) Атым Ал(ма)

7. Етістіктің қай түрі іс әрекеттің жүзеге аспағанын білдіреді.?

А) болымды В) күрделі С) болымсыз Д) негізгі Е) туынды

8. Болымды етістікті тап.

А) Бет қаратар емес В) Жалған айтып суыспа С) Енді топтың ішін көрмек емес

Д) Жүйрік алысқа шабады Е) Енді бұлай істемегейсің.

9. Күрделі етістіктің қатарын белгіле

А) балтала,ойлан ақылдас В) жұлқылады, тарсылдады, ойбайлады С) жүре бер, әуре-сарсаңға түсті

Д) көңілден,ағар Е) жаздыртты,оқытты.

10. Сабақты етістікті тап.

А) Келгеніне қатты қуанып еді. В) Дала тіршілігі басталғалы тұр. С) Қаңтардың қақаған қарлы бораны да келіп жетті. Д) Ғарышкер болғысы келеді. Е) Тәжірибесін үйретумен келеді.

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

і

Сабақтың тақырыбы : Шығармашылық жұмыс

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың ойлау қабілетін,сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге асакөңіл бөлуге үйрету.

ә) Оқушылардың бойына әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.

б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға дағдыландыру.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,талдау

Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар

Халықтық педагогика

элементтерін қолдану : Аттың сыры иесіне мәлім

Пәнаралық байланыс : әдебиет.

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын иексеру. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Оқушыларға өткен сабақтар бойынша сұрақтар қоямын.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Өткен сабақтар бойынша шолу жасап,оқушыларды сөйлемдерді фонетикалық морфологиялық синтаксистік талдау жасауға үйретемін.

Бүкіл оқушылармен жұмыс : Тақтаға бір оқушыны шығарып морфологиялық талдау жүргіземін.

З.е з.е\ ш.с ет\ к.ж ет\ е.ж шылау з.е з.е\ б.е з.е ет\ кж\ ж.ө.н

1) Төстік ауыл│дан ұза│п шық│қан соң шалұұйрық ат│қа тіл біт│е│ді.

З.е\ т.с ет \ өе. К.ж з. е \ ж.е з.е ет / к.ж қ. Ет.

Терезе│ні сықырла│т│ып дала│да жел соғ│ып тұр.

з.е к.ж з.е б.е ет к.ж з.е ет кж ет к.ж ет ж.ө.ж.

Қонақ│тар үй│ге кір│іп, қымыз іш│іп, тынығ│ып жат│ты.

2) Отарда жалғыз үй отырған Қамқа баласының хатын күн батарда алды.

▬●▬▬● ▬ ● ▬▬ ● ▬ ● ▬ ● ▬▬▬ ~~~~~~~~~ ~~~~ - •- • - • - • ====

Мінайдар демін жақындата түсіп, Маржанкүлдің бетінен сүйіп алды.

----- - • - • - • - • - • - • - • - • ~~~~~~~~~~~ - - - - - - - ===========

Күн бата бригада ауылға келгенде, Бұзаубақтың үйінің жанында үш-төрт адам тұр еді.

• - • - • - --- - • - • - • - • - •- ~~~~~~~~~~ • - • - • - • - ~~~~~~~ --- ======

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау : Оқушылардың жауптарына,сөйлемді талдағандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Кез келген көркем шығармадан сөйлемдер алып синтаксистік талдау жасап келуге беремін.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Тоқсандық қайталау

Сабақтың мақсаты: білімділік -оқушыларға деңгейлік тапсырмалар беру арқылы білімдерін бағалау,біліктілік деңгейлерін байқау; дамытушылық - оқушының пәнге қызығушылығын арттыру,білім алуға деген саналы көзқарастарын,танымдық,ізденімпаздық қабілеттерін қалыптастыру,өз бетінше жұмыс жасауға төселдіру; тәрбиелік - іс-әрекет,мақсатқа жету әдіс-тәсілдерін таңдай білуге,өзін-өзі бағалай білуге дағдыландыру,достыққа,ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:қайталау сабағы.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: қайталау,дамыта оқыту,тест,сұрақ-жауап,топтастыру.

Сабақтың көрнекілігі: дидактикалық материалдар,кеспе қағаздар,бағалау парақтары,тапсырмалар жазылған көрнекі плакаттар.

Сабақтың барысы.І.Ұйымдастыру кезеңі: а) кабинет жағдайы(кабинет ауасының тазалығы,бордың болуы); ә) оқушыларды түгелдеу,журналға белгі соғу; б) оқушылар назарын сабаққа аудару.

ІІ.Кіріспе бөлім. «Қазақ тілі» сөзіне топтастыру жасау. (5-сыныпта алған білімдері бойынша)

дауыссыз

дыбыс

дауысты

сөздік қор

мақал-мәтел

Қазақ тілі

екпін

лексика

Тұрақты тіркес

буын

сөзжасам

тіл білімі

тасымал

фонетика

омоним,синоним,

антоним

ІІІ.Негізгі бөлім.

Мұғалім: - Балалар,бүгінгі сабағымызда қазақ тілі пәні бойынша алған білімімізді пысықтап,өз-өзімізді бағалаймыз.Өздерің оқып жатқан қандай пән болмасын тілден,қазақ тілінен бастау алады.Сендер жоғарыда алған білімдеріңді ауызша қысқа да нұсқа еске түсіріңдер.Ендеше,соны іс жүзінде дәлелдейік.Бүгінгі сабағымыз үш кезеңнен тұрады.

Әр кезеңде екеуден 6 тапсырма бар.Тапсырмаларды орындау барысында «білім шыңына» жетесіңдер деген ойдамын.Білімдеріңді алдарыңдағы бағалау парақтарына ұпай арқылы белгілеп отырасыңдар.

Бағалау парағы

Оқушының аты-жөні

І деңгей.1-тапсырма.

Сөз тіркесінің құрамындағы сөздерді тура және ауыспалы мағынаны білдіруіне қарай топтап жазу.

а) Жақсы сөз,жақсы адам,жақсы бала,жақсы ат

ә) Терең сай,терең білім,терең құдық,терең сезім

б) Долы ауыл,долы күш,долы жел,долы адам

в) Әкемнің көзі,қазынаның көзі,терезенің көзі,бұлақтың көзі.

2-тапсырма.Сөздерді орфография ережесіне сай жаз.

Бүгін,сөсіз,келемекен,тайақ,Ешшан,жаш шағында,бүрсігүні,жұмышшы.

ІІ деңгей. 3-тапсырма.Тиісті ұ,ү,ы,і әріптерін қою.

Ұз...н, құр...қ, б...рс...г...ні, күн...зг... ыст...қ, ...нт...мақ, сөзін мақ...лдау,үск...р...кт...ң соғу..., б...лай қарай кетті.

4-тапсырма.Қайсысы мақал,қайсысы мәтел? Мақал-мәтелдің жалғасын тап.

1)Кәрі түлкі қақпанға түспес.Еңбек етсең емерсің.Айдағаны бес ешкі,ысқырығы жер жарады.Әке - асқар тау,ана - етегіндегі бұлақ,бала - жағасындағы құрақ.Екі қораз ен қораға сыймас.

2) Мақал-мәтелді жалғастыр. «Жылы -жылы сөйлесең, ...», «Білгенің бір тоғыз ...»

ІІІ деңгей.5-тапсырма.Тұрақты тіркестердің мағынасын тап.

Бетінен оты шығу ...(ұялу), ит терісін басына қаптау ...(ұрысу).

Көз ілмеу ... (ұйықтамау), тас бауыр ...(мейрімсіз), ит өлген жер ...(алыс).

6-тапсырма.Тест тапсырмасы бойынша жұмыс.

(Парақшаларға алдын-ала жазылған тест тапсырмалары таратылады.)

1) Ауа өкпеден кедергісіз шығып,үннен ғана тұратын дыбыстарды ... дыбыстар дейміз.

а) дауыссыз ә) дауысты б) екпін в) буын,дауыссыз

2) Дауыстыдан басталып,дауыссызға аяқталған буынды ... буын деп атаймыз.

а) ашық ә) тұйық б) бітеу в) ашық,бітеу

3) Қайсысы артық?

өнеркәсіп,ата-ана,Айдар,тасбақа

1. Тасымалдаудың қайсысы дұрыс?

а)а-ра,о-ю,а-лақан ә) еле-уіш,ара-лас,қа-ра б) АҚ-Ш,Б-Ұ-Ұ в) 1995-жыл,ХХ-ғасыр,25-кг

5) Қатаң дауыссыз қайсысы?

а) б,в,г,д ә) р,л,м,н б) п,ф,к,қ в) а,о,ү,ұ.

Сергіту кезеңі.Жұмбақ шешу

1.Фонетикалық екі ұғым

Бітімен бірі сыбайлас.

Бірі айтылады да естіледі,

Екіншісі жазылады да көрінеді.(дыбыс,әріп)

2.Бір ағашта отыз жеті алма,

Оны алып жемек болсаң,

Он шақтысы еркін өтіп кетеді,

Қалғандары қақтығып барып өтеді.(дауыссыз,дауысты(

3.Оңға қарай оқысаң да бір халық,

Солға қарай оқысаң да бір халық.

Бір буыным - құс

Бір буыным - түс (қазақ)

Оқушылардың логикалық ойлауын дамытуға рналған дидактикалық ойындар

1. «Кім тапқыр» ойыны.Ойынның шарты:тақтаға жұмбақ жасырылған және ту,шар,елтаңбаның суреттері бейнеленген плакат ілінеді.Мұғалім жұмбақты оқиды, балалар жауабын суреттерге қарап айтады.

Желбірейді биікте,

Ел белгісі - ол сенің.

Айта қойшы,балақай,

Рәміздегі қай белгің? Жауабы: (ту)

Сабақты қорытындылап,үй тапсырмасы беріледі.

Оқулық соңындағы сынақ тапсырмаларымен жұмыс.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Етістіктің райлары

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, рай категориясының жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Сөйлеушінің сөзі арқылы қимылдың шындыққа қатысын, айтушының пікірін,көзқарасын білдіріп,белгілі бір грамматикалық тұлғалар арқылы жасалатын етістік түрі рай категориясы деп аталады.Етістіктің райлары қимылдың,іс-әрекеттің жүзеге асу,орындалу мүмкіндігіне қарай төрт түрге бөлінеді: ашық рай,бұйрық рай,, шартты рай,қалау рай.

Жаттығумен жұмыс: 163-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып,етістіктердің жасалуына,қай шақта тұрғанына көңіл бөліңдер.

Жеке оқушылармен жұмыс: мақал-мәтелдер жазып етістіктеріне морфологиялық талдау жасаңдар .

Мысалы: Жел дауылды шақырады.

Бұлт жауынды шақырады.

Шақыр-а-ды-шақыр түбірі етістік, -а-көсемшенің жұрнағы, -ды-жіктік жалғауының ІІІ жағы

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 164 -жаттығу. Мәтіннен етістіктерді тауып, құрамына қарай талдау жасайды.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Ашық рай

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, ашық райдың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойын кеңейтіп тілді байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгілері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не?

2. Райдың неше түрі бар?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Ашық райдың мәні етістіңтің шақ мағынасын білдірумен тікелей байланысты.Өйткені етістік белгілі шақта жұмсалғанда, сол қимылдың болуы арқылы сөйлеушінің ақиқат шындықты баяндауы байқалады.

