6 класс Приставочный способ образования слов

</<br>

Тақырыбы: Кешірімшілдік - көңіл кеңдігі

Құндылығы: сүйіспеншілік

Мақсаты: Айналада қоршаған адамдарға кешіріммен сүйіспеншілікпен, түсіністікпен, ізгілікпен қарау адам бойындағы жақсы қасиеттер екенін түсіндіру.

Көрнекі құралдар: үнтаспа, оқулық, ақ қағаз, дәптер, интерактивті тақта.

Барысы

Ұйымдастыру кезеңі

І. Тыныштық сәті.

Орманға ойша серуен. Баяу әуен қойылады.(Ескерту: егер бұл сабақты ашық алаңда өткізілсе, онда серуенді сыныпта емес, бақтағы бір орыннан бастау керек).

Мұғалім: Арқаңызды тік ұстап отырыңыз. Көзіңізді жұмып, терең тыныс алыңыз. Әрбір тыныс алған сайын неғұрлым босаңсып, сабырлы болуға тырысыңыз. Қазір біз орманға серуенге шығамыз. Өзіңізді сынып есігіне қарай беттетіп, есікті ашқаныңызды, дәлізбен өтіп, далаға шыққаныңызды елестетіңіз. Таза ауа жұтып, шашыңызды желбіреткен желді және бетіңізді сәл - пәл қыздырған күн сәулесін сезініңіз, Бір минут тоқтап айналаға көз салыңыз. Табиғаттың әсемдігі мен жылылығын сезініңіз. Гүлдің біріне жақындап, еңкейіп, оның нәзіктігі мен жұқалығына зейін салыңыз. Оны иіскеңіз және хош иісін жұтыңыз. Айналадағы бар нәрсені бақылап, ары қарай жүре беріңіз. Гүлдер, гүлдермен ағаштардың иісі, құстардың дауысы және жәндіктердің ызыңы.

Бізге қалайша жеңіл әрі тыныш және бақытты сезіну қандай. Табиғат неткен ғажап, оны қалайша сүйетініміз бен қадірлейтінімізді, бірде бір тірі жәндікке зиянымыз тигізбес үшін қамқорлық жасауды түсінеміз. Сіздің кез келген уақытта келіп демалатын орныңыз бар. Ал қазір мектептен қайтуға дайындалыңыз. Орныңыздан тұрып, айналаға тағы бір ірет қараңыз, таза ауадан терең жұтыңыз, есікті ашып, өз орныңызға қайтып келіңіз. Осы жым - жырттық, тыныштық, қанағат сезімін өзіңде сақтаңыз. Көзіңізді ашып, күлімсіреңіз!

ІІ. Оқушылардан үй тапсырмасын тексеру мақсатында, алдын ала оқып келуге берілген. М.Мақатаевтың «Күндестік құрысын»өлеңіне сұрақтар қою.

● Адамдар арасында реніштің тууына не себеп болады?

● Күндестік, бақталастық деген сөзді қалай түсінеміз?

● Адамдарға тек қуаныш сыйлау керек деген пікірмен келісесің бе? Неліктен?

● Ақын бізге не айтты?

ІІІ. Дәйек сөз

Сабақтағы берілген тақырыпқа байланысты, оқушылардың өз пікірлерін жүйелі айтып үйрену мақсатында А. Йгүнекидің «Кешіре білген адам - күшті адам» деген қанатты сөзіне көзқарас, себеп, мысал, жалпылау бірізділігін сақтай отырып талдауға ұсынылады.

Қорытынды сөз: Кемшіліксіз адам болмайды. Білместіктен тәжірибесіздіктен қателесулер болады. Қателесу - кінәлі болу, Кінәсін мойындау әркімнің қолынан келе бермейді. Ал жөн сөзге түсіне жығылып, кінәсін мойындап, қатесін түзете білу ақылдылықтың, қайраткерліктің белгісі.

ІV. Әңгімелесу

Оқушылардың берілген тақырып төңірегінде өзіндік пікірлерін білдіре алу, тәлім - тәрбие алу, адамдық құндылықтарды үйрену мақсатында. Төле бидің тоғыз жасар Жетеске берген батасын айту.

