Башҡорт телен туған тел булараҡ ҡйрәнгән дүртенсе класс балалары өсөн ФГОС талаптарына ярашлы төҙөлгән эш программаһы

1. Аңлатмалы яҙыу.

4-се класс өсөн башҡорт теле һәм әҙәбиәтенән эш программаһы уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 1-11 кластары өсөн башҡорт теле һәм әҙәбиәте программаһы (2008) нигеҙендә, шулай уҡ:

-"Рәсәй Федерацияһы Мәғариф һәм Фән министрлығының 310089 бойороғо менән 5.03.2004 й.раҫланған " дәүләт белем биреү стандартының Федераль компонентына һәм "Рәсәй Федерацияһы Мәғариф һәм Фән министрлығының 1312 бойороғо менән 9.03.2004 й.раҫланған " Федераль базис белем биреү планына,

- "Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығының 737 бойороғо менән 17.05.2010й. раҫланған "региональ базис белем биреү планына, Тикеев Д.С., Ғафаров Б.Б. Рус мәктәптәренең 4-се класында уҡыусы башҡорт балалары өсөн башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәреслегенә тура килтереп төҙөлдө. Эш программаһы стандарттың йөкмәткеһен аса, деталләштерә.

Башҡортостан тарихы һәм мәҙәниәте модуль булараҡ өйрәнелә.

Талаптар:

1. Һүрәтләү, хикәйәләү тибындағы текстарҙы тыңлау һәм аңлап ҡабул итеү:

- текстың планын төҙөү;

- текстың йөкмәткеһен план буйынса һөйләү, билдәле ситуацияла тексты ижади дауам итеү;

2. Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү, диалогты дауам итеү:

- ҡараған фильм, картина, ишеткәндәр, бирелгән ситуация буйынса хикәйә төҙөп һөйләү;

- ваҡиғаға, геройҙың эштәренә баһа биреү, үҙ фекереңде иҫбатлау;

- текстағы образлы һүҙҙәрҙе, һүрәтләү-тасуирлау сараларын, мәҡәлдәрҙе табыу, телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу;

- тексты икенсе телгә тәржемә итеп һөйләү;

- шиғырҙарҙы яттан тасуири һөйләй белеү;

3. Тексты дөрөҫ аңлы тасуири уҡыу:

- тексты мәғәнәүи өлөштәргә бүлеү, уларға исем биреү, план төҙөү;

- гәзит-журналдарҙан, китаптарҙан материал йыйып, хикәйә төҙөү;

- әҫәрҙән кәрәкле өлөштәрҙе һайлап ала белеү;

- текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу, һүҙлектәр менән эш итә белеү.

4. Хәрефтәрҙе дөрөҫ һәм матур яҙыу, дөрөҫ тоташтырыу:

- ижади диктанттар, өйрәтеү излжениелары һәм иншалар яҙыу;

- иптәшең яҙған һәм үҙ яҙмаларыңды тикшереү, камиллаштыра белеү күнекмәләре.

5. Өйҙә башҡортса гәзит-журналдар, китаптар уҡыу һәм класта шулар тураһында фекер алышыу.(кластан тыш уҡыу күнекмәләре).

Яҙма эш төрҙәре (изложение,инша) яҙыу уҡыусыларҙың уҡыу кимәленә, белеменә, мөмкинселегенә ҡарап уҡытыусы ҡарамағына ҡалдырыла һәм улар урынына шул уҡ күләмдә түбәндәге яҙма эштәр үткәрергә мөмкин:

-карточкалар менән эш;

-тест;

-һүрәт буйынса һөйләмдәр төҙөү;

-текста һөйләмдәрҙә һүҙҙәр тәртибе;

-терәк текстар менән инша яҙырға өйрәнеү;

-һүҙлек диктанты;

-һөйләмдәр төҙөү;

-һүҙлек менән эш;

-һүрәтләү иншаһы.

Балаларҙың уҡыу һәләтлектәрен баһалау

Класс

Һүҙ

Билдә

Эстән уҡыу (һүҙ)

4

55-65

150-200

75-85

2. Уҡыу предметына дөйөм характеристика.

Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған "Башҡорт теле һәм әҙәбиәте программаһы" (Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-XI кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре: Тикеев Д.С., Толомбаев Х.А., Хөснөтдинова Ф.Ә, Өфө, 2005.

Программала ҡуйылған маҡсат һәм бурыстар

Үрҙә әйтелгән типтағы мәктәптәрҙә башҡорт телен уҡытыуҙың маҡсаттары һәм бурыстары түбәндәгеләрҙән тора:

1.Уҡыусыларҙы башҡорт әҙәби телендә дөрөҫ һөйләшергә, өйҙә, йәмәғәт урындарында, хеҙмәт процесында башҡорт әҙәби телен практик файҙаланырға өйрәтеү.

2.Башҡорт теленең фонетик, лексик, грамматик нормалары буйынса белем һәм күнекмәләр биреү.

3.Башҡорт телендә нәшер ителә торған гәзит-журналдарҙы, әҙәби китаптарҙы үҙ аллы уҡып аңлау күнекмәләрен биреү.

4.Үҙ фекереңде билдәле кимәлдә бәйләнешле итеп һөйләй һәм яҙа алыу күнекмәләрен формалаштырыу.

5.Телде өйрәнеү барышында балаларҙы башҡорт халҡының фәһемле тарихы, бай мәҙәниәте,сәнғәте, әҙәбиәте, башҡорт йолалары, күренкле шәхестәре, тыуған илдең тәбәғәте һ.б. менән таныштырыу, уларҙы башҡорт донъяһына алып инеү, башҡорт халҡына, уның теленә үҙе йәшәгән төйәккә ихтирам һәм һөйөү тәрбиәләү.

6.Бөтә һаналғандарға таянып, рус һәм башҡорт телдәрен, әҙәбиәтен өйрәнеү нигеҙендә, балаларҙа туған телгә ихтирам тәрбиәләү, уларға илһөйәр һәм интернациональ тәрбиә биреү.

Башҡорт теле һәм әҙәбиәтен предмет булараҡ уҡытыуҙың төп характеристикаһы.

Күп милләт халыҡтары төйәк иткән Башҡортостанда, башҡа милли республикаларҙағы кеүек үк, төп аралашыу теле булып рус теле хеҙмәт итә. Рус теле аша башҡорт халҡы ла, рус булмаған башҡа милләт халыҡтары ла илебеҙ, донъя әҙәбиәте, мәҙәниәте, сәнғәте, һәйбәт йолалары, йәғни рухи байлыҡтары менән таныша. Юғары уҡыу йорттарына абитуриенттар рус теле һәм әҙәбиәтенән һынау тапшырып инә. Дәүләт ойошмаларында ла эш рус телендә алып барыла.

Был күренештәрҙең эҙемтәһе шул: республикалағы милли составы күп төрлө булған ауыл, ҡасаба һәм ҡалаларҙа башҡорт балаларының байтағы туған телендә һөйләшә, аралаша белмәй. Шул арҡала туған теленән, мәҙәниәтен туған халҡының тарихынан айырылған, уны белмәгән кеше генә түгел, ә башҡа илдәргә, башҡа халыҡтарға, уларҙың телдәренә, мәҙәниәтенә ҡарата ихтирам һәм иғтибар тойғоһо булмаған быуын үҫә, ә былар бөтәһе лә ошо йәһәттән һиҙелерлек саралар күреү зарурлығын тыуҙыра.

