7 Сыныпқа арналған Қазақстан тарихы пәнінен'Түргеш қағанаты' тақырыбына сабақ жоспары

Сабақ жоспары

Пән: Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы

Сынып: 7 А

Күні:

Тақырыбы: Ерте орта ғасырлардағы мемлекеттер

§3. Түргеш қағанаты

Сабақтың мақсат-міндеттері:

Оқытушылық - Оқушыларды ҮІІІ ғасырда Қазақ жерін мекендеген Түргеш қағанатының тарихымен, қағанаттағы экономикалық және мәдени дамудың бағытымен таныстыра отырып, соғдылар туралы түсінік беру;

Тәрбиелік - Түргеш қағаны сұлудың жүргізген саясатымен таныса отырып, ішкі және сыртқы саяси бағыттарына талдау жасап, өз ойларын жүйелі жеткізе білуге дағдыландыру;

Дамытушылық - Түргештерден қалған мәдени мұралар тарихынан мәлімет бере отырып, тарихи ескерткіштерді қорғауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: интербелсенді тақтамен жұмыс

Оқытудың әдісі: баяндау (әңгіме, диалог), тестпен жұмыс.

Көрнекілік: Қосымша мәлімет

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру сәті - бүгінгі сабақта қатысатын оқушылардың санын тексеру, оқушылардың сабаққа назарын аударту.

ІІ. Үй жұмысын тексеру. Өткен жылдың материалын қайталау.

ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

А) Түргеш қағанатының жер аумағы, халқы. Қағанаттың негізгі жер аумағы Жетісу болды. Сонымен қатар Қағанаттың жері Орта Азияның оңтүстік-шығысында Шаш (Ташкент) қаласынан Шығыс Түркістандағы Бесбалық, Тұрфан қалаларына дейінгі аралықты қамтыды. Орталығы Суяб қаласы болды.

Халқының құрамы түрік тілдес тайпалардан тұрды. Түргештер туралы алғашқы деректер «Күлтегін» ескерткішінде және қытай жазба деректерінде кездеседі. Түргеш тайпалары ҮІ ғасырда Шу, Іле өзендері аралығындағы үлкен аймақты мекендеді және Жетісудағы керуен жолдарының көбі солардың бақылауында болды. Бұл кезде түргештер Батыс Түрік қағанытының сол қанатына енген, адам саны жағынан басым тайпа болған. Түргеш қағанатының өз алдына жеке билік құрған кезеңі туралы «Күлтегін» жазбаларында біршама жақсы жзылған.

В) Қағанаттың ішкі және сыртқы саяси жағдайы. Түргеш қағанаты Батыс Түрік қағандығының мемлекеттік-әкімшілік, әскери және мәдени дәстүрлерін жалғастырды. Саяси билік қаған қолында болды. Қағанат 20 әкімшілік аймаққа бөлінді. Аймақтар 7 мыңнан әскер жинады. Үшлік өзін қаған етіп жариялаған күннен бастап елдің саяси-әкімшілік басқару ісіне ерекше назар аударған. Қаған 706 жылы қаза болды. Сұлу қаған /715-738/ билікке келгеннен кейін түргештер қайта күшейді. Екі тайпаның арасындағы тартыста қара түргештер жеңіске жетіп, Сұлу қаған орданы Талас /Тараз/ қаласына көшірді.

С) Жетісудағы соғдылар.

Соғдылардың жетісуға қоныстануы туралы әр түрлі пікірілер бар. Олардың бірінде соғдылар негізінен саудамен айналысатын халық болғандықтан, осы сауда арқылы келіп қоныстанған дейді. Ал екінші бір пікірде соғды диқандары мен саудагерлері Бұқараның әмірі Абруйдың алым-салықты көп алып, қысым көрсетуіне шыдамай, қоныс аударуға мәжбүр болған.

ІV. Жаңа тақырыпты бекіту сұрақтары.

А) Қағанат халқының құрамына қандай тайпалар кірді?

В) «Күлтегін» жазуында түргештер туралы не дейді?

С) Түргеш қағандығының ішкі саясаты туралы айтып беріңдер?

Д) Қағандық сыртқы саясатында қандай бағыттарды ұстанды?

Е) Қағандықтың құлау себептері?

З) Түргеш қағанаты қашан құрылды?

Ж) Сұлу қаған орданы қай қалаға көшірді?

V. Қорытындылау. Сонымен біз бүгін Қазақстан территориясындағы ортағасырлық мемлекеттердің бірі Түргеш қағанатымен таныстық. 704 жылы құрылған Түргеш қағанаты отан тарихында өз орны ерекше. Біз бүгін осы қағанаттың құрылуы, дамуы, сауда мен шаруашылығы, саяси және сыртқы жүйесі, әлсіреу мен ыдырауды бастан кешкенін көрдік.

ІV. Үйге тапсырма. Жаңа тақырыпты қайталау, конспект.