Ат берсеңіз өліп қалады, тон берсеңіз тозып қалады, оданда өлмейтін, өшпейтін, көкейден еш кетпейтін батаңызды беріңіз - дейді. Сонда Төле бидің батасы: (Оқушылар қолын жаяды)

Бір үйдің баласы болма,

Көп үйдің санасы бол!

Бір елдің атаса болма,

Бар елдің данасы бол!

Бір тонның жағасы болма,

Көп қолдың ағасы бол!

Ақты ақ деп бағала,

Қараны қара деп қарала

Өзегің талса, өзен бойын жағала,

Басыңа іс түссе, көпшілікті сағала!

Өзіңе өзің кәміл бол,

Халқыңа әділ бол,

Жауыңа қатал бол,

Досыңа адал бол!

Қазақ халқының ұрпақ тәрбиелеудегі баста ұстанымы, қағидасы болған? Қазақ данышпандарының осы бағытта айтқан қандай ұлағатты сөздерін мысалға келтірер едіңіздер? Осы батадан қандай ой түйдіңіздер?

V. Шығармашылық жұмыс

Оқушыларға тек қана ақпараты беріп қана қоймай, өз бетімен іздену мақсатында өлең жолдарын өз ойларымен құрастыруға беру.

Тұрғанда сан алуан ғасыр күдік,

Тәрбиеге береді..........................

Адамдық, азаматтық, ақ көңілділік,

Әркімге ең қажет.............................

Бәрімізден табылса құп жарасар.

....................................., рақымдылық.

Бәрінің бастауы -.............................

Тереңірек ой....................................

VI. Топпен ән айту

Оқушыларды бір сәт сергіту мақсатында, Жарылқасын Дәулеттің әні «Қазақ елі» әнін айту.

VII. Дәптермен жұмыс

Дәптерде төмендегі дей тапсырма берілген: Бірінші бағанға өзіңе жақын адамдарда жазыңдар. Екінші бағанға жақын адамдарыңнан не күтесің, соны тізбектеп жазыңдар.

Жақын адамдар Олардан не күтесің?

VII. Үй тапсырмасы

VIII. сабақты қорытындылау,

Тақырыбы: Қазақтың салт-дәстүрлері

Сабақтың мақсаты: білімділік - қазақ халқының қанына сіңген ізгі адамгершілік қасиеттерінің халықтың салт - дәстүрлерімен сабақтастығын түсіндіру, кейбір халық әндерін, мақал - мәтелдерін үйрету.

тәрбиелік - имандылық, инабаттылық, ізеттілік қасиеттерін қалыптастыру.

дамытушылық - елжандылыққа, терең ойлауға, өнер сүюге, ұлттық салт - дәстүрімізге байланысты білімін дамыту арқылы нығайту.

Сабақтың түрі: тәрбие сағаты, ойын түрінде



Сабақтың барысы

Кіріспе

Мұғалім: Қай заман болсын адамзат алдында тұратын басты міндет - адал, білімді, еңбек сүйгіш ұрпақ тәрбиелеп өсіру. Бұл міндетті әр халық салт - дәстүріне орай іске асырады. Яғни әр халық ғасырлар бойы сыннан өтіп, сұрыпталған озық салт - дәстүрлерін жас ұрпақты тәрбиелеуде пайдаланып келген.



Салт - дәстүр, әдет - ғұрып атадан балаға қалып отыратын мол мұра. Әр ұлттың өзіне тән салт - дәстүрі бар. Салт - дәстүрдің пайда болып, қалыптасу тарихына көз жіберсек, олар халықтың әл - ауқат, тұрмыс - тіршілік болмысынан туып қалыптасатынын көреміз. Дүниеден өткен адамды жерлеудің салтын қарайтын болсақ, үнділер өте тығыз орналасқандықтан, көмуге жер жетіспейтіндіктен мәйітті өртеуі, орыстардың ағаш табытқа салуы, топырағына күрек батпайтын жерде тұратын адамдар мәйітті адам жүре қоймайтын айдалаға апарып тастайды. Қоғамдық салт - қоғамдық болмыстан туындайды деген осы. Сондықтан халық дәстүрлерінің дұрыс - бұрысы бар деуге болмайды. Енді салт - дәстүрлеріміздің алғашқы кезегі ойындар түріне қысқаша тоқталып өтейік.