1995 йылда үткәрелгән Беренсе Бөтә донъя башҡорттары Ҡоролтайы, башҡорт халҡын тергеҙеү, тыуған телде, тарих менән йолаларҙы, әҙәбиәт менән мәҙәниәтте өйрәнеү кәрәклеген билдәләп, тейешле ҡарарҙар ҡабул итте.

Башҡортостан Республикаһы Президентының Указы менән 1999 йылдың 15 февралендә башҡорт теле, рус теле менән бер рәттән республикала дәүләт теле тип ҡабул ителде. Рус телендә белем биреүсе мәктәптәрҙә уҡыусы башҡорт балаларына туған телен өйрәнә алһын өсөн мөмкинлектәр тыуҙырылды. Ошо указға ярашлы һәм Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф тураһында » законы нигеҙендә республика мәктәптәрендә уҡытыу һәм тәрбиә биреү Концепцияһы төҙөлдө. Концепцияла әйтелә: « Ҡайһы ғына проблеманы алма:

Уҡытыусылар әҙерләүеме, программалар һәм дәреслектәр яҙыуымы, милли башҡорт мәктәбендә йәки башҡорт булмаған мәктәптәрҙә балаларға телде өйрәтеүеме- барыһын да хәл итеү өсөн башҡорттарҙың тел йәһәтенән өс төркөмгә бүленеүен иҫәпкә алырға кәрәк». Былар түбәндәгеләр:

• башҡорт мөхитендә тыуып үҫкән һәм башҡорт мәктәбендә әсә телендә уҡыған балалар;

• башҡорт мөхитендә үҫмәгән, рус һәм башҡа телдә эшләүсе мәктәптәрҙә белем алған, башҡорт телен предмет булараҡ өйрәнгән балалар;

• башҡорт телен белмәгән башҡа милләт балалары. Улар рус мәктәптәрендә белем алалар, башҡорт телен предмет булараҡ практик күҙлектән сығып өйрәнәләр.

Был программа Концепцияла күрһәтелгән икенсе һәм өсөнсө төркөм балаларына, йәғни уҡытыу рус телендә барған мәктәптәрҙә белем алыусы балаларға тәғәйенләнә.

Бындай мәктәпәтрҙә башҡорт теленә өйрәтеүҙе түбәндәге принциптарға нигеҙләнеп атҡарырға кәңәш ителә:

Башҡорт телендә башҡорт менталитеты сағылышын күрһәтеү.

• Балаларҙы башҡорт донъяһына алып инеү, уларҙвң тарихи асылына ҡайтарыу асҡысы.

• Башҡорт телен туған теленә таянып өйрәнеү.

• Башҡорт телен тик телмәр һәм аралашыу, фәҡәт практик маҡсаттарҙан сығып өйрәнеү.

Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан күп кенә рус мәктәптәрендә, шулай уҡ республиканың төньяҡ-көнбайыш райондарында быға тиклем татарса уҡытып килгән мәктәптәрҙә башҡорт телен уҡытыу индерелде. Ата-әсәләр ҙә үҙ балаларының туған телен һәм әҙәбиәтен өйрәнеү зарурлығы менән ҡыҙыҡһына башланы.

3. Предметтың уҡыу планындағы урынын билдәләү.

Эш программаһы дөйөм белем биреү буйынса дәүләт федераль стандарттары талаптарынан сығып төҙөлдө Дөйөм сәғәттәр һаны - 68. Аҙнаһына туған тел булараҡ 2 сәғәт. Башҡортостан тарихы һәм мәҙәниәте модуль булараҡ өйрәнелә.

Учебный план

Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения

Средняя общеобразовательная школа № 116

Орджоникидзевского района городского округа город Уфа

Республики Башкортостан

на 2012-2013 учебный год

Начальное общее образование

№

Учебные предметы

3

4

Русский язык

3

3

Литературное чтение

2

2

Родной язык и литература

1

1

Башкирский язык (государственный)

2

1

Иностранный язык

2

2

Математика

4

4

Окружающий мир (человек, природа, общество)

2

2

Музыка

1

1

ИЗО

1

1

Технология (Труд)

1

1

Информатика и ИКТ

1

1

Физическая культура

3

3

Основы религиозных культур и светской этики

-

1

Предельно допустимая аудиторная учебная нагрузка при 5-ти дневной учебной неделе

23

23

4. Уҡыу предметының ҡиммәттәрен сағылдырыу.

Башланғыс мәктәптә уҡыу предметы булараҡ туған тел дәрестәре белем биреүгә генә түгел, ә тәрбиәүи ҡиммәттәргә лә ҙур әһәмиәт бирә. Туған тел дәрестәрендә уҡыусылар тәбиғәтте күҙәтеү, уны һаҡлау һәм шулай уҡ әҙәп, әхлаҡ, мәҙәниәтле аралашыу мәсьәләләренә бағышланған әҫәрҙәр менән танышалар. Төрлө әҙәби әҫәрҙәрҙе уҡыу, ҡабул итеү барышында башланғыс мәктәп уҡыусыларында белм алыу менән бергә туған тәбиғәтҡә һөйөү, һаҡсыл мөнәсәбәт тәрбиәләнә. Кешеләрҙең уй-фекерҙәрен, ҡылыҡтарын аңлау һәм шунан сығып үҙәрендә лә ыңғай сифаттарҙы үҫтереү хуплана.

Туған тел дәрестәре, сәнғәт менән таныштырыуҙың, уға һөйөү тәрбиәләүҙең бер төрө булараҡ, уҡыусыларҙы үҙ халҡының һәм милләтенең эстэтик-әхлаҡи ҡиммәттәре менән таныштырыуҙы һәм ҡайһыныңда юғары әхләҡи һыҙаттарҙы: матурлыҡты күрә, баһалай һәм ҡабул итә алырҙай тойғолар тәрбиәләүҙе; кешелектең һәм үҙ милләтенең тәрбиәһенә тура килерҙәй ыңғай сифаттарҙы формалаштырыуҙы күҙаллай.

Туған тел дәрестәрендә уҡыу техниҡаһы, уҡыу күнекмәләрен булдырыу дауам итә. Әҙәби әҫәрҙәрҙе уҡығандан һуң анализлап, уҡыусы яҡшылыҡ һәм яманлыҡ, дөрөҫлөк, ғәҙеллек, тоғролоҡ, дуҫлыҡ тураһында уйлана. Шулай уҡ туған тел дәрестәрендә әҙәби әҫәрҙәрҙә һүрәтләнгән күренештәрҙе, ваҡиғаларҙы, образдарҙы ысын күңелдән ҡабул итеү, шуның менән уҡыусылар күңеленә эмоциональ-эстетик йоғонто яһау мөһим роль уйнай.

Әҙәби белем биреү сиктәрендә тормошҡа ашырылған рухи-әхлаҡи тәрбиә һәм белем биреү уҡыусыла Туған илгә, кешеләргә ҡарата булған ыңғай шәхси сифаттарҙы барлыҡҡа килтерә, формалаштыра.