Үш шақтың бірінде қолданылып, сөйлеушінің шындыққа қатысты баяндауын ашық рай дейміз.

Жаттығумен жұмыс: 165-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып, ашық райдағы етістіктердің қай шақта тұрғанын көрсетіңдер.

Жеке оқушылармен жұмыс: Төмендегі ашық райлы етістіктерді қатыстырып,сөйлем құрастырыңдар.

Оқыды,айтыпты, тыңдап отырмыз, озар, жазған

Шығармашылық жұмыс: Ашық райлы етістіктерді қатыстырып, «Анамның мамандығы» деген тақырыпта шағын хабарлама жазыңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар?

4. Ашық рай қалай жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 169 -жаттығу. Көшіріп жазып,әңгімеге ат қойыңдар,ашық райлы етістіктерді талдаңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Бұйрық рай

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, бұйрық райдың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойын кеңейтіп тілді байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгілері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не?

2. Райдың неше түрі бар?

3.Ашық рай қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Бұйрық рай іс-әрекеттің тыңдаушыға я бөгде біреуге қаратылып, бұйыра,талап,тілек етіле айту мағынасын білдіреді. Мысалы: Тыңда, дала, Жамбылды!

Бір жаққа қаратылып,қимылдың іс-әрекеттің орындалуын талап ету мағынасын білдіретін етістіктің рай түрі бұйрық рай деп аталады..

Жаттығумен жұмыс: 171-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып, бұйрық райлы сөздерді тауып, қай жақта тұрғанын,олардың мағыналық ерекшеліктерін көрсетіңдер. Әңгімеге ат қойыңдар.

Топпен жұмыс: Екі топ бұйрық райда тұрған мақал-мәтел айтып жарысады.

Мысалы: Анаңа ауыр сөз айтпа!

Атаңа ауыр жүк артпа!

Аға алдында пейіліңді көрсет,

Іні алдында мейіріңді көрсет.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Бұйрық рай дегеніміз не?

2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар?

4. Ашық рай қалай жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Етістіктері бұйрық райда тұрған бата жаттап келіңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Бұйрық райдың жіктелу үлгісі

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, бұйрық райдың жіктелу үлгісі туралы түсіндіру;

ә) оқушылардың ойын кеңейтіп тілді байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгілері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не?

2. Райдың неше түрі бар?

3.Ашық рай қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Бұйрық райдың жіктелу үлгісі

жекеше

Көпше

І

ІІ

ІІІ

Барайын,келейін,санайын

Бар-, кел-, сана,

Барыңыз, келіңіз, санаңыз

Барсын,келсін, санасын

Барайық,келейік,санайық

Барыңдар,келіңдер,санаңдар

Барыңыздар,келіңіздер, санаңыздар

Барсын,келсін,санасын

Етістіктің бұйрық рай түріне кейде -шы,-ші жұрнағы жаллғанып та жұмсала береді.

Ондайда бұйрық райлы етістік бұйрық, талап ету мағынасынан гөрі өтініш, тілек, жалыну мағынасын білдіреді. Мысалы: (мен) алайын-алайыншы

Жаттығумен жұмыс: 172-жаттығу. М.Қашқаридің сөзін есте ұстаңдар. Көшіріп жазып бұйрық райлы етістіктердің астын сызыңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Бұйрық рай дегеніміз не? 2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар? 4. Ашық рай қалай жасалады?

5. Бұйрық райға -шы,-ші жұрнағы жалғанса қандай мағына береді?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Бұйрық райды жіктеп бірнеше сөйлем жазып келіңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Шартты рай

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, шартты райдың жасалу жолын түсіндіру;

ә) оқушылардың ой-өрісін,сана-сезімін,белсенді ойлау дағдыларын жандандырып,сыни тұрғысынан ойлау материалдарын қолдана отырып қызығушылығын арттыру,білімін дамыту,сауаттылыққа баулу,сабаққа ынталандыру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не?

2. Райдың неше түрі бар?

3.Ашық рай қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Етістіктің шартты райы қимылдың, іс-әрекеттің болу болмау,іске асу-аспау мүмкіндігінінің шартын білдіреді. Шартты рай етістіктік негізгі және туынды

түбіріне ,етіс және болымсыз етістік тұлғаларына -са,-се жұрнағы жалғану арқылы жасалады. Мысалы: бар-са, жүр-се, кел-се

Қимылдың, іс-әрекеттің болу-болмау мүмкіндігінің шартын білдіріп, -са,-се жұрнақтары арқылы жасалатын рай түрі шартты рай деп аталады.

Жаттығумен жұмыс: 174-жаттығу . Көшіріп жазып шартты райлы етістіктердің астын сызыңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: Берілген етістіктерден шартты рай жасап,әрқайсысына бір-бір сөйлем құраңдар.

Сана, жаз, жүргіз, тазарт, санама

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Бұйрық рай дегеніміз не? 2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар? 4. Ашық рай қалай жасалады?

5. Бұйрық райға -шы,-ші жұрнағы жалғанса қандай мағына береді?

6. Шартты рай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 176-жаттығу. Шартты райлы етістіктерді тауып,қалай жасалғанын,қай жақта тұрғанын көрсетіңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Қалау рай

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, қалау райдың жасалу жолын түсіндіру;

ә) оқушылардың ой-өрісін,сана-сезімін,белсенді ойлау дағдыларын жандандырып,сыни тұрғысынан ойлау материалдарын қолдана отырып қызығушылығын арттыру,білімін дамыту,сауаттылыққа баулу,сабаққа ынталандыру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау,топтастыру

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не? 2. Райдың неше түрі бар?

3.Ашық рай қалай жасалады? 4. Шартты рай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Етістіктің қалау райы іс иесінің қимылдың, іс-әрекетті қалауын ,соған ынтасын, ниетінбілдіреді де белгілі бір жолдармен жасалады. Мысалы: Менің оқығым келеді. Жетсе игі еді, айтқайсың.

Жаттығумен жұмыс: 177-жаттығу . Көшіріп жазып қалау райлы етістіктердің астын сызыңдар.

Ашық рай шартты рай

Қалау рай бұйрық рай

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Бұйрық рай дегеніміз не? 2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар? 4. Ашық рай қалай жасалады?

5. Бұйрық райға -шы,-ші жұрнағы жалғанса қандай мағына береді?

6. Шартты рай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 180-жаттығу. бұйрық райлы етістіктерді тауып,қалай жасалғанын көрсетіңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Есімшенің түрленуі

Сабақтың мақсаты :

а) Есімшенің түрлену жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру,негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Бұйрық рай дегеніміз не? 2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар? 4. Ашық рай қалай жасалады?

5. Бұйрық райға -шы,-ші жұрнағы жалғанса қандай мағына береді?

6. Шартты рай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Есімше-сөйлемде екі түрлі мәнде,екі түрлі қызметте жұмсалатын етістіктің ерекше түрі. Ол бірде жіктеліп келіп етістік қызметін атқарса, енді бірде есімдерше түрленіп есім қызметін атқарады.

Есімшенің тәуелдену үлгісі Есімшенің септелу үлгісі

І айтқаным А. Айтқан Ж. айтқанда

ІІ айтқаның І айтқанның Ш. айтқаннан

Айтқаныңыз Б. Айтқанға К. айтқанмен

ІІІ айтқаны Т. айтқанды

Жаттығумен жұмыс: 184-жаттығу. Берілген есімшелерді оңаша және ортақ түрде тәуелдеңдер.

Айтар, баратын, білген, оқитын

Жеке оқушылармен жұмыс: тапқан, барған,білетін, тозбас деген есімшелерді ауызша септеңдер.

Тақтамен жұмыс: Тәуелденген есімшелерді қатыстырып,сөйлем құрастырып, морфологиялық талдау жүргізеді.

Көргенім,келетіні,жазатының, көмектескеніңіз,бармайтыны, тыңдағанымыз.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Есімшенің түрлену жолын түсіндір.

2. Есімше қандай жұрнақтар арқылы жасалады.

3. Етістіктің неше шағы бар?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Есімшенің жұрнағы арқылы жасалған мақал- мәтелдер жазып, олардың түбірі мен қосымшаларын ажыратыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Есімшенің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты :

а) Есімшенің сөйлемде атқаратын қызметін түсіндіру, сөйлемдерді синтаксистік талдауға машықтыру;

ә) оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру,негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Бұйрық рай дегеніміз не? 2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар? 4. Ашық рай қалай жасалады?

5. Есімше қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Есімше әрі есім, әрі етістік мәнінде қолданылатындықтан,ыңғайына қарай сөйлемнің барлық мүшесінің қызметін атқара алады.Бастауыш

баяндауыш

толықтауыш

анықтауыш

пысықтауыш

Есімше атау септікте тұрып заттанып,бастауыш қызметін атқарады.

Есімше жіктеліп келіп, сөйлемнің баяндауыш қызметін атқарады.

Есімше атау мен іліктен басқа септіктердің бірінде тұрып толықтауыш қызметін атқарады.

Есімше зат есіммен тіркесіп келіп немесе ілік септікте тұрып анықтауыш қызметін атқарады.

Есімше барыс және жатыс, шығыс, көмектес септіктерінің бірінде тұрып немесе шылау сөздермен тіркесіп келіп пысықтауыш қызметін атқарады.

Үнсіз күліп тұрған-бағанағы шәкірт бала.

Екеуі де жарытып, тіс жарып сөйлемейтін.

Ұялғанды, жауап айтпағанды кешірмейтін әке мінезі Абайға мәлім

Көшкен ауылды іздеп табалық

Білмекке кетті көңілі жөнін сұрап.

Жаттығумен жұмыс: 192-жаттығу. Есімшелерге тұлғалық талдау жасап,олар сөйлемнің қай мүшесі болып тұрғанын анықтаңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: Мақал-мәтелдердегі есімшелердің есімдерше түрленген тұлғаларына талдау жасаңдар.

1.Тойдың болғанынан боладысы қызық

2. Қолы қимылдағанның аузы қимылдар.

Тақтамен жұмыс: Тәуелденген есімшелерді қатыстырып,сөйлем құрастырып, морфологиялық талдау жүргізеді.

Көргенім,келетіні,жазатының, көмектескеніңіз,бармайтыны, тыңдағанымыз.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Төмендегі етістіктерден әр түрлі есімшелер жасаңдар да, түрлендіріп қолданыңдар.

Жаз,көмектес, кел, айт, сөйле, ізде, көр, түсін

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Көсемшенің түрленуі

Сабақтың мақсаты :

а) Көсемшенің түрленуін, жасалатын жұрнақтарын меңгерту;

ә) оқушылардың ой-өрісін,сана-сезімін,белсенді ойлау дағдыларын жандандырып,сыни тұрғысынан ойлау материалдарын қолдана отырып қызығушылығын арттыру,білімін дамыту,сауаттылыққа баулу,сабаққа ынталандыру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау,топтастыру

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Есімшенің түрлену жолын түсіндір.

2. Есімше қандай жұрнақтар арқылы жасалады.

3. Етістіктің неше шағы бар?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Көсемше де есімше сияқты екі түрлі мәнде,екі түрлі қызметте жұмсалады. Көсемше де жіктеліп немес күрделі етістіктің негізгі етістік сыңары болып,нақты қимылды білдіріп, етістік қызметінде қолданылса,енді бірде қимылдың амалын білдіріп, үстеу қызметінде қолданылады.

