- Учителю
- урок по истории на тему
урок по истории на тему
Әдістемелік құрал
Құрастырған: Сагындыкова Гулжанар Калиевна
Алматы-2014
Әдістемелік құрал
Алматы-2014
Сабақтар топтамасы № «Республикалық 45 minut.kz газеті»редакциясының баспа бөлімінде әзірленіп *****2014 жылы баспаға жарияланды
Баспа редакторы: Нағиев И.Б.
Сагындыкова Г.К.-Шалқар ауданы,Cарыбұлақ негізгі мектебінің тарих пәнінің мұғалімі
Ұсынылып отырған әдістемелік құралда тарихты оқытудың жаңа технологиялар негізінде 5-9 сыныптарға жасалынған сабақ үлгілері және оқушылардың ойлау қабілеттерін ұштау,танымдық қабілеттерін шыңдау мақсатында тест,бақылау жұмыстарының үлгілері берілген.
Жинаққа енгізілген сабақ және сыныптан тыс шаралар жоспарын тарих пәні мұғалімдері көмекші материал ретінде қолдануларына болады.
«Республикалық 45 minut.kz газеті»
Кіріспе
Тарих пәнін мектепте оқытудың мақсаты мен міндеті оқушыларға жалпы орта білім беру жөніндегі құжаттармен тығыз байланысты.Бұл жеткіншек ұрпақтың шынайы дүниетанымын қалыптастыруда және тарих ғылымының негізі туралы білім берумен бірге,оларды тәрбиелеу,дамыту бағытында үлкен рөл атқарады.Әдістемелік құралдың негізгі мақсаты-оқушыларға тарих ғылымы,тарих картасы туралы бастапқы түсініктерді және алғашқы біліммен біліктерді беру Әдістемелік құрал мектептегі педагогикалық үрдісті ұйымдастыру нормаларын ғылыми - әдістемелік тұрғыда түсіндіре отырып, оны мектеп өміріне пайдаланудың жалпы бағдарын айқындауға жәрдемдеседі. Мұғалімнің шығармашылық іс - әрекетінің мәні ашылған. Әсіресе әлі тәжірибесі қалыптаса қоймаған жас мұғалімдер үшін пайдалы.
Педагогикалық үрдісті ұйымдастырудың қосалқы формалары білімдік әрі тәрбиелік қызмет атқарады. Мұнда сабақтан тыс жұмыстар арқылы оқушылардың өзіндік ізденісі, белсенділік іс - әрекеті қалыптасады. Семинар - практикум сабақтар оқушының ұжымдық іс - әрекеттестікке баулыса, экскурсия сонымен бірге танымдық белсенділікті арттырады. Жоғары сыныптар үшін мектептегі лексия ғылыми - танымдық қызметі ерекше. Бұл әдістемелік құралда сабақтарда жаңа техниологияға ернкше мән берілген. Дәстүрден тыс сабақтардың үлгілерінің берілуі кез - келген мұғалімнің проктикалық іс - әрекетіне үлкен көмегін тигізеді.
Ақтөбе облысы Шалқар ауданы Cарыбұлақ негізгі мектебінің тарих пәнінің мұғалімі Сагындыкова Гулжанар Калиевна
Сабақтың тақырыбы: §26 Қазақ халқының қалыптасуы Сабақтың білімдік мақсаты: Оқушыларға қазақ халқының дархан тарихын, мәдени мұраларымен таныстыру, қазақ халқының арғы ата-бабалары туралы меңгерту. Сабақтың дамытушылық мақсаты: оқушылардың ой-өрісін, шығармашылық қабілетін дамыту. Сабақтың тәрбиелік мақсаты: Ұлтжандылыққа, елін сүюге, халқын қастерлеуге, отандық патриоттық рухта тәрбиелеу.
С
Халықтың өзіне тән мәдениетінің қалыптасуыабақтың түрі: дәстүрлі сабақ Әдісі: тірек-сызба, баяндау Сабақтың көрнекілігі: Карталар, тарихи сызбалар, кестелер. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру ІІ. Үй тапсырмасын сұрау ІІІ. Актуалдау ІҮ. Жаңа сабақ Халықтың халық болып қалыптасуының бірнеше шарттары бар.
Халық мекендеген аумағының қалыптасуы
халықтың өзіне тән антропологиялық бет пішінінің қалыптасуы
халық
халықтың ортақ атауындағы қалыптасуы
халықтың өзін бір өкілі санайтын елдік, халықтық сананың арнауы
халықтың тілінің қалыптасуы
№
Шумер тілі
Түркі тілдері
1
Ада
Ата /әке/
2
Ама
Апа, ана /шеше/
3
Ту, туу
Ту, туу
4
думу
Тума, бала, әкелуКөне түркі жазуын зерттеуші ғалымдардың пікірінше, сақ қорғандарынан табылған жазулар көне түркі руникалық әліпбимен төркіндес. Түркі тілі б.з.д 4-3 мың жылдықта өмір сүрген шумерліктердің тіліне ұқсас. Бұл жөнінде түркі тілдерінің маманы, зерттеуші ғалымдар А. Аманжолов , О. Сүлейменов нақты дәлел келтірген. Солардың бірнешеуіне назар аударайық.
