Вне классное мероприятие по ИКТГН, посвящённое труду земледельца и хлебу. «En paalı çiftçinin malı. . .».

Праздник , посвящённый

святому труду земледельца и хлебу .

«En paalı çiftçinin malı...».

( 5 класс , история , культура и традиции гагаузского народа ).

Учитель гагаузского языка и литературы

Юларжи Александра Афанасьевна .

Конгазчикская гимназия .Tertiplär hem hazırlanmak işlär :üürenicilerdä tradiţional evelki gagauz giimneri , klasın içi düzülü bir evelki oda gibi (peşkirlär, dokunmuş palalar , kilimnär, sofra ), tedariklär eni yıl yortusuna - hêy - hêya (çan , pardı hem başka) , gagauzların adetçä hamurdan imekleri .

Sţenariy .

Ềpigraf :

« Ne mayıl ekin şafkı .» ( S. Kuroglu .)

Üüredici :

« Bizim büünkü sıramızı adêêrız çiftçiyä hem onun en önemli malına - ekmää . Çiftçilik - gaguzların zanaatların arasında durêr en üüsek uurda , zerä bu zanaat eveldän kabledilmiş bizim dedeleremizinnän Bucak erlerindä da büünkü günädän hep kalêr en önemli . Bu ayozlu zanaata yazıcılar hem şaircılar yazdılar çok yaratma. Türkülerdä , maanilerdä , masallarda , legendalarda - hepsi halk yaratmalarında metediler bu evelki zanaat . Büün bizdä metedecez çiftçilii , dolduracez sofrayı adetçä hamurdan yaptıklarınnan hem bakacez - nesoy yortulara hem adetlerä onnar baalı.».

1-ci götürücü:

Sesläyin S.Bulgarın annatmasından «Ekmek için» bir parça :

«Taa evellerdän varmış gaguzlarda duuan uşaan göbeeni koymaa puluk üstünä , söleyeräk :

• Çiftçi olsun !

Delikannı kızlar ayırarmışlar kendinä eş , hepsi zanaatlardan en üüsek koyarmışlar çiftçilii . Bir masalda ekmek lafeder insancasına , kurtarêr çocuu yılandan ...Geler bir yılan imää çocuu .Taman onun düünüymüş. Açan yılan , dikip başını , deer güveyä 'İyecäm seni !', ekmek deer :

• Bän dayanêrım bukadar zeetä , beni ekerlär erä , erdä çürüyerim , ondan sora acıylan çıkêrım , büüyerim, genä tenä olêrım , beni genä biçerlär , harmana koyerlar , beni düüyerlär ,sora genä toplêêrlar , taş altından geçirip , un yapêrlar , ondan sora yuurêrlar , fırına atêrlar , pişirerlär, beceriksiz karı yakêr da , bän genä dayanêrım .

2 - ci götürücü :

M. M. :Çakir kiyadında « Besarabiyalı gaguzların istoriyası » yazdı :

« Açan gagauzlarda duuêr uşak çocuk , onun göbeenä koyerlar bir parça ekmek hemda keserlär bir parça göbek hem da koyerlar onu puluk üstünä - ki o olsun ii , çalışkan çiftçi .Açan gagauzka sallangaçta sallêêr çocuunu , uşacını , çalêr ona :

« Uyu - uyu çocuum , da büük olasın hem da tarlaya gidäsin , tätünä yardım

edäsin . » Bu türkü gösterer , ki gagauzlar küçüktän uşakları çocukları üürederlär sevsinnär çiftçilii .

3- cü götürücü :

Çiftçilik - käämil zaamet!

Ondan da taa ii var mı ?

Gagauzdan taa şeremet

Başka insan hiç var mı ?

Ba kırda papşoy eker ,

Ba biyaz yulaf...

Dinnenmäk için , dostlar ,

Olmasın hiç laf .

Bütün yıl o çalışêr -

Naşey - sa yapêr .