Көсемше мына жұрнақтар арқылы жасалады.

1) -а,-е,-й: айта, бере, ойлай;

2) -ып,-іп,-п; айтып, беріп, ойлап;

3) -ғалы,-гелі,-қалы,-келі түрі жіктелмейді.

Жаттығумен жұмыс: 201-жаттығу . Көшіріп жазып көсемшенің жасалу жолын және қай жақта жіктелгенін ажыратып айтыңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: Берілген көсемшелерді жекеше, көпше түрде жіктеңдер.

Көріп, оқып, біле, сұрай, айта

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Көсемшенің қандай ерекшелігі бар?

2. Есімше мен көсемшенің ұқсастығы мен айырмашылығы қандай?

3. Көсемшенің жіктелуіндегі ерекшелік неде?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 180-жаттығу. бұйрық райлы етістіктерді тауып,қалай жасалғанын көрсетіңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Көсемшенің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты :

а) Көсемшенің сөйлемде атқаратын қызметін түсіндіру, сөйлемдерді синтаксистік талдауға машықтыру;

ә) оқушылардың ой-өрісін,сана-сезімін,белсенді ойлау дағдыларын жандандырып,сыни тұрғысынан ойлау материалдарын қолдана отырып қызығушылығын арттыру,білімін дамыту,сауаттылыққа баулу,сабаққа ынталандыру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау,топтастыру

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Көсемшенің қандай ерекшелігі бар?

2. Есімше мен көсемшенің ұқсастығы мен айырмашылығы қандай?

3. Көсемшенің жіктелуіндегі ерекшелік неде?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Көсемше жіктеліп келіп немесе күрделі етістіктің құрамында негізгі етістік көсемше тұлғалы болып,ал көмекші етістік жіктеліп келіп баяндауыш қызметін атқарады.

Көсемше қимылдың, іс-әрекеттің амалын, жай-күйін, мақсатын, себебін, мезгілін білдіріп,пысықтауыш қызметін атқарады. Т.б

Жаттығумен жұмыс: 206-жаттығу . Көшіріп жазып көсемшелерді тауып,сұрақ қою арқылы олар сөйлемнің қай мүшесі екенін анықтаңдар.

Топпен жұмыс: Мөлшерлі уақыттың ішінде көсемшенің үш түрін келтіріп,сөйлемдер жазады. Мысалды көп және дұрыс жазған топ ұтып шығады.

Тақтамен жұмыс: Мақал-мәтелдерден көсемшелерді тауып, олардың қай жақта жіктеліп тұрғанын айтыңдар және тұлғалық талдау жасап,сөйлемнің қай мүшесі екенін анықтаңдар.

1. Дұшпан күлдіріп айтады,

Дос жылатып айтады.

2. Досы көпті жау алмайды,

Ақылы көпті дау алмайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Көсемшенің қандай ерекшелігі бар?

2. Есімше мен көсемшенің ұқсастығы мен айырмашылығы қандай?

3. Көсемшенің жіктелуіндегі ерекшелік неде?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 208-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Диктант

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұхият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: баяндау

Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару.

Тақтағы бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.

ә) Жаңа сабақты түсіндіру;

Жапонияда жаңа жылды қарсы алу дәстүрі

Жапондар жаңа жылды түнде қарсы алмайды. Олардың Жаңа жылы біздің түнгі сағат он екіде емес,ертеңіне бірінші қаңтар күні, таңмен бірге басталады. Таң алдында жапондар үйлерінен шығып,көтеріліп келе жатқан жаңа жылдың алғашқы күнін салтанатпен қарсы алады. Сауық-сайран содан кейін басталады.

Кісіге сыйлық тарту-жапон ұғымында үлкен құрмет. Сондықтан Жаңа жыл күні әдемі кимоно киген әйелдер мен барын үстіне киіп, сәнденіп шыққан еркектер біріне-бірі шама-шарқынша сыйлық тартады. Жапондар Жаңа жыл дәстүрі бойынша, көшеге қолдарына қарағайдың ,тал, қарақаттың бұтақтарымен безелген бамбук шыбық ұстап шығады. Жапон халқының ырымы бойынша,қолына бұл күні әлгіндей әшекейлі бамбук ұстап шыққан адамға Жаңа жыл қарағай жасының ұзақтығы ,бамбуктың беріктігі,тал, қарақаттың тез өсетін қасиеттері дариды-мыс. («Ғалым ғажаптары» кітабынан.) (107 сөз)

Тапсырма: Мәтіннің ішінен етістікті тауып қай шақта тұрғанын анықтаңдар.

Үйге тапсырма : көсемшенің түрленуін қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Қатемен жұмыс

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұхият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: талдау,түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі : деңгейлік тапсырмалар

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын тексеру:

Жіберілген қателер бойынша тақтаға шығып қатемен жұмыс жүргізеді.

Орфографиялық сөздікпен жұмыс жүргіземін

Тақтамен жұмыс: Тақтаға бірнеше сөздерді жазып буынға бөліп, фонетикалық талдау жүргізеді.

Білімді бекіту : Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоя отырып түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау : Оқушылардың ынтасына,сұраққа жауап бергеніне қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Ережелерді жаттап келуге беремін

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Тұйық етістіктің түрленуі

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп оянуына,ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққа баспай биік ұстау жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу;.

ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін Отанын сүюге тәрбиелеу.

б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы дұрыс жаза білуге үйрету.

Сабақтың түрі : Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап.түсіндіру, іздендіру

Сабақтың көрнекілігі : плакат,үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс: Әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. семшенің қандай ерекшелігі бар?

2. Есімше мен көсемшенің ұқсастығы мен айырмашылығы қандай?

3. Көсемшенің жіктелуіндегі ерекшелік неде?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Тұйық етістік - етістіктің ерекше түрі.Мағынасы жағынан ол қимылдың,іс-әрекеттің атын білдіреді де,шақпен де,жақпен де,байланысты болмайды Сөйтіп,тұйық етістік қимылдың, іс-әрекеттің атауы ретінде қолданылады да,жақтық мағынаны да білдірмейді.

Тұйық етістік етістіктің негізгі және туынды түбіріне,етіс және болымсыз етістік тұлғаларына -у жұрнағы жалғану арқылы жасалады. Мысалы: сұра-у, жүр-у, бар-у.

Тұйық етістіктердің кейбірі белгілі заттың,көбіне қимылдың атын білдіріп,зат есім болып кеткен. Тілімізде көскеу,( отты, шоқты көсейтін темір),сабау(жүнді сабайтын шыбық),егеу(темірді егейтін құрал)сияқты зат есімдер тұйық етістіктен жасалған.

Тұйық етістік тікелей септеле де,тәуелдене де алады, бірақ жіктелмейді.

Кітаппен жұмыс: 210-жаттығу Көшіріп жазып, тұйық етістіктердің астын сызыңдар.

Бүкіл оқушылармен жұмыс : Оқушыларға мақал-мәтелдер айтқызып,тұйық етістікті тапқызамын.

1.Отанды сүю от басынан басталады.

2. Аяққа кісен салуға болар,

Тілге кісен салынбас.

3. Жақсының қасиеті-жарастыру,

Жаманның қасиеті- таластыру

Білімді бекіту: Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын

1.Тұйық етістік дегеніміз не? 2.Көсемше қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Бағалау : Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Жалғау,Көсеу,Құрсау,Оқу,Басу,Жабу етістіктеріне сөйлем құрап келуге беремін.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Тұйық етістіктің емлесі

Сабақтың мақсаты: . а) Тұйық етістіктің -у жұрнағының жалғану ерекшеліктері: бірде дауысты,бірде дауыссыз болуы -у жұрнағының түбірдегі дыбыстарды өзгертуін түсіндіру.

ә) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету. Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру.

б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы сауаттылыққа баулу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі : тіл дамыту

Сабақтың көрнекілігі : плакат, кеспе қағаздар

Халықтық педагогика Орынсыз ашу - от шашу

элементтерін қолдану :

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау.

а) Тұйық етістіктің -д жұрнағының жалғану ерекшеліктері : бірде дауысты,бірде дауыссыз болуы -у жұрнағы

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Өткен сабақтарды қалай меңгергенін білу үшін оқушыларға кеспе қағаздар үлестіріп,жауап талап етемін.

1.Сабақты етістік пен салт етістіктің мағыналық ерекшеліктері неде?

2.Етіс нені білдіреді? 3. Етістің қандай түрлері бар және олар қалай жасалады?

5. Көсемшенің қай түрі жіктелмейді ? 4.Бір түбірге бірнеше етіс жұрнағы қалай жалғанады ?

6. Не себепті көсемше етістіктің еоекше түрі деп аталады ?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

1. Дауыссыз дыбыстарға біткенетістіктерге тұйық етістіктің -у жұрнағы дауысты болып жалғанады : бар-у, қайт-у, көр-у,кел-у.Дауысты дыбыстарға біткен етістіктерге тұйық етістіктің -у жұрнағы дауыссыз болып жалғанады : ойна-у, сөйле-у, барма-у, келме-у.

2. Дауысты ы,і, дыбыстарына біткен етістіктерге тұйық етістіктің -у жұрнағы жалғанғанда,түбірдің соңындағы ы,і, дыбыстары жазылмай, у дыбысының құрамына еніп кетеді де,ол,(у) дауысты дыбыс болып есептеледі.

Мысалы : оқы+у=оқу, тасы+у=тасу, ері+у= еру.

3. Қатаң п,к,қ дыбыстарына біткен етістіктерге тұйық етістіктің -у жұрнағы жалғанғанда, түбір соңындағы п дыбысы б-ға қ,к дыбыстары ғ,г дыбыстарына айналады.

Мысалы : тап+у=табу, үк+у=үгу, ақ+у=ағу.

Тақтамен жұмыс : 213-жаттығу. Тұйық етістіктерді тауып,олардың қандай септіктерде тұрғанын ажыратыңдар.

Үлгі : ұнауымен - ұнау -тұйық етістік, -ы- тәуелдік жалғауы, -мен- көмектес септігінің жалғауы.

1. Сөз-ұлы құдірет,ұлылығы - сөзбен адамдарды табыстыруға болады ?

2. Тіл мен ойлау еңбектің жемісі

3. Ана тілін құрметтемеу - анаңды да сыйламау деген сөз.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 264-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Етістікке байланысты жаттығу жұмыстары

Сабақтың мақсаты :

а) Етістікті қайталай отырып,сатылый кешенді талдау арқылы етістіктің мағыналық түрлерімен жұмыс істеу.

ә) Сатылай кешенді талдаудың сызбасын негізге ала отырып,етістіктің құрамын,тұлғасын,құрылысын талдауға баулу ;шешен сөйлеуге мақал - мәтелдің оқушы тілінде қолдныс аясын кеңейту.

б) Өз ойын дұрыс айта білу негізінде әдемі өйлеуге баулу,адамгершілік тәрбиесін бойына сіңіру.

Сабақтың түрі : Қайталау

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі : плакат,кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген тапсырманы тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1.Етістік нені білдіреді ? 2.Етістік қандай сұрақтарға жауап береді ?

3.Етістік құрамына қарай қалай бөлінеді ? 4.Туынды етістіктер қалай жасалады ?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Етістік - заттың қимылын,іс-әрекетін білдіретін сөз табы. Етістік не істеді ? не қылды ? қайтті деген сұрақтарға жауап береді.