Қазіргі таңда кейбір түркі тілдес халықтардың тілінде көне шумер тілінің айтылу үндестігі жағынан да, мағынасы жағынан да жақын сөздер жиі кездеседі. Сонымен шумер- түркі сөздерінің салыстырайық. Біріншіден шумер лексикасы түркілермен салыстыруға келеді. Екіншіден екі тіл бір-бірімен ұзақ уақыт қарым-қатынаста өзара ықпалдықта болған. Қазақ тілі түркі тілдерінің ішінде қыпшақ тілі тобына, оның ішінде қыпшақ-ноғай тілдеріне жатады. Этностық қауымдастық белгілі бір тарихи аймақта құрылған хандықтың тұрғындары монғолдар жауап алғаннан кейін Қазақстанда пайда болған мемлекеттер Ақорда, Моғолстан, Әбілқайыр хандығы, Ноғай Ордасы қазақ мемлекетінің, этностық аумағының қалыптасуына негіз болды. Бірақ қазақ рулары бірнеше руға бөлініп кетсе де, бір тілде сөйледі.
Осылайша ХІҮ- ХҮ ғасырда қазақ тілінің өзіндік ерекшеліктері қалыптасты. Қазақ халқының халық болып қалыптасуы ХҮ-ХҮІ ғасырда қазақ хандығының құрылуымен байланысты. Бұрынғы кзде басымырақ болып келген рулық тайпалық сана бірте-бірте әлсіреп, ортақ халықтық этностық санаға ұласты. Сөйтіп қазақ жері, қазақ елі, қазақ мемлекеті деген ұғымдар қалыптасты.
Этностық бірлестіктің қалыптасқан үш түрі:
Осы этностық бірлестіктердің әрқайсысының өзіне тән этностық санасы болады. Этностық сана ар-адамның өзін-өзі белгілі бір этностық топтық мүшесі деп түсіну.
Мысалы: «Мен қазақпын» деген сияқты
Қызыл Арыстан хан
Алаш
Қотан байдың ұлдары
Үйсін батыр Болат Батыр Алшын батыр
Ұлы жүз Орта жүз Кіші жүз
Алаш мыңы
Бұларға қосылған қазақ қауымы «Алаш мыңы» аталады. Содан ел аузында «Атамыз- Алаш, атымыз -қазақ, үш жүздің ұрпағымыз» деген сөз қалады.
Алаша хан ордасы Жезқазған аймағындағы Жанғабыл өзені бойында орналасқан. Таңбалы Нұра ру мен тайпаларындағы таластарын шешетін жер.
Ақарыс Ұлыжүз
Қ
адыр қазақ Бекарыс Орта жүз
Жанарыс Кіші жүз
«Үш би»
«Арманшылдар
ойыны»
та қ сыр
Ү Жаңа сабақты бекіту 2030- ға сапар а л а ш
Сөзжұмбақ «Алаш сөзі » қ а з ыбек
х а н
Төлдерді Әбіл қ а й ыр
Көгеннен босату
Сұраққа жауап
1/ Ханды қалай атаған? /тақсыр/
2/ Жалпықазақты қалай атайды? /Алаш/
3/ Орта жүздің биі кім? /Қазыбек/
4. Қазақ хандығының ең жоғарғы билеушісі кім /хан/
5. Қазақтардың Ресей үкіметіне қосылуына себепкер болған /Әбілқайыр/
ІҮ Жаңа сабақты бекіту.
Сөзжұмбақ: «Алаш» сөзі
-
Алаша хан ордасы Қазақстанның қай аймағында орналасқан?
-
Қотан байдың екінші баласы.
-
Алаша хан күмбезі орналасқан өзен
-
Қотан байдың үшінші баласы.
-
1
Ж
е
з
қ
а
з
ғ
а
н
2
Б
о
л
а
т
3
Қ
а
р
а
қ
е
ң
г
і
р
4
А
л
ш
ы
н
Төле би
Шешендіктен не пайда
Артында сөзі қалмаса
Батырлықтан не пайда
Халқына қайраны болмаса
Хандықтан, тіпті, пайда жоқ,
Қарашасын жалмаса
Халқым аман болсын!
Қаз дауысты Қазыбек би
Үй жанында биік төбең болса
Ол ерттеулі аттан кем емес.
Ел басында білгір қартың болса,
Ол жазылған хаттан кем емес.
Елбасымыз аман болсын,
Еліміз тыныш заман болсын.
Әйтеке би
Жердің сәні-қаптаған жылқы мен қой
Қыздың сәні алқалап ұзатқан той
Ауылдың сәні-аллалаған азан,
Бидің сәні-қайнаған қазан.
Қазандарың ортаймасын!
Қорытынды: Азат елдің билікті жігерлі, зиялы азаматы болыңдар.
Бағалау
Үйге тапсырма:
Сабақтың тақырыбы: Қыпшақ мемлекеті Сабақтың білімділік Мақсаты:
Оқушыларға қыпшақ хандығының қоныстанған жерлері, этникалық құрамы, саяси жағдайы мен қоғамдық құрылысы, шауруашылығы тарихи зерттеулер туралы меңгерту.
Сабақтың дамытушылық мақсаты:
Оқушылардың ой-өрісін , шығармашылық қабілетін дамыту.
Сабақтың тәрбиелік мақсаты: Отанын сүюге, батырлыққа, ерлікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Әдісі: тірек-сызба, баяндау
Көрнекілігі: карта, тірек- сызбалар, кестелер, сөзжұмбақ тесттер т.б.
