'ҚАзақ хандығының жойылуы' (8 класс)

8 сынып

Сабақтың тақырыбы: Қазақ хандығының жойылуы

Сабақтың мақсаты: Хандық биліктің жойылуының алғышарттарын айқындау,

шаруашылық және саясм, қоғамдық дамудағы жаңа

бағыттарды сипаттау, 1822 жылғы Сібір қазақтары туралы

жарғының нәтижесіндегі өзгерістердің мәнін түсіндіру.

Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың өздік, жұп, топ болып жұмыс істеу

дағдысын жетілдіру, тірек сызбасын сызу, жүйелі

ойлау қабілетін дамыту.

Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілік сана - сезімдерін қалыптастыру,

ұлттық намысын ояту, туған елі мен жерін сүюге

тәрбиелеу.

Сабақтың типі: дәстүрлі емес.

Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгерту

Әдіс тәсілдері: өзара оқыту, ролдік оқытуға үйрету ойыны, жұптық,

топтық жұмыс, тірек сызбасын қолдану

Көрнекілігі: «ХІҮ ғ.Іж. Қазақстан» картасы, тірек сызбалар,

құжаттар, диопроектор, экран

Сабақтың барысы.

І. Ұйымдастыру

ІІ. Жаңа тақырыпты меңгету

Оқушыларға сабақтың тақырыбы, мақсаты және жоспарымен таныстыру

І слайд

ХҮІІІ ғ. Қазақстанның әлеуметтік экономикалық және саяси дамуы

ІІ слайд

ХІХ ғ.Іж Қазақстанның әлеуметтік - экономикалық және саяси жағдайы

Қазақстандағы хандық биліктің жойылуы

Жоспары:

1. Хандық биліктің жойылуының алғышарттары

2. Сібір қазақтары туралы жарғы

3. Кіші жүздегі реформа барысы

ХІХ ғ.Іж. Қазақстанның шаруашылық, саяси және қоғамдық дамуындағы өзгерістердің тереңдей түскенін, өлкеде өндіргіш күштердің әрқилы және қоғамдық өмір даму деңгейінің әркелкілігіне қарамастан шаруашылық саласында жаңа бағыттар қалыптаса бастады. Жаңа құбылыстардың тереңдей түсуіне патша үкіметі мүдделі болғандықтан, Ресей бұл бағыттарды кеңейтуге күш салып, сол мақсатпен әкімшілік, саяси шаралардың жүзеге асыруды көздеді. Бұл бағыттар мен жаңа өзгерістер хандық биліктің жойылуын тездеткен алғышарттарға негіз болды және бұл қандай бағыттар еді, қалай қалыптаса бастады деген ой туады деп, оқушылардың 1822 жылғы «Жарғысының» алғышарттары мен мақсатын анықтауына көмектеседі.

ІІІ слайд

Хандық биліктің жойылуының алғышарттары.

Жұптық жұмыс

1 нұсқа - тірек - сызба сызу

2 нұсқа

Б а л ы қ т ұ з ө н д і р у

1820 -

1824 -

жатақтар

Т ү с т і м е т а л л

Т а с к ө м і р

1822 2

жәрмеңке

Тірек сызбаның ең үлгілісін таңдау тақтаға сыздыру, талдау

Мал шаруашылығымен шұғылданған қазақ елінің ХІХ ғ. І ж. дамуында 1822 қабылданған Сібір қазақтарының жарғысы елеулі рол атқарғаны, бұл реформаның тарихи алғышарты Қазақстандағы ХҮІІІ ғ. соңы мен ХІХ ғ. басында қалыптасқан әлеуметтік саяси өзгерістерге тікелей байланысты.

Ықпал етуші факторлар:

• Қазақтардың шаруалар көтерілісіне қатысуы (1773-1775)

• Сырым Датұлы бастаған көтеріліс (1783-1797)

• Хан билігінің әлсіздігі

• Орта жүз ханы Уәлидің қатігездігі

1815 ж. екінші хан - Бөкей, 1817 ж. - Бөкей, 1819 ж. Уәли қайтыс болған соң Орта жүзде ханның тағайындалмады өзгеше жағдай туғызды. Қалыптасқан жағдайда орта жүзді бөлі жүйесінің жаңа тәртібіне қажет етті. Сібір генерал - губернаторы М.М.Сперанский декабристермен жасырын байланыста болған Т.С.Башеньковтың мәлімет - кеңестеріне сүйене отырып дайындаған. «жарғының» көздеген мақсаты - қазақстанның солтүстік - шығыс өңірін әкімшілік, сот, саяси жағынан басқаруды өзгертуге, рулық феодалдық тәртіпті әлсірету еді. Ол қалай жүзеге асырылады? Талдап көрелік.

ІҮ слайд

Сібір қазақтары туралы жарғы

«Бірлік түбі - тірлік» ойыны

Топтық жұмыс

1 топ «Орта жүздің әкімшілік аумақтық бөлінуі»

2 топ «Орта жүздің басқару органы»

3 топ «Сот жүйесіндегі өзгеріс»

Озық үлгілерді таңдап тақтаға ілу, түсіндіру талдау.

Ү слайд

«Кіші жүздегі реформа барысы»

«Басқатырғыш» ойыны

К

А

Р

Ы

Н

Ғ

І

О

Р

Ы

Н

А

Ш

К

Е

Й

Б

З

І

О

Б

Р

О

Ы

ҮІ слайд

«Қазақстандағы хандық биліктің жойылуы»

Тірек сызбамен қорыту

ҮІІ слайд

«Мағынаны тану» ойыны пирамидалық стратегия

1. Оқиға аты - 1

2. Оны сипаттайтын - 2 сөз

3. Оқиға орнын сипаттайтын - 3 сөз

4. Оқиғаға әкелетін проблема - 4 сөз

5. Бірінші оқиғаны сипаттайтын - 5 сөз

6. Екінші оқиғаны сипаттайтын - 6 сөз

7. Үшінші оқиғаны сипаттайтын - 7 сөз

8. Проблеманы шешуді сипаттайтын - 8 сөз

ІХ. Бағалау парағы

№

Оқушының аты - жөні

«Жылдам оқу тәсілі» ойыны

«Бірлік түбі - тірлік»

«Мағынаны тану»

«Басқатырғыш» ойыны

Ұпай

1

Топ ұпайы

Х. Үйге тапсырма

- 8, хандық биліктің жойылуы

- құжаттармен танысу