Кітаппен жұмыс : 214-жаттығу. Етістіктерді тауып,олардың нешінші жақта қалай жіктеліп тұрғанын айтыңдар.

Топпен жұмыс : Оқушыларға мақал-мәтелдер айтқызып,етістікті тапқызып,талдатамын.

1.Кісі елінде күркірегенше

Өз еліңде дүркіре

2.Өз үйім - өлең төсегім.

3. Отанға опасыздық еткенің-

Өз түбіңе жеткенің

4. Ер қанаты - өнер.

5.Баланың бас ұстазы - ата-анасы.

Екеуара жұмыс : Екі оқушыға бірнеше сөйлем беріп,фонетикалық,морфологиялық талдау жасатқызамын.

Сабақты салт дара

Етістік

Күрделі тұйық етістік

Есімше көсемше

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын

Бағалау : Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 217-жаттығу. Есімшелерді бір бөлек,көсемшелерді бір бөлек теріп жазыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Етістіктің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты: . а) Етістіктің сөйлемдегі қызметін түсіндіру;

ә) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету. Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру.

б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы сауаттылыққа баулу.

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : тіл дамыту, талдау

Сабақтың көрнекілігі : плакат, кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Өткен сабақтарды қалай меңгергенін білу үшін оқушыларға кеспе қағаздар үлестіріп,жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Етістік

Жаттығумен жұмыс: 215-жаттығу. Етістіктерді тауып,сұрақ қою арқылы сөйлемнің қай мүшесінің қызметін атқарып тұрғанын көрсетіңдер.

Тақтамен жұмыс : Тақтаға бірнеше сөйлем жазып синтаксистік, морфологиялық талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Өткен тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Тұйық етістіктің ерекшелігі неде?

2. Тұйық етістік қалай жасалады?

3. Тұйық етістіктің қандай емлелік ерекшелігі бар?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 217-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Синтаксис

Сабақтың мақсаты:

білімділік - оқушыларға синтаксис туралы түсінік беру,сабаққа деген қызығушылығын арттыру.

дамытушылық - оқушылардың іскерлігі мен біліктілік дағдыларын жетілдіре отырып,ойлау қабілетін,сөздік қорын дамыту;

тәрбиелігі - оқушыларға туыстық атаулар туралы ұғым бере отырып,алыс-жақынын тани білуге шақыру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Оқыту әдісі:талдау,сұрақ-жауап,шығармашылық ізденіс,кітаппен жұмыс.

Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті.

Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі кеспе қағаздар, деңгейлік тапсырмалар т.б.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Өткен сабақтарды қалай меңгергенін білу үшін оқушыларға кеспе қағаздар үлестіріп,жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Синтаксис -гректің «құрау,біріктіру, рет» деген мағынадағы сөзі. Қазіргі кезде синтаксис тіліміздегі сөз тіркесі мен сөйлемнің құрылым-құрылысы,басқа да ерекшеліктерін қарастыратын грамматиканың бір саласы ретінде түсініледі.

Тілдің ойды білдіреті ең кіші бөлшегі-сөйлем. Сөйлем сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсуі арқылы құралады.

Синтаксис сөйлемді, оның мағыналары мен түрлерін, сөйлемнің қалай құралатынын, яғни сөйлемдегі сөздердің қалай грамматикалық байланысқа түсетінін және оның нәтижесінде сөздердің бір-бірімен тіркесіп қолданылуын қарастырады.

Жаттығумен жұмыс: 230-жаттығу. Көшіріп жазып, сөйлемдегі сөздерді бір-бірімен байланыстырып тұрған тұлғалардың астын сызып көрсетіңдер.

«Кім көп біледі?» ойыны Ойынның шарты мынадай.

1. Бірнеше жазушылардың шығармаларын атап шығамын, оқушылар кімнің шығармасы екенін табады.

2. Әдеби шығармалардығы кейіпкерлерді табу.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Өткен тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Грамматиканың синтаксис саласы нені қарастырады?

2. Сөйлем құрауда сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсуінің орны неге ерекше?

3. Тіл білімі неше салаға бөлінеді?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 231-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөздердің грамматикалық байланысы

Сабақтың мақсаты:

білімділік - оқушыларға сөздердің грамматикалық байланысы туралы түсінік беру,сабаққа деген қызығушылығын арттыру.

дамытушылық - оқушылардың іскерлігі мен біліктілік дағдыларын жетілдіре отырып,ойлау қабілетін,сөздік қорын дамыту;

тәрбиелігі - оқушыларға туыстық атаулар туралы ұғым бере отырып,алыс-жақынын тани білуге шақыру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Оқыту әдісі:талдау,сұрақ-жауап,шығармашылық ізденіс,кітаппен жұмыс.

Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті.

Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі кеспе қағаздар, деңгейлік тапсырмалар т.б.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Өткен сабақтарды қалай меңгергенін білу үшін оқушыларға кеспе қағаздар үлестіріп,жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Сөздер ойды білдіру үшін бір-бірімен белгілі грамматикалық байланысқа түсіп, сөйлем құрайды. Сөйлемдегі сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысы әр түрлі болуы мүмкін, сөздер бір-бірімен белгілі тәсіл арқылы байланысады. Мысылы: Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін деген сөйлемдегі мен жазбаймын, ермек үшін жазбаймын болып сөздер бір-бірімен байланысқа түскен.

Осы сөйлемдегі сөздерді байланыстырып тұрған тұлғаларды алып тастасақ,сөйлем түсініксіз болып қалар еді. Мен жазбаймын өлең ермек. Осыдан көрінетіндей,біріншіден мағыналық жағынан бір-бірімен сәйкес,үйлес сөздер ғана байланыса алады. Екіншіден, сөздер белгілі бір амал-тәсілдер арқылы байланысыды.

Жаттығумен жұмыс: 233-жаттығу. Көшіріп жазып, сөйлемдегі сөздерді бір-бірімен грамматикалық байланысына қарай бөлек-бөлек көшіріп жазыңдар.

Үлгі: Оспан кіріп келді,сырттан кіріп келді, сөйткенше кіріп келді.

Тақтамен жұмыс : Тақтаға бірнеше сөйлем жазып синтаксистік, морфологиялық талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Өткен тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Грамматиканың синтаксис саласы нені қарастырады?

2. Сөйлем құрауда сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсуінің орны неге ерекше?

3. Тіл білімі неше салаға бөлінеді?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 234-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөздердің байланысу тәсілдері

Сабақтың мақсаты: білімділік - сөйлем құрылысынан сөздердің байланысу тәсілдерін ажыратуға үйрету;

дамытушылық - оқушылардың жеке өнімді қызметтерін дамытушылық тапсырмалар арқылы байқау,логикалық тапсырмалар арқылы жұмыстану, практикалық тапсырмалар арқылы оқушы қызметінің әрекетін арттыру;

тәрбиелік - лексикалық тапсырмалар арқылы оқушының сезіміне әсер ету,жан дүниелерін байыту.

Әдісі: баяндау,түсіндіру,анализ ,синтез.

Көрнекілігі: сызбалар,үлестірме топшамалар,көркем шығармалар,портреттер.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,математика.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Өткен сабақтарды қалай меңгергенін білу үшін оқушыларға кеспе қағаздар үлестіріп,жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Қазақ тілінде сөздер бір-бірімен төрт түрлі тәсіл арқылы байланысады:

Жаттығумен жұмыс: 235-жаттығу. жалғаулар арқылы байланысқан сөздерді өзі тіркескен сөзімен бірге теріп жазыңдар.

Үлгі: Оспан кіріп келді,сырттан кіріп келді, сөйткенше кіріп келді.

Тақтамен жұмыс : Тақтаға бірнеше сөйлем жазып синтаксистік, морфологиялық талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Өткен тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Грамматиканың синтаксис саласы нені қарастырады?

2. Сөйлем құрауда сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсуінің орны неге ерекше?

3. Тіл білімі неше салаға бөлінеді?

4. Сөйлемде сөздер бір-бірімен қалай байланысады?

5. Септеулік шылаулар сөздерді қалай байланыстырады?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 237-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Диктант

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұқият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: баяндау

Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару.

Тақтаға бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.

ә) Жаңа сабақты түсіндіру;

Біздің қала

Біз Алматы қаласында тұрамыз. Алматы қаласы-ең әдемі қалаларының бірі.Таудан төмен қарай созылған тіп-тік,әдемі көшелері неше түрлі ағаштармен көмкерілген. Көшелердің екі жағынан сылдыраған мөлдір бұлақтар ағып жатады. Достық атындағы сарай,Спорт сарайы,Оқушылар сарайы және көп қабатты қонақ үйлер өздерінің керемет көркемдігімен көздің жауын алады. Қаланың оңтүстігін басынан өмір бойы қар кетпейтін ақ бас Алатау қоршаған. Тау беттерін қысы-жазы өзгермей,ылғи жап-жасыл болып тұратын шыршалар мен қарағайлар,ақ қайыңдар жапқан. Етегінде атақты «Медеу» мұз айдыны,көптеген демалыс,сауықтыру-емдеу орындары бар. Олар алуан түрлі гүлдерге,бау-бақшаларға бөленеген. Қалада тарихи орындар,мұражайлар,көрікті жерлер,бақтар өте көп. Қаланың батысы мен шығысынан Үлкен Алматы,Кіші Алматы өзендері ағып жатады. Алматы қаласының табиғаты-сирек кездесетін тамаша табиғат!

(111 сөз)

Тапсырма: Мәтіннен сөздердің байланысу түрлерін табыңдар.

Үйге тапсырма : Сөздердің байланысу түрлерін,тәсілдерін қайталап келу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Жаттығумен жұмыс

Сабақтың мақсаты :

а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып балалардың тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін жетілдіріп,шешендік өнерге баулу;

ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу,,халық даналығы,халық өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.

Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,тіл дамыту т.б.

Сабақтың көрнекілігі : суреттер т.б.

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Грамматиканың синтаксис саласы нені қарастырады?

2. Сөйлем құрауда сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсуінің орны неге ерекше?

3. Тіл білімі неше салаға бөлінеді?

4. Сөйлемде сөздер бір-бірімен қалай байланысады?

5. Септеулік шылаулар сөздерді қалай байланыстырады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Көп нүктенің орнына жіңішке дауыстылардың тиістісін қойыңдар.

Б... р жарлы шал есг ... не м .. н .. п келе жатыр ед ... Олар шалды ... жуалап, мазақ етк ... пе ...р ... кел ... п :

- Ата, неге есег ..ң..зд ... өлең айтуға үйретт ... ң ... з? депті. -Есег..м ...лең айтпайды.Сендердей жақсы жолдасын к...рген соң қуанғаннан бақырады,-депт...

Топпен жұмыс : Мына сөздермен сөз тіркестерін құрыңдар.

бала

бала

әдепті әдепсіз

ниет

ізетті ізгілік

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: «Егер де мен ...» тақырыбына мәтін жазып келу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Тест тапсырмалары

Сабақтың мақсаты:

а) оқушылардың қазақ тілі пәнінен алған білімдерін тиянақтау;

ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі: қайталау

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, т.б

Сабақтың көрнекілігі: тест парақшалары т.б

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

1. Етістіктің райы неше түрге бөлінеді?

А) 2 В) 4 С) 3

2. Үш жақтың бірінде қолданылып,сөйлеушінің шындыққа қатысын баяндайтын рай түрі

А) қалау рай В) шартты рай С) ашық рай

3. Көбіне ІІ жаққа қаратылып, қимылдың орындалуын талап ету мағынасын білдіретін рай түрі.