Ba tokta harman düüyer ,

Ba alma toplêêr .

Sofrada biyaz ekmek ,

Patlacan , biber...

Hepsini bizä dostlar ,

Bu işçi verer .

1 - ci götürücü :

«Erken ilkyazın çiftçilär aftalarlan beklärmişlär hem duva edärmişlär , ani yasın yaamurlar , zerä Bucak tarafında sıkça olarmış kuraklar .Küülerdä , ani yaamur yasın deyni , eski süpürgenin ortasından iki uşak geçirärmişlär bir çıbık parçası , çalaarak :

Teknedä hamur ,

Tarlada çamur.

Ver Allahım , ver

Bir sulu yaamur .

2 - ci götürücü :

« Evelki gagauzlarda varmış masuz eminnär ekmek için. S. Kurogluda var bölä bir emin :

Çiftçi emini .

Eer mehlem topraa sevmärsäm,

Öküzlerimi bakmarsam ,

Puluk ardı terlemärsäm ,

Ko beni ekmek ursun .

3 - cü götürücü :

« Şindi êkranda görecez , nesoy kullanarmışlar çiftçilii eski gagauzlar .»

Prezentaţiyanın slaydları 1- 12 .

1 - ci götürücü :

Gün mü şılêêr , osa dan -

Bucamıın tarafından ?

Dübüdüz dolay aydın

Ekinnerin şafkından .

Ne mayıl ekin şafkı ,

Ne hayır ekmek sıcaa ,

Dünneyä daalêr angı ,

Metedip engin Bucaa .

İşçiyä - saabisinä

İiler başak , tenä .

Büük bereket - en ii gimn

Çiftçinin ellerinä .

(Rollara görä oun « Fasıl dernek » . V. Filioglunun şiirinä görä .)

Avtor :

Yazın , yortulu bir gün ,

Aylaklı kalıp bübün ,

Toplanêr başça dernek ,

Neredä çok olêr üünmek .

Patlacan :

Bendä pek haşlaktır can ,-

( Kaldırêr ses Patlacan ) .

Benizim da kırmızı ,

Gözelliim geçär sizi .

Biber :

-Kırmızıyım bän da , -(deer

Kendindän geçmiş biber .)

Hem bilsän sän dadımı ,

Unudacan adını .

Avtor :

Fırlêr usul hem duran

Zambak gölmekli suvan :

Suvan :

• Kim burda en yakıcı,

Göz yaşı akıdıcı ?

Avtor :

Sivriler birdän ardey :

Ardey :

Konma , suvan , konma , bey!

Paralanma boşuna ,

Almayasın başına .

Hıyar :

• Kimdä çekerdek çok var ?

( Danışêr sulu hıyar ) .

Te , aldıynan fikirä ,

Kär toprak bir idirim .

Avtor :

Mopkva, çukundur hem trup ,

Enselerini uydurup,

Seslerini da düzüp eş :

« Biz ne , Kül mü Pepeleş ?»

Laana :

-Bilmersiniz hiç bir taş ,

Kim burada en büük baş ?

Bana kalsın , ki belli, -

( Laana sorêr üfkeli .)

Avtor :

Yaklaşêr dernää ekmek ,

Da kafadarlara deer .

Ekmek :

Ki bilersiniz sizi ,

Ekmeksiz imär biri .

Tutununuz kol - kola ,

Dönün beni doz - dolay ,

Oynarak bir düz ava ,

Zerä bän sizä boba.

( Üürenicilär prezent ederlär amurdan imekleri , angısınnarı hazırladılar evdä . Herbir hamurdan yaptıına adêrlar şiirleri , türküleri yada göstererlär adetçä angı yortuya baalı bu imek ).

Üürenicilär çıkêrlar kolada kolaçlarınnan :

Küçük küülerdä , Borogan kulaklarında

Varmış seksän desätina.

Onnar hepsi pirlogaymış .

Koştum beş tosun üüredilmedik ,

Beş pulug kullanılmadık .

