тактадагы укучылар утыралар, ә дүрт укучы аларның эшләрен тикшерергә чыгалар, калганннар белән карточка буенча телдән исәплибез.

Ә хәзер карточкалар аша вакланмаларны кушу, алу, тапкырлау, бүлүгә мисаллар карап китик әле:

0,2*0,3 0,2+0,3 0,2-0,3 0,2:0,3 0,3-0,2 0,3:0,2

1- ₁ ⁷₇ 1+ ₁ ⁷₇ -1- ₁ ⁷_{7 1} ⁷₇ -1 ₁ ⁷₇ +1 -₁ ⁷₇ -1

Такта янындагы укучылар урыннарына утыралар. Укучыларның эшләрен бергә тикшереп чыгабыз. Укучыларга билге куела.

III Тема аңлату.

Укытучы. Укучылар! Әле генә тактада эшләнгән мисалларның дәрәҗә күрсәткечләре натураль һәм бөтен саннар иде. Мисалларны натураль һәм бөтен күрсәткечле дәрәҗә үзлекләрен кулланып эшләдек. Ә хәзер әлеге үзлекләрне рациональ күрсәткечле дәрәҗәләр өчен тикшереп үтик.

Үзлекләр тактада языла.

Теләсә нинди уңай а саны һәм, р Q, q Q өчен,

1⁰ а^р а^q= а^р+q

2⁰ а^р : а^q= а^р-q

3⁰ (а^р) ^q = а^{р q}

Теләсә нинди уңай а һәм в, р Q булса,

4⁰ (ав)^р = а^р в^р

5⁰ (а/в)^р = а^р/в^р

Укучылар дәфтәрләрне ачып бүгенге числоны һәм теманы язып куйыйк. Биш үзлекне дәфтәргә язабыз.

1⁰ не бергәләп тактада исбатлыйбыз. Теләсә нинди рациональ санны а/в рәвешендә күрсәтеп була. Р=к/n, q=m/n (к, m - бөтен саннар, n - натураль сан). Теләсә нинди уңай а, р Q, q Q өчен:

а^р а^q =а ^к/n а ^m/n = а^к а ^m = а^ка ^m = а^{к+ m}= а^{(к+ m)/ n}=а ^{к/n+ m/n} = а^р+q .

Бу үзлекләрдән шундый нәтиҗә чыга:

а^-р = 1/а^р , а⁰ = 1, а^р = а^{р/ n}

2⁰, 3⁰, 4⁰ үзлекләрне өйдә исбатларга. 2⁰ - I рәткә, 3⁰ - II рәткә, 4⁰ - III рәткә.

Димәк, натураль һәм бөтен күрсәткечле дәрәҗә өчен өйрәнелгән үзлекләр, вакланма күрсәткечле дәрәҗәләр өчен дә үтәлә.

Укытучы. Ә хәзер барыгыз да китабыгызның 135 нче битен ачып әлеге үзлекләрне укып чыгыйк әле. Укучылар кычкырып үзлекләрне укыйлар.

Дневникларны ачып өй эшен язып куябыз. П 26 укырга, №592, 594 эшләргә, иҗади эш (Ай һәм Җир арасындагы тартылу көчен исәпләргә), берәр үзлекнең исбатланышын өйрәнергә.

IV Ныгыту

Китаптан №587 нче күнегүне телдән карап китәрбез.

Дәфтәргә язма рәвештә түбәндәге мисаллар эшләнә.

№588 (а,б) - бер укучы тактада, дөреслеге тикшерелә.

а) Х^0,2 Х^-1 Х^0,6=Х^0,2-1+0,6=Х^-0,2

б) а^2/3 а^1/6 а^5/3 = а^(4+1+10)/6=а^15/6=а^5/2

№589 (а,б)

а) (а^0,4)^1/2 а^0,8 = а^0,2 а^0,8 = а;

б) (Х^3/4)^4/5 Х^1,6=Х^0,6 Х^1,6=Х^2,2

№590 (а,г,ж)

а) С² С^-1,5 С^0,3= С^2-1,5+0,3=С^0,8

г) (а^0,8)^0,5 а^0,6=а^0,4а^0,6=а

ж) Х^3/4Х^1/4=Х

Сәләтле укучылар карточка буенча №682 (а,в) эшлиләр.