Сабақтың құрылысы:
І Ұйымдастыру
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау, қорытындылау
ІІІ. Актуальдау
ІҮ. Жаңа материалды меңгерту
а/ Қыпшақтардың қоныстанған жерлері және этникалық құрамы қоғамдық құрылысы саяси зерттелу тарихы жағдайы шаруашылығы
1/Балқаш көлі Оңтүстік Жоңғар Алатауы
Ш
ығыс Батыс
Абай Еділ
Ертіс Солтүстік Оңтүстік
Орал
Құланды даласы
2/Маңғыстау Есіл Тобыл Нұра
Үстірт
Жем көшіп - қонған- жерлері - Елек
Сағыз Ойыл Қобда Жайық Сарысу
Қимақ Оғыз Ежелгі
Башқұрт
3/Қимақ оғыз Тобыл Ежелгі
Башқұрт
Қыпшақ бірлестігіне
түркі тілдес Жікіл
Қаңлы Қарлұқ
4/ қыпшақтардың этникалық құрамы ҮІІ -ҮІІІ ғасырда қалыптасты
Батыс Шығыс
Бірлестік бірлестік
11 тайпадан 16 тайпадан
Тұрады тұрады
Елбөрі 8 негізгі Ұсақ
Қасқырға табыну тайпа тайпа
Тоқсаба -9 тайпа
Дурут- 4 тайпа
Исткоба -7 тайпа
5/ ІІ а Ресейде орналасқан
Қыпшақтарды
«половшылар»
(далалықтар) деп
Қыпшақтарды Дунайды орналасқан қыпшақтарды
-
«кундар» немесе «командир»
деп атаған.
6/ІІ ә. Әскери басқару жүйесі
Оң қанат сол қанат
Сарайшық Сығанақ
Батыстағы билікті Шығыстағы билікті
Мызғытпай ұстап отыру үшін жасалған.
7/ 1133 жыл- қыпшақтар хорезімдіктерден жеңіліп, екіге бөліне бастады.
Хорезм билері
Текеш Мұхаммед
Отырар Қыпшақ хандығы
Билеушісі Алып Деректі әскерімен мен Сыр бойындағы
өз жағына тартып Сығанақты жаулады. Қалалар үшін шайқасты
Қыпшақтар мен хорезмдіктер арасындағы шайқасты тоқтатқан - монғол шапқыншылығы
8/ Қыпшақ хандығының билері
Қадыр Бауке Алып дерек
Сығанақ Отырар
9/ Темір ұста ағаш ұста зергерлік
Тұрмыстық кәсіп
Мал шаруашылығы аң аулау
Шаруашылығы
Жылқы егін шаруашылығы жылы киім
Ауған Иран Египет тары күріш бидай қымбат бағалы
теріні сату үшін
Иран 100-500 динар
10/ Зерттелу тарихы
Әл-Омари: «Олардың егістігі өте аз шамалы бидай мен арпа болды. Көбіне олар тары өсірді. Оны қорек етеді және тұтынатын тамақтарының негізі де сол» -деген.
Плано Карпини: «қаңлылар қыпшақша сөйлейді екен»
Махмуд Қашғари қыпшақ тілінде Құл - Яланкуг деп атаған
Ибн Батутта: «Қыпшақтар жері мал өсіруге өте қолайлы, малдың көптігі соншалық ондай мал ешбір елде жоқ шығар »
П. Карпинн, Г. Рубрук: Қыпшақтардың арба үстіне тігілген үйлерін 10 немесе 22 өгіз тартады.
Петахья- еврей саяхатшысы
«Қыпшақтардың тары мен күрішті көп өсіретіндігін жазған. Шыңғысханның Отырарды ойрандауынан кейін қыпшақтар тарихтағы өз орнын жоғалтады. » Монғол шапқыншылығына кейін
Қыпшақтар
Венгрияға Сирия мен Египетке
Византияға
қоныстанады
-
жылы Бейбарыстың басшылығымен Мысырдағы қыпшақтар хандық билікті қолына алды. Өте зор болған хан билігі атадан балаға мұрагерлік жолмен беріледі. Қыпшақ хандары ел бөрілі тайпасынан ғана сайланды. «Дешті қыпшақ даласы» 3-бет «Балаби» журналы.
Қайрат - Сәки «Сұлтан Бейбарыс» 245,246 бет соңы
Ү. Бекіту
«Сиқырлы сандар сөйлейді» ойынын өткіземіз.
1 2 3 қ ы п ш а қ
4 5 6
-
Қыпшақтардың саяси орталығы болған қала (Сығанақ)
-
Қыпшақтың ел бөрілі тайпасы табынған аң (қасқыр)
-
Қыпшақтар туралы жазған еуропалық ғалым (Карпини)
-
Орта ғасырдағы түрік ғалымы (Қашғари)
-
ХІ - ХІІІ ғ Еділ өзені мен Алтай тауы арасындағы мемлекеттік бірлестік (қыпшақ)
-
Қыпшақтардың этникалық құрманыдағы тайпа (тоқсаба)
ҮІ. Қорытындылау
ҮІІ . Бағалау
ҮІІІ. Үйге тапсырма §10 мазмұндау, тест жазу, әдеби шығарма оқу.
9-сынып
Отбасы және жастар
Сабақтың білімдік мақсаты: Оқушыларға обасы туралы, отбасын құру қағидалары, отбасындағы балалар мен ата-аналардың құқықтары, отбасын құра алмау құбылысы , отбасының тұрпаттары, отбасының атқаратын функциясы, отбасындағы қарым-қатынастар туралы меңгерту.
Сабақтың дамытушылық мақсаты: Оқушылардың ой-өрісін, шығармашылық қабілетін дамыту.
Сабақтың тәрбиелік мақсаты: Отанын сүюге, батырлыққа ерлікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Әдісі: тірек-сызба, баяндау
Көрнекілігі тірек-сызбалар, т.б.
Сабақтың құрылысы:
І.Ұйымдастыру
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау, қорытындылау
ІІІ. Актуалдацу
IV. Жаңа материалды меңгерту.
О
тбасы - басты мақсат
Отбасы
Неке
Отбасын құру қағидалары
Отбасындағы балалар мен
т
а-аналардың құқықтары
отбасын құра алмау құбылысы
О
тбасының
Тұрпаттары
Отбасының атқаратын функциялары
Отбасындағы
Қарым-қатынастар
Отбасы - ерлі зайыптылардың, ата-аналардың, балалардың және басқа туыстардың арақатынасын реттейтін нормалардың, тәртіп-үлгілерінің жиынтығымен сипатталатын әлеуметтік институт.