А) шартты рай В) бұйрық рай С) ашық рай

4. Іс-әрекеттің іске асу,аспау мүмкіндігінің шартын білдіріп,-са,-се жұрнағы арқылы жасалатын рай түрі.

А) шартты рай В) бұйрық рай С) ашық рай

5. Оқуға түскім келеді рай түрі

А) қалау рай В) шартты рай С) ашық рай

6. Есімшенің жұрнағы

А)-ғалы,-гелі,-қалы,-келі В) -а,-е,-й С) -атын,-етін

7. Есімшенің тәуелденуі

А) берермін В) берерім С) берерден

8. Адасқанның айыбы жоқ. Есімшенің сөйлемдегі қызметі.

А) толықтауыш В) пысықтауыш С) анықтауыш

9. Көп сөйлегенді ұнатпаймын. Есімшенің сөйлемдегі қызметі

А) толықтауыш В) пысықтауыш С) анықтауыш

10.Есімшенің көпше түрде жіктелуі

А) Келгенмін В) келгенбіз С) келгенде

11. Есімшенің септелуі

А) көрмесім В) көрмеспіз С) көрместен

12. Менің ұстаз болғым келеді. Рай түрі

А) қалау рай В) шартты рай С) ашық рай

13. Атаның баласы болма, Адамның баласы бол. Рай түрі

А) шартты рай В) бұйрық рай С) ашық рай

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөз тіркесі туралы түсінік

Сабақтың мақсаты: 1.Білімділігі: оқушыларға сөз тіркесі туралы түсінік беру,теориялық білімдерін практикамен ұштастыру,оқушы білімін есепке алу.

2.Дамытушылық: әдеби жанрлардың түрлерінен мысалдар келтіру арқылы әдебиетке деген қызығушылығын дамыту,ізденімпаздық қасиетін қалыптастыру,шығармашылыққа баулу,тіл байлығын жетілдру.

3.Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке.ізеттілікке,әдептіліке,шапшаңдыққа тәрбиелеу,ұлттық салт-дәстүрді қадірлеуге баулу,өз елін,тілін сүюді үйрету.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,топпен жұмыс,СТО стратегиялары,

Сабақтың көрнекілігі: кубик,қима қағаз,перфокарта,сызба таблицалары,көркем әдебиет.

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Сөйлемде кем дегенде екі толық мағыналы мағыналы сөздің бірі екіншісіне сабақтаса байланысқан сөздер тізбегін сөз тіркесі дейміз.

Сөз тіркесінің айрықша белгілері

Сөйлем ішінде танылады,өйткені сөздердің байланысы сөйлем ішінде анықталады

Кем дегенде толық мағыналы екі сөзден тұрады

Сөз тіркесін құрайтын сөздер бір-бірімен белгілі грамматикалық тәсілдер арқылы бірі екіншісіне бағына байланысады

Сөз тіркесі белгілі синтаксистік қатынасты білдіреді

Жаттығумен жұмыс : 224-жаттығу. Сөздердің байланысын тауып,басыңқы сөзден бағыныңқы сөзге сұрақ қойыңдар.

Бағыныңқы сөз Басыңқы сөз

1. Асқардың кімнің? тірі қалғанын

2. Тірі қалғанына неге? куанған

3. Қуанған қай? Ботагөз

4.Баланың кімнің? атын

5. Атын нені? Амантай қойды

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Сөз тіркесі дегеніміз не?

2. Сөз тіркесінің тіркесті сөзден айырмашылығы қандай?

3. Есімді сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?

4. Етістікті сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?

Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 226 жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөз тіркесі және күрделі сөздер мен тұрақты тіркестер

Сабақтың мақсаты: 1.Білімділігі: оқушыларға сөз тіркесі туралы түсінік беру,теориялық білімдерін практикамен ұштастыру,оқушы білімін есепке алу.

2.Дамытушылық: әдеби жанрлардың түрлерінен мысалдар келтіру арқылы пәнге деген қызығушылығын дамыту,ізденімпаздық қасиетін қалыптастыру,шығармашылыққа баулу,тіл байлығын жетілдру.

3.Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке.ізеттілікке,әдептіліке,шапшаңдыққа тәрбиелеу,ұлттық салт-дәстүрді қадірлеуге баулу,өз елін,тілін сүюді үйрету.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,топпен жұмыс, іздендіру

Сабақтың көрнекілігі: қима қағаз,перфокарта,сызба таблицалары,көркем әдебиет.

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Сөз тіркесі кемдегенде екі сөзден құралатын болса, күрделі сөздер мен тұрақты тіркестер де екі сөзден құралады.

Күрделі сөздер де, тұрақты тіркестер де, біріншіден орындары тұрақты болады, екіншіден , бір ғана ұғымды білдіріп,бір сөздің орнына қолданылады,сондықтан бірінен екіншісіне сұрақ қоюға болмайды.

Күрделі сөздерге күрделі зат есіс, күрделі сан есім, күрделі сын есім, күрделі етістік, сондай-ақ негізгі сөздер мен көмекші сөздердің тіркесі жатады. Күрделі сөздер мен тұрақты тіркестер сөз тіркесінің құрамына еніп,басыңқы да, бағыныңқы да сыңары бола алады. Ондай сөз тіркестері күрделі сөз тіркестері деп аталады.

Жаттығумен жұмыс : 247-жаттығу. Орфографиялық я түсіндірме сөздікті пайдалана отырып күрделі сөзге 5 мысал,сөз тіркесіне 5 мысал, тұрақты тіркеске 5 мысал келтіріп, өзіндік ерекшеліктерін талдап көрсетіңдер.

Топпен жұмыс: 248-жаттығу І топ сөз тіркестерін теріп жазады.

ІІ топ күрделі сөздерді теріп жазады.

ІІІ топ тұрақты тіркестерді теріп жазады.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Сөз тіркесі дегеніміз не?

2. Сөз тіркесінің тіркесті сөзден айырмашылығы қандай?

3. Есімді сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?

4. Етістікті сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?

Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 249- жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөз тіркесінің түрлері

Сабақтың мақсаты: 1.Білімділігі: оқушыларға сөз тіркесі туралы түсінік беру,теориялық білімдерін практикамен ұштастыру,оқушы білімін есепке алу.

2.Дамытушылық: әдеби жанрлардың түрлерінен мысалдар келтіру арқылы әдебиетке деген қызығушылығын дамыту,ізденімпаздық қасиетін қалыптастыру,шығармашылыққа баулу,тіл байлығын жетілдру.

3.Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке.ізеттілікке,әдептіліке,шапшаңдыққа тәрбиелеу,ұлттық салт-дәстүрді қадірлеуге баулу,өз елін,тілін сүюді үйрету.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,топпен жұмыс, іздендіру

Сабақтың көрнекілігі: қима қағаз, сызба таблицалары,көркем әдебиет.

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Сөз тіркесі дегеніміз не?

2. Сөз тіркесінің тіркесті сөзден айырмашылығы қандай?

3. Есімді сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?

4. Етістікті сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Сөз тіркесінің түрлері басыңқы сөздің қай сөз табы болуына байланысты анықталады. Сөз тіркесінің басыңқы сыңары зат есім, сан есім, сын есім, есімдік болса, ол есімді сөз тіркесі деп аталады. Басыңқы сыңары етістік болса,етістікті сөз тіркесі деп аталады. Мысалы: Мынау хатты жаңа Абай ағам Әбішке жазып еді. Бұл сөйлемде мынадай сөз тіркестері бар: мынау хатты,хатты жазы,жаңа жазды,Әбішке жазды. Мынау хатты деген есімді тіркес,өйткені оның басыңқы сыңары хатты -зат есім, қалғандары-етістікті сөз тіркестері,өйткені олардың басыңқы сыңарлары етістік.

Жаттығумен жұмыс : 253-жаттығу. Сөз тіркесін тауып,байланысу тәсілі мен түрлеріне қарай ажыратып талдаңдар.

Тақтамен жұмыс : Тақтаға бірнеше сөйлем жазып синтаксистік, морфологиялық талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 254- жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Қабысу

Сабақтың мақсаты: білімділік - сөйлем құрылысынан сөздердің байланысу құрылысын ажыратуға үйрету;

дамытушылық - оқушылардың жеке өнімді қызметтерін дамытушылық тапсырмалар арқылы байқау,логикалық тапсырмалар арқылы жұмыстану, практикалық тапсырмалар арқылы оқушы қызметінің әрекетін арттыру;

тәрбиелік - лексикалық тапсырмалар арқылы оқушының сезіміне әсер ету,жан дүниелерін байыту.

Әдісі: баяндау,түсіндіру,анализ ,синтез.

Көрнекілігі: сызбалар,үлестірме топшамалар,көркем шығармалар,портреттер.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,математика.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Өткен сабақтарды қалай меңгергенін білу үшін оқушыларға кеспе қағаздар үлестіріп,жауап талап етемін.

1. Меңгерудің байланыс тәсілдері қандай?

2. Сөздер интонация арқылы қалай байланысыды?

3. Сөйлемде сөздер бір-бірімен қалай байланысады?

4. Жалғаулар арқылы сөздердің байланысы қалай болады?

5. Матасудың байланысу тәсілі қандай?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Орын тәртібі жағынан іргелес тұру арқылы байланысқан сөз тіркестерін қабыса байланысқан сөз тіркестері немесе қабысу дейміз. Қабысу басыңқы сыңарының қандай сөз табынан болатынына қарай,мысалы, сын есім мен зат есімнің (жақсы бала),сан есім мен зат есімнің (он оқушы) ,зат есім мен зат есімнің (алтын сағат), есімдік пен зат есімнің (бұл кітап), есімше мен зат есімнің (оқыған кітап), тіркестері есімді қабысу да, үстеу мен етістіктің (жоғары шықты) ,еліктеуіш сөз бен етістіктің (бырт-бырт үзді) , көсемше мен етістіктің ( дауыстап сөйледі) сын есім мен етістіктің (жақсы оқиды), сан есім мен етістіктің (екі келді) етістікті қабысу болады.

Жаттығумен жұмыс: 267-жаттығу. Қабыса байланысқан сөз тіркескен тауып, талдаңдар.

Тақтамен жұмыс : Тақтаға бірнеше сөйлем жазып синтаксистік, морфологиялық талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Өткен тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Грамматиканың синтаксис саласы нені қарастырады?

2. Сөйлем құрауда сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсуінің орны неге ерекше?

3. Тіл білімі неше салаға бөлінеді?

4. Сөйлемде сөздер бір-бірімен қалай байланысады?

5. Септеулік шылаулар сөздерді қалай байланыстырады?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 268-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Меңгеру

Сабақтың мақсаты: 1) меңгеру туралы түсінік беру,жазылу жолдарын ұғындыру,сздердің өзге байланысу түрлерінен ажырата білуді үйрету;

2) өзіндік практикалық әрекет ортасын қалыптастыру,сауатты,әдемі жазуға бейімдеу,ойлау,есте сақтау қабілеттерін ажырату; 3) оқушыларды патриоттыққа,жігерлікке,жаңашлдыққа,ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту.

Сабақтың әдісі: баяндау,түсіндіру,анализ ,синтез.

Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі ұпай сандары,интерактивті тақтадағы сызбалар,кітап,үлестірмелі тапсырмалар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Өткен сабақтарды қалай меңгергенін білу үшін оқушыларға кеспе қағаздар үлестіріп,жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Барыс,табыс, жатыс,шығыс, көмектес септік жалғаулары мен септеулік шылаулары арқылы байланысқан сөз тіркестерін меңгеріле байланысқан сөз тіркесі немесе меңгеру дейміз. Меңгеру басыңқы сыңарының қандай сөз табынан болғанына қарай есімді меңгеру, етістікті меңгеру болып келеді. Мысалы: балға бай, қаладан қашық дегендер есімді меңгеру, басыңқы сыңарлары бай,қашық -есім сөздер; оқиғаларды баян етті,жұмыскерлерді зар еңретті дегендер етістікті меңгеру.

Жаттығумен жұмыс: 262-жаттығу. Мәтіндердегі сөйлемдерден сөз тіркестерін табыңдар. Меңгеріле байланысқан сөз тіркестерінің қалай байланысып тұрғанын көрсетіңдер.

Тақтамен жұмыс : Тақтаға бірнеше сөйлем жазып синтаксистік, морфологиялық талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Өткен тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын

1. Меңгерудің байланыс тәсілдері қандай?

2. Сөздер интонация арқылы қалай байланысыды?

3. Сөйлемде сөздер бір-бірімен қалай байланысады?

4. Жалғаулар арқылы сөздердің байланысы қалай болады?

5. Матасудың байланысу тәсілі қандай?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 263-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Жанасу

Сабақтың мақсаты: 1) Жанасу туралы түсінік беру,жазылу жолдарын ұғындыру,сздердің өзге байланысу түрлерінен ажырата білуді үйрету;

2) өзіндік практикалық әрекет ортасын қалыптастыру,сауатты,әдемі жазуға бейімдеу,ойлау,есте сақтау қабілеттерін ажырату; 3) оқушыларды патриоттыққа,жігерлікке,жаңашлдыққа,ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту.

Сабақтың әдісі: баяндау,түсіндіру,анализ ,синтез.

Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі ұпай сандары,интерактивті тақтадағы сызбалар,кітап,үлестірмелі тапсырмалар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Өткен сабақтарды қалай меңгергенін білу үшін оқушыларға кеспе қағаздар үлестіріп,жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Орын тәртібі жағынан іргелес тұрып та, алшақ тұрып та байланысқан сөз тіркестерін жанаса байланысқан сөз тіркестері немесе жанасу дейміз. Жанасу көбіне етістікті сөз тіркесі болып келеді, үстеу мен етістіктен,көсемше мен етістіктен құралады. Мысалы: бүгін келді, кештете (біздің үйге) келді.

Жаттығумен жұмыс: 272-жаттығу. Мәтіндердегі сөйлемдерден қабыса және жанаса байланысқан сөз тіркестерін бөлек-бөлек көшіріп жазыңдар,оларды құрамына, байланысу тәсіліне қарай талдаңдар.

Топтастыру стратегиясы:

Матасу меңгеру

Қабысу жанасу

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Өткен тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын

1. Меңгерудің байланыс тәсілдері қандай?

2. Сөздер интонация арқылы қалай байланысыды?

3. Сөйлемде сөздер бір-бірімен қалай байланысады?

4. Жалғаулар арқылы сөздердің байланысы қалай болады?

5. Матасудың байланысу тәсілі қандай?

6. Жанасу қай сөз табымен тіркесіп келеді?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 274-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастар

Анықтауыштық қатынас

Сабақтың мақсаты :

а) Сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастарды және оның түрлерін түсіндіру арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру;

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Жалғаулар арқылы сөздердің байланысы қалай болады?

2. Матасудың байланысу тәсілі қандай?

3. Жанасу қай сөз табымен тіркесіп келеді?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Сөз тіркесінің бағыныңқы сыңары мен басыңқы сыңары өзара белгілі бір грамматикалық мағынаны білдіріп,соған сәйкес белгілі бір синтаксистік қатынаста жұмсалады. Сөз тіркестерінің сыңарлары арасындағы грамматикалық мағына жағынан үш түрлі синтаксистік қатынастың шеңберінде көрінеді.

Сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастар

толықтауыштық

пысықтауыштық

Анықтауыштық қатынас

Матаса,қабыса байланысқан есімді сөз тіркестерінің сыңарлары бір-бірімен анықтауыштық қатынаста жұмсалады. Басыңқы сыңардан бағыныңқы сыңарға кімнің? ненің? Қандай? Нешінші? сияқты сұрақтары қойылады: баланың кітабы, бойшаң жігіт

Жаттығумен жұмыс: 279 -жаттығу. Анықтауыштық қатынастағы сөз тіркестерін тауып, сұрақ қою арқылы түрлеріне, байланысу тәсілдеріне қарай талдаңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Анықтауыштық қатынасқа бірнеше сөйлемдер жазып келеді.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Толықтауыштық қатынас

Сабақтың мақсаты :

а) Сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастарды және оның түрлерін түсіндіру арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру;

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Жалғаулар арқылы сөздердің байланысы қалай болады?

2. Матасудың байланысу тәсілі қандай?

3. Жанасу қай сөз табымен тіркесіп келеді?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Меңгеріле байланысқан есімді , етістікті сөз тіркестерінің сыңарлары бір-бірімен толықтауыштық қатынаста жұмсалады да, бағыныңқы сыңары басыңқы сыңардың мекенін тура я жанама обьектісін ,я сол обьектіге қатысын білдіріп тұрады. Басыңқы сыңардан бағыныңқы сыңарға кімді? Нені? Неге? кімге? Кімде? Неде? Кімнен? Неден? Кіммен? Немен? Деген сұрақтар қойылады. хатқа жауап, оқуды бітірді.

Жаттығумен жұмыс: 280 -жаттығу. Абай өлеңдеріндегі үзінділерден толықтауыштық қатынастағы сөз тіркестерін тауып, сұрақ қою арқылы түрлеріне, байланысу тәсілдеріне қарай талдаңдар.

Ойлан. Ізден Тап. (Мына тізбектер бойынша сөз тіркестерін жаса)

Зат есім + зат есім

Сын есім + зат есім

Сан есім + зат есім

Есімдік +зат есім

Есімше +зат есім

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Толықтауыштық қатынасқа бірнеше сөйлемдер жазып келеді.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Пысықтауыштық қатынас

Сабақтың мақсаты :

а) Сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастарды және оның түрлерін түсіндіру арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру;

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Меңгеріле, қабыса ,жанаса байланысқан етістікті сөз тіркестерінің сыңарлары бір-бірімен пысықтауыштық қатынаста жұмсалады да,бағыныңқы сыңары басыңқы сыңардың мекенін,бағытын, мезгілін, себебін білдіріп тұрады. Басыңқы сыңардан бағыныңқы сыңарға қайда? Қайдан? Қайтіп? Қалай? Қашан? Деген сұрақтар қойылады.

Жаттығумен жұмыс: 283 -жаттығу. Сөз тіркестерін тауып, сұрақ қою арқылы түрлеріне, байланысу тәсілдеріне қарай талдаңдар.

Топпен жұмыс: Бір оқушы төмендегі зат есімдерді бір-бірлеп оқиды.Бірінші топтағы оқушылар оларға әр түрлі етістіктер тіркеп,бөгелмей айтып отыруы керек. Екінші топтағы оқушылар айтылған сөз тіркестерімен тез арада сөйлем құрауы тиіс

Жел. Күн. Жаңбыр. Мал.Палуандар. Тапсырма. Жиын. Сабақ. Өлең. Кино

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Сөз тіркестері қандай синтаксистік қатынастарды білдіреді?

2. Анықтауыштық қатынастағы сөз тіркестері қалай байланысады?

3. Толықтауыштық қатынастағы сөз тіркестері қалай байланысады?

4. Етістікті сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?

5. Күрделі сөз тіркесінің құрамы қандай болады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 284-жаттығу.

Қыркүйек. Сауалнама

1.Зат есімді қандай тұлғалар түрлендіреді?

А) жұрнақтар В) заттанған сын есімдер С) жалғаулар

2. Көптік жалғауының қатарын көрсет.

А) -ың,-ің,-ң В) -лар,-лер,-мын С) -лар,-лер,-дар,-дер,-тар,-тер

3. Тәуелдік жалғауын тап.

А) -мын,-мін,-сың,-сің В) -ым,-ың,-ы С) -дың,-дің,-тың,-тің

4.Тәуелденудің түрлері қанша?

А) 2 В) 3 С) 4

5. Қазақ тілінде септік түрі,көмектес септік жалғауы.

А) 4, -нан,-нен,-дан,-ден В) 7,-мен,-бен,-пен С) 6,-ның,-нің,-дың,дің

6. Тәуелдеулі септеуді тап.

А) кітабымда В) кітабым С) кітапта

7. Барыс септігі тәуелдік жалғаудың І,ІІ жағынан кейін ...

А) -а,-е В) -на,-не С) -ға,-ге

8.Жіктік жалғауы

А)-мын,-сың В)-ым,-ім С)-та,-те

9.Жіктік жалғауы (көпше түрі)

А) -мын,-мін В) -мыз,-міз С)-ы

10. Дұрыс жіктелген зат есім қатары

А) арман,ғарышпын В) кітаппын,заңгермін С) Арманмын,Сәулемін

11. Зат есім қай септікте тұрып бастауыш қызметін атқарады?

А) атау В) барыс С) жатыс

12. Зат есімнің баяндауыштық қызметі

А) ілік септігінде В) табыс,жатыс септігінде С) жіктелуі

13. Қай септіктерде пысықтауыш қызметін атқарады?

А) барыс,жатыс,шығыс,көмектес септіктерінде

В) барыс,табыс,жатыс,шығыс,көмектес септіктерінде С) ілік септігінде тұрып

14. Зат есімнің пысықтауыштық қызметі

А) атау септікте В) ілік септікте,не бір тұлғада С) атау,іліктен басқа септіктерде

15. Зат есімнің пысықтауыштық қызметі

А) тек қана көмектес септігінде В) атау мен шығыс септіктерде С) атау мен шығыс септіктерде

16. Пысықтауыш сұрақтары

А) қандай,қай,қанша В) не үшін,не мақсатпен С) кімге,неге

17. Анықтауыштың сұрақтары

А) қандай,қай,қанша,неше,кімнің,ненің

В) кімге,неге,кімді,нені,кімде,неде С) кімі,несі

18. Толықтауыштың сұрақтары

А) кім,не,кімің,нең

В) не істеді,қайтті

С) кімге,неге,кімді,нені,кімде,неде

19. Жатыс септігі жалғаулары

А) -да,-де,-та,-те В) -ны,-ні,-ды,-ді С) -ға,-ге,-қа-ке

20. Шығыс септігінің сұрақтары

А) кімде,неде,қайда

В) кіммен,немен,қалай

С) кімнен,неден,қайдан,қашаннан.

Қазан Сауалнама

1. Сын есім шырайы нешеу?

А) 2 В) 3 С) 5

2.Салыстырмалы шырай қатары

А) ап-ауыр,қып-қысқа,жап-жарық

В) ауырлау,аса терең, өте қымбат

С) қызылдау,кәрілеу,қиындау

3. Күшейтпелі шырай қатары

А) жеп-жеңіл,ұп-ұзын,ең аласа

В) тым қысқа,көкшілдеу,ақшыл

С) әдемірек,жуастау

4. Сын есімнің негізгі қызметі

А) анықтауыш В) толықтауыш С) пысықтауыш

5.Аспан ашық.Сын есімнің сөйлемдегі қызметі

А) баяндауыш В) толықтауыш С) пысықтауыш

6. Сын есім жіктік тұлғада сөйлемнің қандай мүшесінің қызметін атқарады?

