адам болам десеңіз тәрбие сағаты

Ар алдында адал, ақпыз десек те

Сан сұрақтар алар кейде жағадан.

Мүмкін, бізді танар шулап өсекке,

Мүмкін, бізді түсінбейді көп адам.

Көзімді алмай маздап жанған оттардан

Саған сенем, саған сенім артамын.

Қорықпаймын түсінігі жоқтардан

Жүрегі жоқ адамдардан қорқамын

Б. Момышұлы

Ар - жақсылық пен зұлымдықты, шындық пен жалғандықты, әділдік пен әділетсіздікті және басқаларды анықтайтын адамгершілік ұғым. Бұл адамның іс- әрекетін ақиқат, шындық пен әділдік жөніндегі ұғымдар түсінігіне байланысты реттейтін, парыздың қаншалықты орындалған немесе орындалмағанын анықтайтын, нені істеп, неден бас тартуға тура келетінін көрсететін сезім.

Қысқасын айтқанда , ар - парыздың бақылаушысы, адам өмірінің реттеушісі.

Ұждан -(араб тілінде «табу» ) - өзінің шынайы болмысыңды, сол арқылы ақиқатты тану. Ұжданының қалай тіл қатып тұрғанын кез келген адам ести бермейді. Ұждан таза болу керек. Ұждан құмарлықтың ыңғайына көніп, алдап - арбау арқылы атақ -мансап, байлық -дәулет қуып кеткен адамның жан дүниесін сәулендіре алмайды.

Біздің адамгершілік қасиетімізді хайуандық әуестіктен қорғайтын - ар ұждан сезімі: бізді басқалармен іштей теңестіретін - аяушылық сезімі және абсолюттік мейірімді танытатын -құрметтеу сезімі -деген екен орыс жазушысы

В.С. Соловьев

Ар -ұждан - ең асқақ адамгершілік қасиеттердің жиынтығы және адамның осы қасиеттерді жоғары бағалап, құрметтей білуі. Адалдық пен әділдік, әдептілік, пен сыпайылық, кішіпейілдік пен мейірімділік, ізгілік пен имандылық қасиеттердің бәрі ар - ұят , ұждан тазалығынан туындайды.

Адам өз ұжданына құлақ түре білсе, оның үнемі ақиқатқа шақырып, дұрыс жол сілтейтініне көз жеткізеді. Өзінің ар ұжданы арқылы зұлымдықтан арылып, ата -ананы сыйлау, ұрлық жасамау, өтірік айтпау, басқаларды алдамау сияқты игі өмір жолымен жүреді

Адамға жағымды нәрседлердің бәрі жақсылық ұғымы арқылы жүзеге асады. Жақсылық арқылы жеке адамдардың іс -әрекетіне, қоғамдық қатынастарына адамаралық байланыстарына баға беріледі. Жақсылық адамның ізгілігін анықтайды.

Адамның жақсы адамшылдық қасиеттерінің бірі -өз отбасын құрметтеу. Отбасы мүшелерін бірін -бірі сыйлап, қөамқорлық жасау тәлім тәрбиегеде әсерін тигіізеді.

Қыз балараға табиғатынан нәзіктік пен ұяңдық, ер балараға -батылдық пен ұстамдылық тән. Осыны түсіне білсе, олар күнделікті өмірде бір -біріне көмектесуге дайын тұрады.

Ер балалар мен қыз балалар арасынждағы достық өзара түсіністік, келісім және сыйластықтан басталады.

Егер адам қолынан келетін, істеуге мінджетті нәрсесін жүзеге асыра алса, сол адамды бақытты және жарасымды деп атауға болады.

Орыс жазуышысы: Леонардо да Виничи

Адамдар арасындағы ұйымшылдық, береке -бірлік ынтымақ туғызады. Ынтымақ бар жерде адамдар өзара бірлікке келіп, бірлесіп, әрекет етеді. Татулық орнайдыыы. Ұжымдағы, ел ішіндегі ынтымақтастыөқ татулыққа, достыққа, жеткізіп болашағымызды баянды етеді.

«Жақсы» да, «жаман» да - жеке адамның мінез -құлық, -қарекеті қарым -қатынасыныан бастап, тұтас бір ұлттың ортақ мінез құлқын, ұлттық сипатын қалыптастырады.

Адам төңірегіне тек пенделік өз түсінігі тұрғысынан қарай алмайды. Ол жаратылыс шындығын қандай болса, сол күйінде яғни қаз -қалпына сезінуі керек. Адалдық пен әділдік, әдептілік пен сыпайылық кішіпейілділік пен мейірімділік ізгілік пен имандылық қасиеттердің бәрі ар -ұят , ұждан тазалығынан туындайды.

Ар -*ұждан адамның өзін -өзі қадағалап, сынып бағалауын, өзіне өзі есеп беріп, өзін - өзі тәрбиелеуіне өлшем бола алады.

Ең бастысы адамның жан -жақты ізденіп, білім алуы, адал, тынымсыз еңбектенуі және өзіне деген ішкі сенімінің берік болуы табысқа жетудің кілті болып табылады.

Адам болам десеңіз .. деп мына сөздермен қ орытындылағым келеді.

Адам -ғалам, ғажайып, жеке дара,

Жан құмары ізденген мәңғгі сана.

Өзіңді өзің танысаң істің басы,

Түзеген өз ғаламын болған дана.

Ақжан әл - Машани

Әркімнің адам болуы өзін -өзі тәрбиелеуіне әкеліп соғатыны мәлім.