Сабақтың тақырыбы: Өрнек құрастырайық

Сабақ: №13

Сабақтың тақырыбы:

Өрнек құрастырайық.

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік: Оқушыларға бүгінгі сабақта өрнек ұғымын таныстыру,

қалай жұмыс істеу керектігін түсіндіру. Оқушыларды

халықтық сәндік қолданбалы өнермен таныстыру.

ә) Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін, логикасын,

мәдениеттілігін дамыту. Ою-өрнек элементтерінің бояумен

орындау тәсілдерін үйрету.

б) Тәрбиелілік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жүйелілікке тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: Қалам, өшіргіш, қағаз, бояу түрлері, қылқалам, сәндік қолданбалы өнер шығармалары туралы альбом, фотосурет, заттар үлгілері.

т. б. заттар.

Сабақтың өту барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2. Үйге берілген тапсырманы тексеру.

3. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

4. Тапсырмаларды орындау.

5. Сабақты бекіту.

6. Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:

Оқушыларға сурет салудың техникасы мен әдіс-тәсіл жолдарын жақсы меңгерту үшін қажет ою-өрнек нақыштарын бояу арқылы қылқаламмен бірден орындау жолдарын түсіндіремін. Ою-өрнек нақыштары - қолды жаттықтыруға, суретшінің ойын, қиялын ұштауға таптырмайтын құрал-әдіс, тамаша мектеп. Ою-өрнек суретшінің қолының икемін, әсем қимылдауын, сызықтың әдемі де айқышты болып сызылуын қалыптастырады. Ою-өрнек Орта Азия мен Қазақстан халықтары үшін ең негізгі безендіру құралы болып саналған. Сонымен қатар сурет өнері, қолөнері дамыған Шығыс елдерінде ең алдымен ою-өрнекке, оның салу жолдарына көп көңіл бөлінген. Ою-өрнек өнері Қазақ елінде кеңінен өркендеді, екінің бірі оюшы, он саусағынан өнер тамған шебер болды. Әжелеріміз киіз басып, сырмақ сырғанда, сәндік кілемдерді безендіргенде жасының ұлғайғандығы, күш-қуатының кемігендігіне қарамастан, өрнек нақыштарын композициялық шешімі мен түс жарасымдылығын дәл, нақты, әсем етіп орындай білген. Қазіргі кездің өзінде қолы шебер ата-әжелеріміздің жасаған өнер туындыларына таңғалмай тұра алмайсың.

Қазақ халқының ою-өрнек түрлері өте көп. Атап айтар болсақ, жануарлар өрнегі, өсімдік өрнегі, геометриялық өрнек, ғарыштық өрнек болып негізгі төрт бөлімге бөлінеді. Жануарлар өрнегіне мүйіз, қос мүйіз, қыңыр мүйіз, қаз мойын, табан, өркеш т. б. көптеген өрнектер кіреді. Өсімдіктер өрнегіне ағаш, жапырақ, үш жапырақ, өткізбе, шиыршық, гүл, жауқазын т. б. жатады. Ғарыштық өрнектерге шеңбер, шимай, төртқұлақ, шұғыла, жұлдыз, т. б. жатады. Геометриялық өрнектерге сүйір, ирек, төртүшкүл, балдақ, қармақ, тұмарша, шынжыр т. б. жатады.

Міне осы ою-өрнектерді айшықтап, сызып, жаттығып отырса, қол икемге келіп, сурет салғанда кездесетін көптеген бейнелеу сызықтарын тез меңгеруге болады. Сурет өнеріне талпыныс жасасақ қол икемі келмей, қиналатыны осыдан, сызықтарды көп сызып жаттықпағандықтан болады. Ою-өрнекті көп сызып, жаттықсақ сурет салуды да жақсы меңгереміз, кез келген жан-жануардың, адамның бейнелерін, олардың қозғалыстағы қалпын бетіне оңай түсіре аламыз.Ою-өрнекті салудың сырларын түсіндіріп болғаннан кейін, өрнек элементтерінің кейбір түрлерін тақтаға сызып көрсетемін. Тақтада тағы басқа өрнектерді, жеміс-жидектер өрнегін түрлендіріп, жаңа тәсілдермен орындап көрсетемін. Қайталанып отыратын өрнек элементтерінің ара қашықтықтарының бірдей болуына көңіл бөлемін.

Бірінші жаттығу: қылқаламды бояуға батырып алып, түрлі түсті бояумен «ирек» өрнегін сызып шығамыз. Алғашқыда қарындашпен жіңішке сызық арқылы жолақша сызып алу қажет. Қылқаламды бояу жеткенше қағаз бетінен алмай, жеңіл, асықпай сызып шығамыз.

