План-конспект урока по якутскому чтению на тему 'Аахпыттан суруйуу'

Аахпыттан суруйуу былаан-конспега

Уруок темата: Аахпыттан суруйуу «Олуонэ»

Уруок сыала:

Уорэтэр: Аа5ыллыбыт текси коллективнай оноьуллубут былаанынан сирдэтэн ис хоьоонун толору суруйарга уорэтии

Сайыннарар: о5о толкуйдуур, ырытар дьо5урун сайыннарыы

Иитэр: Тулалыыр эйгэ5э харыстабыллаах сыьыаны итии

Суруллар текис: Суорун Омоллоон «Олуонэ» дьуьуйуутуттэн быьа тардыы

Уруок этаптара

Учуутал дьарыга

Уорэнээччи дьарыга

1. Тэрээьин чааьа

Аламай кун сыламынан! Билигин биьиэхэ аахпыттан суруйуу уруога. Онон бары диэн олус бол5ойобут, ойбутун-тойбутун тумэн бары бииргэ кохтоохтук кыттабыт.

- Биьиги аахпыттан суруйууну хайдах ыытабыт?

- учугэй, ол аата мин былаан онордохпуна улэлиирбэр хайдах буолар?

Аламай кун сыламынан!

- Бастаан былаан оноробут уонна онон сирдэтэн тиэкис ис хоьоонун суруйабыт.

- былаан онордохпуна миэхэ суруйарбар чэпчэки буолар.

2. Тиэкси кытта билсиьии

- суруйар тиэкспит аата «Олуонэ». Бу тиэкси Суорун Омоллоон диэн биьиги биир саамай биллибит норуот суруйааччыбыт суруйбут.

- Олуонэ диэн тугу ааттыыллар?

- Кини хайда5ый?

- Кини биьиги олохпутугар туох оруоллаа5ый?

- Олуонэ оруьу атыннык туох диэн ааттыыллар? То5о?

- соп дьэрэ, билигин мин эьиэхэ тиэкси аа5ан иьитиннэриэм, эьиги бол5ойон истин:

О, дьиктитэ-кэрэтэ бэрт Олуонэ эбэм сааскы соруун тууннэ! Куох кууппал халлаан тохтор, оонньуур уоттаах моьуурэ бэргэьэтин кэппитин кэннэ, туох барыта киьилиин-суоьулуун утуйбутун кэннэ арай кини эрэ аргыый устарын кубулуппат. Сааскы туунну соруун салгыны кой-най туоьугэр кото5он а5алан, кут борон суор5анынан суулаан, кууьар-ууруур курдук куогэлээн, удьурдаах сууругэр биэбэйдээн, итир тыалынан хамсатан, ибир долгунугар бигээг, халааныгар-талааныгар нарылаан, дьоллоох уунан кими-тугу барытын кини утутарга дылы…

Оччо5о халлаан кулумнуур уот харах сулуьунуун кини харана куох толбонноох ньууругар туьэн, тырымныы бигэнэн, умсумахтаан баран, куллэ-кулбутунэн утуйарга, уостарга дылы гыналлар… Оттон Олуонэ Эбэм биир кэм тохтообокко уста турар… нуктаан, нухарыйан эрэр бойбор хара тыата, утуктаабытын кэмсиммит курдук, сууьун аннынан корон, хам-бааччы сукуллан туран, аьыйа- сонуйа, уоран ытыы хааларга дылы гынар.

Хор, ол курдук Олуонэ эбэм туну а5алар, аьарар!

- Олуонэ диэн биьиги саха сирбит биир со5отох саамай улахан сурун оруьэ

- кини ньудьу улахан, кэтит, куустээх долгуннардаах, элбэх салаалардаах орус

- кини биьигитини ыраас уутунан аьатар, ону-маны таьарга, киьи-суоьу сылдьарыгар комо буолар уонна айыл5а5а, тыынар-тыыннаахха олох кууьун биэрэр

- атыннык биьиги дьоммут Эбэ дииллэр. То5о диэтэххэ кинини убаастыыллар, киниэхэ сугуруйэллэр.

3. Текиьи ырытыы

- бу текса дьыл ханнык кэмэ ойууланарый?

- Уонна оссо туох туьунан кэпсэннэ?

- ордук ханнык тыллар элбэхтэрий?

- Олуонэ орус туун дьон утуйбутун кэннэ хайыыр эбитий?

- саас

- оссо Олуонэ орус хайдах сааскы тууннэ буолара костор.

- манна ордук паараласпыт тыллар угустэр уонна уус-уран хоьуйуу тыллара элбэхтэр.

- кини дьон-суоьу утуйбутун кэннэ тохтообокко устар, кини сири дойдуну утуктатарга дылы буолар эбит.

4. Тиэкси былааннааьын

- биьиги бастаан тугу гынабыт суруйуох иннинэ?

- соп, оччо5о билигин хас биирдии киьи бэйэтин тэтэрээтигэр былаан онорор

- Чэ эрэ анны билигин былааннарбытын тэннээн коробут

- бастаан туох туьунан кэпсэнэрий?

- Бары сопсоьо5ут да? Тиэкис бастакы чааьын «О, дьиктитэ-кэрэтэ бэрт Олуонэ эбэм сааскы соруун тууннэ»

- иккис чааьын туох диэн ааттыахха собуй?

- онтон уьус чааьын?

Биьиэхэ туох та5ыста, коруоххэ эрэ:

1. О, дьиктитэ-кэрэтэ бэрт Олуонэ эбэм сааскы соруун тууннэ

2. Олуонэ эбэм тохтообокко уста турар

3. Олуонэ эбэм тууну а5алар

- бу онорбут былааммытынан ким кэпсээн коруой?

- былаан оноробут

- биирдии бэйэлэрэ былаан онороллор

- Олуонэ эбэ хайда5а уонна кини атын дьону атын дьону утутарга дылы эбит

- сопсоьобут

- Олуонэ эбэм тохтообокко уста турар

- Олуонэ эбэм тууну а5алар

- биир о5о кэпсииргэ холонор

5. тылы быьаары

- тиэкискэ ханнык ыарахан, эбэтэр билбэт тылгыт баарый?

- кууппал- шар формалаах буруо, добун-олус урдук, кулук таас-сиэркилэ

- бу тыллар хайдах суруллалларын ойдоон коробут уонна ойбутугэр хатыыбыт (Кууппал, добун, кулук тас, бу тыллары учуутал доска5а суруйар)

- кууппал, добун, кулук таас

6. тиэкиьи хос аа5ыы

- билигин тиэкиьи оссо биирдэ аа5абын, бары бол5ойон истэбит уонна кыра сурун тыллары суруйабыт

7. Аахпыттан суруйуу

-

- хас биирдии уорэнээччи былааны коро олорон тэтэрээтигэр суруйар

8. Уруок тумугэ

- бары суруйан буппутэрин кэннэ оссо тогул бэрэбиэркэлэнэллэрю

- аахпыттан суруйууга туох ыараханы корустугут?

- былаан онорорго уонна тиэкиспит ыарахан ба5айы, уус-уран тыллар ис хоьоонноругар