5. Уҡыу предметын үҙләштергәндә шәхси, метапредмет, предмет-ара һөҙөмтәләр.

1. Шәхси һөҙөмтәләр.

• Башҡорт теленең БР-ҙа дәүләт теле булыуын аңлау һәм төшөнөү;

• Башҡорт теленән алынған белем һәм күнекмәләрҙе мәктәптә һәм көндәлек тормошта ҡулланыу;

• Аралашыуҙа рус теленән алған белемде башҡорт телендә тәжемә итеп ҡуллана белеү.

• Башҡорт телен, башҡорт халҡының мәҙәни һәм рухи байлығын өйрәнеү сараһы булараҡ ҡулланыуҙы аңлау;

• Төрлө социаль ситуацияларҙа оло кешеләр һәм үҙ тиңдәштәрең менән хеҙмәттәшлек күнекмәләрен үҫтереү.

2. Метапредмет һөҙөмтәләре:

• телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау;

• башҡорт теленең фонетик төҙөлөшөнөң төп берәмектәрен белеү; тартынҡы һәм һуҙынҡыларҙы, өн һәм хәрефтәрҙе айыра белеү, ижектәргә бүлеү, дөрөҫ әйтеү һм баҫым;

• рус телендә булмаған өндәрҙе һәм өн ҡушымсаларын дөрөҫ әйтеү;

• һүҙҙәрҙе, грамматик формаларҙы һәм уларҙың барлыҡҡа килеүҙәрен, элементар синтаксик конструкцияларҙы һәм уларҙың һөйләмдә һәм бәйләнешле телмәрҙә ҡулланылышын үҙләштереү;

• баш әрефтең яҙылышын, һүҙҙәрҙең ижеккә бүленеүен, тыныш билдәләрен яҙыу ҡағиҙәләрен белеү;

• уҡыу һәм көндәлек аралашыу шарттарында үҙләштерлегән белем һәм күнекмәләрҙе ҡулланыу; диалогты дауам итеү; үҙләштерелгән лексиканы ҡулланып һорауға яуап биреү һәм үҙ аллы һорау биреү, тексты һөйләп биреү, картина буйынса һөйләм төҙөй белеү;

• ҡысҡырып һәм үҙ аллы уҡый белеү, айырым һөйләм һәм тулыһынса тексты тасуири уҡыу;

• тексты өлөштәргә бүлә белеү, уларға исем биреү, план төҙөү, биремде яҙып бөтөрә һәм әйтеп бирә белеү, предметты һәм картинаны һүрәтләй белеү һ.б.;

• телдең, милли мәҙәниәттең сағылышы һәм аралашыу ҡоралы булыуын ҡабул итеү; башҡорт теленең дәүләт теле булараҡ әһәмиәтен аңлау.

3. Предмет-ара һөҙөмтәләр

• Яңғыраған телмәрҙе (ололарҙың һәм тиңдәштәреңдең әйтеүе, балалар тапшырыуҙары, аудиояҙмалар һәм мәғлүмәти тенологияның башҡа формаларын) адекват ҡабул итеү;

• Һүҙҙәрҙе, ижектәрҙе, өндәрҙе һәм һөйләмде төҙөү, әйтеү буйынса белем һәм күнекмәләр;

• Бирелгән темалар буйынса диалог төҙөй белеү; һорауҙарға ҡыҫҡа һәм тулы итеп яуап биреү; диалогты башлай һәм тамамлай белеү;

• Әҙерләнеп һәм әҙерләнмәй етеҙ, аңлап һәм тасуири уҡыу, тексты ҡыҫҡа һәм һайлап һөйләй белеү;

• таныш булған орфографик ҡағиҙәләрҙе ҡулланып, уҡытыусы яраҙмында һәм үҙ аллы өйрәнеүҙә контроль характерҙа яҙма эштәрҙе башҡара белеү;

• үҙ аллы эшен тикшерә һәм башҡорт теленән предмет-ара (башҡа предмет дәрестәрендә) үҙ белемеңде анализлай белеү;

• үҙ аллы эшен тикшерә һәм башҡорт теленән предмет-ара (башҡа предмет дәрестәрендә) үҙ белемеңде анализлай белеү;

• төп предметтан предмет-ара аңлатсмаларҙы үҙләштереү;

• мәктәптә һәм мәктәптән тыш ҡыҙыҡһыныуҙарынан сығып, башҡорт телендә аралашыу.

6. Уҡыу предметының йөкмәткеһе.

Мәктәп, Ватан (3 сәғәт).

1 сентябрь - Белем байрамы. Ватан, мәктәп, уҡыу, уға мөнәсәбәт тураһында мәҡәләләр, шиғырҙар уҡыу һәм әңгәмәләр үткәреү.

Башҡорт теленең өндәре һәм хәрефтәре (ҡабатлау һәм тәрәнәйтеү) . Әҫәрҙең темаһы һәм төп фекере.

Йәйге хәтирәләр (4 сәғәт).

Башҡортостанда йәйге тәбиғәт, балаларҙың йәйге эштәре, ялы тураһында хикәйәләр, шиғырҙар, әкиәттәр, мәҡәләләр уҡыу һәм һөйләү. Темаға ҡарата һүрәттәр төшөрөү. Әңгәмәләр үткәреү.

Башҡорт телендә исем. Уның аңлатҡан мәғәнәләре. Берлек һәм күплек мәғәнәләре. Шул мәғәнәләрҙе белдереүсе саралар(ялғауҙар). Әҫәрҙең темаһын төп фекерен билдәләү күнекмәләре.

Тәбиғәт бүләктәре (7 сәғәт).

Матур әҙәбиәттә көҙҙөң сағылышы. Башҡортостанда көҙгө тәбиғәт, балаларҙың һәм ололарҙың көҙгө эштәре, көҙгө байлыҡ тураһында хикәйәләр, шиғырҙар, мәҡәләләр уҡыу һәм һөйләү. "Көҙ" темаһына ҡарата экскурсиялар ойоштороу, япраҡтарҙан коллекциялар әҙерләү, һүрәттәр төшөрөү, ижади эштәр күргәҙмәһе ойоштороу.

Исем. Уның мәғәнәләре. Исемдең килеш менән үҙгәреше, килеш мәғәнәһен күрһәтеүсе саралар(ялғауҙар). Уҡылған әҫәр буйынса план төҙөү, план буйынса һөйләү һәм яҙыу. Тәьҫораттар буйынса һорауҙар биреү, уларға яуаптар табыу.

Илем тарихы - халҡым тарихы (4 сәғәт).

Халҡыбыҙҙың ауыр үткәне, михнәтле тормошо, азатлыҡ өсөн көрәше, билдәле шәхестәре тураһында мәҡәләләр, хикәйәләр, шиғырҙар уҡыу һәм һөйләү. Гәзит һәм журналдарҙан темаға ярашлы материалдар йыйыу, альбом төҙөү.

Исемдәрҙең эйәлек заты менән үҙгәреше, уның мәғәнәләре. Сифат, уның мәғәнәләре, һөйләмдәге роле. Предметты һүрәтләү. Коллектив рәүештә төҙөлгән план буйынса изложение яҙыу.

Тормош - ижад (2 сәғәт).