Екінші жаттығу: «Ирек» өрнегін геометриялық өрнекке айналдырып сызамыз.

Жіңішке сызықтар арқылы жолақшаны дайындап алып, «ирек» өрнегін түзу сызықтармен қылқаламды жоғары-төмен жүргізіп отырып орындаймыз. Қағаздан жасалған бас киім, алжапқыш, сүлгі т. б. бұйымдар үлгісін жолақша, дөңгелек, үшбұрыш сияқты фигуралармен безендіру.

Тапсырма.

Үйге тапсырма беру: Бір бет ақ қағаз бетінде бірнеше өрнек түрлерін орындаймыз.

Сабақ: №14

Сабақтың тақырыбы:

Қаз балапанын мүсіндеу.

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік: Үй құстарын сазбалшықтан жасай алуға, олардың қимыл-

қозғалысын бақылап, қадағалап, мүсіндеп бере білуге үйрету.

ә) Дамытушылық: Тұтас бір бөлік сазбалшықтан созу, илеу, тәсілдері арқылы

жұмыс орындауға дағдыландыру.

б) Тәрбиелілік: Оқушыларды кішіпейілдікке, жекелеп жұмыс жасауға,

ұйымшылдыққа, сабақта өзін-өзі басқаруға тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: Кіші көлемдегі мүсіндік формалар, фотосуреттер, иллюстрациялар, ойыншықтар, ермексаз және оның құралдары және т. б. заттар.

Сабақтың өту барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2. Үйге берілген тапсырманы тексеру.

3. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

4. Тапсырмаларды орындау.

5. Сабақты бекіту.

6. Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:

Практикалық іс-әрекеттер алдында оқушыларға үй құстары жайында әңгімелеп, олардың ерекшеліктері туралы айтып өтемін. Мысалы, қаздардың жүрісі, тұрысы, жүрген кезі, мойнын созып, қанаьын жайып айбат шегуін, сол сәті бейнеленген кестелерден көрсете отырып әңгімелеймін. Осы орайда фотосуреттер, балалар салған суреттер, шағын мүсіндерді көрсету пайдалы. Оқушылардан құстар денесінің формасы, басы, кеудесі, тұмсығы қандай пішінде екендігін сұраймын. Әр түрлі құстарды бір-бірімен салыстырып, дене құрылыстарының ерекшеліктерін бақылауға көңіл бөлуін сұрап, әңгімеге тартамын. Қаз балапанының әр түрлі қимыл-қозғалыста болған сәтін бейнелеуге оқушылардың қызығушылығы басым екендігі олардың салған суреттерінен көрініп тұрады, сондықтан сазбалшықтан балапанды жасауда да олар қозғалыс қалпын беруге тырысады. Балапанның негізгі формасы домалақтанып келгендіктен, сазбалшықты бүгін бір бөліктен жасау ыңғайлы. Тұтас денені жасап алып, қалған бөліктерін жеке жасап, жапсыруға болады. Ал мойын сол тұтас бөліктен шығады. Ол үшін сазбалшықты сол қолға ұстап тұрып, оң қолмен созбалап тарту керек. Мойынды созу тәсілімен шығарып алған соң, бас бөлігін жалғастыра жапсыру керек. Қаз балапаны екендігін айқындайтын тұмсығына ерекше назар аудару шарт. Жалпы қаз балапанының формасын жасап болғаннан кейін ұқсастығын тексеріп, артық жерін алып тастап, кем жерін қосатын жұмыстар орындалады. Қаз балапанын жасау кезінде оның негізін тұрғызу үшін таяқшалар пайдаланылады. Қанаттары да солай жасалынады, әсіресе балапан қанатын жайып, жүгіретін болса, оны жеке жасап алу шарт. Жұмыс соңында саусақтың ұшымен сипау арқылы тегістеп шығады. Орындалған жұмыстар белгілі бір жерге қойылып, пішіндері, түрлері, қимыл қозғалыстары, дене мүшелерінің бір-бірімен қатынас тепе-теңдігі тексеріледі. Бұлай талқылау жасау оқушыларға үлкен пайдасын тигізеді. Олар өздерінің жетіспей жатқан жақтарын көріп, қателерін жөндейді, жетістіктеріне қуанады.

Үйге тапсырма беру: Ермексаздан үй құстарын мүсінде. Бірнеше құстардың мүсінін қозғалыста, балапандарымен серуенге шыққан түрде бейнеле.