Onnar sürer ,bän booday artlaarına atêrım .

Bir aftadan sora pindim balan beygirä ,

Gittim baktım boodaylar olmuşlar mı ?

Olmuşlar ,nicä kara denizdä sular çalkalanêr.

Kopardım bir başak , getirdim babu Margölaya .

Babu Margöla kamaradan kamaraya kaçêr .

Buldu bir büük elek , ellerinnän eler .

Dudaklarınnan üfleer .

Yaptı bir büük kolaç , ballan balladı ,

Şekerlän şekerledi , hepsi dostlara paylaştırdı.

Hepsi da dostlar birdän baardı:

« Hêy - Hêy!» .

( aşaadakı şiirlerin avtoru Yularjı (Crıstova Al. Af.)

Düün kolaçları :

Güz vakıdı yaklaşêr ,

Küülerdä düünnär oynêr.

En sevgili bu zaman -

Becerän kolaç yazmaa.

Hamur dolu teknelär ,

Toplandı senselelär .

Länka bulü becerer-

Küüdä usta sayılêr.

Hemen hamuru aldı ,kıvrattı, parçaladı.

Yazdı , hızlı çevirtti,

Sininin da dibinä almacık gibi dizdi.

Üstünä da kertikli yapracık erleştirdi .

Topuzlarlan , çiçeklärlän kolacı gercikledi.

Kızarılmış, yalabık - pek gözäl kolaç pişmiş.

Alın onu elinä- çıkın kaarşı gelinä .

Ekmek kurusu :

Bir parça ekmek kalaarsa ,

Sergeninizdä eskärsä.

Onu olmaz sıbıtmaa ,

Günaa başına almaa.

İncecik onu keseriz ,

Fırına biraz atêrız.

Hazır mı çay , hoşaf, tatlı su-

Buyurun ekmek kurusu !

Kabaklı :

Kışın baca pek tüter ,

Ne hızlı doldu tepsi,

Mamu kabaklı yapêr.

Kär bayır gibi oldu.

Gerdi incä hamuru ,

Üstünü holoyladı,

Rendeli kabak şekerlän

Bütün pazıya yaydı.

Tukurladı , kıvrattı,

Beş sini fırına attı.

Koku dolaya daalêr,

Musafir bizä çaarêr .

Kıırma :

Marta - bizim ineemiz.

Onu pek severiz biz .

Kanalar dolu uynuklan ,

Çendelelär - iişimiklän .

Nicä geler bir Pazar ,

Mamu kıırma yazar.

Ne incecik pazılar!

Dökülerlär kaymaklar .

Kokusu açan geler -

Sansın aklın çeliner!

Piinirli plaçinta :

Bu imektä var piinir,

Prost olmakta o inir.

İçindä kapeka saklanmış,

Kısmetli onu bulmuş.

Her bularsıydın ekin,

Sän olcan çiftçi zeng'n/

Kat-kat döşek-

Onu bilmeyän -eşek.

Gevrek (şişik) :

Ne hızlı doldu tepsi,

Kär bayır gibi oldu.

İlin hem tatlı imek

Neredäsä o gevrek.

Kongazçikta o şişik.

Hızlı onu pişirdik.

Nicä da desän ona ,

Onu sever bütün dünnä.

Gözlemä ( maaninin bir parçası ):

Kız süpürer , toz eder , mari ,

Çocuk geçer göz eder , mari.

Kız gözlemä pişirer , mari ,

Çocuk kendini şişirer , mari.

Kız şarabı kaynadêr , mari ,

Çocuk beygiri oynadêr , mari .

Ekmek ( bilmeycä) :

Naşey sofrada durêr ?

Sıcacık , kaba tüter ?

Hepsiciini o besler ,

Bütün dünneyi tutêr .

Üürenici okêr M. Kösenin şiirini «Oda ekmää .»

Hepsi musafirleri buyur ederlär dolu sofraya.