Отбасы - қоғамның тірегі, оның алғашқы ұясы. Отбасының бірнеше түрі болады.
Ата-анасы және балалары бар отбасы толық деп аталады. Ата-анасының біреуі ғана бар болса, толық емес отбасына жатады.
Ата-анасы мен балаларынан басқа туыстары қосылып өмір сүріп жатқан отбасын күрделі отбасы деп атайды.
Неке - Отбасын құру мақсатын көздеген ер мен әйелдің ерікті және тең одағы.
Отбасының түрлі тұрпаттары бар.
Кіндік отбасы ата-аналардан және олардың балаларынан тұрады. Кіндік отбасының екі нұсқасы болуы мүмкін:
Балалы және баласыз, ерлі зайыптылардан тұратын отбасылар.
Кеңейтілген отбасы ерлі зайыптылармен олардың балаларымен қоса, өзгетуысқандарын да біріктіреді. Жыныстық байланыстарына қарай отбасылар моногамды және полигамды болып бөлінеді.
Бір әйелмен бір еркектің некелі одағы моногамды отбасы делінеді. Екі немесе оданда көп әйел алдушылықты полигамия дейді.
Отбасын құрудың негізі махаббат. Сенім - отбасы шеңберінде әрекет ететін азаматтық құндылықтардың маңыздыларының бірі.
Тесттер
1.Отбасын құру мақсатын көздеген ер мен әйелдің ерікі және тең одағы не деп аталады.
а)отбасы ә) неке б) полигамия
2. Ата-анасы және балалары бар отбасы не деп аталады.
а) толық ә) толық емес б) күрделі отбасы
3. Ата-ансының біреуі ғана барбала, ол не деп аталады.
а) толық ә) толық емес б) күрделі тбасы
4. Ата-аналардан және олардың балаларынан тұратын отбасы.
а) обасы ә) күрделі отбасы б) кіндік отбасы
5. Бір әйел мен бір еркектің некелік одағы қандай отбасы делінеді.
а) моногамды ә) полигамия б) күрделі отбасы
6. Екі нмесе одан көп әйел алушылықты не деп атайды.
а) моногамды ә) полигамды б) некелік
7. Ерлі зайыптылармен, олардың балаларымен қоса, өзге туысқандарын біріктірген отбасы
а) толық ә) толық емес б) кеңейтілген отбасы
8. Халық санының табиғи өсімін қамтамасыз етуші құрам.
а) жастар ә) қарттар б) ғалымдар
9. Отбасының неше түрі бар
а) 1 ә) 2 б) 3
10. Қоғамның тірегі, оның алғашқы ұясы
а) отбасы ә) неке б) полигамия
Сөзжұмбақ «Отбасы және жастар»
1. Бірнеше әйел алуды не деп атайды? (полигамия)
2. Ата-аналары бар отбасы не деп аталады? (толық)
3. Балалардың алғашқы ұясы не деп аталады? (отбасы)
4. Бір әйел алушылар не деп аталады? (моногамия)
5. Отбасының азаматтылық құндылықтарының бірі? (сенім)
6. Ата-анасының бірінің болмауы не деп аталады? (толық емес)
7. Халық санының табиғи өсімін қамтамасыз ететін кімдер? (жастар)
8. Заңында еркек пен кім үйлену керек? (әйел)
9. Ата-аналардан және олардың балаларынан тұратын отбасы? (кіндік)
10. Ерлі-зайыптылардың бірге басқа туыстары өмір сүруі не деп аталады? (кеңейтілген)
11. Ата-анасы балаларын қандай жауапкершілікке болу керек? (жақын)
12. Қыз балаға жақын адам? ( анасы)
13. Қоғамның тірегіне? (отбасы)
14. Отбасының бірлігін қалай атауға болады? (татулық)
15. Біздің болашығымызды жалғауышы кім яғни кімдер (балалар)
16. Ата-анасымен балаларымен бірге бірлесіп өмір сүруді не деп аайды? (күрделі)
8-сынып
Сабақтың тақырыбы: ХҮІІ-ХҮІІІ ғасырлардағы мәдениет пен ғылым
Сабақтың білімділік мақсаты:
Оқушыларға жаратылыс тану ғылымдарының дамуы, француз ойшылдары туралы, мәдениет пен ғылымның дамуы , суретшілер туралы, философиядағы жаңа идеялар, музыка туралы меңгерту.
Сабақтың дамытушылық мақсаты:
Оқушылардың ой-өрісін, шығармашылық қабілетін дамыту.
Сабақтың тәрбиелік мақсаты:
Отанын сүюге, мәдениеттілікке ерлікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Әдісі: тірек-сызба, баяндау
Көрнекіліг: тірек-сызбалар, кестелер, сөзжұмбақтар, тесттер т.б
Сабақтың құрылысы:
І. Ұйымдастыру
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау, қорытындылау
ІІІ. Актуальдау
ІҮ. Жаңа материалды меңгерту.
