'Құқықтық сауаттылық заман талабы' ашық сабақ

1991 жылы 2-ші сәуірде Кеңес Одағының Ғарышкерлер дайындау орталығында ғарышқа ұшу дайындығына кірісіп, сол жылы 2 қазанда Байқоңырдан «Союз ТМ-13» кемесімен ғарышқа ұшты.

Тоқтар Оңғарбайұлы Әубәкіров 1946 жылы 27 шілдеде Қарағанды облысы, Қарқаралы ауданы, 1-ші Май ауылында дүниеге келді.

Ол кез соғыс жаңа бітіп, батырлықты, ерлікті уағыздаған уақыт болатын. Әкесі Оңғарбай мен шешесі Қамия көзге көрініп, көз жұмған 9 ұлдан кейінгі перзентіне «енді осы жаманымыз аман болсыншы» деген ниетпен азан шақырып, Тоқтар есімін беріпті. Ата-анасы ерте дүние салды. Кішкентайынан ата-анасынан айырылғаннан ба, Тоқтар бұйығы, оқшау өсті. Ол апасы Бикен мен жездесі Нығметтің тәрбиесінде болды.

1962-1965 жж. Теміртау құйма механикалық зауытында токарь болды. Есімі облыстық Құрмет кітабына алтын әріппен жазылды.

1965 жылы Қарағанды облыстық комсомол комитетінің жолдамасымен РСФСР-дың Краснодар өлкесіндегі Армавир қаласындағы ұшқыштар даярлайтын жоғары әскери училищеге жол тартқан. Бұдан кейінгі өсу, ержету кезінде зеңгір аспанда «МиГ»ұшағымен мінсіз ұшу, жаппай тұрмай жаттығу, тәжірибе жинақтау міндеті едәуір уақытын алған.

Ресей Федерациясындағы Армавир жоғары әскери ұшқыштар училищесін бітірген (1969 ж). 1969-1975 жж. Кеңес Одағы әскери-әуе күштерінің Қиыр шығыс әскери округінде ұшқыш, звено командирі, эскадрилия командирінің орынбасары. 1976 жылы А.И.Микоян атындағы авиаконструкторлар бюросына қызметке қабылданып, ғұмырының ең қиын сәттерін бастан кешірді. Бұл тұста Тоқтар үшін өмір мен өлім ылғи қатар беттесіп отырыпты.

Мұсабаев Талғат Аманкелдіұлы 1951 жылы 7 қантарда Қазақ ССР, Алма-Ата облысы, Жамбыл ауданы, Қарғалы кентінде интелегенция отбасында туған.

Ұлты - қазақ. Қазақ, орыс, ағылшын тілдерін біледі.

«Авиациялық радиожабдықтарды техникалық пайдалану» мамандығы бойынша Ленин комсомолы атындағы Ригадағы азаматтық авиация инженерлері институтын бітірді (1974 ж.); Алма-Аталық ААФЖЕҚ аэроклубында оқыды (1977-1984 ж.ж.); 1986 жылы ССРО азаматтық авиация министрлігінің жоғарғы біліктілік комиссиясымен азаматтық авиация ұшқышының куәлігі берілді; азаматтық авиацияның 30-шы оқу-жаттығу жасағында, экономикалық өзара көмек көрсету Одағы мемлекеттер-мүшелер азаматтық авиациясының ұшқыштар, диспечерлік және инженерлік-техникалық құрамын дайындау Ульянов орталығында дайындақ өтті (1989 ж.); Ақтөбелік жоғарғы ұшқыш училищесін бітіріп, инженер-ұшқыш дипломына ие болды (1993 ж.).

Еңбек жолын 1974 жылғы 1 сәуірден азаматтық авиация әуе қатынас жолдарынның Бурундай біріккен авиациялық жасағының (БАЖ) авиациялық және радиоэлектронды жабдығының кезекті инженері болып бастады.

1990 жылғы қырқүйегіне дейін Қазақ азаматтық авиация басқармасында түрлі инженерлік, ұшқыштық және басшылық орындарында.

1990 жылдан бастап 2003 жылға дейін Ю.А. Гагарин атындағы ғарышкерлерды дайындау Орталығында ғарышкер-зерттеуші болуға үміткер, ғарышкер-сынаушы болуға үміткер, нұсқаушы-ғарышкер-сынаушы, топ командиры-нұсқаушы-ғарышкер-сынаушы лауазымдарында.

Тест әдебиеттік оқу

1. «Көзі моншақтай,

Өзі жұп-жұмыр

Құйрығы шашақтай,

Ерні жып-жымыр» деген жолдарда қай төл туралы айтылған?

1. Лақ 2. Бұзау 3. Қозы 4. Құлын

2. Қойдың төлін қалай аталады?

1. Лақ 2. Бұзау 3. Қозы 4. Құлын

3. «Мүйізі айдай иілген,

Мұрынын көкке шүйірген» не?

1. Жылқы 2. Сиыр 3. Түйе 4. Қой

4. «Маң-маң басқан, маң басқан,

Шудаларын шаң басқан» не?

1. Жылқы 2. Сиыр 3. Түйе 4. Қой

5. Өмірде болған адам басындағы оқиғаға құрылған әңгіме қалай аталады?

1. Жұмбақ 2. Жаңылтпаш 3. Аңыз 4. Мысал

6. «Еңбек байлыққа жеткізер» деген негізгі ойға құрылған ертегіні ата.