АУДАРЫСПАҚ - бұл ойынға екі ер бала қатысады. Бір - бірін арқалап та немесе ересек балалар болатын болса ат үстінде отырып бірін - бірі аударып аттан құлатуы керек.



АСЫҚ ОЙНАУ - бірнеше балалар жиылып алып асық атысып ойналады. Әрбір асықтың құлағаны әртүрлі есептелініп, әртүрлі аталады.



АҚСҮЙЕК - ақсүек алысқа лақтырылады, яғни кешқұрым уақытта оны тауып алу қиынырақ, сондықтан бұл ойынның қызығы кім бірінші іздеп тапса сол жеңімпаз. Ауыл жастары жиналып іздеуге кіріседі, таппай артынан оралған адам не өлең, не болмаса жұмбақ жасырып, яки өлең айтып беруі керек.



АРҚАН ТАРТЫС - арқанның екі жағына балалар бөлініп тұрады да тартысады. Қай жақ жылдамдық танытып бірінші өз жағана тартып алса сол топ жеңімпаз атанады. Баланы атқа мінгізу салты - баланың буыны бекіп, 4 - 6 жасқа келгенде ат үстінде өзін - өзі ұстап отыра алатын жағдайға жеткенде, атқа мінгізу салтын жасап, ат құлағында ойнайтын денсаулығы зор, мықты, шымыр жауынгер, еңбекқор, қиыншылыққа төзімді ұрпақ тәрбиелеудің бір түрі.

Балаға ер - тұрмандарын сыйлап (ашамай, жандорба, тоқым, жүген, ноқта), атқа мінгізіп той жасайды.

Бұл әрекет ер баланың ендігі азамат болуға дайындалғанының белгісі болып саналады.

Мұғалім: Негізі салт - дәстүрлеріміздің өзі ішінара бірнеше топтарға бөлінеді, мына сызба бойынша түсіндіріп кетейін.

Тәрбие дәстүрі

Қазақ халқының салт - дәстүрлері

Еңбек, отбасы, тұрмыс дәстүрі

Еңбек, отбасы, тұрмыс дәстүрі - аңшылық, бәйге, отпен аластау, дастарханға бата;

Тәрбие дәстүрі - бесікке салу, алтыбақан, ұлттық ойындар;

Қорытынды

Құрметті оқушылар, бүгінгі біздің сабағымыздың мақсаты - заман өзгерсе де ұлттық салт - дәстүріміздің көнермейтіндігін еске салып, ұлттық мұраны қайта жаңғырту. Қазақ халқының әрбір тұжырымды ойы, мақал - мәтелі, тыйым сөздері - тәрбиенің мол мұрасы екендігін, оның күнделікті өмірде қажеттілігін көрдік. Халқымыздың әдет - ғұрыппен дәстүрін, тарихын біліп, оны қастерлеп, бүгініміз бен келешегіміздің нәрлі қайнарына айналдыру әрқайсымыздың азаматтық борышымыз деуге болады.

«Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні бар» демекші, салтын сүйген әрбір жас ұрпақ болашақта халқын сүйетін, еліне адал қызмет ететін, тілінің, салт - дәстүрінің жанашыры болатындығына сенімдімін. Еліміздің жарқын болашағы сіздердің қолдарыңызда!

Үйге тапсырма: 10 түрлі салт - дәстүрлерді жаттап, мағынасын ашып баяндап келу.

Сабақтың тақырыбы: Мамандықтың бәрі жақсы.

Мақсаты:

- Балалардың әртүрлі мамандықтар туралы білімдерін толықтыру.

- Сурет бойынша қойылған сұрақтарға толық жауап беруге дағдыландыру арқылы зейіндерін дамыту.

- Үлкендерді еңбегін бағалауға тәрбиелеу және мамандық таңдауға қызығушылықтарын тудыру.

Көрнекілігі: түрлі мамандық иелері туралы суреттер, интерактивті тақта.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру.

Сен қандай ақылдысың!

Біздің денсаулығымыз мықты.

Біз ойнаумыз, күлеміз.

