Пәні: Қазақ тілі. Сабақтың тақырыбы: «Дыбыс және әріп».

Пәні: Қазақ тілі.

Сабақтың тақырыбы: «Дыбыс және әріп».

Сабақтың мақсаты

білімділік - Дыбысқа байланысты берілген білімді жинақтап, бекіту, дыбыстың түрлері, әліпби, буын, тасымал, жасалу жолдары туралы толық мағлұмат беру. Алған білімдерін талқылау арқылы өз ойларын еркін жеткізуге ахуал орнату.

оқушыларға дыбыстардың жіктелуі, дауыссыз дыбыстар олардың түрлері,

тәрбиелік - оқушыларды сауаттылыққа, көркем жаза білуге, талдау жұмыстарын жүргізуге тәрбиелеу.

дамытушылық - ойлау қабілетін, шығармашылығын дамыту
Сабақтың әдісі: түсіндіру, ой қозғау, ойын, талдау
Сабақтың типі: жаңа тақырыпты меңгерту
Сабақтың көрнекілігі: сызбалар,суреттер, , оқулық, Венн диаграммасы.

Техникалық құралдар: Компьютер, интерактивті тақта

Міндеттер: Өз бетінше жұмыс істерге үйрету; сөз мағынасын түсініп, байланыстырып сөйлеуге, сөздік қорын молайтуға жетелеу; Сауатты, таза жазуға үйрету

Күтілетін нәтиже

Дыбыстың түрлері, әліпби, буын, тасымал туралы білімдерін жетілдіру

Тапсырмалар

Оқулықтар мен wiki беттерінен жүктелген дереккөздер

1 сабақ. тақырыбы: Дыбыс және әріп.

дыбыс жайлы ойларын дамыту

Белгіленуге арналған түйінді сөздер Дыбыс және әріп.

Дыбыс және әріп.

Сабақ барысы:
1.Ұйымдастыру сәті.
2.Қызығушылығын ояту:
а/ Сұрақтарға жауап беру.
Дыбыс дегеніміз...
Әріп дегеніміз....
Дыбыстар бөлінеді...
Дауысты дыбыстар деп...айтамыз.
Дауыссыз дыбыстар деп...айтамыз.
Қазақ тілінде ...әріп бар
ә/ «Иә-жоқ» Қойылған сұрақтарға «иә» не «жоқ» деп жауап береді.
Қ қатаң дауыссыз /иә/
А жіңішке дауысты /жоқ/
Балалық сөзінде 4дауысты бар /жоқ/
От бір буынды сөз /иә/
Е жіңішке дауысты /иә/

СТО сұрақтары

Сабақ барысында жасаған мұғалім мен оқушының іс-әрекеті

Сабақтың маңыздылығы не?

-оқушылар не алады?

-бұрынғы білімін қалай пайдалана алады?

-өмірден алған тәжірибесінің әсері?

-сабақтың болашақта оқушыға қандай пайдасы бар?

-оқушыларды ой қозғау арқылы тақырыпқа әкелу

-тақырып жайлы бұрынғы білетіндерін анықтау, соған сүйену жолдарын табу

І. Қызығушылығын ояту

Әртүрлі дыбыстарды тыңдату, ненің дыбысы екенін анықтау

• Дыбыс пен әріптің айырмашылығы қандай?

• Дыбысты айтамыз, естиміз.

• Әріпті жазамыз, көреміз

Сөйлесу тілінде дыбыстау мүшелері арқылы айтылып, естілетін тілдік құбылыс.

Дыбысты айтады, естиді

Д

Дыбыс

ыбыс адамның дыбыстау мүшелері арқылы жасалады. Олар: өкпе, кеңірдек, дауыс шымылдығы тамақ қуысы, тіл, ауыз қуысы, көмей, таңдай, тіс, ерін, мұрын қуысы, жақ т.б.

Дыбыстау мүшелері өкпеден шыққан ауаға

кедергі жасау арқылы дыбыс жасайды.

Дыбыс әріппен таңбаланады.

Әріп Дыбыстың жазбаша таңбасы

Әріпті жазамыз, көреміз.

Сын тұрғысынан ойлау үшін мүмкіндіктер

-еркін ойлауға қан-дай мүмкіндіктер жасалды?

Мағынаны ажыра-ту сатысы (жаңа ақпарат)

-оқушыларды белсе-не қатыстыру

-стратегияларды жүйелі қолдану арқылы оқушылар-дың жұмысын ұйымдастыру (сауал қоя білу, талдау жа-сай білу, баяндау және қызу ой талқы-сын жасай білу қабі-леттерін жетілдіру жолдарын беру)

-оқушылармен бір-лесіп жұмыс жасау, қарым-қатынас шеберлігін ұтымды пайдалана білу

-оқулықтан басқа ақпараттар көзін ашу

Толғаныс

-әрі қарай не болатынына қызықтыру, белсенділіктерін ояту

-алатын білімінің пайдалылығына көздерін жеткізу

-білімін, ақпаратты жүйелеуге үйрету

Оқушыларға дауысты, дауыссыз дыбыстар туралы ақпарат беріп, естеріне түсіру.

Слайдпен жұмыс.

Қазақ тілінде 12 бар: а, ә, е, и, о, ө, ұ, ү, у, ы, і, э
Дауысты дыбыс тіл, жақ және еріннің қатысына қарай және , және қысаң, еріндік және езулік болып жіктеледі:

Тілдің
қатысына қарай:

Жуан: а, о, ұ, ы, у.

Жіңішке: ә, ө, ү, і, е, и, у, э.