Башҡорт халҡының талантлы ижад кешеләре тураһында уҡыу һәм һөйләү. Ижад төрҙәре менән таныштырыу. Ижад кешеләре тураһында ҡыҫҡаса белешмәләр төҙөү.

Сифат дәрәжәләре. Сифаттың дәрәжә менән үҙгәрешен практик күҙәтеү. Ҡылым. Уның мәғәнәләре. Ҡылымдың һан, зат менән үҙгәреше, барлыҡ-юҡлыҡта килеүе. Тема буйынса план төҙөү һәм бәләкәй күләмле инша яҙыу.

Йәшәү - Ватанға хеҙмәт итеү (3 сәғәт).

Илебеҙ халыҡтарының хеҙмәте, бөгөнгө көн геройҙары, уларҙың Тыуған илгә, хеҙмәткә, уҡыуға ҡарашы; балаларҙың хеҙмәте тураһында әҫәрҙәр уҡыу. Данлы кешеләр менән осрашыу, әңгәмәләр үткәреү, уҡылған әҫәрҙәр буйынса һүрәттәр төшөрөү.

Ҡылым. Уның заман мәғәнәләре. Заманды күрһәтеүсе саралар (ялғауҙар). Текстың йөкмәткеһен төрлө заманда һөйләү. Текстағы һүрәтләү саралары. Изложение һәм инша яҙыу өсөн материал йыйырға өйрәтеү.

Халыҡ әйтһә, хаҡ әйтә ( 5 сәғәт).

Кешенең яҡшы һәм насар сифаттары тураһында әкиәттәр уҡыу, йомаҡтар ҡойоу, мәҡәлдәр, көләмәстәр менән эште дауам итеү. Шуларға нигеҙләнеп, һығымталар яһарға өйрәтеү, яҡшы сифаттар тәрбиәләү. Әкиәттәр буйынса инценировкалар төҙөү һәм сығыш яһау, әкиәттәргә, йомаҡтарға, мәҡәлдәргә бағышланған иртәлектәр ойоштороу.

Ҡылым. Уның зат, һан, заман, барлыҡ-юҡлыҡ мәғәнәләре. Текстан образлылыҡ сараларын һайлап ала белеү һәм уларҙы ҡулланыу. Иптәшеңдең яҙғанын тикшереү һәм камиллаштырыу күнекмәләре.

Бурай-бурай ҡарҙар яуа (7 сәғәт).

Башҡортостанда ҡыш, уның билдәләре. Ололарҙың һәм балаларҙың ҡышҡы эштәре, уйындары; ҡышҡы байрамдар тураһында мәҡәләләр, хикәйәләр, шиғырҙар уҡыу һәм һөйләү. Ҡышҡы тәбиғәткә экскурсия ойоштороу, альбомдар әҙерләү, һүрәттәр төшөрөү. Тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү.

Һан һәм уның төркөмсәләрен практик үҙләштереү. Цифрҙар менән бирелгән һандарҙы һәм уларҙың ялғауҙарын дөрөҫ яҙыу күнекмәләре биреү. Автобиографияны һөйләү һәм яҙыу күнекмәләрен формалаштырыу.

Берҙәмлек, дуҫлыҡ, тыныслыҡ (4 сәғәт).

Тыныслыҡ, халыҡтар араһында дуҫлыҡ, үҙ-ара ярҙам, берҙәмлек тураһында шиғырҙар, мәҡәләләр, хикәйәләр уҡыу һәм һөйләү. "Илебеҙ тыныс булһын" темаһына альбом төҙөү.

Алмаш. Зат алмаштарын практик ҡулланырға өйрәтеү. Текстан кәрәкле урындарҙы һайлап уҡыу. Иптәшең йәки үҙең яҙғандарҙы камиллаштырыу өҫтөндә эште дауам итеү.

Сәсәндәрҙән һүҙ ҡалыр (4 сәғәт).

Сәсәндәр тураһында белешмә. Күренекле сәсәндәрҙең тормошо һәм ижады. Балаларҙың сәсәнлек ижады.

Рәүеш. Рәүеш аңлатҡан мәғәнәләрҙе практик үҙләштереү. Сәсәндәр ижады буйынса альбом төҙөү.

Балдай татлы һыуҙарым (7 сәғәт).

Башҡортостандың йылғалары һәм күлдәре тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү. Тыуған төйәктәге йылға, күлдәр, шишмәләр тураһында альбом әҙерләү, һүрәттәр төшөрөү.

Ярҙамсы һүҙҙәр, уларҙың мәғәнәләре, һөйләмдәге роле. Әҫәрҙәге геройҙарға элементар характеристика бирергә өйрәтеү.

Башҡортостандың ҡалалары (2 сәғәт).

Башҡортостандың ҡалалары тураһында әҫәрҙәр уҡыу, белешмәләр алыу һәм һөйләү. Башҡортостан ҡалаларына арнап альбомдар төҙөү, стендтар эшләү.

Ымлыҡтар, уларҙың мәғәнәләре һәм һөйләмдәге роле (практик үҙләштереү). Урынды һүрәтләргә өйрәтеү.

8 март - ҡатын-ҡыҙҙар көнө (2 сәғәт).

Ҡатын-ҡыҙҙарҙың данлы эштәре, яҡшы сифаттары, уҡыусы ҡыҙҙар тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү. "8 март - әсәйҙәр байрамы" темаһына иртәлек ойоштороу, данлы ҡатын-ҡыҙҙар менән осрашыуҙар ойоштороу.

Һөйләм. Йыйнаҡ һәм тарҡау һөйләмдәр өҫтөндә практик эштәр. Бәйләнешле телмәр өҫтөндә эш.

Башҡортостандың мәҙәниәте (2 сәғәт).

Башҡортостандың мәҙәниәте, мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү. Башҡортостандың яҙыусыларына, композиторҙарына, артистарына бағышлап альбомдар төҙөү, улар менән осрашыуҙар үткәреү.

Һөйләм. Һөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәре менән практик танышыу һәм уларҙы ҡулланыу. Бәйләнешле телмәр өҫтөндә эште дауам итеү.

Тәбиғәттең теле асылған саҡ (3 сәғәт).

Башҡортостандағы яҙғы тәбиғәт күренештәре; ололарҙың һәм балаларҙың яҙғы эштәре; ҡоштар, хайуандар һәм үҫемлектәр тормошо, яҙғы байрамдар тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү. "Яҙғы моңдар" темаһына әҙәби монтаж әҙерләү һәм сығыш яһау. Тәбиғәткә экскурсия, шуның буйынса әңгәмәләр үткәреү, һүрәттәр төшөрөү.

Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәр. Уларҙың телмәрҙәге роле. Бәйләнешле текст өҫтөндә эштәрҙе дауам итеү.

Кеше матур булһын (2 сәғәт).

Кешеләрҙең һәйбәт һәм яман сифаттары, тәрбиәлелек, кешеләргә һәм тәбиғәткә яҡшы мөнәсәбәт тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү. "Кеше һәр яҡтан да камил булырға тейеш" тигән темаға альбом төҙөү, әңгәмәләр үткәреү.

Һөйләм киҫәктәре. Һөйләмдең тиң киҫәктәре менән практик таныштырыу һәм уларҙы үҙләштереү, ҡулланыу. Бәйләнешле текст өҫтөндә эштәрҙе дауам итеү.