А) бастауыш В) баяндауыш С) пысықтауыш

7. Сыпайы сырын білдірмес. Сын есімнің сөйлемдегі қызметі

А) бастауыш В) толықтауыш С) баяндауыш

8.Білімдінің күні жарық.Сын есімнің сөйлемдегі қызметі

А) анықтауыш В) бастауыш С) толықтауыш

9. Жетеуміз. Сан есімнің түрленуі

А) көптелуі В) жіктелуі С) тәуелденуі

10. Жүздің біріне. Сан есім қандай тұлғада түрленіп тұр?

А) септелуі В) көптелуі С) жіктелуі

11. Күшейткіш буын арқылы жасалған сын есімдер қалай жазылады?

А) бөлек В) бірге С) дефис арқылы

12. Сөздердің тіркесуі арқылы жасалған сын есімдер қалай жазылады?

А) бөлек-бөлек В) дефис арқылы С) бірге

13. Жеті жердегі бірім - жеті.Сөйлемнің баяндауышы қай сөз табынан?

А) зат есім В) сын есім С) сан есім

14. Бастауышы сан есімнен болған сөйлем

А) Бесеуі жүлдегер атанды В) Ол - озат оқушы С) Үлкенді сыйлай біл

15. Сандық ұғымды білдіретін сөздер

А) мектеп,көше В) жеті,тоғыз С) көк,ақ

16. Жаман бал - күйік.Сөйлемнің баяндауышы қай сөз табынан?

А) сын есім В) сан есім С) зат есім

17. Жасы он сегіздер шамасындағы жігіт. Сан есім қалай түрленіп тұр?

А) көптеулі В) жіктелуі С) тәуелденуі

18. Есімдер қатары

А) етістік,шылау В) зат есім,одағай С) зат есім,сын есім,сан есім

19. Сын есімнің түрленуі

А) жалғаулар В) шырай формасына енуі С) түрленуі біркелкі емес

20.-ны,-ні,-ды,-ді,-ты,-ті қай септік жалғауы?

А) барыс В) жатыс С) табыс

Қараша Сауалнама

1. Тәуелденіп барып септелетін есімдік түрі.

А) жіктік В) сөздік С) сұрау

2. Жалпылау есімдіктері

А) барлық,барша,бәрі В) ешкім,ештеңе ешбір С) мен, сен,ол

3.Септеліп тұрған септеу есімдігі

А) бұным В) бұның С) соным

4. Біреу,бірнеше,әлдекім есімдіктің қай түрі?

А) болымсыздық В) сілтеу С) белгісіздік

5. Сенгенім - өзіңсің.Есімдік түрі,қызметі

А) болымсыздық,бастауыш В) өздік,баяндауыш С) белгісіздік,баяндауыш

6.Болымсыздық есімдігі

А) кімдер,нелер,нешеу В) біреу,әркім,әлдене С) дәнеме, ештеңе, ешкім

7. Өзіңде. Өздік есімдігінің түрленуі

А) септелуі В) тәуелденуі С) жіктелуі

8. Жатыс септігінде тұрған сұрау есімдігі

А) кімдерден,нелерден В) кімдерге,нелерге С) кімдерде,нелерде

9.Кімім,нем. Сұрау есімдігінің түрленуі

А) тәуелденуі В) септелуі С) жіктелуі

10. Сілтеу есімдігінің қатары

А) мен,сен,ол В) бұл,сол,ол,осы С) біреу,ештеңе, әлдекім

11.Есім сөздер орнына жүретін сөз табы

А) зат есім В) сан есім С) есімдік

12.Сен құрметте оны,түсіндің бе,қарағым? Сөйлемде қанша есімдік бар?

А) 1 В) 2 С) 3

13. Жіктеу есімдігін тап.

А) сол,осы,ана В) мен,сен,ол С) кім,не, кімі

14.Септеліп тұрған өздік есімдігін тап

А) өзіңізді В) өзіммін С) өзімін

15. Жатыс септігінде тұрған есімдікті тап.

А) біреуде В) біреуден С) біреумен

16. Болымсыздық есімдігін көрсет

А) барша,барлық,бәрі В) ешкім,ештеңе, ешнәрсе С) біреу, кейбіреу, әлдене

17. Өзің соның қайсысың? Сөйлемде неше есімдік бар?

А) 3 В) 2 С) 1

18. Мен өз елімді қорғаймын. Есімдіктің сөйлемдегі қызметі

А) жіктеу,сілтеу В) жіктеу,өздік С) өздік,сілтеу

19. Сұрау есімдігін тап.

А) қайсы,нешеу В) сол,анау С) барлық,барша

20. Оның жасы сол кездерде онда еді.Есімдіктің сөйлемдегі қызметі

А) анықтауыш,пысықтауыш В) анықтауыш,толықтауыш С) бастауыш,анықтауыш

Желтоқсан Сауалнама

1. Етістік шағы нешеге бөлінеді?

А) 1 В) 3 С) 2

2. Істің дағдылы түрде болып тұрғанын және сөйлеп тұрған кезде істеліп жатқанын білдіретін шақ түрі

А) өткен шақ В) осы шақ С) келер шақ

3. Осы шақ мағынасы мен жасалуына қарай нешеге бөлінеді?

А) 2 В) 3 С) 4

4. Нақ осы шақ нені білдіреді?

А) іс-әрекеттің дағдылы қалыпта болып тұратынын білдіреді

В) іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәттен бұрын болғанын білдіреді

С) қимылдың сөйлеп тұрған сәтте болып жатқанын білдіреді

5. Айнұр өлең оқып тұр.Етістіктің шағы

А) осы шақ В) келер шақ С) өткен шақ

6. Ол сөйлейді. Осы шақтың қай түрі?

А) нақ осы шақ В) ауыспалы осы шақ С) нақ осы шақтың жалаң түрі

7. Іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәттен кейін болатын етістіктің шағы

А) осы шақ В) келер шақ С) өткен шақ

8.Келер шақ түрі

А) 3 В) 2 С) 1

9.Болжалды келер шақ дегеніміз не?

А) көсемшенің-а,-е,-й жұрнақтарының жіктелуі арқылы

В) іс-әрекеттің келешекте мақсат етілетіні айтылады

С) іс-әрекеттің болу мүмкіндігін айқын көрсетпей айтады

10. Етістіктің түбіріне -мақ,-мек,-пақ,-пек,-бақ,-бек жұрнағынан соң жіктелуі арқылы келер шақтың қай түрі жасалады?

А) ауыспалы келер шақ В) мақсатты келер шақ С) болжалды келер шақ

11. Қимылдың сөйлеп тұрған сәттен бұрын істеліп кеткенін білдіретін етістік шағы

А) осы шақ В) келер шақ С) өткен шақ

12.Мен оған осы ойымды айтқанмын. Шақ түрі

А) өткен шақ В) осы шақ С) келер шақ

13.Өткен шақ түрлері

А) 1 В) 3 С)2

14.Іс-әрекеттің таяу уақытта болғанын білдіретін өткен шақ түрі

А) бұрынғы өткен шақ В) жедел өткен шақ С) ауыспалы өткен шақ

15. Мен бұл кітапты оқығанмын.

А) өткен шақ В) осы шақ С) келер шақ

16. Бірде өткен шақ,бірде келер шақ мағынасында қолданылатын,есімшенің-атын,-етін,-итын,-итін өткен шақ түрі

А) ауыспалы өткен шақ В) бұрынғы өткен шақ С) жедел өткен шақ

17. Ауыспалы осы шақ

А) жаңбыр жауды В) жаңбыр жауатын С) жаңбыр жауды

18.Әпкем қаладан ертең келеді. Етістік қай шақта тұр?

А) ауыспалы өткен шақ В) ауыспалы осы шақ С) ауыспалы келер шақ

19. Мақсатты келер шақ жұрнағы

А) -мақ,-мек В) -ған,ген С) -атын,-етін

20. Нақ осы шақ

А) сөйлеп тұратын В) сөйлеп тұр С) сөйлеп тұрған.

Қаңтар Сауалнама

1. Етістік райы неше түрге бөлінеді?

А) 2 В) 4 С) 3

2. Үш жақтың бірінде қолданылып,сөйлеушінің шындыққа қатысын баяндайтын рай түрі

А) қалау рай В) шартты рай С) ашық рай

3. Көбіне ІІ жаққа қаратылып,қимылдың орындауын талап ету мағынасын білдіретін рай түрі

А) шартты рай В) бұйрық рай С) ашық рай

4. Іс-әрекеттің іске асу, аспау мүмкіндігінің шартын білдіріп, -са, -се жұрнағы арқылы жасалатын рай түрі

А) ашық рай В) бұйрық рай С) шартты рай

5. Оқуға түскім келеді. Рай түрі

А) қалау рай В) ашық рай С) бұйрық рай

6. Есімшенің жұрнағы

А) -қалы,-келі,-ғалы,-гелі В) -а,-е,-й С) -атын,-етін,-йтын,-йтін

7. Есімшенің тәуелденуі

А) берермін В) берерім С) берерден

8. Адасқанның айыбы жоқ.Есімшенің сөйлемдегі қызметі

А) анықтауыш В) бастауыш С) пысықтауыш

9. Көп сөйлегенді ұнатпаймын. Есімшенің сөйлемдегі қызметі

А) толықтауыш В) бастауыш С) анықтауыш

10. Есімшенің көпше түрде жіктелуі

А) келгенмін В) келгенбіз С) келгенде

11. Есімшенің септелуі

А) көрмесім В) көрмеспіз С) көрместен

12.Менің ұстаз болғым келед. Рай түрі.

А) ашық рай В) қалау рай С) бұйрық рай

13. Атаның баласы болма,

Адамның баласы бол. Рай түрі

А) ашық рай В) қалау рай С) бұйрық рай

14. Шартты райлы етістік

А) Көп түкірсе көл болар.

В) Олардың көптен бері көрсеткені.

С) Ол ағасымен сөйлесті.

15. Есімшенің жұрнағын көрсет.

А)-ып,-іп,-п В)-са,-се С)-ар,-ер,-р

16. Ол өзен жағасына бармақ болып тысқа шықты.Есімшенің сөйлемдегі қызметі

А) пысықтауыш В) толықтауыш С) анықтауыш

17.Бермегенді беріп ұялт. Есімшенің сөйлемдегі қызметі

А) пысықтауыш В) толықтауыш С) бастауыш

18.Еңбек етсең емерсің. Есімшенің сөйлемдегі қызметі

А) бастауыш В) пысықтауыш С) баяндауыш

19. Анықтауышы есімшеден болған сөйлем

А) Естіген құлақта жазық жоқ.

В) Естігенді есте сақта.

С) Естігеннен көрген артық.

20.Есімшелі сөз

А) орнатқалы В) орнатып С) орнатылған.

Ақпан Сауалнама

1. Көсемшенің жұрнақтары.

А) -іп,-ған,-ар В) -ғалы,-ып,-а С)- ған,-ген,-қан,-кен

2. Көсемшенің жіктелмейтін жұрнақ түрі.