1. Жаратылыстану ғылымдарының дамуы
Ағылшын философы француз ойшылдары
Джон Локк Монтескье (1689-1755)
(1632-1704 ж.ж) Д. Аламбер (1717-1783)
Дидро (1713-1789)
Вольтер (1694-1178)
2. Мәдениет пен ғылымның дамуы
Галилео Исаак Готфрид
Галилей Ньютон Вильгельм
(1564-1642) (1643-1727) Лейбниц
(1646-1716)
3. Философиядағы жаңа идеялар
Ағылшын филиософы, Ұлы француз филиософы Ұлы неміс
мемлекет қайраткері әрі математигі астрономы
Фрэнсис Бэкон Гене Декарт Иоганн Кеплер
(1561-1626) (1596-1650) (1571-)
4. Суретшілер
Антуан Батто (1684-1721)
Франсуа Буше (1703-1770)
Онере Фрагенор (1732-1806)
Жан Батист Симеон Шардеон (1699-1779)
Ульям Хогарт (1697-1764)
5. Музыка
Немістің екі ұлы композиторы
Георг Фридрих Иоганн Себастьян
Гендаль Бах
-
(1685-1750)
«Тарихи лото» ойыны
1
6
8
9
-
Ағылшын филиософы Джон Локк нешінші жылы дүниеге келді? (1632 ж)
-
Француз ойшылы Вольтер қашан дүниеге келді? (1694 ж)
-
Нешінші жылы француз ойшылы Д. Аламбер дүниеден өтті. (1783 ж)
-
Жан Батист Симон Шарден нешінші жылы дүниеге келді (1699 ж)
-
Француз ойшылы Монтеське нешінші жылы дүниеге келді? (1689 ж)
Сөзжұмбақ «Мәдениет»
М
Ә
Д
Е
Н
И
Е
Т
-
Филиософиядағы бағыттың бірі (эмпиризм)
-
Коперник нені зерттеді (әлем)
-
Француз ойышылының бірі (Дидро)
-
Аспан әлемін зерттеген кім (Коперник)
-
Еуропаның ХҮІІ ғ елеулі ғалымы кім? (Ньютон)
-
Неміс ғалымы, философы кім (Лейбниц)
-
Ұлы неміс астрономы (Кеплер)
-
Ұлы Француз филиософы, әрі математигі (Декарт)
Ү. Бекіту
10 тест беру.
ҮІ. Қорытындылау
ҮІІ Бағалау
ҮІІІ. Үйге тапсырма: § 14 тест жазу.
8-сынып
Сабақтың тақырыбы: Верный бекінісі негізін салынуы
Сабақтың білімділік мақсаты:
Оқушыларға Верный бекінісі салынуының алғышарттары, Верный бекінісі туралы меңгерту.
Сабақтың дамытушылық мақсаты:
Оқушылардың ой-өрісін, шығармашылық қабілетін дамыту.
Сабақтың тәрбиелік мақсаты:
Отанын сүюге, батырлыққа, ерлікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Әдісі. Тірек-сызба, баяндау
Көрнекілігі: карта, кестелер, тірек-сызбалар т.б.
Сабақтың құрылысы:
І Ұйымдастыру
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау, қорытындылау.
ІІІ. Актуальдау
ІҮ Жаңа материалды меңгерту.
«Ой-қозғау»
Оқушылардың назарын сабаққа аудару жалпы сынып оқушыларына сұрақтар беру.
-
Алматы туралы не білеміз?
-
Алматы Қазақстанның қай астанасы?
-
Ол қандай жерде орналасқан?
-
Тауы бар ма? Өзен ше? Климаты, табиғаты, жағдайы туралы не білеміз?
-
Алматының қандай әсем жерлері бар?
«Топтастыру стратегиясы»
Алатау Бұрынғы астанасы
Алматы мем Алматы Оңтүстіктегі астанасы
қорығы Апорты бар
Алакөл «Медеу» мұз айдыны
қорығы Лепсі өзені
Қапшағай су
қоймасы Талғар өзені
Қаратал өзені
Іле өзені
«Проблемалық ситуация тудыру» Сол уақыт пен қазіргі қоғамдағы Ресей мен Қазақстанның дамуын салыстыру.
К
ешегісі Бүгінгісі
Отар, ел, дінін, тілін Тәуелсіз мемлекет, достық байланыс
Ұмытқан орыстанған т.б орнатылған т.б.
Түртіп алу стратегиясы
Ү
?
+
Алматы Қазақстанның бұрынғы Оңтүстік астанасы
Шоқан орыс демократы кездесу «қазақ қалай орыстандырылды Мекемтас Мырзахметов»
Ресей отарлаушылық саясатының қазақ халқы үшін пайдасы мен зияны
Пайдасы
Зияны
Игерілмеген жапан далаға құрылысы зауыт, фабрика, өнеркәсіп орындары ашылды, оқыған көзі ашық зиялы қауымдарының келуі, оқу орындарының, мектептердің ашылуы т.б
Қазақ халқының дінінен , тілінен әдет-ғұрып салт-дәстүрі байлығынан халқы рахат көрмей талауда болған. Бәрінен айрылды сынақ алаңдар ашылды, тың жерді игеруде жер топырақ эрозиясына ұшыраған т.б.
«Саяси хабарламашы» шолу жасау
Ү. Бекіту
ҮІ Қорытындылау
ҮІІ. Бағалау
ҮІІІ Үйге тапсырма § 16
7-сынып
Сабақтың тақырыбы: Батыс Еуропада қайта өрлеу мәдениетінің қалыптасуы
Сабақтың білімділік мақсаты:
Оқушыларға қайта өркендеу, орталығы Италия тупалы Леонардо да Винчи туралы, Микеланджело туралы, Рафаэль Санти туралы меңгерту.