Яҙ һәм хеҙмәт байрамы (1 сәғәт).

Беренсе Май - дуҫлыҡ, хеҙмәттәшлек көнө. Халыҡтарҙың дуҫлыҡҡа ынтылышы. "Беренсе Май" темаһына әҙәби монтаж, сығыш яһау.

Ябай һәм ҡушма һөйләмдәр буйынса практик эштәр. Уларҙың телмәрҙәге әһәмиәтен күҙәтеү һәм үҙләштереү.

Һаумы, йәмле йәй (6 сәғәт) !

Йәйге күренештәр; уҡыу йылының һөҙөмтәләре; йәйге эштәр; йәйгә план-хыялдар хаҡында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү. Тәбиғәткә экскурсия, уның һөҙөмтәләре буйынса әңгәмәләр үткәреү.

Башҡорт теле буйынса бөтә үтелгәндәрҙе ҡабатлау, йомғаҡлау.

Программа йөкмәткеһенең йүнәлештәре: башҡортса телмәр эшмәкәрлеген формалаштырыу һәм камиллаштырыу, башҡорт теленең фонетик, лексик, грамматик үҙенсәлектәрен аңлау һәм үҙләштереү, бәйләнешле текст менән эш итә белергә өйрәтеү.

Программаның йөкмәткеһе һәм төҙөлөшө: Программа һөйләшеү, телмәр эшмәкәрлеген формалаштырыу һәм үҫтереүҙе күҙ уңында тотҡан тематиканы, уҡыу өсөн әҙәби әҫәрҙәрҙе, орфоэпия һәм орфография, элементар грамматик һәм пунктуацион материалдарҙы үҙ эсенә ала. Шулар менән бер рәттән мәҡәлдәр, йомаҡтар, тиҙәйткестәр, көләмәстәр, һанашмаҡтар, уйындар өҫтөндә эш үткәреү ҙә күҙ уңында тотола.

Уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар

Телмәр күнекмәләре

Һүрәтләү, хикәйәләү тибындағы текстарҙы тыңлау һәм аңлап ҡабул итеү:

текстың планын төҙөү;

текстың йөкмәткеһен план буйынса һөйләү, билдәле ситуацияла тексты ижади дауам итеү;

бирелгән тема буйынса диалог төҙөү, диалогты дауам итеү;

ҡараған фильм, картина, ишеткәндәр, бирелгән ситуация буйынса хикәйә төҙөп һөйләү;

ваҡиғаға, геройҙарҙың эштәренә, ҡылыҡтарына баһа биреү, үҙ фекеңде иҫбатлау;

тестағы образлы һүҙҙәрҙе, һүрәтләү-тасуирлау сараларын, мәҡәлдәрҙе табыу, телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу;

тексты икенсе телгә тәржемә итеп һөйләү;

10-12 шиғырҙы яттан тасуири итеп һөйләй белеү.

Тексты дөрөҫ, аңлы, тасуири уҡыу:

тексты мәғәнәүи өлөштәргә бүлеү, уларға исем биреү, план төҙөү;

Класта һәм өйҙә башҡарыла торған яҙма эштәр өйрәтеү һәм тикшереү характерында була.

Уларға түбәндәгеләр инә:

башҡорт теленән төрлө типтағы күнегеүҙәр;

тәржемә эштәре (башҡорт теленән рус теленә һәм киреһенсә);

дәреслектәрҙәге әҙәби текстарға пландар төҙөү;

һорауҙарға яҙма яуаптар һәм иншалар;

тел һәм әҙәби материалдар буйынса аналитик һәм дөйөмләштереү тибындағы схемалар, проекттар һ.б. төҙөү.

Программа материалының үҙләштереү кимәле уҡыусыларҙың дәрестәрҙә телдән биргән яуаптарына һәм яҙма эштәренә ҡарап баһалана. Бының өсөн башҡорт теленән 4-се класта түбәндәге күләмдә контроль эштәр, яҙма эштәр үткәреү ҡарала:

Яҙма эштәрҙең төрҙәре

Эш күләме

Текст күләме

Күсереп яҙыу

1

Һорауҙарға яуаптар

2

Контроль диктант

5

35-40

Изложение

2

30-40

Инша

2

35-45

Яҙма эш төрҙәре (изложение,инша) яҙыу уҡыусыларҙың уҡыу кимәленә, белеменә, мөмкинселегенә ҡарап уҡытыусы ҡарамағына ҡалдырыла һәм улар урынына шул уҡ күләмдә түбәндәге яҙма эштәр үткәрергә мөмкин:

-карточкалар менән эш;

-тест;

-һүрәт буйынса һөйләмдәр төҙөү;

-текста һөйләмдәрҙә һүҙҙәр тәртибе;

-терәк текстар менән инша яҙырға өйрәнеү;

-һүҙлек диктанты;

-һөйләмдәр төҙөү;

-һүҙлек менән эш;

-һүрәтләү иншаһы;

-слайд төҙөү: шәжәрәләр, минең ғаиләм…

Балаларҙың уҡыу һәләтлектәрен баһалау

Класс

Һүҙ

Билдә

Эстән уҡыу(һүҙ)

4

55-65

150-200

75-85

7. Уҡыу предметы буйынса календарь-тематик пландың йөкмәткеһе.

Дәрестең иҫәбе.

Дәрестең темаһы.

Сә-ғәт-тәр

һаны

Уҡыусыларҙың эшмәкәрлегенә характеристика

Дата

фактик

үткәреү

1-се бүлек. Мәктәп, Ватан. (2 сәғ.)

1

М. Кәрим. Ватан. Өндәр һәм хәрефтәр.

1

Белем, мәктәп хаҡында әңгәмәләшергә. Тасуири итеп уҡырға, һорауҙарға яуап бирергә. Өндәр һәм хәрефтәр системаһын ҡабатларға.

1.09

2

Г. Юнысова "Алма".

Китап - белем шишмәһе.

1

Үҙенсәлекле өн-хәрефтәрҙе ҡабатларға. Шиғырҙы дөрөҫ интонация менән уҡырға.

парлап эшләргә.

3.09

2-се бүлек. Йәйге хәтирәләр. (5 сәғ.)

3

Йылы ямғыр. Исем.

1

Динамик парҙар менән эшләргә Әҫәрҙең йөкмәткеһе менән танышырға, тәржемә итергә, һорауҙарға яуап бирергә. Исем һүҙ төркөмөнә характеристика бирергә, һорауҙарын асыҡларға..

8.09

4

Р. Бикбаев. Ҡолон кеүек. Исем.

1

Шиғырҙарҙы анализларға. Тасуири уҡырға. Һүрәтләү, сағыштырыу сараларын асыҡларға. Һорауҙар төҙөргә.

10.09

5

М. Ғәли. Әйтеп бирсе. Исем.

1

15.09

6

Н. Мусин Мәңге йәшеллек. Күплек ялғауҙары.

1

Әкиәтте уҡырға, тәржемәә итергә, йөкмәткеһе буйынса һорауҙарға яуап бирергә. План төҙөргә, план буйынса һөйләргә. Һүрәт эшләргә.

