'Табиғатта зор мән бар'

Табиғатта зор мән бар

Мақсаты:

Білімділік: оқушыларды туған жерін сүюге, табиғатты аялай және қорғай білуге баулу;

Дамытушылық: оқушылардың қоршаған ортаны қорғауға деген жоғары адамгершілік сезімі мен жауапкершілігін арттыру;

Тәрбиелік: оқушылардың халық ауыз әдебиетінсн табиғат туралы білімдерін кеңейту.

Көрнекілігі: «Табиғатты аялай біл», « Таза болсын табиғат, аман болсын адамзат» нақыл сөздер.

Барысы: « Табиғаттан бабамыз ала берген секілді,

Дархандықты қазаққа дала берген секілді.

Еркелікті ерікті желден алған секілді,

Мөлдірлікті көгілдір көлден алған секілді

Қадыр Мырзалиев.

1 - оқушы: Табиғат! Осы бір жүрекке жылы, көңілге қонымды естілетін салиқалы сөзде қаншама терең ой, мағына, ұлағатты мол ұғым, тұжырымы кең ой жатыр десеңізші. Таиғат күллі тіршілік атаулының құтты қоныс - мекені, алтын ұя бесігі, құт - берекесі. Адам үшін табиғат - ең қасиетті де қастерлі ұғым, өйткені адамның өзін дүниеге келтірген аяулы Анасы, сондықтан да адамның табиғатты Ана деп құрметтеуінде өте үлкен мән жатыр.

2 - оқушы: Қазақ халықының бар өмір - тіршілігі табиғатпен етене байланысты. Сан ғасырлар - бойы халқымыз сол өзін аялаған табиғат құшағында тіршілік ете жүріп онын сан алуан құпия сырларына көңіл бөлді және сол туралы орынды тұжырым, пікірлерге келеді.

Халқымыздың табиғат жөніндегі ой - пікірлері оның құбылыстармен, заңдылықтарымен үнемі үндесіп жатты. Халық өзін табиғаттың бір бөлінбес бөлігі, құрамдас тобы деп есептеледі. Сондықтан да табиғат бірлікте өмір сүру қажеттілігін ерте кезде - ақ сезінді. Табиғаттың қатаң жағдайына, түрлі өзгерістерін сай көшіп - қонып жүріп өз шарауашылығын табиғатпен үйлесімді жүргізіп отырды. Табиғатқа аялы алақан, жылы жүрек сезімі, көздің қарашығындай қамқорлық керек екеніне ерекше мән берген.

1 - оқушы: Халқымыздың табиғатқа деген зор сүйіспеншілігі табиғаттың көркем келбетін, арайлы ажарын, сұлулық сымбатын сезіне білуінен бірте - бірте қалыптасқан. Табиғат сұлулығынан, әдемілігінен, әсемдігінен бойына қуат, жүрегіне шуақ алып аса зор іңкәрлік сезімге бөлінген және табиғат сұлулығының алдында бас иген. Халқымыздың мақтанышы болған ақын Мағжан Жұмабаев жырларында туған жерге деген ыстық сезім мен зор сүйіспеншілік айрықша айтылған.

2 - оқушы: Жаратылдым топырағыңнан, сен түбім,

Жалғаны жоқ, бәрі сенен және - тәнім.

Сенен басқа жер де маған қараңғы,

Жарық болар Шолпан, Айым, сен - күнім.

Тәтті судың дәмі ауызымнан еш кетпес,

Қалың нуың, қыр, ойын ойнап қалсамшы,

Жазу болып адамзатқа ер жетпес!

1. Сайыстың бірінші кезеңі

1 - оқушы: Халық батыры Бауыржан Момышұлы « Сұлулық дегенің тамыры табиғаттану деген нәрседе жатыр. Мысалы, гүлді алайық. Сол гүлдерге біз сұлу емессің деп айта алмаймыз. Ол табиғаттың жасаған сұлулығы. Аңдардың ішінде де сұлуы аз емес. Құстарды алып қарасақ та, олардың ішінде де қаншама сұлулар бар. Сол себепті, қарағым, сұлулық деген нәрсенің өзі табиғаттың көркі.

Осы күнде ғалымбыз деп жүрміз, бірақ табиғатқа қарсылық ету - күнә деп табиғат сұлулығын сезіне білу және оны аялау қажеттілігін ерекше ескерткен болатын.