Сабақтың дамытушылық мақсаты:
Оқушылардың ой-өрісін, шығармашылық қабілетін дамыту
Сабақтың тәрбиелік мақсаты:
Отанын сүюге, батырлыққа, ерлікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Әдісі: тірек-сызба, баяндау
Көрнекілігі: карта, суреттер, кесте, тірек-сызбалар
Сабақтың құрылысы:
І. Ұйымдастыру
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау, қорытыныдлау
ІІІ. Актуальдау
ІҮ. Жаңа материалды меңгерту
а/ Италия қайта өркендеу орталығы
Леонардо да Винчи
Микеланджело Рафаэль
Санти
ә/ кесте толтыру
«Италия- қайта өркендеу орталығы »
б/ сәйкестендіру тесті
Джотто ди Бандоне - Иоокиленің
бақташыларға оралуы
Леонардо - «Мона Лиза»
Да Винчи (Джокандо 1503 ж Париж Лувр)
Микеланджело - «Аяусыз жаза»
Буонарроти Рим Ватикан сарайы
Рафаэль - «Сикст мадоннасы»
Санти Дрезден Сурет галереясы
Ү. Бекіту үшін тест беру
ҮІ Қорытындылау
ҮІІ Бағалау
ҮІІІ Үйге тапсырма тест жазу.
7-сынып
Сабақтың тақырыбы: Сурет өнеріндегі гуманизм
Сабақтың білімділік мақсаты:
Оқушыларға Германияның, Нидерландияның және Испанияның Ұлы өнер шеберлері туралы меңгерту.
Сабақтың дамытушылық мақсаты:
Оқушылардың ой-өрісін, шығармашылық қабілетін дамыту.
Сабақтың тәрбиелік мақсаты: Отанын сүюге, батырлыққа , ерлікке қайт өркендеу дәуірінің өнері Еуропаның басқа елдерінде өнердің дамуына ықпалы бар екендігіне тоқтала отырып, олардың өнеріне шеберлігіне оқушыларды тәнті ету, оқушыларды өнерге қызықтыру, әдемілікке тәрбиелеу.
Сабақтың типі: жаңа сабақты, меңгерту
Түрі: саяхат сабақ
әдісі: тірек-сызба, кетсе, карта т.б.
Сабақтың құрылысы:
І. Ұйымдастыру
ІІ.Актуальдау
Ой қозғау: Жалпы сынып оқушыларының назарын сабаққа аудару. Кане, оқушылар біз бүгін Еуропа елдеріне саяхатқа шығамыз. Ол үшін бізге мына карта керек болады. (картаны алу)
ІІІ. Жаңа сабақты меңгерту
Суретшілер
Шығармасы
Сипаттама
Дюрер
Альбрехт
(1471-1528)
«Төрт салты атты» гравюрасы
Онда тәңірдің жер бетіндегі адамзаттың үштен бірін жазалауға жіберген індет, соғыс ашаршылық және ажал кейпіндегі салт аттылар бейнеленген
Рембрандт Харменс Сан рейн (1606-1669)
«Адасқан ұлдың қайта оралуы» картинасы «Флора» т.б
Шығарма адамға деген сүйіспеншілік, адамға деген сенім, күйзеліс пен толғаныс сезімдеріне құрылған.
Веласкес
Диего
(1599-1660)
«Инфанта Маргарита» портреті «тоқымашылар» т.б.
Автор осы шығармасы арқылы адамның өзіне ғана тән ерекше мінез сипатын қыл қалам құдіретімен асқан сүйіспеншілік пен бере білген алдыңғы көріністе король мануфактурасының кілем тоқушылары бір топ әйел. Олардың бейнесін қызыл пердесі бар терезеден түскен күн сәулесі ашып тұр. Арка астында сәнді киінген екі әйел қабырғаға ілінген кілемді көріп тұр. Сол жақта жасамыс әйел ұршық иіріп отыр.
Ал, балалар бір сәт тақтадағы картаға назар аударалық. Батыс Еуропаның ұлы өнер шеберлері мен суретшілерінің тамаша туындыларымен таныстыңдар. Енді сол адамдар тұрған қалаларға саяхта жасап көрелік. (картадан елдердің қалалаларды табы)
ІҮ- топтастыру стратегиясы
(оқушылардың қаншалықты жаңа сабақты меңгергендігін тексеру
Донателло Микеланджело
Леонардо Рафаэль
Да
Винчи
Джотто ди
Бондоне
(суретші)
Веласкес Рембрандт
Диего
Ү. Сәйкестендіру тесті
1. Леонардо да Винчи «инфанта»
2.Рафаэль Маргарита
3. Микеланджело «Давид»
4. Веласкес «Адасқан ұлдың қайта оралуы»
«Флора»
Сикст Мадоннасы
5. Рембрандт «Джоканда»
Жауап парағы
1-5; 2-4; 3-2; 4-1; 5-3;
ҮІ тест беру (25)
ҮІІ. Қорытындылау
а/ «тарихи лото» ойыны
Дюрер Альбрехт -1471-1528
Ремрандт Хармен
Ван Рейн - 1606-1669
Веласкес Диего - 1599-1660
ә/ Сөзжұмбақ шешу «Джоконда»
-
Қайта өркендеу дәуірінің суретшісі (Давид)
-
Дантенің кіші замандасы (Джонет)
-
Леонарданың машықтанған қаласы (Флоренция)
-
ХҮ ғасырдың аяғында және ХҮІ ғ қайта өркендеу мәдениеті толық гүлдену деңгейіне жетті.
-
Джокондо немесе (Монализа)
-
Итальян мүсіншісі (Донателло)
-
Микеланджело қай капелласын аяқтауға кірісті (Медиччи)
-
Аяусыз жаза қай сарайда (Ватикан)
ҮІІІ. Шығармашылық тапсырма
«Қайта өрлеу дәуірінің ұлы суретшілері» кестесін толтырыңдар.
ІХ. Бағалау
Х. Үйге тапсырма § 48 Кесте толтыру тест жазу.
