Научные работы по Әдебиет ТақырыбыАқсақ киік(Сәкен Сейфуллин)

Сабақтың тақырыбы: Сәкен Сейфуллин «Ақсақ киік»

Сабақтың мақсаты:

а) білімділік: ақын өмірімен, шығармашылығымен

таныстыра отырып, өлеңнің тақырыптық-идеялық

мазмұнын ұғындыру;

ә) тәрбиелік: оқушылардың оқуға деген саналы көзқарасын

арттыру, адамгершілік құндылықтарды жетілдіру,

табиғатты аялай білу және жанашырлық сезімдерін ояту;

б) дамытушылық: оқушыларды еркін сөйлеуге, ашық пікір

айта білуге бағыттау, тіл байлығын жетілдіру.

Сабақтың түрі: жаңа білім беру сабағы

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, INSERT түртіп алу стратегиясы, сатылай кешенді талдау, ой толғау

Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, Қазақстан тарихы, музыка, биология, сурет, география

Көрнекіліктер: сызба кестелер, фотосуреттер, диаграмма, карта, үнтаспа, интеракивті тақта, түсіндірме сөздік.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру. Оқушыларды түгендеу, сабаққа жұмылдыру.

2. Үй тапсырмасын сұрау. (Интерактивті тақтада берілген бірнеше ұяшықтарға жасырынған сұрақтарға жауап беру арқылы үй тапсырмасын сұрау)

1-слайд.

1. Жамбыл Жабаев кім? (ақын, айтыс ақыны, жыршы. Ол 1846 ж. Жамбыл тауы бөктерінде дүниеге келген. Әкесі Жапа, анасы Ұлдан кедей шаруа болған. Жамбыл жастайынан домбыра тартқанды, ән айтқанды ұнатты.)

2. Жамбылдың ұстазы кім? (атақты айтыс ақыны Сүйінбай Аронұлы Жамбылға өз батасын берген.)

3. Халықтың Жамбылға берген атағы қандай? («жыр алыбы», «жүз жасаған алып ақын», «өлең сөздің даңғылы»)

4. Өтеген батыр туралы қандай тарихи дерек білесіңдер? (Ол қазақтар мен жоңғарлар, қалмақтар соғысында ерлік көрсеткен батыр. Ұлы Жүздің Дулат тайпасынан шыққан. 15 жасынан соғысқа араласқан. 1723 жылғы жоңғарлармен соғысқа қатысқан.)

5. Өтеген батыр туралы қандай аңыз дерегі бар? (Аңызда Өтеген батырдың әкесі Өтеғұл батырдың 12 ұлы оба ауруынан қаза болып әкесі қатты қайғырады. Халқы оның қиналғанын көріп, құдайдан батырдың тілеуін тілейді. Бірде Өтеғұлдың түсіне ақ сақалды қария кіріп: «Өтеғұл көз жасыңды тый, қолыңды жай, батамды берейін», - дейді. Өтеғұл қолын жайғанда: «Құдай тілеуіңді береді. Он екі ұлға татитын бір ұл көресің. Өлгендерің өтеледі, балаңның атын Өтеген қой,» - деп бата береді. Сөйтіп Өтеген батыр дүниеге келеді.)

6. Өтеген бейнесі қандай аңыз кейіпкеріне ұқсайды? (Асан қайғыға)

• Батырлық, елдік туралы мақал-мәтелдерді оқу;

• Батырлық, ерлік туралы оқушылар шығарып келген өлеңді оқу;

• «Ел қамын жеген ер» деген тақырыпта жазып келген ой толғауды оқу.

3. Жаңа сабақ.

1. Мұғалімнің кіріспе сөзі.

2-слайд: Сәкен Сейфуллин портреті

• Балалар, біз бүгін әдебиетімізде өзіндік қолтаңбасы бар, 20-шы

ғасырдағы қазақ зиялыларының көшбасында тұрған ақын Сәкен Сейфуллиннің «Ақсақ киік» деп аталатын шығармасымен танысамыз.

3-слайд: Сәкен Сейфуллин өмірі мен және шығармашылығы

4-слайд: Ақын шығармалары«Аққудың айырылысуы»

«Көкшетау»

«Қызыл ат»

"Асығып тез аттандық", "Далада", "Кел, жігіттер", "Сағындым",

"Қамаудан", "Біздің жақта", "Қашқынның аулы"

"Жас қазақ марсельезасы"

«Ақсақ киік»

«Сұлу терек»

«Қыр балалары»

«Жер қазғандар»

«Тар жол, тайғақ кешу»

«Бақыт жолында»

5-слайд: Ақын мұражайынан алынған көріністер

2. «Ақсақ киік» сазы барысында өлеңді оқу, тақырыбы мен идеясын ашу, мазмұнын меңгерту.