а) Х^3/5 Х^3/5 Х^3/5-13/30=Х^(15-13)/30=Х^2/30=Х^1/15

Х^3/10Х^2/15 Х^(9+4)/30

в) (м^-0,6 м^0,2)^2,5= (м^-0,4)^2,5=м^-1=1/м

• физкультминутка (карточка буенча). Дөрес җавапка алга яки артка, дөрес булмаган җавапка уңга яки сулга иеләбез.

1. a^m a^t= a^m+t

2. (aⁿ)^q= a^m:q

3. a⁴ a^-3=a

4. c⁰=0

5. a^k : a^p = a^k+p

6. a^x b^x = (ab)^x

7. b¹² : b⁴ = b⁸

8. m^a/n^a = (m-n)^a

Мөстәкыйль эш

1. Х^1/2 Х^1/3 1. У^1/4 У^1/2

2. (Х^1/2)^1/3 2. (У^1/4)^1/2

3. Х^1/2: Х^1/3 3. У^1/2 : У^1/4

4. У : У^2/3 4. а : а^1/3

5. Х^1/2 Х^1/6 Х^1/3 5. а^1/3 а^1/6 а^-1/2

6. (У^0,7)^0,5 6. (в^0,5)^0,7

7. (-5)⁰ 7. (-а)⁰

8. (3/5)^-2 8. (2/3)^-2

9. 2^-3 9. 3^-3

10. (1/3)⁴ (1/3)^-3 10. (1/5)⁴ (1/5)^-3

Укучылар! Эшләребезне бер-беребез белән алыштырып, презентациядән дөреслеген тикшерәбез. Кемнең 9-10 "+" - "5"ле, 7-8 "+" - "4"ле, 5-6 "+" - "3"ле куябыз. Иптәшегез куйган билгене битләрегезгә куябыз.

Ә хәзер дәрәҗә үзлекләренең кайда кулланылганын карап китәрбез. Физикада мәсьәләләр эшләгән вакытта сез 10 ның дәрәҗәләре белән танышасыз. Уңай дәрәҗәләре санның зурлыгын, ә тискәре дәрәҗәләре санның кечкенә булуын күрсәтәләр. (Укучыларга әлеге саннар язылган слайд күрсәтелә).

Шулай ук атом төшен тәшкил итүче кисәкчекләрнең массаларын да дәрәҗә белән күрсәтәбез. Алар нейтрон һәм протон. (Әлеге зурлыклар күрсәтелә) Укучылар! Бу саннар зурмы, әллә кечкенәме? Укучы - бик кечкенә.

Дәрәҗә үзлекләрен без алга таба 10-11 класста алгебра һәм анализ башлангычларын үткән вакытта яңадан карап үтәрбез.

Ә хәзер физика курсыннан бер мәсьәлә карап китик әле. (Мәсьәлә һәр укучының алдына аерым карточкалар белән куелган). 4 т авырлыктагы машина белән сезнең арадагы ераклык 1 км булса, машина белән сезнең арадагы тартылу көчен исәпләргә.

m₁=4 10³ м F= 6,67 10^-11 4 10³ 50 13,34 10^-12

r=10³ км F= Gm₁m₂ (10³)² Н

m₂=50 кг r²

G=6,67 10^-11 Н м²/кг²

Укучылар! Бу зур санмы, әллә кечкенәме? Укучы: Кечкенә. Укытучы: Моның белән нәрсә әйтә аласыз? Укучылар: Шуңа күрә без машинага ябышып кала алмыйбыз.

Укытучы: Өйгә бирелгән иҗади эштә сез физика дәресләрендә кулланыла торган А.П.Рымкеевичның "Сборник задач по физике" китабындагы белешмәләрне кулланып, Ай белән Җир арасындагы тартылу көчен исәпләргә тиеш буласыз.

Укытучы: Укучылар дәресебезнең максатына ирешә алдык. Барыгызга да зур рәхмәт. Дәрес тәмам.