7-сынып
Сабақтың тақырыбы: Ақ Орда (ХІІІ-ХҮ ғ басы)
Сабақтың білімділік мақсаты:
Оқушыларға ХІІІ -ХҮ ғасырдың басында өмір сүрген Ақ Орда мемлекетінің құрылу тарихы , ішкі -сыртқы экономикалық жағдайы туралы мағлұмат беру.
Сабақтың дамытушылық мақсаты:
Оқушылардың ой-өрісін , шығармашылық қабілетін дамыту.
Сабақтың тәрбиелік мақсаты:
Отанын сүюге, батырлыққа, ерлікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Әдісі: тірек-сызба, баяндау
Көрнекілігі: карта, кестелер, тірек-сызбалар
Сабақтың құрылысы:
І. Ұйымдастыру
ІІ. Үй тапырмасын сұрау, қорытындылау
ІІІ. Актуальдау
ІҮ «Білім биржасының акцияларын сатып алу»
-
«Бастау» акциясы Акцмя құны -10 ұпай
10.Алтын Орда -қай кезде құрыла бастады?
10. Неге Алтын Орда деп атады?
10. Батыйдың жорықтары туралы не білесіңдер?
10. Алтын Орда мұсылман дінін қай хандар кезінде қабылдай бастады?
1235 ж- бүкілмонғолдық құрылтайда батысқа жорық жасауға шешім қабылданған кезден бастап
1236-1242 ж- Батысқа жорығы 7 жылға созылды.
1262 ж- Алтын Орда ханы Беркемен өзара достық қарым- қатынас орнату үшін өз елшісін жіберді.
1312-1342 ж- Өзбек хан Алтын Орданың гүлденген кезі.
1382 ж - Тоқтамыс, Мәскеуді өртеуі
1502 ж - Алтын Орданың соңғы билеушісі Шейх Ахмед қайтыс болғаннан кейін Алтын Орда мемлекет ретінде жойылды.
2. «Жасырын сұрақ» акциясы
10
30
10
20
40
20
20
40
20
10
30
10
20
20
- Алтын Орданың астанасы
-
20
20
30Алтын Орданың ханы
- Алтын Орданың аумағы
- Алтын Орданың қоғамдық құрылысы туралы не білесіңдер?
- Алтын Орда қандай мемлекеттермен жақсы қатынаста болды?
- Алтын Орданың мемлекеттік басқару жүйесі туралы айтыңдар
30
40
40
- Алтын Орда қай хандардың кезінде күшейе бастады.
- Алтын Орданың әлсіреуіне не себеп болды.
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау
Ақорда
Ноғайордасы
Астрахань хандығы
Сібір хандығы Қазақ Қырым хандығы
Хандығы
ІҮ Жаңа тақырып
Ақ Орда (ХІІІ -ХҮ ғ б)
Жоспары:
-
АқОрданың құрылуы, жер аумағы
-
Орданың ішкі-сыртқы саяся жағдайы
-
Шаруашылығы
Карта: Жайық өзенінен Батыс Сібір ойпатына Сырдарияның орта және төменгі ағысы
Ү. Жаңа тақырыпты бекіту
І. «Жобалау» акциясы құны (50-30 ұпай)
ҮІ. Жаңа тақырыпты қорытындылау
Жошы ұлысы
Оң қанат сол қанат
Батый хан Орда Ежен
Дешті Қыншақтың Дешті Қыпшақтың
Солтүстігінен шығыс бөлігі
Батыс жеріне
дейін
Алтын Орда
Ақ Орда
Алтын Орда Алтын Ордадан Әмір Темірдің
құрамында тәуелсіздігін алған шапқыншылығы
кезеңі
ҮІІ. Оқушыларды бағалау
ҮІІІ. Үйге тапсырма: тест жазу №12 2009 ж 28 бет
7-сынып
Сабақтың тақырыбы: Есім хан
Сабақтың білімділік мақсаты:
Оқушыларға Есім ханның ішкі және сыртық саясаты туралы, Тұрсын ханның бүлігі туралы, «Есім ханның ескі жолы» туралы меңгерту.
Сабақтың дамытушылық мақсаты:
Оқушылардың ой-өрісін, шығармашылық қабілетін дамыту.
Сабақтың тәрбиелік мақсаты:
Отанын сүюге, батырлыққа, ерлікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Әдісі: тірек-сызба, баяндау
Көрнекілігі: тірек-сызбалар, кесте ,карта т.б.
Сабақтың құрылысы:
І. Ұйымдастыру
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау, қорытындылау.
ІІІ. Актуалдау
ІҮ Жаңа материалды меңгерту.
а/ Есім ханның
ішкі және сыртқы саясаты
Тұрсын ханның бүлігі
«Есім ханның ескі жолы»
ә/ Ханның бес құқығы мен міндеті
құқығы
мемлекет жеріне билік жүргізу өзіне бағынышты адамдарды
өлім жазасына кесу, тірі қалдыру
соғыс жариялау билік жасау заң шығару бұйрық беру
шет мемлекеттермен келіссөз жүргізу
міндеті
елді сыртқы жаудан қорғау қателікке жол бермеу
жерді басқару билермен кеңесу
Мемлекеттің сыртқы саяси бағытын белгілеп отыру.
б/ Есім ханға мінездеме беру.
в/ «Есім ханның ескі жолы» деп аталатын құжатқа сипаттама
г/ Бұқар-қазақ қатынасы неліктен жиі бұзылды?
ғ/ Есім ханның Шығыс Түркістан туралы саясатының толық іске аспауының себебі неден болды?
д/ Тұрсын ханмен Есім ханның арасындағы ұрыстың шығу себебі?
е/ «Қатаған қырғыны деп неге аталады?»