Айналадағы дүниені танып білеміз.

Міне көрдіңдерме? Балалар болашақта әртүрлі мамандық иесі болу үшін ақылды, білімді тәрбиелі болуы керек.

1. Бүгін қай күн?

2. Бүгін ауа райы қандай?

3. Жылдың қай мезгілі?

Бір - екі - үш...

Сынып іші тып - тыныш.

Жалқаулықты тастаумыз,

Сабақты біз бастаймыз.

ІІ. Жаңа сабақ барысы.

1. Әзір ас жоқ дүниеде.

Сабақ өзі оқылмайды,

Көйлек өзі тоқылмайды,

Тұқым өзі себілмейді,

Үйлер өзі салынбайды,

Кендер өзі табылмайды,

Кітап өзі жазылмайды.

Барлық істің батыры - біз,

Екі қол мен ақылымыз.

Осының бәрін кім істейді? Кім айтады?

Асты кім әзірлейді?

Сабақты кім оқиды?

Көйлекті кім тоқиды?

Тұқымды кім себеді?

Үйлерді кім салады?

Кенді кім табады?

Кітапты кім жазады?

Осы сөздерді бір атаумен қалай атаймыз? Осы сөздердің ортақ атауы - МАМАНДЫҚ.

Сабақтың тақырыбын айтып, мақсатты айқындау.

Тағы қандай маман иелерін білеміз?

ІІІ. Сөздікпен жұмыс (тақтада суреттермен сүйемелдеп көрсету - көрнекілік әдісі)

. Жүргізуші

2. Өрт сөндіруші

3. Тігінші

4. Әскери қызметкер

5. Әртіс

6. Құрылысшы

7. Аспазшы

8. Дәрігер

9. Етікші

10. Шаштараз

11. Мұғалім

12. Кітапханашы

ІV. «Дұрыс па, бұрыс па?» ойыны.

Дұрыс болса қол көтереді, бұрыс болса көтермейді.

Қойшы балаларды оқытып жүр.

Жүргізуші машина жүргізеді

Аспазшы үй салып жүр.

Дәрігер адамдарды емдейді.

Жазушы хат, газеттер тасып жүр.

Дәрігер етік тігіп отыр.

Мұғалім балаларды емдеп жүр.

Ұшқыш әдемі киім тігеді.

Өрт сөндіруші өртті сөндіреді.

Суретші сахнада ән айтып тұр.

V. МӘТІНМЕН ЖҰМЫС

Мамандық таңдау

Мамандық таңдау - әр адамның мақсаты. «Армансыз адам, қанатсыз құспен тең»,- дейді халық. Барлық адамның арманы болады. Арманшыл адам болашақта дегеніне жете алады. Мамандық пен өнерді ол өз қалауымен таңдап алады.

Мамандықтың түрі көп. Әнші халық алдына шығып ән салады. Дәрігер - адам өмірінің арашасы. Ұстаз шәкірттерді білімге жетелейді. Жазушы сөзбен өрнек салады.

Адам жас кезінен терең білім алуға талпынады. Көп оқиды. Өз бетінше ізденеді. Басқа адамдардың өмірімен танысады. Сондықтан да бала шақ пен болашақ әрқашан үндесіп жатады.

Сабақ қорытындысы.

«5 саусақ бірдей емес» дегенді қалай түсінесіңдер? Әрине, әр адам өзінше қызықты. Барлығымыз бірдей құтқарушы, мұғалім, ұшқыш бола алмаймыз. Әр адам өз қалауы бойынша мамандық таңдайды. Біздің таңдауымыз да әртүрлі. Біреуің ертең ақын, екіншің инженер, үшіншің құрылысшы боласың. Жаман мамандық жоқ. Мамандықтың бәрі жақсы.

Талаптанып,

Қанаттанып,

Өмір сырын ұғамыз,

Білім алып, тұлғаланып,

Азамат боп шығамыз.

Үй тапсырмасы:

Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау

«Қарақұм орта мектебі» мемлекеттік мекемесі

Қазақтың салт-дәстүрлері

(танымдық сабақ)

Өткізген: Күмісбай Ж.

Сыныбы: 5 «Ә»

2015 - 2016 оқу жылы