1. Қасқыр мен түлкі 2. Аңқау арыстан

3. Ұр, торпақ 4. Байлық пен ақыл

7. Жан-жануарлар, аңдар жөнінде әңгімеленген ертегіні тап.

1. Байлық пен ақыл 2. Аңқау арыстан

3. Ұр, торпақ 4. Қонжық пен көжек

10. «Жаңбыр жаумаса - жер жетім» деп бастаған шешендік сөзді кім айтқан?

1. Қазыбек би 2. Әйтеке би 3. Төле би 4. Халық

11.«Ыстық қой шіркін туған жер!» деген сөздер кімнің шығармасында

келт-н?

А)М.Мақатаевтың Б)Ж.Смақовтың

Ә)Ж.Смақов Отан В) С.Жүнісовтың

12. «Қоңырсыған сүт, қайнатқан қаймақ иісі түтіннің иісі» деген жолдар

кездесетін мәтінді ата.

А)М.Мақатаев Отан туралы Б)Ж.Аймаутов Қартқожаның туған жері

Ә)Ж.Смақов Отан В) Ө.Тұрманжанов.Туған өлкем

13.Ж.Смақовтың өлеңі қалай аяқталады; Өйткені ол-Отан....

А)Ұлы Отан Б)Сол Отан

Ә)Жан Отан В) Бұл Отан

14.С.Жүнісовтың «Кімнің мекені жақсы?» мәтітін есіңе түсір. Өзі тар,

өзі қараңғы, өзі қауіпсіз ненің мекені?

А)құмырсқаның Б)Тышқанның

Ә)құрбақаның В) жауынқұрттың

15. «Кімнің мекені жақсы» мәтініндегі.Өзі жайлы,өзі биік, өзі жұмсақ» ненің мекені?

16. «Өзі салқын, өзі дымқыл, өзі көлеңке» ненің мекені?

А)Көкқұтанның Б)тышқанның

Ә)Құмырсқаның В) құрбақаның

17.Бөлімдегі М.Мақатаевтың өлеңі қалай аяқталады?

Отан,Отан

Бәрінен биік екен

Мен оны мәңгілікке.....

А)Ұнатамын Б)Сүйіп өтем

Ә)Мақтан етемін В) Жырлап өтем

18.Ағынды өзен, асқар тау, қасиетті тіл кімнің өлеңінен алынған көркем сөздер?

А)М.Мақатаевтың Б)Ө.Тұрманжановтың

Ә)Ж.Смақовтың В) К.Ахметовтың

19.Астанға жыр арнаған ақынды ата

А)М.Мақатаев Б)К.Ахметов

Ә)Ж.Смақов В) Ө.Тұрманжанов

20.Ө.Тұрманжановтың өлеңі қалай аяқталады;

Неткен сұлу, неткен көркем

А)Көгінде күн нұрын төккен

Ә)Жерінде гүл жұпар сепкен

Б)Ел еркіндей бақыт тапқан

В)Осы менің туған өлкем

21.Оқиғасы « тазалық- денсаулық кепілі» деген мақалға құрылған шығарманы ата

А) О.Әубәкіров. Сүт қалай ұйықтады?

Ә)Ы.Алтынсарин Салақтық

Б)М.Гумеров Көп кептер

В) Ж.Карбозин 20 тиын

22. «Ұйқышылдық- жаман әдет» деген нақыл сөз қай мәтінге қатысты?

А) Ж.Карбозин 20тиын

Ә)Ы.Алтынсарин Салақтық

Б) О.Әубәкіров. Сүт қалай ұйықтады?

В) Е.Ерботин Даңғой

23. «Өтдірмесе дәнеме

Мақтанғаннан не пайда» деген жолдар қай мәтіннің қорытынды ойы

А) Е.Ерботин Даңғой.

Ә) Ш.Смаханұлы Тәкәппар

Б) О.Әубәкіров. Сүт қалай ұйықтады?

В) Ә.Дүйсенбиев Атай

24. «Өркөкірек мақтаншақ» сөздерінің мағынасына жуық кеоетін сөзді тап

АҰйқышыл

Ә)Еріншек

Б) Салақ

В) Тәкәппар

25. «Даңғой » сөзінің мағынасын ашатын сөзді тап

А)Еріншек

Ә)салақ

Б) Ұйқышыл

В) Мақтаншақ

26.Басыңа іс түссе

Жақсы көмек етеді

Жаман күліп өтеді деген мақалға қатысы бар шығарманы ата

А) Дүйсенбиев Атай

Б) Ж.Карбозин 20 тиын

В) Ы.Алтынсарин Салақтық

Ә)Қ.Жұмаділов Ұзын сары

27.М.Гумеровтың әңгімесінде көк кептеррді атқан кім?

А)Балалар

Ә)Көрші әйел

Б)Аймаған

В)Нүсіпбек

28.Наурықдың ұзақ күндері калай аталады?

А)Мамыр

Ә)Наурыз

Б)Ұзын сары

В)сәуір

29.Жұмбақтың шешуін тап Қырға кілем жайылды.

А)Ағаш

Ә)Қызғалдақ

Б)Қозы лақ

В)Мал

30. «Көлдің мұзын күн тесті

Аппақ тонын жер шешті» деген жолдарда қай жыл мезгілі туралы айтылған?

А)Қыс

Ә)Көктем

Б)Жаз

В)Күз