ж/ Есім хан салған ескі жол
(1645 ж дүниеден өткен)
-
қанға қан алу
-
құлды сату-сатып алу
-
Мертіктіргенді мертіктіру
-
қалың мал төлеу
-
құн алу
-
әмеңгерлік
-
кек қайтару
-
барымта алу
-
дінге байланысты ережелер
-
айыптыға дүре соғу
Ү. Бекіту
ҮІ қорытындылау
ҮІІ бағалау
ҮІІІ Үйге тапсырма Тест жазу
9-сынып
Сабақтың тақырыбы: 1986 жылғы желтоқсан оқиғасы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқугшыларға желтоқсан оқиғасы туралы толық мағлұмат беру.
Дамтыушылық: Желтоқсан оқиғасының қазақ халқы тарихында бұдан бұрын болған ұлт-азаттық көтерілістермен сабақтастық байланысын және алып империя
Тәрбиелік: Желтоқсан оқиғасының қазақ халқының шынайы ұлттық санасының оянуы мен тәуелсіздікке қол жеткізудегі тарихи ролін көрсету. Желтоқсан құрбандарын еске ала отырып, халық бостандығы мен елдігі үшін күрескен сол үшін құрбан болған ағалар ерлігіне құрметпен қарауға тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: буклет, кестелер, суреттер, үлестірмелі материалдар т.б.
Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгерту
Сабақтың дәсі: топпен жұмыс, сын тұрғысынан ойлау.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
Сыныппен аандасу, сыныпты 4 топқа бөлу.
ІІ. Жаңа сабақ
-
«Желтоқсан» сөзін естігенде ойларыңа қандай ұғым келеді?
-
Қыс айы
-
Суық
-
Ызғарлы
-
1986 ж
-
Желтоқсан оқиғасы
-
Алматы
-
Бүгінгі сабағымыз 1986 жылы Желтоқсан оқиғасы туралы болмақ.
ІІІ. Әр топтың атына қысқаша тоқталу. Тарихи мәнін ашу
-
Топ «Жас тұлпар»
1936 -1966 жылдары Мәскеудің жоғарғы оқу орындарында оқитын бір топ қазақ студент жастары «Жас тұлпар» төрағасы ММУ шығыс факультетінің аспиранты Мұрат Әуезов болған «Жас тұлпардың» міндеті- арманға жетелеу.
2- топ «Жас Ұлан»
Павлодарда 1968-1969 жылдары мектеп оқушыларының «Жас Ұлан» партиясы іс-қимыл жасап, қазақтың тілін, мәдениетін дамыту отаршылдыққа қарсы көтерілісі ұйымдастыру мәселелерін көтерген ұйымның өз жарғысы, сөз сөйлеушілер үшін сауланамалыр болған, мүшелік жарнапұл жинаған, адалдық антын берген, хаттамалар жүргізіледі, өздерінің парольдары да болған. Осы оқушылар тобының жекелеген қатысушылары «Ұлтшылдық сипаттағы» ой-пікірлерді айтып тұр, өлеңдер шығарып, қазақтарға арналған «Ата-баба туын» көтеруге шақырған үндеу хаттар құрастырып, Павлодар қаласы мен Павлодар ауданының Кеңес ауылында таратқан.
3-топ «Сары Арқа»
«Сары Арқа» ұйымы 1972 ж Қаз МҰ- дың тарих факультетін 1-ші курс студенттерінің бастамасымен құрылған болатын. Ұйымның бағдарламасы мен жарғысы қазақ жастары арасында мәдени ағартушылық жұмыс жүргізу, қазақ тілі мен мәдениетін насихаттау, ең соңында КСРО-дан бөлініп шығуын көздейді, осындай топтарды Республиканың басқа да қалаларында құру қажеттіліг көрсетілді.
4-топ «Қазақ халқын қорғаушылар одағы»
1941 жылы Орал қаласында құрылған Ұйымның атымен аталған сол Сталиндік тоталитарлық жүйенің қылышынан қан тамып тұрған кездің өзінде Орал қаласында оқитын 14 балғын жас КСРО - да бөлініп өз алдына дербес қазақтың социалистік ұлттық мемлекетін құруды мақсат еткен. Олар өздерінің ұйымын «Қазақ халқын қорғаушылар одағы» деп атаған.
5- топ Топпен жұмыс «ЖИКСО»
Әр топқа жеке мәтіндер таратылады. Топ мәтінді талқылайды, бір оқушы мазмұндам қысқаша айтып шығады.
-
топ 1980 жылдардағы әлуеметтік -экономикалық жағдайлары
-
топ. Саяси жағдай
-
Желтоқсан оқиғасының басталуы, сипаты.
-
Топ Желтоқсан оқиғасының тарихи маңызы
Ү. Желтоқсан құбаны- Қайрат Рысқұлбеков өмірі, шығармаларына тоқталу.
Хаттарынан үзінді оқу.
ҮІ Даталар сыры
Әр топқа тарихи оқиғаға байланысты даталар таратылады. Қандай оқиға болғанын тауып, желтоқсан оқиғасымен байланысын дәлелдеу.
-
топ 22.9.1989 ж
-
топ 25.10.1990 ж
-
топ 10.12.1991 ж
-
топ 16.12.1991 ж
ҮІІ. Венн диаграммасы
1916 ж ұлт-азаттық қозғалыс
1986 ж Желтоқсан оқиғасы мен айырмашылығы мен ұқсастығын табыңдар.
ҮІІІ Қорыту
Бүгінгі сабақта не білдік, не үйрендік?
Заманымыздың заңғар жазушысы, қоғам қайраткері, Әбіш Кекілбаев Желтоқсан оқиғасының 10 жылдығына арналған «Жарқын бет-бұрыстық жойқын беташары» деген мақаласындағы берген бағасымен аяқтаймын.
Бағалау
Үйге тапсырма беру. Сабақты әнұранмен аяқтау.