17.09

7

Контроль күсереп яҙыу. Башҡортостан ҡалалары

Күсереп яһырға, грамматик күнегеүҙәр башҡарырға

22.09

8

Исем. Хаталар өҫтөндә эш

1

Күплек ялғауҙарын ятларға, дөрөҫ ҡулланып һүҙбәйләнештәр, һөйләмдәр төҙөргә..

29.09

3-сө бүлек. Тәбиғәт бүләктәре. (3 сәғ.)

9

И. Насыри. Ҡараңғы төн ҡосағында.

1

Уҡырға, тәржемә итергә, һорауҙарға яуап бирергә. План төҙөргә. План буйынса һөйләргә.

1.10

10

Көҙ. Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше.

1

Һорауҙарға яуап бирергә, көҙ темаһына әңгәмәлә ҡатнашырға. Килеш ялғауҙарын үҙләштерергә, дөрөҫ ҡулланып һөйләмдәр төҙөргә. Рус телендәге килештәр менән сағыштырырға.

6.11

.

11

Икмәк тәме. Килештәр.

1

Әҫәрҙең йөкмәткеһе менән танышырға. Килеш ялғауҙарын дөрөҫ ҡулланып һөйләмдәр төҙөргә, текстан билдәле килештә торған һүҙҙәрҙе табып, тәржем итергә.

.8.10

4-се бүлек. Илем тарихы-халҡым тарихы. (6 сәғ.)

12

Ғ. Хөсәйенов. Алдар батыр.

1

Әҫәрҙе уҡырға, йөкмәткеһен аңларға. Исемдәрҙең эйәлек заты менән үҙгәрешен нығытырға, телмәрҙә дөрөҫ ҡулланырға.

13.10

13

Алдар батыр. Исемдәрҙең эйәлек заты менән үҙгәреше.

1

15.10

14

Ҡаһым түрә. I- II бүлектәр. Сифат.

1

Әҫә!рҙе аңлап уҡырға, һорауҙарға яуап бирергә. Диктантҡа әҙерләнергә..

20.10

15

Ҡаһым түрә. III-IV бүлектәр. Сифат. Диктантҡа әҙерлек.

22.10

16

Контроль диктант. Урманда.

1

Контроль диктант яҙыу.

27.10

17

Сифат дәрәжәләре. Хаталар өҫтөндә эш.

1

Хаталар өҫтөндә эш эшләү.

29.10

5-се бүлек. Тормош-ижад. (5 сәғ.)

18

Данының сиге юҡ. Сифат дәрәжәләре.

1

Әҫәрҙе уҡырға, йөкмәткеһен аңларға, һорауҙар төҙөргә. Сифат дәрәжәләрен практик үҙләштерергә.

5.11

19

М. Кәрим Бөжәк апа. Ҡылым..

1

Әҫәрҙең йөкмәткеһе менән танышырға. Ҡылым төшөнсәһен асыҡларға, һөйләмдәге ролен билдәләргә. Күнегеүҙәр башҡарырға.

10.11

20

Ҡылымдың һан, зат менән үҙгәреше, барлыҡ-юҡлыҡта килеүе.

1

Шиғырҙы тасуири уҡырға өйрәтеү.Ҡылымдарҙың һан, зат менән үҙгәрешен ҡабатларға.

12.11

21

Башҡортостанда иҫтәлекле урындар. Ҡылым. .

1

Башҡортостан тураһында әңгәмәлә ҡатнашырға.

17.11

22

Д. Бүләков Һәйкәл. Ҡылым.

1

«Халыҡ бәхете өсөн ҡорбан булған кешеләр һәйкәлдәргә, мәңгелек хәтергә лайыҡ» тип фекер йөрөтөргә өйрәтеү.

19.11

6-сы бүлек. Йәшәү-Ватанға хеҙмәт. (2 сәғ.)

23

Я. Ҡолмой. Тыныслыҡ йыры.. Ҡылым.

1

Әҫәр менән танышырға, йөкмәткеһен аңларға. Ҡылымдарҙың заман формаларын үҙләштерергә, үҙ аллы күнегеүҙәр башҡарырға. Шиғырҙы тасуири ятларға.

24.11

24

Р. Солтангәрәев. Ҡараболаҡ тарлауығында.

1

Әҫәрҙең йөкмәткеһе менән танышырға, тәржемә итергә, ?ораууҙарға яуап бирергә. План төҙөргә, план буйынса һөйләргә.

.26.11

25

Изложение. Әхиәр.

1

Текстан өҙөктө яҡшылап уҡырға, исем ҡушырға, план яҙырға, план буйынса изложение яҙырға.

1.12

7-се бүлек. Халыҡ әйтһә, хаҡ әйтә. (4 сәғ.)

26

Ж. Кейекбаев. Терпе менән йылан. Хаталар өҫтөндә эш

1

Әкиәт уҡырға, йөкмәткеһе өҫтөндә эшләргә. Һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуап бирергә, һүрәт эшләргә. Хаталар өҫтөндә эшләргә.

Ирәндек әкиәте менән танышырға, йөкмәткеһе буйынса һорауҙар төҙөргә, һүрәт эшләргә. Текстан юҡлыҡ формаһында торған ҡылымдарҙы табырға, тәржемә итергә. Ғылымдарҙың һан һҙһәм зат формаларын нығытырға.

3.12

27

Ирәндек әкиәте. Ҡылымдың юҡлыҡ формаһы.

1

8.12

28

«Төлкө менән ҡуян» әкиәте. Ҡылым.

1

10.12

29

Көләмәстәр, тиҙәйткестәр. Уйындар.

1

Зирәклекте үҫтереү маҡсатында уйын технологияларын ҡулланыу.

15.12

8-се бүлек. Бурай-бурай ҡарҙар яуа. (7 сәғ.)

30

Н. Нәжми. Ҡыш. Диктантҡа әҙерлек.

1

Шиғырҙы тасуири уҡырға, ҡышты һүрәтләү сараларын асыҡларға, ҡыш темаһына һөйләмдәр төҙөргә. .

17.12

31

Контроль диктант. ҡышҡы урман.

1

Диктант яҙырға, грамматик күнегеүҙәр башҡарырға

22.12

32

Хаталар өҫтөндә эш. Урман һаҡсылары.

1

Әҫәрҙең йөкмә!ткеһе менән танышырға,"Урман һаҡсылары" әҫәрендәге геройҙарға баһа бирергә. Һорауҙарға яуап бирергә. План төҙөргә, план буйынса һөйләргә.

24.12

33

З. Хисмәтуллин. Тәүәккәллек. Һан.

1

Ҡыш темаһына шиғырҙар хикиәләр уҡырға, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Шиғырҙарҙы тасуири ятларға. Һан, уның төркөмсәләрен практик үҙләштерергә. Ололарҙың һәм балаларҙың ҡышҡы эштәре тураһында хикәйә төҙөргә.

29.12

34

Г. Юнысова Ҡыш бабай. Ҡушма Һандар.

1

14.01

35

Яңы йыл менән! Һан төркөмсәләре..

19.01

36

Инша. Күңелле ҡыш көнө

1

Инша яҙырға.

21.01

37

Ҡышта ҡоштар һайратһаң. Хаталар өҫтөндә эш.

1

Шиғырҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Инша буйынса анализ эшләргә, хаталарҙы асыҡларға, дөрөҫ яҡтарын билдәләргә.