2 - оқушы: Қазіргі экологиялық мәселелер бүкіл адам баласын ойландырып отырған кезде халқымыздың бұл салада қалдырған тағылымдылық та, тәрбиелік те мәні зор асыл мұраларына еркше көңіл бөлу қажет. Халқымыздың табиғатқа деген сүйіспеншілігі және оны көздің қарашығындай сақта мұралар, келуі қазіргі ұрпаққа өнеге, үлгі боларлық асыл мұралар, даналық ұғымдар, мақал - мәтел, нақыл сөз, аңыз - әңгіме арқылы жетіп отырған. Осындай әрбір асыл мұраның өзінде қаншама терең ой әлі тәлім - тәрбие өнегесі жатыр. Сондықтан да әрбір ұстаз, тәрбиеші өзінің күнделікті өнегесі жатыр. Сондықтан халықтың педагогикалық асыл маржанына үнемі көңіл бөліп, әр оны пайдаланып отырулары тиіс.

Өйткені қазіргі таңда табиғат тағдыры ешкімді де тебірентпей қоюы мүмкін емес. Бұл арада ғұлама ғалым Қаныш Сәтбаевтың мына бір жан тебірінісі мен жүрек толғауы еріксіз ойға оралады. « Туған жердің тағдыры толғантпаған, жаны тебіреніп, ол туралы ойлағанбаған жігітті қайта азамат дейсіз? Туған жердің қара тасын мақтан ете білмеген азамат бөгде жердің алтын тасын да мақтап жаратпақ емес»

ІІ. Сайысытың екінші кезеңі.

Мұғалім: Халық арасында табиғат жайлы нақыл сөздер, мақал - мәтелдер жиі кездеседі. Балалар сендер қандай нақыл сөздер, мақал - мәтелдер білесіндер табиғат жайлы.

1. « Жері байдың елі бай»

2. « Күте білсең, жер жомарт»

3. «Жер - байлықтың көзі»

4. Туған жердің топырағыда ыстық.

5. Жер ана, ер - бала

6. Бабалар еккен шынарды, балалары саялайды

7. Қатты жерге қақ тұрар

Қайратты жерге бақ тұрар.

8. Сусыз жердің шөбі - арық.

9. Жалғыз ағаш үй болмас.

Жалғыз жігіт би болмас.

10. « Аққу мен Қаз көлдің сәні», Қыз - бозбала елдің сәні»

11. Гүл өссе жердің көркі.

Қыз өссе елдің көркі.

12. Айналдырған алмай қоймас.

Бұлттанған күн жаумай қоймас.

13. Егін екпесең жерге өкпелеме.

Еңбек етпесең елге өкпелеме.

14. Өзен тасыса семерінен шығар.

Адам мастанса дінінен шығар.

15. Көлдің көркі - құрақ,

Таудың көркі - бұлақ.

16. Орман - ел дәулеті, жер сәулеті.

17. Сулы жер - нулы жер.

18. Арамнымен ел сұлу,

Орманымен жер сұлу.

19. Талымнан жаным садаға.

20. Ағаш ексең аялап,

Басында болар саябақ.

21. Орман көп болса, олжаң көп

22. Өрісіңе қарай мал өсер.

Өзеніңе қарай тал өсер.

23. « Отансыз бақыт жоқ, кім - кімнің де тамыр жаяр топырағы - туған жері» И. С. Тургенов.

24. « Ақ сүтін беріп аялап өсірген ананы қалай сүйсен, елдіңдіде солай сүю - қасиетті борышың. М. А. Шолохов.

25. О, дариға алтын бесік, туған жер

Қадіріңді келсем білмей кеше гөр.

Сүйем сені туған ел - атан мекен,

Абзал анам сенсің ғой құшағың кең,

Қ. Аманжолов.

26. « Дүниеде туған еліңнен артық ел де, жер де жоқ».

ІІІ Сайыстың үшінші кезеңі

Поэзия минуты ( өлеңдер оқу)

Әй, табиғат!

Шеберсің - ау, шеберсің,

Көрмегенді көрсетерсің, берерсің

Ұлан - ғайыр байлығыңда місе етпей,

Ашкөзденген адамдарға не дерсің?

Айың анау, күнің мынау, жері міне

Ой, адамдар,

Жетпей жатыр енді не?

Табиғатқа таласпандар ағайын,

Асырайды ол сені, мені, еді де.

Табиғат

Орманы, тауы, сулары Табиғат - біздің анамыз

Қандай әсем нұр таңы Оны аялап бағамыз

Алуан түрлі аңдары Бар байлығын игеріп,

Мезгіл сайын өзеріп, Өркендейміз, жанымыз

Далаға тұрар оң беріп Мәпелейміз анадай

Қыс та, көктем, жазы да Гүл егеміз аялай

Күздері қандай жазира Шуағын төгіп әрқашан

Табиғат - Ана, жер - Ана Күліп тұрсын әрқашан.

Мәңгілік адам бесігі

Қуат беріп жаныма

Ашылған өмір серігі.Қорытынды: Табиғатты қорғау барша халқымыздың міндеті. Сондықтанда табиғатымызды аялап өтейік.