6-слайд. Қазақстан картасы, Сарыарқа даласы, Бетпақдала шөлі

2. Сұрақ-жауап (ауызша).

Сұрақ: Жаралы киіктің аянышты халі мен мергенді айыптаған тұсын қалай суреттеген? /Оқушының жауабы/

7-слайд: Жаралы киік, браконьерлер суреті

Сұрақ: Өлеңдегі табиғат көрінісін, киіктің сұлу әрі мүскін халін, адам сезімін ақын қалай суреттеген?

Сұрақ: «Азайды соңғы кезде байғұс бөкен», «Мүйізін пайда қылып, шетке сатып» деген жолдарды өз сөздеріңмен түсіндіріңдер.

Мұғалім сөзі: Киік - суық, шөлді жерлерде мекендейтін арық және ұзын аяқтары бар дала жануары. Оларды, әдетте ұзын аяқтарынан таниды. Кейбір киіктердің мүйіздері болады. Киік жануарларының бойы 1 метрдей болады, ал салмағы 30-35 кг болады. Бүгінгі күні бұл жануарлардың саны күрт азайған. Себебі заңсыз жолмен жануарларды ату арқылы адамдар табиғатқа мол зиянын тигізуде. Бүгінгі күні қазақ даласында қалған киіктердің нақты статистикалық мәліметін білу үшін мына диаграммаға назар айдарайық;

8-слайд: Киіктердің азаюы жөніндегі диаграмма

Бүгінгі күні саны азайған басқа да жануарлар сияқты киіктер де Үстірт қорығында сақталады.

9-слайд: Үстірт қорығы

4. Сатылай кешенді талдау

10-слайд: Өлеңге сатылай кешенді талдау.

1. Авторы: Сәкен Сейфуллин - ақиық ақын, сарабдал жазушы, драматург, ірі мемлекет қайраткері, журналист, әдебиет зерттеушісі.

2. Тақырыбы: «Ақсақ киік» - Бетпақдаланы мекендеген киіктердің аянышты халі.

3. Жанры: поэзия /өлең/.

4. Идеясы: Жаралы киіктің аянышты халін суреттей отырып, ақын табиғатты аялау керектігін, кейбір жандардың бойында жанашырлық қасиеттің жоқтығын айтқысы келді.

5. Шумақ: 17

6. Тармақ: 68

7. Бунақ: 3 бунақ

8. Буын саны: 11 буын.

9. Ұйқас түрі: қара өлең ұйқасы /а-а-б-а/

10. Әдеби теориялық ұғым:

Эпитет: қу баялыш бұта, қара жусан, көгала бетегелі бел, сұйық шөп, аппақ таң, мөлдір көз, қара жер, ақ дене, қоңылтақ жел,

Теңеу: қазақтың малдарындай қыбырласып, тигендей емес адам өзі қиып, елеңдеп жас балаша жалтаңдайды,

Пейзаж: Арқаның Бетпақ деген даласы бар…

11. Түсіндірме сөздік: Бетпақдала - Қазақстанның орталығындағы шөлді аймақ; баялыш - шөптің түрі; сегіз көштік - ұзындығынан сегіз көш жүріп өткендей деген мағынада; қос - ел қоныстайтын орын; бетеге - өсімдік түрі; ел-жайлау - жайлауды мекендейтін халық.

12. Тәрбиелік мәні: Жастарды табиғатты аялауға, жан-жануарлар мен өсімдіктерді жөн-жосықсыз қорламауға, Жер-Ананың әрбір байлығын қадірлей білуге тәрбиелейді.

5. INSERT түртіп алу стратегиясы.V

Білетінім

-

Білетініме сәйкес келмейтіні

+

Мені таң қалдырды

?

Тереңірек білгім келеді

Киіктердің шөлді жерлерде мекендейтін жануар екендігі

Жануардың да адамша егілуі, киіктердің соншалықты бағалы екендігі

Адамдардың қатыгездігі, адам айтқысыз деңгейде киіктердің азайып кеткендігі

Қазіргі кезде заңсыз киік аулашылар қандай жазаға тартылады?

IV. Үй тапсырмасын беру.

а) Өлеңді мәнерлеп оқу;

ә) «Табиғат - тал бесігің» тақырыбына ой-толғау жазу

V. Бағалау.