26.01

9-сы бүлек. Берҙәмлек, дуҫлыҡ, тыныслыҡ. (2 сәғ.)

38

М. Кәрим. Ғүмергә бергә.

Алмаштар.

1

Халыҡтар арһында дуҫлыҡ тураһында һөйләшеүҙә ҡатнашырға. Текст ө:төндә эшләргә. Алмаштарға характеристика бирергә. Уларҙың телмәрҙәге ролен асыҡларға, алмаштарҙы дөрөҫ ҡулланып һөйләмдәр төҙөргә.

28.01

39

Й. Солтанов. Ҡурай моңо. Зат алмаштары.

1

Әҫәрҙе уҡырға, тәржемә итергә, план төҙөргә, план буйынса ҡыҫҡаса һөйләргә өйрәнергә. Зат алмаштарын ҡабатларға, килештәрен үҙләштерергә.

2.02

10-сы бүлек. Сәсәндәрҙән тел ҡалыр. (3 сәғ.)

40

«Ай Уралым, Уралым» ҡобайыры.Рәүеш.

1

Ҡобайырҙы дөрөҫ интонация менән тасуири итеп уҡырға. Йөкмәткеһен тәржемә итергә. Сәсәндәр тураһында белешмә эшләргә..

М. Буранғолов тураһында белешмә эшләргә.

. Рәүеш һүҙ төркөмөнөң үҙенсәлектәрен асыҡларға. Һорауҙарын билдәләргә. Һүҙ байлығын арттырырға. Рәүештәр менән һөйләмдәр, һүҙбәйләнештәро төҙөргә.

4.02

41

Халыҡ сәсәне, ғалим һәм яҙыусы М. Буранғолов.Рәүеш.

09.02

42

Рәүеш. Рәүеш аңлатҡан мәғәнәләр.

1

11.02

11-се бүлек. Балдай татлы һыуҙарым. (3 сәғ.)

43

Тыуған яҡтың йылға,күлдәре. Ярҙамсы һүҙҙәр.

1

Башҡортостан йылғалары, күлдәре тураһында әңгәмәлә ҡатнашырға. Белешмә эшләргә. Текстар, шиғырҙар уҡырға, йырҙар тыңларға. Ярҙамсы һүҙ төркөмдәрен асыҡларға. Уларҙы дөрөҫ ҡулланып һөйләмдәр төҙөргә. Изложениеға әҙерләнә башларға.

16.02

41

Талҡаҫ күле. Ярҙамсы һүҙҙәр.

1

18.02

42

Дим йылғаһы. Изложениеға әҙерлек

1

25.02

43

Изложение. Асылыкүл

Изложение яҙырға.

1.03

12-се бүлек. Башҡортостандың ҡалалары. (2 сәғ.)

44

Башҡортостан ҡалалары хаталар өҫтөндә эш..

1

Ярҙамсы һүҙҙәрҙең һөйләмдәге ролен ҡабатларға. Башҡортостан ҡалалары тураһында уҡырға, белешмә эшләргә. Изложение буйынса хаталарҙы анализларға

3.03

45

М. Кәримов «Күмерселәр ҡалаһы». Ымлыҡтар

1

Ымлыҡтарҙы ҡулланып һөйләмдәр төҙөргә, уларҙың һөйләмдәге ролен асыҡларға. Шиғыр ҙы тасуири уҡырға..

10.03

13-сө бүлек. 8 март-халыҡ-ара ҡатын-ҡыҙҙар көнө. (3 сәғ.)

46

Д. Бүләков Күстәнәс. Һөйләм.

1

15.03

14-се бүлек. Башҡортостандың мәҙәниәте. (3 сәғ.)

47

З. Биишева Һөнәрсе менән өйрәнсек. Һөйләм.

1

Һөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәре менән практик танышырға. Әҫәрҙе уҡырға, йөкмәткеһе өҫт!ндә эшләргә, тә!ржемә итергә. Иллюстоация эшләргә. Һорауҙарға яуап бирергә.

17.03

48

Контроль диктант. Беҙҙең ғаилә..

1

Диктант яҙырға, грамматик күнегеүҙәр эшләргә.

22.03

49

Әхмәт Лотфуллин. Хаталар өҫтөндә эш.

1

Әхмәт лотфуллин ижады һәм тормошо менән танышырға. Диктант буйынса хаталарҙы анализларға.

24.03

50

Башҡорт һандуғасы. Һөйләмдек баш киҫәктәре.

Хөсәйен әхмәтов, Мәғәфүр хисматуллин тормошо һәм ижады менән танышырға. Улар тураһында белешмә тупларға. Һөйләмдең баш киҫәктәрен асыҡларға, йыйнаҡ һәм тарҡау һөйләмдәрҙе айыра белергә.

5.04

51

Ҙур талант эйәһе. Йыйнаҡ һәм тарҡау һөйләмдәр.

7.04

15-се бүлек. Тәбиғәттең теле асылған саҡта. (5 сәғ.)

53

М. Ғәли. Яҙ саҡыра..Һөйләм төрҙәре.

1

Яҙғы тәбиғәт күренештәрен күҙәтергә, шиғырҙар хикиәләр уҡырға, яҙ миҙгелен һүрәтләү сараларын асыҡларға. Һөйләмдәр төҙөргә. Интанацион һөйләм төрҙәрен дөрөҫ итеп уҡырға. Шиғырҙы яттан тасуири итеп һөйләргә..

54

И. Насыри. Яҙғы ташҡын. Хәбәр һөйләм

1

12.04

55

Яҙ. "Бай һәм ярлы" әкиәте. Һорау һөйләм.

1

Яҙ темаһына әңгәмәлә ҡатнашырға, һөйләмдәр тҡҙҡргә. Һорау һөйләм төрҙәрен билдәләргә. Һорау һөйләмдәр төҙөргә, уларға яуап бирергә. Өндәү, һорау һөйләмдәрҙең телмәәрҙәге ролен билдәләргә.

.14.04

56

Тәбиғәттең теле асылған саҡ. Өндәү Һөйләм.

1

19.04

57

М. Тажи. Боҙҙар китте...Тиң киҫәктәр

1

Әҫәрҙе уҡырға, тәржемә итергә, һорауҙарға яуап бирергә.

21.04

58

Инша. Яҙ.

1

Яҙ темаһына әңгәмәлә ҡатнашырға, инша яҙырға.

26+.04

59

Хаталар өҫтөндә эш. һөйләмдәр.

1

Инша буйынса хаталарҙы билдәләргә, анализларға. Һөйләм темаһын нығытырға

28.04

16-сы бүлек. Кеше матур булһын. (5 сәғ.)

60

Ф. Туғыҙбаева. Кем уңған? Тиң киҫәкле һөйләмдә тыныш билдәләре.

1

Әҫәрҙе уҡырға, йөкмәткеһен аңларға, һорауҙарға яуап ббирергә. Текстан тиң киҫәкле һөйоләмдәрҙе табырға. Тыныш билдәләренең ҡуйылышын аңлатырға.

3.05

.

61

Һөйләм киҫәктәренең килеү тәртибе. Кәкүк.

1

Һөйләм, һөйләмдә һүҙҙәр тәртибен асыҡларға, дөрөҫ һөйләмдәр төҙөргә. Әҫәрҙең йөкмәткеһе өҫтөндә эшләргә, план төҙөргә, һорауҙарға яуап бирергә, ҡыҫҡаса һөйләргә.