Жақтың
қатысына қарай:

Ашық: а, ә, о, ө, е, э.

Қысаң: ы, і, и, у, ү, ұ.

Еріннің
қатысына қарай:

Еріндік: о, ө, ұ, ү, у.

Езулік: а, ә, е, ы, і, и, э.

Дауыссыз дыбыстар

Дауыссыз дыбыс өкпеден шыққан ауаның ауыз қуысында кедергіге ұшырап шығуынан жасалады. Қазақ тілінде 26 дауыссыз дыбыс бар: б, в, г, ғ, д, ж, з, й, к, қ, л, м, н, ң, п, р, с, т, у, ф, х, һ, ц, ч, ш, щ.
Дауыссыз дыбыстар үн мен салдырдың қатысына қарай ұяң, үнді және қатаң болып үшке бөлінеді.

Ұяң:

б, в, г, ғ, д, ж, з, һ

Үнді:

й, л, м, н, ң, р, у

Қатаң:

к, қ, п, с, т, ф, х, ч, ц, ш, щ

ІІ. Мағынаны тану

Көркем жазу. А а

А - Бұл дауысты дыбыс. Себебі, бұл дыбысты айтқанда, өкпеден шыққан ауа ауыз қуысында ешбір кедергіге ұшырамай, ауа еркін шығады.

Тілдің қатысына қарай- тіл арты не жуан дауысты дыбыс. Себебі, бұл дыбысты айтқанда, тілдің ұшы сәл артқа қарай тартылып, үсті дөңестенеді.

Жақтың ашылу дәрежесіне қарай- ашық дауысты дыбыс. Себебі, бұл дыбысты айтқанда жақ кең ашылып, ауа еркін шығады.

Ерін мен езудің қатысына қарай- езулік. Себебі, бұл дыбысты айтқанда, ерін жиырылып, езу артқа қарай тартылады.

Дыбыс

дауысты дауыссыз

жуан жіңішке қатаң ұяң үнді

а, о, ұ, ы ә, ө, ү, і қ, к, п, с, т, ф б,в, г,ғ,д, ж р, л, м, н,ң

ш, щ, х,ч, ц, һ

Топтастыру. 1-ші топ - Дауыстылар, 2-ші топ- Дауыссыздар

Қатаң Ұяң Үнді

Жуан Жіңішке

Буын құрай алмайды 3-ке бөлінеді

Дауыссыздар

қатаң

Үнді Ұяң

Буын құрайды Жуан дауысты

Дауыстылар

Созылып айтылады. Жіңішке дауыстылар

3. Оқулықпен жұмыс. Жеке жұмыс:

І Топ 5-жаттығу. Л,Р дыбыстарынан сөздерді бір бөлек, қалған сөздерді бір бөлек жаздыртамын.

ІІ Топ 3-жаттығу Көп нүктенің орнына тиісті әріптерді қойып, көшіріп жаз

Жұмбақ шешу.

Қарнында бір көлдің балығы

Немесе жандының алыбы.

(Кит)

Қарамен жазылған сөздердегі түбірдің соңғы дыбысының өзгеру себебін түсіндіру.

балық - балығы, алып - алыбы

/Сөз соңында келген қ мен п дыбысынан кейін дауысты дыбыс келсе,

Қ-ғ п-б айналады/ Осы сөздерге Сатылай комплексті талдау жасатамын.

1. Жуан буынды сөз(ж.б.с.) себебі, сөздің құрамындағы дауысты дыбыс жуан дауыстылар.

2

Балық

. ба - лық

ашық буын (∆□) бітеу буын ( ∆□∆)

3. Ба- болып 1 жағдайда немесе буын жігіне

лық сәйкес тасымалданады.

4. Балық. Қазақ тілінде екпін біршама тұрақты

(-лық) буынындағы ы дауысты дыбысна түсіп тұр.

1

Алып

. Жуан буынды сөз(ж.б.с.) себебі, сөздің құрамындағы дауысты дыбыс жуан дауыстылар.

2. а- лып

ашық буын (□) бітеу буын ( ∆□∆)

3. алып-тасымалданбайды

4. алып\

«Құйын сұрақтар» 1-ші топ

1. Өкпеден шыққан ауаның ауыз қуысында кедергісіз шығуынан дауысты жасала ма?

иә жоқ

2. Қатаң дауыссыздар . Тек салдырдан тұрады. иә жоқ

3. р,л,м,н,ң,(й,у) үнді дауыссыздарға жата ма? иә жоқ

4. «Гүл» сөзі бітеу буынды сөз иә жоқ

5. Қазақ алфавитінде 43 әріп бар. иә жоқ

2-ші топ

1. Өкпеден шыққан ауаның ауыз қуысында кедергіге ұшырап шығуынан дауыссыз жасала ма? иә жоқ

2. «А» ашық дауысты дыбыс иә жоқ

3. «Ат» сөзі бітеу буын иә жоқ

4. «Қар» бітеу буынды сөз иә жоқ

5. Дауыссыз дыбыстардың бір-біріне ықпал етіп, өзара үндесіп айтылуын дыбыс үндестігі деп атайды. иә жоқ

2-жаттығу Өлеңді түсініп оқу.Үлгі бойынша топтап жаз.

Шығармашылық тапсырма: Ребус шешу

Сабақты бекіту.

-жаңадан үйренгенін пайдалана отырып, білімін жүйелеу

жауап шешімі осыған байланысты жұмыс-тар беру арқылы түсінік деңгейін тексеру

Сабақты бағалау.