А) -а,-е,-й В) -ып,-іп,-п С) -ғалы,-гелі,-қалы,-келі

3.Пысықтауыш көсемшеден болған сөйлем.

А) Көре-көре көсем боларсың В) Мен соған барамын. С) Ол нешеде келіпті

4. Көсемше қатысқан сөйлемді көрсет.

А) Палуанға оң-терісі бір. В) Анаңды сыйлай біл. С) Жығылған күреске тоймас.

5. Тұйық етістіктің көмектес септікте келуі.

А) тоқумен В) тоқуыңыз С) тоқу

6.Тұйық етістіктің тәуелденуі.

А) келу В) келуіңіз С) келуден

7.Жанат басын үнсіз изеді.Етістіктің сөйлемдегі қызметі.

А) бастауыш В) пысықтауыш С) баяндауыш

8.Ол буы бұрқырап піскен бауырды алдына қойды. Көсемшенің сөйлемдегі қызметі.

А) пысықтауыш В) толықтауыш С) бастауыш

9.Менің бар ойым - үздіктер қатарына қосылу. Тұйық етістіктің сөйлемдегі қызметі.

А) баяндауыш В) толықтауыш С) анықтауыш

10.Ол келген шаруасын асықпай айтты. Сөйлемдегі көсемшелі сөз.

А) келген В) асықпай С) шаруасын

11.Бұл балаға сенуге болады. Сөйлемдегі тұйық етістіктің қызметі.

А) бастауыш В) баяндауыш С) толықтауыш

12. Терезеден ағараңдап атқан таң белгісі біліне бастады. Сөйлемдегі пысықтауыш көсемшеден болған сөз.

А) бастады В) біліне С) ағараңдап атқан

13. Шығыс септіктегі тұйық етістік.

А) келуден В) келумен С) келуде

14.Тұйық етістіктің ІІ жақтағы жекеше түрі.

А) келуіңіз В) келулеріңіз С) келуі

15.Оны пайдалануға болмайды. Тұйық етістік қай септікте?

А) жатыс В) табыс С) барыс

16. Тұйық етістікті тіркесті көрсет.

А) жаңбыр жауды В) өзенге келді С) келуге келісті

17. Бірігіп тірлік ету жетістікке жеткізеді. Тұйық етістіктің сөйлемдегі қызметі.

А) бастауыш В) пысықтауыш С) толықтауыш

18. Ол шошып оянды.Көсемшенің сөйлемдегі қызметі

А) баяндауыш В) пысықтауыш С) толықтауыш

19..Көсемшенің жұрнағы.

А)-а,-е,-й В)-ар,-ер,-р С) -ып,-іп,-с

20.Зат есімді тап.

А) қамдану В) илеу С) шабу

Наурыз Сауалнама

1. Синтаксис грамматиканың қандай саласы?

А) тіл дыбыстары туралы В) сөз және оның түрленуі туралы С) сөз тіркесі мен сөйлем туралы

2.Сөз тіркесі дегеніміз не?

А)Тұтас бір ойды білдіретін сөздер тобы

В) Сөйлемді құрауға қатысқан төлеу мағыналы,белгілі бір сұраққа жауап беретін және сөйлемдегі басқа сөздермен байланысып тұратын сөздер.

С) Кем дегенде толық мағыналы екі сөздің бірі екіншісіне сабақтаса байланысқан сөздер тізбегі.

3. Сөз тіркесінің айрықша белгілері.

А) 4 В) 3 С) 2

4.Сөздердің байланысу тәсілдері

А) 5 В) 4 С) 3

5.Жалғау арқылы байланысқан сөздер.

А) сабақ туралы В) үйдегі есігі С) атақты адам

6.Шылау арқылы байланысқан сөздер.

А) Отан үшін отқа түс В) Асанға берді С) Шалғай жер

7.Орын тәртібі арқылы байланысқан сөздер.

А) Көрікті мекен В) Абай - ұлы ақын С) Мен оқушымын

8.Интонация арқылы байланысқан сөздер.

А) Өнер қуу В) Бұл - манағы айтқан жігіт С) шартты белгі

9. Септеулік шылау арқылы байланысқан сөздер.

А) Білімге үйрету В) Көздің қарашығы С) Сабақтан соң соғарсың

10.Қайсысы орын тәртібі арқылы байланысқан?

А) Өмір үшін күрес В) Білімді игеру С) Қараңғы түн

11.Қайсысы жалғау арқылы байланысқан?

А) төмен қарау В) шамның жарығы С) екі дос

12.Қайсысы шылау арқылы байланысқан?

А) өмірдің мәні В) ізденіс жемісі С) жыл сайын жаңару

13. Қайсысы интонация арқылы байланысқан?

А) Айгүл - сауыншы В) Әдеби кеш С) Қалың ой

14.Тұрақты тіркесті тап.

А) дүние жүзі В) Балқаш көлі С) ит өлген жерде

15.Сөз тіркесін тап.

А) Айтып беру. В) Ит арқасы қиянға апару. С) Ит пен мысықтай.

16.Күрделі сөзді тап.

А) екі мың тоғызыншы В) жүрек жұтқан С) төбесінен су құйғандай

17.Жалғау арқылы байланысуды тап.

А) ашық аспан В) ар-намыс үшін С) оқуға келу

18.Шылау арқылы байланысуды тап.

А) хат-хабар әкелу В) хат арқылы хабарласу С) хатпен жеткізу

19.Орын тәртібі арқылы байланысуды тап.

А) Көгілдір көктем В) Бұл - жігіт С) Үйіне дейін жеткізу

20.Интонация арқылы байланысуды тап.

А) Бұдан да бұрын жегжатпыз В) Бұған ағайынмын С) Бұл - туысым.

Сәуір Сауалнама

1. Сөздердің байланысу түрлері нешеге бөлінеді?

А) 5 В) 4 С) 3

2. Қиысу қандай байланыс?

А) Ешбір жалғаулықсыз орын тәртібі арқылы байланысу

В) Ілік септігі мен тәуелдік жалғауы арқылы байланысу

С) Бастауыш пен баяндауыш арасындағы жақ жағынан байланысу

3.Матасу қалай байланысады?

А) Ілік септігі мен тәуелдік жалғауы арқылы байланысу

В) Атау мен ілік септігінен басқа септік жалғаулары арқылы

С) Орын тәртібі жағынан іргелес тұру арқылы

4. Меңгеру қандай байланыс?

А) Орын тәртібі жағынан іргелес тұрып та,алшақ тұрып та байланысқан сөз тіркесі

В) Орын тәртібі жағынан іргелес тұрып байланысқан сөз тіркесі

С) Барыс,табыс,жатыс,шығыс,көмектес септік жалғаулары

5.Қабыса байланысқан сөз тіркесі.

А) Бастауыш пен баяндауыш арасындағы жақ жағынан байланыс

В) Орын тәртібі жағынан іргелес тұру арқылы байланысатын сөз тіркесі

С) Септік жалғаулары арқылы байланысу

6.Жанасу арқылы байланысқан сөз тіркесі.

А) Орын тәртібі жағынан іргелес тұрып та,алшақ тұрып та байланысқан сөз тіркесі

В) Ілік септігі мен тәуелдік жалғауы арқылы

С) Барыс,табыс,жатыс,шығыс,көмектес септік арқылы

7.Қиысуды табыңыз.

А) Сен айтасың В) Жұртпен бірге С) Жорта келді

8.Матаса байланысқан сөз тіркесін тап.

А) Оның үйі В) Ашынған ана С) Үйге келді

9. Матаса байланысуға қатысты қай септік?

А) барыс В) ілік С) атау

10. Мен бардым.Қандай байланыс түрі?

А) қиысу В) жанасу С) қабысу

11. Меңгеріле байланысқан сөз тіркесін тап.

А) Кеше болды В) Біздің көше С) Одан сұрады

12. Қиысуға қатысты қай жалғау?

А) тәуелдік В) септік С) жіктік

13.Меңгеріле байланысуға қатысты қай септік?

А) атау В) ілік С) барыс

14. Қабыса байланысқан сөз тіркесін тап.

А) Алтын алқа В) Көпір арқылы С) Біз барғанбыз

15. Жанаса байланысқан сөз тіркесін тап.

А)Үздік оқушы В) Қасақана қарау С) ОН жыл

16. Бастауыш пен баяндауыштың байланысу түрі

А) қиысу В) жанасу С) қабысу

17. Қабысуды табыңыз.

А) Ағайынның арасы В) Үкілі ару С) Үнемі болып тұрады

18. Меңгеріле байланысқан сөз тіркесін тап.

А) Елдің іші В) бассыздыққа көнбеді С) Алты алаш

19.Баланың ісі.Синтаксистік қатынастың қай түрі?

А) пысықтауыш В) анықтауыш С) толықтауыш

20. Анықтауыштық қатынаста басыңқы сыңардан бағыныңқы сыңарға қандай сұрақтардың қойылуы арқылы байланысады?

А) кімнің,ненің В) кімді,нені С) қалай,қашан.

Мамыр Сауалнама.

1.Асанның добы. Сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастардың қай түрі?

А) толықтауыш қатынас В) пысықтауыш қатынас С) анықтауыш қатынас

2. Анықтауыш қатынасқа қатысты сұрақтар.

А) неге,нені В) қандай,қай С) қалай,қашан

3. Анықтауыштық қатынас қандай тіркестерге тән?

А) матаса,қабыса байланысқан тіркестерге

В) меңгеру байланысындағы тіркеске

С) қабысу байланысындағы тіркеске

4. Сөзге шешен. Синтаксистік қатынастың қай түрі?

А) пысықтауыш В) толықтауыш С) анықтауыш

5. Пысықтауыштық қатынасқа тән сұрақтар.

А) кімнен,неден В) қашан,не үшін С) қандай,қай

6. Толықтауыштық қатынасқа тән тіркес түрі.

А) меңгеру байланысындағы тіркес

В) жанасу байланысындағы тіркес

С) қабысу байланысындағы тіркес

7. Пысықтауыштық қатынасқа тән тәркес түрі.

А) меңгеру,қабысу,жанасу В) қиысу С) матасу

8. Ауданда ашылды. Сөз тіркесін білдіретін синтаксистің қай түрі?

А) анықтауыштық В) толықтауыштық С) пысықтауыштық

9.Анықтауыштық қатынастағы сөз тіркесін анықта.

А) шапшаң сөйледі В) бұның жайы С) ғалымнан басқа

10.Толықтауыштық қатынастағы сөз тіркесі.

А) Қалың жаңбырдан әрең келеді В) Шілдеде күн ысытты С) Жасыл желек

11. Пысықтауыштық қатынасты табыңыз.

А) жақсы әдет В) жұқа қағаз С) ұнатпай сөйлеу

12.Жақсының ашуы. Синтаксистік қатынастың қай түрі?

А) толықтауыштық В) анықтауыштық С) пысықтауыштық

13. Әкемнің әкесі. Сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастың қай түрі?

А) анықтауыштық В) толықтауыштық С) пысықтауыштық

14.Пысықтауыштық қатынасты табыңыз.

А) бүгін келді В) гүл өсіру С) бес оқушы

15. Толықтауыштық қатынасты табыңыз.

А) мөлдір су В) зорға барды С) көпірден өту

16.Қиыса байланысқан тіркес.

А) Отырғандарға көрсетті В) Ол көрсетті С) Мақтана көрсетті

17. Қабысуды табыңыз.