- Учителю
- Брейн-ринг про Чавайна на марийском языке
Брейн-ринг про Чавайна на марийском языке
Брейн-ринг
«С.Г.Чавайн»
(С.Г.Чавайнын произведенийже почеш конкурс.)
Цель: С.Г.Чавайн нерген да тудын илыш корныжым шергалын, писательын произведенийым лудаш кумыландаш.
Оборудований: сылнын возен сакалыме плакат «С.Г.Чавайн», книга выставке, бубен але барабан, йодышан конверт-влак, фишке - влак, «Шем яшлык», сурет-влак, кроссворд, презентаций «С.Г.Чавайн», муро «Ото» , презентацийым ончыкташлан аппаратура.
Сылнын сöрастарыме зал. Пырдыжыште плакат, Чавайнын портретше, шар. Ÿстембалне книга выставке. Конкурс презентаций негызеш эртаралтеш, сандене компьютерда экран кÿлеш.
Сылне сем йонга. Вÿдышö лектеш.
Вÿдышö: (Почеламутым ойла, тиде жапыште «Ото» муро эркын шокта да экраныште келшыше слайд чÿкталтеш )
Ик тымык ото уло мемнан элыште,
Шога тудо ото кугу ер серыште.
Тушто ладыра деч ладыра пушенге кушкеш.
Тушто мотор деч мотор саска шочеш.
Тушто, ужар лышташ лонгаште, шÿшпык мура,
Тудо ото гыч ерышке яндар памаш йога.
Тушто шудыжат ужаргырак,
Тушто пеледышыжат сылнырак.
Тудо отым мый йöратем,
Туштопушенге руышым мый вурсем.
Салам лийже, йоча-влак! Кöн почеламутшым мый кызыт йонгалтарышым? (Сергей Григорьевич Чавайнын. ) Чын. Таче ме тендан дене погынен улына брейн-рингыш. Тиде конкурсна полеклалтын марий калыкын ик эн йоратыме писательже Сергей Григорьевич Чавайнлан. (Экраныште портретше волгалтеш. )
Вот кызыт ме терген лектына, икымше марий поэтна да тудын произведенийже-влакым кузерак паледа.
Модышын правилже.
Вÿдышö: Конкурснам тÿналме деч ончыч правил-шамыч дене палыме лийына.
Класс 4-6 енан командылан шелалтеш, шке коклаштышт капитаным ойырат, команде лÿмым шонат. (Команде лÿмым ончылгоч кагазеш возен ямдылаш лиеш)
-Бубеным (барабаным) пералтымек, мый йодышым пуаш тÿналам. Кудо команде пала, кидым кÿшкö нöлталеш. Кö ончычрак нöлталеш, тудо команде вашмутым пуаш тÿналеш.
Вашмут тичмаш огыл гын, команде ешарен кертеш.
Чын да тичмаш ответлан команде кок фишкым налеш. Кунам вашмут тичмаш огыл, то вес команде ешарен кертеш. Тидын годым фишке кок командыланат икыт гыч логалеш. Вер гыч кычкырмаш огеш шотлалт.
Конкурсын икымше туржо
«С.Г.Чавайным сайын палет мо?»
(Презентаций почеш кая. Вашмутым пуымо почеш экраныште чын вашмут лекшаш.)
-
Писательын шочмо кечыже. (1888 ий 6 октябрь)
-
Чын фамилийже. (Григорьев)
-
Шочмо верже. (Царевококшайский уезд, Себе-Усад волостьысо Изи Корамас ял (кызыт Морко район))
-
1904 ийыште могай школым тунем пытарен? (Унчо)
-
Тиде школым тунем пытарымек кушко тунемаш каен? (Озан ола)
-
Кöлан пашам ыштен? (Туныктышылан, журналистлан, редакторлан)
-
Икымше почеламутшо. (Ото)
-
Могай ийыште ÿмыржö кÿрылтын? (1937 ийыште)
Кокымшо тур
«Поэзий шулдыр» .
(Тиде турышто почеламут-влакла гыч ужаш-шамыч пуалтыт.Ямдылаш лиеш кагазеш печатлен але слайд полшымо дене)
1. «Мемнам лÿдыктен ок керт шучко йÿд.
Ме толкын дечат,
Осал йорлык дечат огына лÿд.
Ме пашан виян икшывыже улына,
Ме рвезе калык улына…» (Паша.)
2. « …Мый ÿмылыштет
Первый урокым тунемам ыле,
Тунем ом шукто да шортам ыле,-
Чылажымат тый тудым шинчет вет,
Чыла ужынат!...» (Куэ.)