5.05

61

Ф. Рәхимғолова.Сер. Һөйләм.

1

10.05

60

Р. Хисамов Аҡъяурын сал бөркөт. Һөйләм

1

12.05

17-се бүлек. Яҙ һәм хеҙмәт байрамы. (2 сәғ.)

61

Беренсе май. Р.Ниғмәти. Ябай һәм ҡушма һөйләмдәр.

1

Халыҡтарҙың дуҫлыҡҡа ынтылышы хаҡында әңгәмәлә ҡатнашырға. Әҫәрҙәрҙе уҡырға, йөкмәткеһе өҫтөндә эшләргә. Тасуири уҡырға. Ябай һәм ҡушма һөйләмдәрҙең айырмалы яҡтарын билдәләргә..

17.05

62

Тыныслыҡ. Ябай һәм ҡушма һөйләмдәр.

1

19.05

18-се бүлек. Һаумы, йәмле йәй! (5 сәғ.)

63

Контроль диктант. Йәй.

1

Контроль диктант яҙырға.

24.05

64

Хаталар өҫтөндә эш. Урманда.

1

Хаталарҙы анализлау. Һүҙҙәрҙең дөрөҫ яҙылышын асыҡлау. Әҫәрҙе уҡырға, тәржемә итергә, һорауҙарға яуап бирергә.

26.05

65

Ҡырмыҫҡалар.

1

Әҫәрҙе уҡырға, йөкмәткеһе өҫтөндә эшләргә. Йыл буйынса үткәндәрҙе ҡабатлайҙар.

31. 05

8. Уҡыу предметын матди-техник яҡтан тәьмин итеү.

Башҡорт теле дәрестәрендә уҡыу процесын йыһазландырыуға талаптар башланғыс мәктәптә реаль шарттарҙы һәм уҡыусы эшенең хәүефһеҙлеген һаҡлауҙы һәм мәҙәниәт тураһында заманса күҙаллауҙы иҫәпкә ала.

Материаль-техник ҡулланмалар: телевизор, видеоплеер, магнитофон, компьютер, DVD, мультимедиа проекты.

Ҡулланылған әҙәбиәт:

• Толомбаев Х.А. Башҡорт теле: Урыҫ мәктәптәренең 4-се синыфында уҡыусы башҡорт балалары өсөн дәреслек.- 6-сы баҫма. - Өфө: Китап, 2007. - һүрәттәре менән 224 бит.

• Башҡорт теле һәм әҙәбиәте программаһы. Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-XI кластары өсөн.Төҙөүселәре: Тикеев Д.С., Толомбаев Х.А., Вилданов Ә.Х., Дәүләтшина М.С., Хөснөтдинова Ф.Ә., Хажин В.И. Ижевск: издательство «КнигоГрад», 2008.

• Абуталипова Р.Ә. Йәш уҡытыусыға ярҙамға. Башланғыс мәктәптә башҡорт телен уҡытыу буйынса методик ҡулланма.-Өфө: Китап, 2003.-100 бит.

• М.И.Баһауетдинова, Г.Н.Йәғәфәрова Күңелле минуттар.Физкультура минуттары өсөн шиғырҙар/ 2-се баҫма.-Өфө:Китап.2010-52 бит.

• Исламғолова Ы.Ә., Толомбаев Х.А. Башҡорт теленән дидактик материал. Уҡытыусыға ҡулланма.-Өфө: «Китап», 1996.- һүрәттәре менән 192 бит.

• Сәлихова М.Т., Шафиҡова С.Х. Башҡорт теленән диктанттар йыйынтығы. 1-4 синыф уҡытыусылары өсөн ҡулланма.-Өфө: Башҡортостан «Китап» нәшриәте, 1997.-208 бит.

• Сәләм, Башҡортостан! Hello? Bashkortostan! Привет, Башкортостан! Башкирско-англо-русский разговорник. / Зайнуллина Л.М. - Уфа: Китап, 2000.-544 с.

• Сынбулатова Ф.Ш. "Туған тел" дәреслегенә методик ҡулланма.1-2-се кластар. - Өфө:Китап, 2008. - 120 бит.

• Шарапов И.Ә. Дәрестәрҙә әҙәбиәт теорияһын һәм тыуған яҡты өйрәнеү.- Өфө:Китап, 2008.- 96 б.

Күсереп яҙыу.

Башҡортостанда иң ҙур йылға - Ағиҙел. Ул Урал тауҙарыннда башлана. Ағиҙел буйында бик күп ҡалалар һәм ауылдар урынлашҡан. Улар араһында Белорет, Мәләүез, Ишимбай, Стәрлетамаҡ ҡалалары, Байназар, Ырғыҙлы, Иҫке Собханғол, Иштуған, Йомағужа, Ялсы, Табын ауылдары бар.

Өфө ҡалаһы ла Ағиҙел ярында һалынған. Өфө эргәһендә Ағиҙелгә Ҡариҙел йылғаһы ҡоя.

6. Урманда

Күктә бер генә болот та юҡ. Ел иҫмәй. Ҡояш ҡыҙҙыра. Урманда ҡоштар һайрай. Уҫаҡ япраҡтары әкрен генә ҡыштырлай. Алыҫта тумыртҡа туҡылдай. Танауға хуш еҫ бөркөлә. Сәскәләр араһында бал ҡорттары безелдәй. Сиңерткәләр һикерә. Төрлө төҫтәге күбәләктәр оса. Яҡында һайыҫҡан шыҡырыҡлай.

Ҡышҡы урман. Диктант.

Урман саф,матур, пак, йомшаҡ ҡар бҡртҡктәре менән ҡапланған. Улар ҡышҡы аяҙ көндөң ҡояшында бриллиант бөртөктәре булып йымылдайҙар. Ел юҡ. Тынлыҡ. Яҙ, йәй, көҙ буйына урман эсендә мыжғып торған йәнлектәрҙең береһе лә был тынлыҡты боҙмайҙар. Айыу күптән йоҡоға талған. Ҡар өҫтөндә ҡуян, бүре эҙҙәре күренә, үҙҙәре юҡ. Бөтә донъя йоҡоға талған.

Асылыкүл

Изложение

Асылыкүл Башҡортостандың Дәүләкән районында, ҡаланан 35 км алыҫлыҡта, урынлашҡан. Күлдең киңлеге - 5, оҙонлоғо 8 км етә. Тәрәнлеге 7 м-ҙан артмай. Һыуы таҙа, әскелтем тоҙло.

Асылыкүл буйы һирәк осрай торған үҫемлектәргә һәм йәнлектәргә бай. Элек уның тирә-яғы ылыҫлы урмван булған. Күлдең көньяғында ҡарағастар үҫкән.

Йәй.

Минең өләсәйем ауылда йәшәй. Йәй көнө мин ауылға барҙым. Ауылда кешеләр иртә тора. Мин дә иртә торорға өйрәндем. Өләсәйем малдарҙы көтөүгә ҡыуа. Мин өләсәйемә ярҙамлашам. Олатайым ат менән бесәнгә бара. Мин дә уға ултырып барам. Малдар бесәнде яратып ашай.