3. « Шортмо лугыч куаналын,
Мый колтышым шыргыжалын,
Лектын куржым пакчашке,
Ужар шудо лонгашке…» (Мÿкш.)
4. « Уремыште ен тичак-
Ошын-ошын вел коеш.
Ÿдыр-каче мÿндырчак,
Ок öркане, ошкылеш…» (Семык.)
5. « Изиат, кугуат она ул,
Киса кайык улына.
Шынам, лывым кучена,
Укш лонгаште илена. (Киса.)
6. « Кече веле ончалеш,
Омарта гыч лектына.
Кечыгутак, касс лиймеш,
Паша дене тыршена.» (Мÿкш муро.)
7. «…Тушто ладыра деч ладыра пушенге кушкеш,
Тушто мотор деч деч мотор саска шочеш.
Тушто, ужар лышташ лонгаште, шушпык мура…» (Ото.)
-
« Ой,книга,книга!
Чылажымат тый кертат.
Чыла еным туныктет,
Чыла еным тый нöлтет.» (Книга.)
Кумшо тур
«Юзо сÿрет»
Нине сÿрет-влак С.Г.Чавайнын могай произведенийже-влаклан келшат, палаш.
(Тÿрлö сÿрет-влакым кучылташ лиеш. Мутлан: куэ, мÿкш, книга…Сÿрет-влак поче поче экраныште лекташ тÿналеш)
Нылымше тур
«Кроссворд»
Экраныште Чавайнлан пöлеклалтше кроссворд. Команде-влак кроссвордым ыштышаш улыт. Кö ондакырак да чын ышта, тудлан жетон логалеш.
1.
ч
2.
а
3.
в
4.
а
5.й
6.
н
-
1902-1904 ийлаште С.Г.Чавайн могай школышто тунемын? (Унчо.)
-
«Мÿкш отар» пьесын тÿн геройжо. (Клавий.)
-
Чавайнын йомакше. (Вувер.)
-
«Элнет» роман гыч персонаж. (Сакар.)
-
Тиде кайыклан пöлеклалтше почеламутшо. (Йÿксö.)
6. Чавайнын почеламутшо. (Книга.)
Визымше тур
. «Пьеса-влак»
Вÿдышö: Тиде турышто терген налына, кузерак те Чавайнын пьесыже-влакым паледа. Ужашыжым модын ончыктеда, эшеат сайрак лиеш.
-
Могай кайык лÿмлан келшыше койдарчыкым возен. (Кайык лудо)
-
Виктор Петров могай заводын директоржылан шотлалтеш.. (Чодыра завод)
-
«Марий рота» пьесыште марий ротын командирже кö? (Сакаров)
-
Д.Долевын ойлымашыж почеш ик кыдежан мыскараже. (Шурно погымо кампаний)
-
«Кöн верч?»драмын кокымшо лÿмжö. (Кугуяр)
-
«Шем пыл шула, … » пьесын лÿмжым ешаре. ( кече лектеш.)
-
Могай произведений гыч тиде муро да кöмыт мурат?
« Кече веле ончалеш,
Омарта гыч лектына.
Кечыгутак, кас лиймеш,
Паша ден тыршена.
Паша дене илена,
Пашам меже моктена…» (Мÿкшотар. Мÿкш-влакын мурышт.)
-
Могай пьесе гыч тиде ужаш?
« Кас. Изи пöрт. Ÿстембалне сокыр лампе йÿла. Ÿстел воктене, газетым лудын, Кыргорий шинча. Комака воктене Вайди кугыза йыдалым ышта. Ÿдырамаш пусакыште Вайди кува кÿнчылам шÿдыра.» (У мланде.)
Кудымше тур
«Мöнгысö паша»
Вÿдышö: А ынде мöнгылан пуымо пашам терген лектына. Тыланда кеч-могай произведенийже гыч ужашым модын ончыкташ кÿлеш. А вес команде палышаш, могай произведенийже гыч. Вер гыч кычкыраш огыл, вашмут огеш шотлалт.
Шымшо тур
«Шем яшлык»
Вÿдышö: Тиде яшлыкыште пеш палыме предмет кия. Кö пала, тудлан пöлек олмеш тиде предмет логалеш. Подсказке: тидын нерген С.Г.Чавайн почеламутым возен. (Книга.)
Кандашымше тур
«Сылнылык тÿня»
Тиде турышто капитан-влак кагазеш возен ямдылыме почеламут-влакым ойырен луктыт да сылнын каласкален пуышаш улыт. Команде гыч вес енат ойлен кертеш.
Конкурсым иктешлымаш.